Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
"Llwybrau Moliant." LLYFR Tonaui ateb Llyfr Hymnau y Bedydd- t J wyr,gany Parch. Lewis Jones, Treherbert. Pris gostyngedig (er clirio stock fawr allan). Hen Nodiant, Ilian, (gynt 2s. 6c.) 2s.; Solfa, llian, (gynt 2s. 6c.) 2s. Telir y cludiad. WALTEit LLOYD, Swyddfa'r GWLADGARWR, Aberdar. BWRDD Y GOLYGYDD. DALIER SYLW.—Oherwydd ein bod yn myned i'r wasg mor gynar, dyrmmwn yn barchus ar ein- gohebwyr caredig i drefnu i ni gael eu cynyrchion foreu dydd- Sad- wrn, am y byddai hyny yn rwyddineb mawr i ni, ac yn sicrhau cyhoeddusrwtydd prydlawn i'r eiddynt. YN EIN RFIIFYN NESAF.-Nodau Amaethyddol- Hwnt ac Yma, &c. Y GYMDEITHAS DDAIIBOI) -OL.-Dymuna Mr. D. Morgan, Mountain Ash, hysbysu Mr. Evan Owen, ei fod yn foddlon derbyn ei challenge. t JfY ARWYDDAIR FO RHYDDID POB GRADD HEB NA I LLADD NA LLID. I (b tv I a V q a r r + ABERDAR, GWENER, TACH. 18,1881.
CYNYDD ANFFYDDIAETH
CYNYDD ANFFYDDIAETH Y MAE ystadegaeth, ac y mae yn anhawdd cael profion cadarnach na'r eiddo hi, yn dangos fod anffyddiaeth, neu yn hytrach annghref- yddolder, yn enill tir yn ein gwlad. Yr oedd ymbrawf personol a sylw cyffredinol yn sibrwd wrthym ni er's peth blynyddau, bellach, mai felly yr oedd pethau yn bod. Yn wir, nis gellir myned ond i ambell gymdeithas na fydd yno ryfyg, os nid cabledd, o rywfath neu gilydd yn cael eu hymarfer, ac os yw peth hwn felly, fel ag y mae lie i ofni ei fod, y mae yn rhaid fod iddo ryw achos neu achosion, megys ag y mae i bob effeithiau ereill. Tybia y RECTOR o Ferthyr, ac yn wir, mae ei ddam- caniaeth yn gwisgo llawer o debygolrwydd fod achos yr enciliaeth, neu y Ueihad sydd wedi, ac yn cymeryd lie yn ein cynulleidfaoedd crefyddol, i'w briodoli i ddiffyg cymhwysder- au a dylanwadau pwlpudaidd. Y mae llawer o wirionedd yn hyn, canys gwelir yn ein pwlpudau ddynion yn sefyll na feddyliodd Natur, gan nad beth am y Nefoedd, erioed iddynt feddianu y cyfryw Ie. Y mae gan Natur, yn gystal a gras, waith i'w gyflawni, mewn gwneuthur i fyny athraw cymhwys i, a theilwng o'r pwlpud. Y mae ymddangosiad corfforol, yn gystal a gallu meddyliol, yn un o elfenau dylanwad. Nis gall neb oddiwrth ifurf a maint ei gorff; ond rhaid, er hyny, gydnabod fod corff maintiolus ac urddasol yn cario dylanwad. Ond yr elfenau mwyaf pwysig, y mae yn wir, yw athrylith, natur, a 4ysgeidiaeth yr Ysbryd. Y peth y cwyna y RECTOR rhagddo, yn nglyn a chymhwysderau y pwlpud, yw nid diffyg athrylith yn unig, ond diffyg athrylith ddysgybledig-y traddod- wr yn estron llwyr i reolau rheithioreg. Ond gadawer i'r RECTOR lefaru ar y pwnc :—" Fy ymwrthadl i wedi bod o hyd, gallwn ddywed- yd am ddeng mlynedd ar ugain, yw nas gall [ fod ond o ychydig ddefoydd i adeiladu eglwysi neu gapeli heb i chwi hefyd saernÏo dynion i'w llenwi-dynion, feddyliwyf, a fyddont wedi cael eu hyfforddi yn neillduol i'r pwrpas. Os bydd hyn yn eisieu, nid a na chyfoethog na thlawd i nac eglwys na chapel, oddieithr iddynt, ar ol myned yno, gael rhywbeth a fyddo'n werth ei glywed. Hyn yw yr agoriad i'r holl anhawsder. Ffeindiwch hyn allan, ac yr ydych yn esbonio y pwnc ar unwaith. Y mae dyniou yn myned, yn neillduol felly i'r Eglwys, yn gwisgo urddau, ac yn cymeryd arnynt ofal plwyfau, y rhai ni chawsant erioed yn eu bywyd eu haddysgu, neu yn fwyaf tebygol, na feddyliasant erioed am anerch cynulleidfa fechan neu fawr hyd y dydd Sal wedi iddynt gael eu hordeinio. Gallant fod yn ysgolheigion da iawn, yn alluog i ysgrifenu feallai draethawd da ond am lywodraethu y llais, anerch y bobl, a dywedyd rhywbeth a ddyddoro y gynulleidfa, nid oes ganddynt y drychfeddwl mwyaf pellenig." Fel hyna a y RECTOR rhagddo dros beth amser, gan ddyfod, yn mhen ychydig, at y mater o ddangos en- ciliad a lleihad niferi ein cynulleidfaoedd crefyddol, ac i'r pwrpas hwnw, cymhara gof- rifebau y flwyddyn 1851, ac eiddo y flwyddyn 1881 a'u gilydd. Y mae wedi cael ei ddan- gos drwy y gofrifeb ddiweddaf, fod poblogaeth Llundain yn awr yn 5,000,000, eto, ar ddydd Sul yn Gorphenaf, 1880, nid oedd ond 500,000 wedi myned i eglwysi a chapeli yr holl ddinas fawr hon. Nid yw hyny ddim ond deg o bob cant o bob miliwn o drigolion yn myned i le o addoliad ar y Sabath Gwell, y mae yn wir nag yn L'erpwl—nid oedd rhagor nag 8 y cant yn myned, allan o boblogaeth o fwy na haner miliwn ac yn well fyth nag yn Nghas- tellnewydd, lie nad oes ond saith y cant, allan o chwarter miliwn, yn tybio yn addas i gyd- nabod Duw yn gyhoeddus ar Ddydd yr Ar- glwydd Y mae hyn yn frawychus ac ofnadwy i feddwl am dano, fel ag y mae y Daily News yn edrych arno. Yr wyf yn gwybod am gof- rifeb grefyddol a gymerwyd o Fryste y Sabath diweddaf, ag sydd yn rhoddi golwg fwy ffafriol ar bethau. Ond nis gallaf roddi un coel i hono hyd oni wypwyf ei bod wedi cael ei gwneuthur yn ddiragwybod, megys yn am-' gylchiadau Castellnewydd a L'erpwl. Y mae rhoddi awgrym blaenllaw, neubenodidiwrnod, fel ag y gwnawd yn 1851, yn gwneuthur cof- rifebau o'r fath hyn yn hollol ddiwerth. Nid yw ond gwaith hawdd sypynu eglwysi yn y modd hwn. Yr wyf yn dywedyd, gan hyny, a all dim fod yn fwy ofnadwy, nid yn unig oddiar olwg o safle grefyddol, eithr oddiar olwg o safle wareiddiol, pan y ceir allan fod cenedl gyfan wedi ymatal mewn modd ymar- ferol i addoli Duw yn gyhoeddus 1 Pa fodd y gellir dysgwyl i gymdeithas i fod yn wahan- ol i'r hyn ydyw ?—wedi ei hongian mor llac wrth ei gilydd—gymaint allan o gyswlIt-mor ddadgymaledig, gellir ddywedyd, yn mron yn mhob aelod ohoni. Y Deg Gorchymyn, fel rheol, yn agos oil yn cael eu dryllio rhwym- ynau priodas yn cael eu tori yn ddau mwy gan y llysoedd ysgarol i'w wneuthur nag a allant ei gyflawni masnach yn cael ei chario yn mlaen mewn dull pudredig drwyddi draw dyn braidd yn ymddiried i ddyn gwirionedd yn cael ei wneyd yn fater o gyfleusdra tyngu anudon ar ei gynydd yn ddirfawr—gy- maint felly, fel y dywedodd Arglwydd Brif Farnwr Lloegr, wrth anerch y rheithwyr yn Manceinion, y dydd o'r blaen, "Os na ellid rhoddi atalfa arno, na allai cyfiawnder gael ei weinyddu. Dylai eyfiawnder gael ei dynu o ffynonellau pur, a gellai pawb weled, os aiff anudoniaeth yn beth cyffredin—os aiff ffrwd cyfiawnder i gael ei halogi-y bydd yn an- nichonadwy gweinyddu cyfiawnder. Ni ellid gweinyddu cyfiawnder, os byddai llwm tyst- ion yn bethau nas gellid pwyso arnynt, neu os byddai i gysegredigrwydd llw gael ei ddi- brisio neu ei halogi." Hyn yn dyfod oddi- wrth farnwr uwchaf y tir sydd ofnadwy. Yr ydym yn siarad am adeiladu eglwysi a chap- eli, adeiladu ysgolion, a pheth nad ydym ? Ac yr wyf fi, fel un, yn diolch i Dduw am dano ond ai hyny yw y cynyreh sydd i ddeilliaw ohono ? Y mae clerigwyr yn ym- ryson y naill a'r llall, ac yn dwyn hen Eglwys Loegr i'r llwch cyn gynted ag y medront; ein pobl annghrediniol yn anwybyddu Duw yn gyhoeddus; anffyddiaeth yn ffasiynol, hyd yn nod yn mhlith benywod-mewn gair, y cwbl yn myned i ddiawl' (to the devil)-nid yw hyd yn nod ein crefydd ond ffug a ffwdan. Ond yr ydym yn ymladd yn erbyn y diafol, tra nad ydym, mewn gwirionedd, ond yn ym- ladd o'i du, nerth draed a dwylaw hefyd. Oh y mae hyn yn ddarlun prudd, eto, pwy all ddywedyd nad yw yn un gwirioneddol a gonest, er y cwbl ? Yr wyf yn hollol gyduno ag Arglwydd SHAFTESBURY, y pendefig mwyaf parchus ac anrhydeddus ag sydd genym yn awr yn fyw, pan oedd yn llefaru, yr wythnos ddiweddaf, yn Swinborne, ar ran cymdeithas o'r un natur a'r un ag sydd genym ni yn bresenol- y Gymdeithas er Cynorthwyo Bugeiliaid Eglwysig. Ebe fe, Os na fydd i gymdeithasau o'r fath hyn gael eu cynal, bydd i'r grefydd Gristionogol i ddarfod a bodoli fel gallu yn yr Ymerodraeth Brydeinig. Dyna fel y dywed y RECTOR, ac y mae yn rhaid i ni gyfaddef nad yw efe yn dwfnliwio y tipyn lleiaf ormod ar y darlun annymunol, a gwyn- fyd na byddai genym ragor o bregethwyr gonest a didderbynwyneb fel y RECTOR 0 Ferthyr. Y mae efe yn myned i gyfarfod a'r drwg, ac yn ei daro yn uniongyrch yn ei dalcen, heb ofalu dim am y canlyniadau. Nid yw yn mursenu gyda'i orchwyl, nac yn cyn- ffonloni i neb na dim, nac yn gwrandaw ar na gelyn na chyfaill, eithr yn ymddwyn yn ol argyhoeddiadau cydwybod ei hun. Pregetha ei ddyledswydd i frenin yn gystal ag i gardot- yn, a cherydda y naill mor ddidderbynwyneb a'r llall. Nid yw yn ofni neb ond Duw.
GYMDEITHAS DDARBODOL Y GLO…
GYMDEITHAS DDARBODOL Y GLO WYR. MR. GOL.Dywedasoch yn "Mwrdd y Gol- ygydd," yr wythnos ddiweddaf, fod Mr. Evan Owen wedi datgan ei awydd wrthoch i ddadleu a Mr. David Morgan, Mountain Ash, ar y pwnc uchod. Na, nid yn hollol felly. Nid oes arnaf un awydd, ac nid oes genyf hamdden ychwaith i fyned i ryfel ar y pwnc. Ond teimlais y gall. asai Mr. Morgan fod yn foddion i gamarwain rhywrai drwy ddweyd yr hyn nad yw yn hollol gywir, ac felly, fod gair o eglurhad yn ofynol. Blin genyf na fuasai fy sylw wedi cael ei dynu at y llythyr yn gynt; ond gwell hwyr nag hwyrach." Dywed Mr. Morgan, yn ei lythyr yn y GWLADGARWR am Hydref 21ain, fod rhai swyddogion glofeydd yn Nyffryn Aberdar yn ymddwyn yn frwnt yn nglyn a'r gymdeithas hon," a dywed hefyd, ar yr un anadl, "eu bod yn ymddwyn yn hollol deg." Dyma ei eiriau, Fod mantais yn cael ei gymeryd ar bob man gwan y ceir cyfle arno i gyrhaedd yr amcan, trwy ddanfon yr is-swyddogion at bob glowr yn unigol i geisio ganddo ymuno a'r gymdeithas, ac ar yr un pryd, gofalu dweyd fod pawb at eu rhyddid i ymuno neu beidio." Pa "fryntni" sydd mewn ceisio gan berson i ymuno a'r gym- deithas, os rhoddir iddo ryddid i wneyd ei ddewisiad ? Dyma engraifft o allu rhesymegol D. Morgan. Caiff lefaru drosto ei hun. Awn heibio i'w nodiad yn nghylch Consideration, &c. fel un annheilwng o sylw, gan nad yw y fath air yn ngeirlyfrau y meistri er's blynyddau. Dywed, yn mhellach, fod y swyddogion yn "ceisio gosod y wyneb wen i'r ddalen o flaen y glowr, tra y cuddiant yr un ddu." Os ydynt yn gwneyd hyn, nid ydynt yn wahanol i D. Morgan, oddigerth eu bod yn reversio'r order, fel y dywedir, a byddai yn dda iddo gofio yr Morgan, oddigerth eu bod yn reversio'r order, fel y dywedir, a. byddai yn dda iddo gofio yr ymadrodd hyny, Yr hwn sydd ddibechod ohonoch, tafled yn gyntaf gareg, &c." Ond a chaniatau eu bod yn gwneuthur hyn, onid oes ganddynt berffaith hawl ? Cyfaddefa D. Mor- gan nad ydynt yn gorfodi neb i ymuno, ac os felly, y mae yn canlyn, o angenrheidrwydd, fod ganddynt yr un hawl i geisic gan eu cydweith- wyr i ymuno a'r gymdeithas ag sydd gan D. Morgan i geisio ganddynt beidio. Ond ust I Dyma rybudd Ie, rhybudd teilwng o Nebu. chodonosor ar wastadedd Dnra gynt. Ni wnaf ei nodi; ond gellir ei weled yn y GWLADGARWR am Hydref 21ain. Chwilier am dano, er cael prawf o hunanoldeb D. Morgan. Haeriad arall y mae yn ei wneyd yw, mai budd y meistri sydd yn gynwysedig yn y gymdeithas. Nid wyf mor ffol a chredu y bydd i mi lwyddo i argyhoeddi Mr. Morgan ar y pen hwn. Mae wedi ei lorio droion, ao eto, ymffrostia nad ydyw wedi cael "un argyhoeddiad." Felly, ofer fyddai i mi feddwl am lwyddo, oblegyd nid Qes neb mor ddall a'r hwn na fyn weled." Gofynaf, er hyny, iddo brofi ei haeriad, neu i ddwyn rhyw resymau drosto, os gall, ac yna, bydd i ni ei gyfarfod. I Yn y frawddeg nesaf, ceir engraifft arali o'i logic annghymarol. Dywed foi "pedwar dosbarth a gefnogant y gymdeithas hon, sef, yn gyntaf, y meistri, er ea budd eu hunain, ac i osgoi y Ddeddf Iawnol; yn ail, y trethdalwyr, er mwyn lleihau y dreth yn drydydd, y cynffonwyr sydd gyda ni yn y glofeydd, y rhai sydd yn barod i wneyd unrhyw beth am wen y swyddogion ac yn olaf, y dynion a'u cefnoga, am eu bod yn credu ei bod yn ddyledswydd arnynt, fel egwyddor Gristionogol, i ofalu am y weddw a'r amddifaid." Yna, 9. yn mlaen i nodi y budd a ddeillia i'r dosbarthiadau hyn, tra, yn y frawddeg flaenorol, yr oedd wedi mynegu mai eymdeithas y meistri ydoedd, ac mai eu budd hwy oedd yn I gynwysedig ynddi. Dyma gysondeb with a vengeance! Ond at y dosbarthiadau. Yr wyf wedi rhoddi tase i'r brawd mewn perthynas i'r dosbarth cyntaf felly, er mwyn arbed amser, af heibio hwnw. Yr ail-y trethdalwyr, er mwyn lleihau y dreth. Gofynaf, pwy ydynt y trethdalwyr mewn gwirionedd ? Clywais D. Morgan ei hun yn dweyd, mewn cyfarfod cy- hoeddus, "mai y gweithwyr ydynt y trethdal- wyr, ac os nad ydynt yn tain yn uniongyrchol, eu bod yn talu yn anuniongyrchol." Os felly, mantais y gweithwyr yw bod y trethoedd yn lleihau. Dy leferydd sydd yn dy gyhuddo." So "down goes your house" upon your own evidence. Yn drydydd, "y cynffonwyr, &c." Nid wyf yn proffesu fy mod yn gwybod llawer iawn am y rhai hyn ond os yw yr hyn a ddywed y brawd yn gywir, maent yn fwy lluosog nag oeddwn wedi dychymygu, a diau fod Mr. Morgan yn byw mewn lie peryglus iawn, gan fod dros 300 ohonynt yn ei ardal ef ei hun, sef Mountain Ash. Uynghorem y brawd i symud oddiyno ar unwaith, rhag ofn iddynt ei niweidio, oblegyd y mae ymddyddanion drwg yn llygru moesau da." Ond profed efe mai "cynffonwyr ydynt yn gyntaf, neu syrthied i'r gwarth a'r cywilydd ei fod wedi gosod y fath enw ar ei gydweithwyr. Yn bedwerydd, "y dynion a'i cefnoga, am eu bod yn credu ei bod yn ddyledswydd arnynt, fel egwyddor Gristionogol, i ofalu am y weddw a'r amddifaid." Dear Mte Tybiais mai budd y meistri oedd yn gynwyseclig yn y gymdeithas ond gwelaf fy mod wedi camsynied. Dyma ofal am y weddw a'r amddifaid yn awr. Da iawn, Mr. Morgan. Ewch yn mlaen. 'Dyw hi eto ond dechreu gwawrio." Ond rhaid gadael y rhan arall o'i lythyr hyd yr wythnos nesaf. Hyd hyny, byddwch wych.—Yr eiddoch yn gywir, Caerdydd, Tach. 1 leg, 1881. E. OWEN.
"HELYNT CANTATA MERTHYR."
"HELYNT CANTATA MERTHYR." LLYTHYR ODDIWRTH MR. SPENCER CURWEN. MR. GOL.Gan fod colofnau "prif bapyr y genedl wedi bod at wasanaeth teulu yr hel- ynt" uchod, a'u peneiwdawd." Crwydrad," alias Llew Llwyfo, a'u bod yn herio neb i brofi mai anwiredd ac athrod yw yr hyn a draethant am Dr. Parry parth ei feirniadaeth ar y Cantodau uchod sef mai ar ol dyfod i Ferthyr, ac ar ol gwybod pwy ydoedd Corelli," neu Mr. W. Jarrett Roberts, Caernarfon, y penderfynwyd atal y wobr,-efallai y byddwch garediced a chyhoeddi y llythyr canlynol oddiwrth Mr. Spencer Curwen. Gyrir ef yn y Saesonaeg, fel y caffo ymddangos air yn air y modd y derbyn- iwyd ef, ac nid oes eisieu gair o esboniad mae ei leferydd yn ddigon croew.—Yr eiddoch, UN O'R PWYLLGOR. (COPY.) Tonic Sol-fa College, Forest Gate, Nov. 7th, 1881. DEAR DR. PARRY,—I have been away on a lec- turing tour; hence I have only just received your letter of the 3rd. I am extremely reluctant to write a word about any of the adjudications at Merthyr, because it seems to me that it is no part of the duty of a judge to explain or defend his con- clusions. The work is hard and anxious enough while it lasts, and when it is done, no good can possibly come of further discussion. You beg me, however, as a personal favour, to recall the circum stances of the adjudication on the Cantata, and you say your reputation is concerned in the facts being known. You state them quite correctly in your letter. Writing from London a week or so before the meeting, I said to the Rev. Mr. Stephen that I thought Corelli's the best Cantata. When I met you at Merthyr, you shewed me your adjudication already written in Welsh, and said that if the prize were given at all, you were for awarding it to another competitor, whose motto I forget. But you added that you preferred to withhold the prize. This alternative had not occurred to me, new as I was to the task of adjudicating. I had felt, as I said in making the adjudication, that the prize Cantata ought to be of very great merit, and it had seemed to me that none of those sent in came up to the standard. But I thought that we were bound to award the prize, and so I voted for Corelli, whom I had placed first. But when you suggested the withholding, I at once concurred, and did so with much satisfaction. Conference of this sort between adjudicators seems to me both right and proper, and likely to serve the interests of justice. Although this decision was arrived at on musical grounds, I was very glad of it for an- other reason. I found that the Rev. Mr. Stephen, in his letters to me, displayed an extraordinary and almost desperate interest in the success of Corelli. Not only so. but from an abusive letter which I received in the pavilion on the day before the adjudication had to be given, I found that he had communicated to Corelli, or Corelli's friend, the contents of my private letters to him, and the fact that a difference of opinion existed between the judges. This seemed to me conduct most un- becoming in a judge, and most suggestive of bias. The moral to be drawn from this affair seems to me a double one. First, I think that coadjudica- tors should be compelled to meet for the purpose of conference before making their award. Had Mr. Stephen come to Merthyr, I am sure that the in- terests of justice would have been served. Second, I am convinced that the work of an adjudicator is made very much more difficult when he recognises, as Mr. Stephen and youiself involuntarily did, the personality of the competitors by their handwrit- ing. I saw enough of your conduct to know how anxious and conscientious you were in adjudicating. But it would, I am sure, be far better if strangers were engaged to adjudicate on the compositions; there would then be no possible suspicion of per- sonal likes and dislikes clouding the minds of the judges. I am sorry that you have been attacked about this award, but really the thing is not worth troubling over. We did our duty, and beside that, we have evidently given general satisfaction.— With kind regards, very truly yours, J. SPENCUB CURWEN.
[No title]
CYIRIFIR fod 10,000 o ymarferwyr y bicycles yn Llundain yn unig, a 100,000 yn yr holl wlad. DERBYNIODD golygydd y Christian Age bellebryn o America, yn hysbysu mai an- nghywir oedd y dywediad am farwolaeth y Parch. Josiah Henson ("Fy Ewythr Twm"). Mae efe mewn iechyd da, ac yn llafupio gyda'. Efengyl yn Canada.
LLANDEILO FAWR.
LLANDEILO FAWR. DARLITH.-Nos Wener, Tach. lleg, traddodwyd darlith boblogaidd yn Nghapel Cynulleidfaol Hermon gan y Parch. D. C. Harries (Caeronwy) ar y testyn, Cartrefi dedwydd, neu cyn ac ar ol priodi." Cadwodd y darlithydd y dyrfa mewn llawn hwyl am ddwy awr o amser. Llanwyd y gadair yn fedrus gan Joseph Harris, Ysw., Maer- dy, Taliaris Park. -Gohebydd. ABERAFON. GOBYMDAITH Y MAER.-Dydd Sul, Tachwedd 13eg, cymerodd gorymdaith y maer Ie. Yr oedd tua 3,000 o'r trigolion wedi dyfod yn nghyd. Cychwynodd yr orymdaith am haner awr wedi deg y boreu. Yr oedd y maer yn ei wisg goch swyddogol. Awd yn un fyddin anferth i eglwys y plwyf, lie y cynaliodd yr offeiriad wasanaeth cre- fyddol. Ymunodd yr holl Ysgolion Sabothol yn yr orymdaith. Buwyd yn y Farchnadle, o'r hwn le yr awd i Neuadd y Dref, a chafwyd anerchiad ardderchog gan y maer, ac yna anerchiad pwr- pasol gan offeiriad y plwyf. Terfynodd yr orym- daith yn y fan hon. Y mae y maer yn ddyn poblogaidd iawn yn y lle.-Llwynog Cwmdyffryn. ABERTEIFI. GAL WAD.—Llawen genym allu gwneyd yn hys- bys fod y gwr ieuanc addawol a'r pregethwr rhag orol. Mr. W. Parry Hughe., B.D., Dolyddelen, Goeledd Cymru, diweddar efrydydd o Athrofa Bala (A.), a Yale, America, wedi penderfynu ym- sefydlu yn Nghymru (am dymor o leiaf), a'i fod erbyn hyn wedi ateb yn gadarnhaol yr aiwad daer a gafodd oddiwrth eglwysi Brynmair a Beulah, Aberteifi. Bwriada ddechreu ar ei weinidogaeth y Saboth cyntaf yn Rhagfyr. Deallwn fod Mr. Hughes wedi cael amryw gynygion i ymsefydlu yma ac yn America er pan y gadawodd yr athrofa. Dymunwn iddo lwyddiant mawr, ac nid oes dadl nad oes llawer i'w ddysgwyl odcliwrtho yn y dy- fodol.-D. R. W. BLAENLLECHAU. DAnLITH.-Tradclododcl y Parch. J. Ceulanydd Williams, Merthyr, ei ddarlith odidog ar "Grisiau Dyrchafiad yn Nazareth, nos Lun, y 7fed o'r mis hwn. Cafwyd darlith hynod o ddyddorol yn mhob ystyr,-bwyd cryf ac iachus i'r sawl a allent ei fwyta, a llaeth i'r gwan ei feddwl. Tystiolaeth pawb yw mai da oedd, ac y carent glywed Mr. Williams eto. Y mae efe yn meddu ar ddoniau areithyddol rhagorol, ac ymenydd i gynyrchu syl- wedd i'w osod yn ei eiriau. Yr oedd elw y ddar- lith i fyned i gynorthwyo y brawd ieuanc George Griffiths i fyned i Goleg Llangollen. Y darlithydd a ddysgwylid yma oedd y Parch. O. Waldo James, Aberafon. Argraffwyd ei enw ar yr hysbysleni ac ar y tocynau, ac yr oedd yma lawer yn dysgwyl cael ei wrando ond dydd Gwener, derbyniwyd llythyr oddiwrtho yn hysbysu ei fod yn wael ei iechyd, ac nas gallai fod yn bresenol. Taflodd hyn y pwyllgor i ddyryswch, gan fod yr amser mor brin, ac nas gellid gohirio y ddarlith felly, mae diolchgarwch dyblyg arnom i Ceulanydd. Gobeith- iwn fod Mr. James, erbyn hyn, wedi cael gwellhad trwyadl, am fod ei afiechyd yn sicr o effeithio ar y dawn hwnw o'i eiddo a elwir ffraethineb.-Gelli- gaerian. FFYNON TAF. Nos Fercher, Tach. 9fed, cynaliwyd cyfarfod dyddorol dros ben yn nghapel Trefnyddion Calfin- aidd y lie uchod, mewn canu ac adrodd. Llywydd- wyd yn ddeheuig gan y Parch. T. Rees, gweinidog yile. Chwareuwyd ar y perdoneg gan Miss A. Morgan, o'r lie hwn, yn hynod chwaethus. Hefyd, chwareuwyd overture gan ei chwaer, Miss E. Mor- gan, yn hynod o darawiadol. Yr oedd y rhagdrefn yn faith, ond aethpwyd trwy'r cyfan yn foddhaol, -y plant bach, yn nghyd a rhai mewn oed, yn adrodd yn gampm. Cafwyd y darn ffraethbert o eiddo yr awengar a'r bydenwog Dyfed, sef "Y Ffasiynau," gan Morgan Lewis acyn wir, adrodd- odd yn wir feistrolgar. Yr oedd yn dda genym weled D. Jenkins a'i barti yn ymddangos ar yr esgynlawr. Canasant eu darnau yn hynod destlus a meistrolgar. Yr ydym wedi bod mewn amryw ° gyfarfodyddadroddiadol yn awr ac eilwaith, ond ni chawsom yr anrhydedd erioed o weled un o'r rhyw deg yn arwain cor o'r blaen cyn y tro hwn ac er syndod, arweiniodd tuhwnt i'n dysgwyliad. Enw y ddynes ieuanc ydyw Miss Jennet Jenkins, merch anwyl Mr. John Jenkins, saer maen, Glan- y-llyn. Credwn mai tua 18 oed ydyw hi yn awr. Canasant bump neu chwech o donau o Swn y Jiw- bili yn rhagorol. Yn wir, mae clod uchel yn ddy ledus iddi. Y mae yn gantores gampus—yn meddu ar lais treiddgar. Cantores gynes, un gall, —i'r rhyw deg Mae'n anrhydedd diwall; Heb siom gawsom, heb un gwall, 0 doraeth fel byd arall. Hefyd, caw.som dreat gan ferch y bydenwog cadeir- fardd Carnelian, sef Miss M. Cosslett, Groeswen. Hi ganodd y Gardotes fach" nes gwefreiddio'r dorf, a chafodd ei hencdrio yn fyddarol. A Maggie lan wnaeth danio—a'i doniau Denawl nes gwefreiddio; Ac heriaf am encorio Yn ddinag lie bynag y bo. Yr oedd torf luosog yn bresenol, a chredwn yn ddibetrus eu bod wedi cael eu llwyr foddloni. Ter- fynwyd trwy roddi diolchgarwch i'r c6r gan Mr. Rees, ac eiliwyd gan Mr. E. Lewis; ond drwg genym hysbysu na chafodd Mr. Rees ddim diolch- garwch am lywyddu. Felly, yr ydym ni yn rhoddi y diolchgarwch gwresocaf iddo dros y cyfarfod. Moes eto yw dymuniad—Teithiwr. GOWER ROAD. CYNGHERDD.—Cynaliwyd cyngherdd yn y lie uchod nos Sadwrn, y 12fed cyfisol. Cadeiriwyd gan J. R. Wright, Ysw. Dyben y cyfarfod oedd rhoddi ychydig o gynorthwy mewn ystyr arianol i'r brodyr Methodistaidd sydd yn y lie, pa rhai sydd wedi myned i'r draul o gael har?nonium ar. dderchog i'w haddoldy. Cymerwrd rhan yn y gyngherdd gan Seindorf Bres Castellwchwr, trwy chwareu yr Iiif," a'r "Hallelujah Chorus," yn »anmoladwy iawn. Yr oedd y "Three Crosses Male Voice Party" yn bresenol, dan arweiniad Mr. Seth P. Jones, a chanasant "Rhyfelgan Ddir- westol," a "Cheerup, companions,"ifoddlonrwydd cyffredinol. Malgwyn Vaughan a'r Sailors' Chorus gan Glee Party Gower Road, dan arwein- iad un o'r parti, yn dda iawn. Yr oedd parti o Benclawdd yn bresenol, dan arweiniad Gwilym Lon, a chanasant ddau ddernyn yn ganmoladwy iawn. Mr. R. Bodicombe a'i gyfeillion a ganasant driawd yn dda. Eos Rhidiau a roddodd "Maid of Athens," ac Yn iach i ti, Gymru." Mr. Seth P. Jones a roddodd The British Flag." Mr. W. Edwards (Gwilym Lon) a ganodd Mentra Gwen." Wedi talu y diolchgarwch arferol i'r cad- eirydd, terfynwyd trwy ganu "God save the Queen.Un oedd yno.
[No title]
YN bresenol, mewn addoldai yn L'erpwl, y boreu Sul o'r blaen—57,952 o Babyddion; 51,- 396 o bob enwad arall. Rhoddi eu presenoldeb ar foreu Sul yn y M ass-d.fIla grefydd miloedd o'r Gwyddelod. Capel y borea-meddw y pryd. nawn-carchar y nos-u five shillings and costs boreu Llun. Onid yw Protestant bucheddol, er iddo byth dywylln drwa addoldy, yn well na chrefyddwr o'r fath ?
Tystiolaethau Pwysig 19 I…
Tystiolaethau Pwysig 19 I QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Brynhyfryd, ger Abertawe Anwyl Syr -Yr ydwyf wedi bod yn gwerthu y Quinine Bitters" am rai blynydsiau bellach. Y maent wedi gwneyd Lawei o les yn yr ardal yma, ac y mae dyfodiad dysglaer iddynt. Yr ydwyf wedi sylwi yn fauol ar eu lieffaith ar wahanol bersonau, ac yr ycfwyf wedi gweled rhai o'r dolur- iau gwaethaf a allai neb ddych\ mygu yn cael eu llwyr wellhau trwy ddefnyddio y IlJeddyglyn yma. Y mae plant o bob oedran, dymou ieuanc a hen, gwragedd a merohed, oil yn ty-;ti>»laethu i'w heffaith daionus. Y mae yn drueni na ellid eu darostwng ychydig yn eu pris. heb wanychu eu heffaith gan fo I canoedd o bobl weiniim yn sy chedu am dreio ei heffaith, ond eta heb fodd i wneyd hyny.—Yr eiddoch yn serchog, ISAAC OWEN. From Griffith Williams, Llanerchymedd Angle- sea. Syr,-Da genyf gael y cyfleusdra i anfon gair ganmoliaeth i'ch "Quinine Bitters." Y maent yn dderbyniol iawn yn y gymydogaeth hon. Gwerthais lawer ohonynt yn ystod y blynyddau diweddaf, ac y mae y galwad arnynt yn parhau gynyddu. Nid oes meddyginiaeth" yn debvg iddynt at iselder ysbryd, diffyg traul, dychlau»iad- au y galon, a chur yn y pen. Yr eiddoch yn gywir, Medi 8, 1880. GRIFFITH WILLIAMS. From Mr. John Llwyd (loan Cynffig), Mynydd (Jynffig Syr,—Bu'm yn dyoddef llawer oddiwrth dclolur yn fy inhen, iselder ysbryd, diffyg arch" aeth at fwyd, ac ar 01 ei fwyta, blinder mawr. Prynais botelaid 4s. 6,1 oddiwrth Mr. Richard Jenkins, Kenfi:r Hill, ac ar ol i mi ei chymervd, teimlais fy hun wedi adferyd i'm iechyd arferol, ac yn alluog i ddilyn fv ug*lwedigaeth. Yr Yi I I Wyf wedi eu cvmeradwyo i ereill, a thystiolaetl; y rhai hyny yw eu bod wedi derbyn lies annhraetlwl tnvyddynt, a. byddaf yn ternlo yn ddyledswydd ;allaf eu cadw bob amser fei try so r penaf y teulu. From the Rev. J. IT. Williams (Brynf -rdd), Head Master of the Do minis Grammar School; To Mr. Gwilym Evans. Dear Sir.—The wonderful efficacy of your Quinine Bitters to restore health and vigour after lingering illness and debility, has been recent^ ly and sufficiently proved by my farniiy, and elicits this voluntary and conscientious testimony from me for the benefit of others. From J Ellis Edwa--ds. M.R.C.S. L.S A., g-c.. Saint Olears (Carmarthenshire. To Mr. Gwilym Evans. Dear Sir,—Having been so frequently asked by my patier.ts as to the desirability of taking your Quinine Bitters." I have for the last two years given it a fair trial, and find it, without exception the most pleasant and effectual means of admin- istering that remedy. (Signed) J. ELLIS EDWARDS, M.R.C.S. L.S.A. Testimonials of the most flattering nature have been recently received from Mr. Joseph Rees Cardigan Mr. Griffith Williams, Llanerchymedch Mr. W. H. Thomas, Dowlais Mr. John Francis' Wrexham Mr. Myrddin Davies, Swansea; Mr. Hugh G. Hughes. Holyhead; Mr. W. Sims" Aberaman; Mr. E. P. Wynne, Aberystwyth; Mr. Jones, St. Asaph Mr. D. Evans, Cemmaes* Montgomeryshire; Mr. J. P. Jones, Aberayron • aU chemists and gentlemen who have every facility for testing the respective merits of different pre- parations offered to the public by advertisements and other means. Mr. Watkia J. Thomas, Chemist, Aberdare Aug. 17th, certifies to its extensive sale and good results produced in several cases that came under his immediate notice. To Mr Gwilym Evans, F.C.S., Manufacturing and Analytical Chemist, Llanelly. Llangadock, August 15, 1880. Dear Sir.-I am happy to state that the sale of the Quinine Bitters" is rapidly increasing in this neighbourhood. All the patients who have tried it speak most highly of its beneficial effects and very lately two very distinct and remarkable cases came under my own notice. The one was a case of nervous indigestion, and the other was a case of hypochondria, pure and simple. It is one- of the few patients I strongly believe in. -Yours &c.. E. D. GEORGE. From Robert Watts, Veterinary Surgeon Peny- groes, North Wales. „ August 26th, 1880. I have taken your "Quinine Bitters" for in- digestion and the many inconveniences arising therefrom. The benefits derived are great and permanent. From Dr. G. A. Jones. T ft Sep?- 27t,h> 1880- I certify that the preparation known as Gwilym Evans's Quinine Bitters is quite free from minerals, and that the ingredients contained in it are mixed in the most suitable proportions to ensure its success in cases of Indigestion and Debility. (Signed) G. A JONES, M.D. From Mr. John David Evans, Post Office, T,-e- lech. TUT J a- AM 1, Sept. 15th, 1880. My dear Sir,—Although you must be overload- ed with testimonials in favour of your now celebrated "Quinine Bitters," yet I considered' it my duty to inform you that many who have obtained it from me have taken it with very bene- ficial results, and those o my customers who have truly proved its renovating properties always take- one, two, er three bottles thereof (as the case may- require), every Spring and Autumn, testifying that they derive much more benefit thereby they obtained when spending so many weeks at the seaside. Have kept it on sale for many years and find the demand for it in this part contintallv- increasing. The last supply arrived safely. Sept. 24th, 1880S. Me. W. Isgoed Jones, Chemist, Llanrwst, haa- sold grosses *f the Quinine Bitters," and from dtso observation of their effects, can vouch for their efficacy as a tcnic in cases of aetMrne debility, Jtc., being particularly soitaNyto. patieats recwreringfrvv long illness.