Y Gwladgarwr

AMERICA. Dywed newyddion o San Francisco fod JftUyw 0 ddaeargrynfaau wedi cael eu kimlo yn Hawaii yn Awst diweddaf, a °d y grediniaeth yn gyfFredin y byddai i ki tnwy gymeryd lie yn mis Medi. Oddiwrth yr adroddiadau swyddogol, yr Wym yn cael fod 177,580 o bersonau wedi vfod i'r TJnol Dalaethiau yn ystod y tri oedd yn diweddu yn Mehefin. O'r hyn yr oedd 66,000 yn fenywaid. ^ywedir fod boneddiges yn Preemption, ^inois, yr hon a roddodd enedigaeth i cWech o blant ar yr un esgoriad, ac eu bod yn fyw ac yn gwneud yn dda Os ydyw yn wir, credwn mai yr enghraifft gyntaf h1 hanesyddiaeth y byd ydyw ac i wneud Y Jhyfeddod yn fwy fyth, dywedir fod y tad "orlawn o lawenydd." o herwydd yr ^Wanegiad hwn at ei deulu. Gallem ni Mdwl fod mwy o duedd mewn dygwydd- ¡ad o'r fath i yru dyn yn wallgof gwyllt, ac ydym yn amheu y llawcnydd proffesedig h1 yr amgylchiad hwn. Y mae y diweddar Arlywydd Pierce lI>eiji marw o'r dropsy ddydd Gwener, yr Vthnos ddiweddaf. Y mae yr Arlywydd Grant wedi apwynt- l° y 18fed o Dachwedd fel diwrnod o ^iolchgarwch. cenedlaethol.

SPAIN. Y mae y Gwerinwyr yn parhau i godi tola ia thraw yn Spain. Yn Saragossa, Nu i wrthdarawiad rhwng y gwirfoddol- a'r milwyr arwain i frwydr boetli, yr °& a'barhaodd am 22 o oriau, yn yr hon I Haddwyd llixaws mawr o'r ddwy ochr. Valencia, yr oedd ymladd brwd yn tIlyned yn mlaen. Yjnae hysbysiad o Madrid yn ein hys- 7SU fod Cabecillo a Carbsjal, dau o ar- Mnwyr y gwrtbryfelwyr, wedi cael eu Nhu mewn gwaed oer yn Ibi, ger ^icantfi. f Y mae yr hanesion o Spain yn dyfod yn ft gofidus bob dydd. Yn yr adroddiadau ^eddaf dywedir fod oddeutu 250 o bob wedi eu lladd a'u clwyfo yn Saragosea, Hod ymosodiad yn cael ei ddysgwyl yn ^haus yn. Valencia. Yr oedd cadoediad !Mi cymeryd lie er casglu y meirw a'r {^yfedig, yr hyn nid yn unig sydd yn ^Wf fod cryn alanasdra wedi cymeryd lie, j,hefyd fod y gwrtbryfelwyr yn allu .o]aidd, arweinwyr pa rai oedd yn alluog !nu rhoddi mewn grym y rheolau per- W i ryfel.

FFRAINC. R Cymerodd terfysg ofnadwy le ddydd ^dwrn, yr wythnos ddiweddaf, yn St. ^bin, Aveyron, yn Ffrainc, yn yr hwn y Mhwydpedwar ar ddeg o bersonau yn e1l'w gan y milwyr, heblaw 22 ereill wedi clwyfo. Strike glowyr oedd yr achos, dywedir fod nifer y terfysgwyr yn 2,000, i'r milwyr lwyddo i'w gwasgaru. Nid dim o'r dynion wedi myned yn ol at ^th.

INDIA. Yr ydym yn deall ttwy y newyddiadur- Qt¡ diweddaraf o India fod y Cholera wedi I^Heud yn agos yr hyn a wna yno am y ,^yddyn hon eto, ei fod yn awr ar gilio 5 r Ueoedd hyny ag y bu yn fwyaf marwol y misoedd a aethant heibio. Nid oes I!iCl'wydd yn cael ei roddi am y nifer a S^thiodd trwy y cholera y flwyddyn hon, yr ydym yn cael eu bod yn ugeiniau o ^°edd. Yn mhlith y catrodau Prydeinig, cymeryd i mewn wragedd a phiant, y yae y marwolaethau wedi bod yn 370. j/* oedd y cholera y flwyddyn hon yn un Jj^od o farwol, canys cavnfod dau o bob 51 °'r oil y bu yt anhwyldeb araynt wedi barthed y newyn yno, yr ydym yn sicrwydd y bydd i newyn wneud ei ^dangosiad mewn rhai rhaS&diroedd ond nid mor gyffredin ag y biwyd p °fni. Y mae y gwlaw ag yr edryehid 1)1 dano mor awyddua wedi syrthio yn Rajpostana, Rohileund, Meerut, a Pun- j aub, er nad yn helaeth iawn, eto i raddau digonol fel ag i achub yr hyn a hauwyd. Bu hyn yn foddion i ddwyn i lawr bris yr yd, ond y mae eto yn hynod ddrud, ac yn debyg o aros felly.

CAETHWASAETH. Mewn newyddiadur o St Helena am yr 2il o'r cynfis, yr ydym yn cael hanesyn gofidus mewn cysylltiad a'r fasnach ddynol. Gadawodd y llong Ffrengig Tamaria, Cad- ben Rannil, Mecao ar y 5ed o Chwefror, 1869, gyda 300 o ymfudwyr caethwasol, moddyg Chineaidd, cyfieithydd Portugu- aidd, yn nghyds deunaw o ddwylaw. Yn ol yr hanes a rydd y morwyr sydd eto ar ei bwrdd, cawn fod pob peth wedi myned yn mlaen yn foddhaol nes cyrhaedd o fewn rhyw 250 o filldiroedd i ynys Java, pryd y cododd terfysg yn mhlith yr ymfudwyr, y rhai a gawsant hefyd y 11a w uchaf, a gorfu ar y dwylaw gymeryd at y badau, gan adael eu cadben anffortunus, yr hwn na fynai neu a fethai adael y llong, i drugaredd y creaduriaid haner-barbaraidd. Pa beth a ddaeth o hono, y mae yn anhawdd dirnad, ond dywed y cyfieithydd iddo gael ei ddarn- io a'i daflu dros y bwrdd. Cadwasant feddiant o'r liong am 30 o ddyddiau, pryd eu cymerwyd gan ryfel-long Dutchaidd, yr hon a anfonwyd i chwilio am danynt. Yr oedd Chinead wedi cymeryd meddiant o swydd y cadben, ond ni ellid dyfod o hyd i ddim mewn perthynas i Mr. Rannie. Rhoddwyd y Chinead, ac arweinwyr ereill y terfysg yn rhwym, a chymerwyd y llong i Padang. Yno darfu i'r dwylaw oedd wedi glanio yn Java, ail ymuno a'r llong. Apwyntiwyd cadben a swyddogion new- ydd, a chychwynodd y llong i'w thaith ar- faethedig ar y 15fed o Fehefin. Erbyn hyn yr oedd nifer y coolies wedi dyfod i lawr, rhwng arfau a haint, i 245. O'r rhai hyn, neidiodd ugeiniau dros y bwrdd, ac a gyflawnasant hunan-laddiad, pan y cawsant eu bod i fyned rhagddynt i'w taith. Bu ugeiniau ereill farw o effaith opium. Nid oes yn awr ar fwrdd y llong ond 75 o'r ymfudwyr yn fyw. Y mae yr hanes yn un ofidus, a byddai yn dda i'r rhai sydd yn ymwneud a'r fasnach gy- meryd gwers a'i gadael am byth.

ABERDAR.— Cymdeithas Amddijfynol a Gwyl- iadwriaethol y Trethdalwyr.—JDeallwn nad ydyw y mudiad hwn yn mhlith trethdalwyr Aberdar wedi marw. Y mae cyfarfodydd y gymdeithas i'w cynal yn ystod tymhor y gauaf bob yn ail nos Iau, yn y lie arferol, a dymunir ar i gymaint a fo yn gyfleus1 iddynt i fod yn bresenol yn y cyfarfod a gynelir nos Iau nesaf, Hydref 21ain.

PRIODWYD,- Hydref 9fed, yn nghapel yr Hen Dy Cwrdd, Tre- eynon, gan y Parch. Uses J. Jones, yn mhreaenol- deb y cofrestrydd, Mr. Thomas Jonej, Pattern Maker, Bell Street, a Miss. Gwenllian Griffiths, merch Mr. Lswis Griffiths, Plasterer, Harriet St., Trecynon, Aberdar. BU FARW,— Hydref 8, yn y Wayne's Arms, Gadlys Road' o'r darfodedigaeth, wedi hir boeni, Mr, David Hopkin, yn 36 mlwydd oed. Gadawodd weddw, plant, a pherthynasan i alarn ar ei ol.

Those Ladies who have not yet used the Glenfleld Starch, are respectfully solicited to give it a trial, and carcfully follow out the directions printed on every pack- age. It Is rather more difficult to make than other Starches, but when this is overcome, they will say like the Queen's Laundreses, ihat it is the finest Starch they ever used. PELENI HoLLowAY.—Rheol Bywyd.—T presenol yw y cyfle mwyaf cymhwys i sylwi ar y pegynau ac mae iechyd pawb yn gwpiiwys arnynt. Mae yn rhaid cau allan o'r cyfansoddiad yr holl aamhtiredd ar eu ymddangcsiad eyntaf. Mae g-wisgoedd. a bwydydd yr hwn a dreulir yw dda yn y cyfansoddiad dynol, yn rkwym o gyfoethogi y gwaed a'i elfenau meithriaol. Mae rhinweddau y eyf. nowidiad graddol a. weithir gan Beleni Puredig Hoi oway yn ateb yn gywir i'r angenrheidiau hyn, ac y maent yn c.ryfhau y giau ac yn adfer cylchr.cdiad y gwaed i'w le yn drefnus a rheolaidd. Mae y Pele&i rhagorol hyn yn cadw rhanau naturiol y corff mewn fath gyfartaledd, fel y maent yn atal paen yn y pen o bob math, y beil, twymyniu, y clefyd rhydd, (diarhoea,) a phob anhwylderau cyiSelyb.

MAPIAU. DYMIJNA William Williams, Llyfrweith- wr, &o.? Tonypandy, byebysu ei fod yn Oruchwyliw-r i werthu Mapiau o bob math, dros G.'W. Bacon a'i Gym,, pa rai ydynt y rhataf a goraf. t

BOROUGH OF MESTHYB TYDFIL. Notice is hereby given rpHAT HENRY ALLEN, ESQ., Barrister-at-law, JAMES WILLIAM BOWEN, ESQ., Barrister- at-law, and GEORGE BILSBORROW HUGHES, ESQ., Barrister-at-law, the Barristers appointed to REVISE THE LISTS OF VOTERS in the Election of Two Members of Parliament, for the Borough of Merthyr- Tydfil, will, or some or one of them will, hold a Court for the pur- pose of Revising such Lists at the VESTRY ROOM, MERTHYR-TYDFIL, On MONDAY, the 25th day of OCTOBER, Instant, at Ten o'clock in the Forenoon, to revise the Lists of the Parishes of MERTHYR-TYDFIL & VAYNOR, AND AT THE TEMPERANCE HALL, ABERDARE, On TUESDAY, the 26th day of OCTOBER, Instant, at Ten o'clock in the Forenoon, to revise the Lists of the Parishes of ABERDARE & LLANWONNO, At which Courts the respective Overseers of the Poor are to attend, and produce the Lists of Voters, and all Rates made for the relief of the Poor of their respective Parishes, between the 5th day of January, and the last day of July in the present year, and also all Docu- ments, Papers and Writings in their possess- ion, custody, or power, touching any matter necessary for revising the said Lists, or they will become liable to a penalty not exceeding 95. JOHN MORGAN, Town Clerk of the said Borough. Merthyr-Tydfil, October 9th, 1869.

GYMRU A CHERDDORIAETH. TEMPERANCE HALL, TREDEGAR. T> YDDED hysbys y cynelir EISTEDDFOD Gerddorol ac Adroddiadol yn y lie uchod ar y 15fed o Dachwedd nesaf, pryd y gwobr- wyir ar y testynau canlynol:— £ 8. C. 1. I'r cor, ddim dan 100 o rif, a gano yn oreu "Worthy is the Lamb" a'r "Amen Chorus," o'r Messiah. 27 0 0 2. I'r parti, ddim dan 20 o rif, a gano yn oreu "Y Dderwen Lydan Glwys," allan o Fiwsig y Miloedd, rhif 18. 6 0 0 3. I'r cor o'r un gynulleidfa, sa fu yn fuddugol o'r blaen, ddim dan 25 o rif, a gano yn oreu "U at! Gorwynt" allan o'r Ghjfres. 2 0 0 Beirniad y Gerddoriaeth,-MR. JOHN THOMAS, Blaenanerch.

BTDD CYNGERDD FAWREDDOG yn yr hwyr. Bydd y gyatadleuaeth gorawl yn y cyfarfod dau o'r gloch. Rhaid i'r Corau ar y tri thestyn cyntaf anfon eu henwau i'r Yagrifenydd erbyn y 23ain o Hydref, a'r gweddill o'r testynau erbyn yr 8fed o Dachwedd. Rhaid i'r cyfansodd- iadau ar y Don, mesur y 9fed, C. S. R, i fod yn Haw yr Ysgrifenydd erbyn yr 16 o Hydref, a'r enwau priodol dan sel. Cedwir pris tocyn os na fydd y buddugwr yn bresenol. Ysgrifenydd, Mr Thomas Jones Price (Alawydd y Dyffryn,) Wine-st., Pontlotyn, nr. Rhymney, Mon. Y Cyfarfodydd am 10i. 2, a 6 o'r gloch. Y Gyngerdd am 7.

FERNDALE COLLIERY. WANTED, a thoroughly competent Uuder-, viewer to take charge of the above uolliery. Application to be made to R. BEDLINGTON, Esq., Blaengwawr Office, Aberdare.

THE UTMOST MONEY ADVANCED ON PLATE, WATCHES, AND ALL SORT OF WEARING APPAREL. A LARGE quantity of Mens' and Womens' Second-hand Clothing always on Sale. A large assortment of Watches and Wedding Rings always on Sale, cheap. Sums to any amount from £10 to 950 lent it a moment's notice, on good security, by special agreement. All Sort of Goods and Plate bought for Cash. —A Private Office attached. D. S. Bydd drws neillduol yn agored am 2 o'r gloch bob prydnawn dydd Sadwrn. Observe the Address :— ABRAHAM FREEDMAN, PAWNBROKER, No. 11, Canon Street, ^Next door to the Brecon Old Bank) ABERDARE.

I Newydd ei gyJioeddi: wedi ei argraffu yn ddestlus a/r bapyr da, mewn llian, 6c.; mewn Pocket, Is., DYDDIADUR Y METHODISTIAID CALFINAIDD AM 1870. YN cynwys Dyddiadur, Almanac, Sabbothau 1871-72, Cofion Methodistaidd, Diffygion, Prisiau Stampiau, Profiad Ewyllysiau, Y Llythyr- Swyddfa, Trefn Gweinyddiad Priodaean yn y Capelau, Y Teulu Brenhinol, Y Weinyddiaeth bresenol, a'u Cyflogau, Aelodau Seneddol Cymru, Tafien o'r Pleidleisiau, Prif Weinidogion Prydain o 1754 hyd yn awr, Anghydffurfwyr yn y Senedd bresenol, Arglwydd Raglawiaid Siroedd Cymru, Y stadegan Crefydd yn Mhrydain, yn cynwys yr holl enwadan crefyddol; Rhestr o Weinidogion, Pregethwyr, Capelau y Methodistiaid Calfinaidd, &c., Cylch Cyfarfodydd Misol ac Ysgrifenyddion, &c., y Siroedd, Y Cymdeithasfaoedd-ea trefn a'u Swyddogion, &c., Y Gymanfa Gyffredinol a'i Swyddwyr, &c., Y Cymdeithasau Cenhadol, &c., Athrofeydd, &c., Athrawon, Efrydwyr, Swyddwyr, Arholwyr, &c., Trysorfa y Pregethwyr, Ordein- iadan y De a'r Gogledd, Crynodeb o Gyfrifon y flwyddyn, Marwolaethau Pregethwyr. FFEIBIAU. Ceir ynddo 136 o dudalenau, yn nghyda phapyr gwyn wedi ei linellu yn y rhai 6c. a'r rhai Is., yr hyn a'i gwna y cyflawnaf a'r rhataf a gyhoeddwyd eto yn ein hiaith. Anfoner pob archebion at P. J. WALTEBS, Mill Street, Aberdare, neu i Swyddfa Y GWBADGABWR. Yr elw arferol i Lyfrwerthwyr. Yn awr yn Barod, Pris Swllt mewn amlen, neu ddeunaw ceiniog mewn lliain hardd, "YJR TTSCKML FABDDOL; GAN DAFYDD MORGANWG, MERTHYR. Pob archebion i'w hanfon i'r Awdwr. neu i Swyddfa'r GWLADGARWR, Aberdar. TEMPERANCE HALL, ABEBDAB. BYDDED HYSBYS Y CYNELIR Gwyl Gerddorol Undebol i^OfBTK ABBBAAB, YN Y NEUADD UOHOD, DYDD NADOLIG, RHAGFYR 25, 1869. 1. I'r Cor o'r un gynulleidfa, ddim dan 40 mewn rhif, a gano yn oreu yr Hallelujah Chorus," o'r Engedi, i'w gael gan Novello & Co., gwobr £20. 2. I'r Cor o'r un gynulleidfa, ddim dan 30 mewn rhif, a gano yn oreu O Gymru Anwylaf," gan J. Thomas, Blaenanerch, o'r Cerddor Cymreig, gwobr £ 5. (Cyfyngedig i gor na enillodd £10 o wobr o'r blaen.) B IBXIAD: Mix. J. THOJIAK, lllaenaiiorch. Y programme yn awr yn barod, ac i'w coel gan yr Ysgrifenydd,— THOS. HOWELLS, (Hywel Cynon), Ysg., Printer, Aberaman.

EISTEDDFOD GLYNNEDD. pYNELIK EISTEDDFOD yn Ysgoldy Brytanaidd Glynnedd, ar ddydd Na- dolig, Rhagfyr 25ain, 1869, pryd y gwobrwyfr am y testynau canlynol:- £ a. c. 1 I'r Cor nid dan 30, o'r un gynull- eidfa, a gano yn oreu y Gwanwyn," gan Gwilym Gwent 5 5 0 2 I'r Cor nid dan 30, o'r un gynull- eidfa, a gano yn oreu y Ganig, "Y GwlithyD," gan Alaw Ddu 1 lo 0 3 Pryddest ar "Rhagorlaeth British Schools," ddim dan 100 llinell 1 o 0 Ceir clywed eto pwy fydd y beimiaid, &c. Gellir cael Programme o'r holl destynau a'r adroddiadau, am geiniog, trwy y Post dwy stamp, ond anfon at yr Ysgrifenydd,— MR. D. ROWLANDS, Tailor & Draper, Glyn Neath, Neath.