Y Gwladgarwr

GOHEBIAETH 0 L'ERPWL. Mae amgylchiadau a phethau a gymer le y naill ddydd ar ol y llall yn dangos yn eglur fod Cyngrair y Gormeswyr yn fyw o hyd, defnyddiant bob dichell ac ystryw i gadw y gwan i lawr yn ddigon isel o dan draed gor- thrymder. Nid oes llewyrch adfywiad i'w ganfod o un cyfeiriad; ond y mae rhyw obaith pan fydd tywyllwch dudew wedi gordoi ywlad, fod gwawr ar dori, a phelydr heulwen ded- wyddwch i ymddangos o ryw gyfeiriad. Mae sefyllfa y dosbarth gweithiol wedi myned yn waradwyddus o isel, a dylai cyfoeftiogion ein gwlad wrido uwchben y trueni, a hwythau yn gwybod mor dda am ffynonell y drwg. Os pechodd Dafydd, nid cyfiawn cosbi Ephraim am bechodau ei frawd. Ceisiant eto osod llyfethair ar y glowr mewn ysbryd gorfodol, yr hyn nad ydyw yn ddim amgen na dyfais gythreulig i ormesu a thraws-arglwyddiaethu yn awdurdodol, heb ddim galwad am hyny namyn boddio yr hen ysbryd trahaus sydd iredi teyrnasu yn ein gwlad yn y canrifoedd diweddaf. Nid oes ond y torsyth a'r hunanol na fyn wrandaw ar reswm. Mae natur y cyfryw mor drahausfalch. fel y cymer fantais o'i sefyllfa er dwyn i mewn y gorfodol, fod yn rhaid ymostwng i'w awdurdod ef, neu ddy- oddef y canlyniadau. Mae gormod o bethau tramor wedi eu llusgo i Gymru yn barod, fel nad oes un angen llusgo ychwaneg i ddifwyno hen arferion a threfniadau gweithfaol ein gwlad cyn geni y double shift. Mae y gyf- undrefn yn dra thebyg i gorff y farwolaeth, a sicr ydyw fod y sawl a'i cefnoga yn ddisgyn- ydd uniongyrchol o frenin gormesol yr Aipht. Nis gall y llywodraethwyr wneyd dim yn fwy annghyfiawn na gorfodi y gweithwyr i ymos- twng i drefniadau a ystyriant yn groes i natur a rheswm ac nis gellir galw y double shift yn ddim amgen na phla annymunol yn mhlith y glowyr. Gan nad oes dim yn galw am y cyfnewidiad, nag un rheswm i'w ddwyn drosto, rhaid gosod. y bai ar y prif arolygwr, ei fod yn ymawyddu am enwogrwydd y teyrn. Pe buasai ynSais, ni fuaswn yn rhy feddu cymaint; ond gan ei fod yn Gymro', genedigol o For- ganwg, mae y peth yn fwy chwithig fyth. .rr1-- V J ? -n-a. yn gwyooa rayw yenycug am y lofa yn ymarferol, meddyliais fod genyf hawl i wneyd liodiad neu ddau ar y pwnc. Gwyntyllwyd y pwnc o'r blaen ar dudalenau y GWLADGARWR gan y pleidwyr a'r gwrtho'dwyr, a churwyd y bel i bared yn feistrolgar gan yr olaf, ac nid yw y cais presenol ond ail-ymgais i ddwyn yr hen erthyl i fodolaeth a phe gallent lwyddo i'r gyfundrefn i gael safle unwaith yn ein gwlad, byddai yn orchwyl caled i'w symud ymaith. Mae strike yn un o ddrygau. eithafol ein gwlad ond yn y cysylltiad hwn, nid oes un drefn arall gan y gweithwyr er sefyll ar yr amddiffynol, tra bydd y blaid ymosodol yn defnyddio pob ystryw a chynllwyn er dwyn barn i faddugoliaeth. Addewais yr wythnos ddiweddaf wneyd sylwadau ar fasnach yr alcan a'r haiarn, ond gan i mi fethu a chael fy amcan i foddlon- rwydd, gyraf gylchlythyr un o fasnachdai Llundain i'r swyddfa, fel gallo trefnydd y GWLADGARWR wneyd defnydd ohono yr wyth- "DOS hon, er mwyn y werin weithgar. Pleser i-mi fyddai bod yn alluog i osod o flaen y darllenydd hanes 'a' phrisoedd pob peth yn holl farchnadoedd y byd; ond gan nad oes genyf amser a chyfle at hyny, rhaid i mi fodd- loni ar wneyd mitn nodiadau yn awr ac eil- waith, ond hwyrach y deuaf ar draws y dir- gelion rhyw dro, fel ag i fod yn alluog i wneyd sylwadau a fydd--yn dra derbyniol a darllenadwy i alcanwyr Cymru. Nid wyf yn hoffi ymyraeth a phynciau cyhoeddus heb fod yn alluog i ategu y cyfryw gyda ffeithiau a ddaliant brawf ar ddu agwyn. Gellir dweyd ac ysgrifenu llawer o bethau mympwyol, ond i ba ddyben y cynhyrfir gwlad a gorwlad gyda phethau dychymygol a disail. Gwell fuasai i Gymru, heddyw, fod y gweithwyr wedi ymddiried yn y cadarnhaol a'r sylwedd- ol, yn hytrach na gwneyd fel y gwnaethant. Eisieu ymddyrchafu sydd ar y werin, a chyn y gwneir hyny yn llwyddianus, mae yn ofynol gweithredu wrth rheol a threfn, ac ond gwneyd hyny, byddai genym well gobeithion am y dyfodol, a mwy o sicrwydd am Iwyddiant a dyrchafiad, er y byddai hyny yn groes i ddy- muniadau y sawl a hoffant orthrymu. Os mai ymddygiadau a gweithredoedd sydd i fod yn safon i fa1"nu sefyllfa foesol gwlad, mae yn sicr fod parthau eang o wlad y Sais yn cyflymu i fyned o dan gwmwl. Menyw barchus yr olwg arni wedi ei dwyn i'r ddalfa ar y cyhuddiad o ddirgel-guddio cyrff nifer o blant bychain, ac nid oes wybod eto nad yw hi yn euog o'u llofruddio. Mae yr hanes yn ddychrynllyd i feddwl fod un fam i blant wedi bod yn ddigon calon-galed i gyflawni y fath anfadwaith annaturiol a dieflig. Nid oes diwrnod nag wythnos yn myned heibio heb gael ei hynodi gan y gweithredoedd mwyaf barbaraidd a gwaedlyd a gyflawnwyd yn y gwledydd mwyaf barbaraidd o dan haulwen y nefoedd. Prydain oleuedig mor Uawn o ganibaleiddiwch ag ydyw ynysoedd y Canibal- iaid. Y gyllell a'r dagr yn cael eu defnyddio mor gyffredin yn heolydd ein trefydd a'n dinasoedd ag ydynt yn mhlith yr Ysbaeniaid mwyaf gwaedlyd. Nid yw dysgeidiaeth yn dylanwadu dim yn y cyfeiriad hwn er gwella y byd, oblegyd ni gawn engreifftiau fod meib- ion a merched wedi cael codiad ac addysg uwchlaw y cyffredin yn ymdroi mewn dryg- ioni, ac yn euog o bob gweithredoedd ag sydd yn gwbl annheilwng o ddynoliaeth wareidd- iedig. Pa bryd y daw terfyn ar hyn, nid oes wybod. Twyllo, lladrata, a llofruddio, ydynt bethau cyffredin gwlad, a rhaid wrth ddiwyg- iadau mawrion cyn y dygir pethau i drefn. Mae rhywbeth newydd i'w weled yn bar- haus yn y trefydd mawr, a'r peth diweddaf a ddaeth i fy sylw oedd gweled bjenyw yn dos- barthu traethodau, a'i mab yn cicio pel droed yn yr heol, o flaen ei llygaid, a hyny ar ddydd Sul. Beth a dybia y darllenydd meddylgar a synwyrgall am beth fel yna ? Tybiwyf fi y byddai yn well i'r cyfryw ddechreu gartref gyda'r gorchwyl o wella y byd. Nid yw hyna ond un engraifft o lawer tebyg, a llawer o honynt yn fil gwaeth, os edrychir ar y cyfryw o gyfeiriad moesol. Nid wyf wrth nodi yr uchod am ddweyd nad oes miloedd o gymer- iadau yn y byd yn deilwng o'u hefelychu yn ddirgel a chyhoeddus, mewn rhinwedd, moes, ac ymarweddiad. Rhaid i mi eto ymatal, gan fod y benod yn myned dipyn yn faith, gydag un crybwylliad at y cyfaill o'r Pentre, Ystrad. Gwyntyllwch y pwnc, gyfaill, mae ynoch ddigon o ddawn i wneyd; ac os methwch mewn rhywbeth, ewch at y cyfaill Homo Ddu i geisio cynorth- wy i naddu eich penodau. Mae Homo Ddu yn frawd o ddawn, A llenor yn llawn dillynder Yn mherson hwn cewch Gymro iawn, A chyfaill mewn cyfyngder. —Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.

AGORIAD Y SENEDD. LLUNDAIN, N68 FAWRTH. EDRYCHIR yn mlaen am agoriad y Senedd Brydeinig dydd Iau nesaf gyda dyddordeb anarferol, nid yn unig gan bobl y wlad hon eithr gan Ewrop yn gyffredinol. Hwyrach na ddysgwyliwyd mor bryderus o'r blaen am ddechreuad y Senedd-dymhor yn y wlad hon er y flwyddyn 1846, pan yr oedd Deddfau'r Yd yn cryriu yn y glorian. Yr oedd llak yr hwn a fydd yn cyfarfod a'r Senedd dydd Iau nesaf, fel Prifweinidog y Goron, i'w glywed yn uchel ac yn hyawdl yn y ddadl fawr a byth-gofiadwy hono, ddeng mlynedd ar hugain yn ol. Y mae safle larll Beaconsfield yn Nh^'r Arglwyddi yn y flwyddyn 1877, ac eiddo Benjamin Disraeli yn Nh^'r Cyffredin yn y flwyddyn 1846, yn brawf o'r hyn a ellir ei gyrhaedd drwy dalent, pluck, a dyfal- barhad. Bydd yn rhaid i'r hen gadfridog a'i ganlynwyr dydd Iau nesaf wynebu y frwydr boethaf y buont ynddi erioed o'r blaen. Pa sut y deuant allan o'r ymdrechfa sydd fater amheus. Fe wel y Ceidwadwyr yn Nh^'r Cyffredin eisieu yr hen Dizzy dydd Iau a bod yn sicr. Bydd y Ty yn lledchwith hebddo. Bydd ei absenoldeb yn anffawd mawr ar adeg mor bwysig, a chyll y ddadl lawer o'i dyddordeb drwy y bydd y gallu dadleuol braidd yn gyfan-gwbl o du y Rhyddfrydwyr, a thrwy na fydd yno neb yn ddigon gallu og i ateb Mr. Gladstone. Yn Nhy'r Arglwyddi, ar y Haw arall, y Ceidwadwyr fydd meistri pen y domen." Bydd y gallu dadleuol yno yn gymaint o'u tu hwy ag a fydd o du y Rhyddfrydwyr yn y Ty isaf. Yr areithiau yn Nhy'r Cyffredin fyddant fel rheol yn tynu mwyaf o sylw, ond ar ddechreuad y tymhor eleni bydd mwy o ddyddordeb yn nglyn a'r areithiau yn Nhk'r Arglwyddi. Bydd y ddadl yno i fesur o nodwedd bersonol. Bydd yn rhaid i Ardalydd Salisbury roddi cyfrif o'i oruchwyliaeth yn y Gynadledd yn Nghaer- cystenyn, a bydd yn rhaid i'r Prifweinidog egluro y policy y mae wedi ei ddilyn mewn perthynas i'r Pwnc Dwyreiniol; a hyny yn ngwydd rhai gwrthwynebwyr, nad yw wedi cyfarfod a hwynt wyneb yn wyneb er ys chwarter canrif, ac ereill na chafodd gyfle erioed o'r blaen i fesur nerth a. hwynt Ydym yn edrych yn mlaen am agoriad y Senedd dydd lau yn bryderus a chyda dydd- ordeb mawr, ac os y bydd yn ddichonadwy, nyni a awn yno i weled y frwydr yn dechreu. Y mae y Frenines yn bwriadu agor y Senedd yn bersonol eleni eto, oddieithr i ryw anffawd ei lluddias. Dywedir hefyd y bwriada breswylio yn Mhalas Buckingham am ysbaid o amser yn ystod eisteddiad y Senedd. Os oes coel i'w roddi ar y chwedl hon, gellir dysgwyl i'r tymhor dyfodol fod yn un o'r rhai gwychaf a mwyaf rhwysfawr a welwyd yn Llundain er ys blynyddoedd. Bydd i bresenoldeb y Frenines a'i Llys yn ein plith loni calonau pob dosbarth o bobl, yn enwedig masnachwyr y West-end. Y mae y brodyr hyn, y mae yn debyg, yn grwgnach yn arw ei bod yn absenoli ei hun gymaint o'r Brifddinas.

Gweithfeydd Alcan Cwmtawe. MR. GOL. ,-Digon annhrefnus a digalon ydyw hi wedi bod yr wythnos a aeth heibio yn ngweithfeydd alcan Cwmtawe, oherwydd i'r mis rhybudd dd'od i ben, a dim o'r meistri wedi -gosod ei ystyr allan mewn pryd, er mwyn i'r gweithwyr i gydweled a'u gilydd beth oedd oreu i'w wneuthur-pa un a'i derbyn y gostyngiad, neu ynte gynyg rhyw delerau ereill ger bron y meistri. Ac fel yna y treuliwyd yr wythnos a aeth heibio; y gweithwyr yn cynyg a'r meistri yn gwrthod. Ond o'r diwedd derbyniodd Mr. Jenkins, Cwmbwrla, y cynyg canlynol gan wyr y melinau :—? £ Eu bod hwy fel gweithwyr yn foddlon i weithio tri mis ar y gostyngiad, os buasai ef yn rhoi ei air y cawsent hwy eu pris yn ol y pryd hwnw." Boddlonodd yntau i hyny, a dywedodd wrthynt y buasai ef yn ei roi iddynt pe buasai yn gorfod eu talu o'i boced ei hun. Can' diolch iddo. Gwelwn egwyddor dda Mr. Jenkins yn y ffaith gan- lynol hefyd. Lied debyg fod dau o'r refiners yn gweithio yn round i'w cydweithwyr, oherwydd ei bod mor slac; ond yr oedd y gweithwyr yn anfoddlon i fyny, fel y gorfu i Mr. Jenkins dalu y ddau ymaith; ac wedi iddo roi eu harian iddynt, dywedodd wrthynt fod yn flin iawn ganddo ei fod wedi gorfod gwneyd hyny-mai yr amser slac oedd yr achos o hyny,—a rhoddodd ei law yn ei iw ced ac estynodd bob i sovereign iddynt. Dyna i chwi good sort, Mr. Gol. Wel, wedi i'r gweithfeydd ereill glywed am y cynygiad yna, aethant hwythau i gynyg yr un fath, a der- byniwyd eu cynygion. Dywedwyd wrthynt hefyd, os y buasai i'r farchnad wella yn gynt (pe buasai hyny yn dygwydd yn mhen y pythefnos), y buasent hwythau yn cael eu pris. Ac ar y telerau yna y mae gweithfeydd alcan Cwmtawe yn gweithio yn bresenol; a gobeithio y bydd mwy o gariad a chydym- deimlad yn bodoli rhwng y meistri a'r gweith- wyr o hyn allan, yw gwir ddymuniad, Chwef. 5. EHEDYDD.

Glofa Baglan Park. Mae glowyr y lofa uchod wedi cael rhybudd gan Mr. Walters, yr arolygydd, y bydd i ostyng- iad pellach gymeryd lie yn eu cyflogau. Nid wyf yn gwybod beth sydd wedi cynhyrfu y perchenodon i feddwl am ostyngiad pellach, o herwydd nid yw hyn yn unol a'r Jftaddfa raddol yn Caerdydd; ac yn sicr, nid yw enillion y glowyr yn caniatau hyn.—Eryr Crcrig y llan.

Y Cais am Lowyr i Ogledd Cymru Mae yn ymddangos fod perchenogion glofa Bettisfield, Fflint, wedi anfon am lowyr o'r De- heudir a manau ereill, o herwydd fod annghy- tundeb rhyngddynt a'u hen weithwyr, ac aeth amryw o gymydogaeth Aberdar i fyny yno; ond cawsant bethau yn dra gwahanol i'r addewidion. Gorfu iddynt gysgu mewn tai engines, &c., ac y maent wedi anfon adref am arian i dalu y treuliau ag yr oedd y cwmni wedi addaw dalu. Ymdden- gys fod yr hen weithwyr erbyn hyn wedi derbyn telerau y meistri.

ALLTWEN. Teimlir yn wir ddiolchgar i chwi am eich caredigrwydd yn cyhoeddi gweithrediadau y pwyllgorau mewn cysylltiad a'r cyfeillion cys- tuddiedig yn yr ardal hon. Gwir fod anneall- twriaeth wedi bod yn nghlyn a hyn, fel llawer o bethau ereill, ond yr ydym yn meddwl erbyn hyn, fod canolfur y gwahaniaeth wedi ei symud, ac y gwneir rhywbeth yn sylweddol er cynorth- wyo y cyfeillion dan sylw. Mae yn hysbys o'r blaen mai cyngherdd fwriedir gael i Eos Wyn, a darlith i'r cyfeillion ereill, felly ni fydd y Jlailt yn gwrthweithio y llall. Yr ydym wedi Ilwyddo i gael y Parch. W. Jenkins, Pentre Estyll, i draddodi darlith nos Fercher, Chwefror 28ain, ar "George Whitfield;" ac y mae Mr. Jenkins yn ddigon adnabyddus fel darlithiwr, fel nad oes eisieu d'weyd dim er darbwyllo neb i gredu y bydd y ddarlith yn llawer mwy na gwerth yr hyn a roddir am y tocynau. Cy- nelir y pwyllgor nesaf nos Lun, Chwefror 12fed, yn Reading Room yr Alltwen, er trefnu gwerth- iad y cards, pryd y dymunir presenoldebyr holl aelodau yn nghyd, ac ereill ag sydd yn teimlo dyddordeb yn y mudiad. Yn gweuthur dai- oni na ddiogwn," ond bydded i ni oil "Roi ein ysgwydd dan y baich A helpu y naill y llall."—Telorfab.

MARWOLAETHAU. Yn ddiweddar, ar enedigaeth baban, yn 37 mlwydd oed, Mrs. Martha Evans, anwyl briod Mr. David Evans, 1, Ffynone street, Abertawe. Ei chlefyd oedd y Bronchitis a'r Inflammation ar yr ysgyfaint. Yr oedd yn grefyddol o'i mebyd, ac yn wraig rinweddol a choron i'w gwr. Duw fyddo yn dwr i Mr. Evans a'i bedwar bach amddifad.—Brythonfryn. Dydd Iau, Chwefror laf, yn 19 oed, ar ol tair wythnos o gystudd, o'r typhoid fever, Amery, mab hynaf Mr. John Rees, Co-operative Stores, Aberaman, Aberdar. Yr oedd yn llanc ieuanc a fawr berchid gan ei gyfoedion; yn aelod o eglwys Brynsion, Cwmbach; ac yn ddeilad ffyddlon o'r Ysgol Sul. Dydd Mawrth, heb- ryngwyd yr hyn oedd farwol ohono i'r Cemetery, Aberdar, pryd y gweinyddwyd ar yr achlysur galarus gan y Parchn. Jonah Morgan, Brynsion, Cwmbach; R. Rowlands, Saron, Aberaman a D. Brythonfryn Griffiths.

"Samson "-Gwyliau y Groglith a'r Pasg. Yn Aberdar, dydd Gwener y Groglith, rhoddir dauberfformiad cyfiawn o Samson gan yr Undeb Corawl. Yr elw at godi cof- adail uwchben bedd yr hen dad cerddorol ym adawedig Rosser Beynon. Dydd Llun y Pasg, drachefn, rhoddir dau berfformiad o'r un oratorio yn y Royal Albert Hall, Newport, gan yr un artistes; ac yn ychwanegol at y band, bydd yr organ fawr (gwerth tair mil o bunau) yn chwareu drwy yr oil o'r gwaith. Mae Miss Marian Williams, Llundain Miss Jennie Lewis, Caerdydd; Mr. Thomas Brandon (y basso), a Mr. Gordon Gooch, Llundain, eisoes wedi eu sicrhau, ac y mae yr ysgrifenydd yn gohebu a'r gweddill o'r soloists. Taer erfynir am nawdd a chefnog- aeth holl gerddorion a chantorion Gwent a Morganwg. Cyhoeddir y manylion ar fyrder mewn hysbysiadau yn y newyddiaduron.

Vegetable and Potatoe Seed, of the best quality, To be had of C. PEEK, FRUITERER, &C., CANON STREET, ABERDARE, 1505 (Opposite the Queen's Hotel.) "Dan nawdd Duw a'i dangnef." "0 lesu na'd gamwaith." EISTEDDFOD TON-Y-PANDY BYDDED HYSBYS y cynelir yr eisteddfod uchod DYDD LLUN SULGWYN, MAI 21ain, 1877, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn Rhyddiaeth, Barddoniaeth, Areithyddiaeth, A droddiadaeth, a Chaniadaeth. Ltywydd- WM. WILLIAMS, Ysw., Grove Field House. Beiritiaid.- Y Rhyddiaeth a'r Farddoniaeth— DEWI WYN 0 ESSYLLT. Y Ganiadaeth-Mr. R. S. HUGHES, R.A M., a Mr. D. BUALLT JONES. TESTYNAU. Traethodau. Am y Traethawd goreu ar Y priodoldeb o gau y Tafarndai ar y Saboth gwobr, 10s. Am yr Ysgrif oreu ar "Halen" (cyfyngedig i rai dan 20 oed); gwobr, 10s. Am yr Ysgrif oreu ar Sebon (cyfyngedig i Fenywod); gwobr, 5s. Barddoniaeth. Am y Bryddest oreu ar Y Dymhestl-Mor- daith Paul i Rufain," gwel Act. xxvii.; gwobr, lp. Is. Am y 60 llinell goreu ar Urddasolrwydd yr Areithfa gwobr, 10s. Am y Chwech Englyn Unodl-union goreu i'r Teapot; gwobr, 10s. Am y Ddau Englyn TTnodl-union goreu i'r "Peiriant Llifio goreu, 5s. Adroddiadau. I'r Hwn a adroddo ereu Yr Ystorm (Hwfa Mon), gwel y programme gwobr, 7s. 6c. I'r Hwn, dan 15 oed, a adroddo oreu Clywch, dacw làn" (Mynyddog), gwel y programme; gwobr, 4s. Areithio. I'r Hwn a areithio yn oreu ar Afrad pob afraid," (tair mynud o amser i'w thraddodi); gwobr, 3s. Cyfieithu. Am y cyfieithiad goreu o "A little learning is a dangerous thing," (Pope), gwel y programme; gwobr, 5s. Caniadaeth. I'r C6r heb fod dan 60 o nifer, a gano yn oreu "Hallelujah Chorus," (Handel's lJfessiah); gwobr, 12p., a 3p. i'r arweinydd. I'r C6r o'r un gynulleidfa, heb fod dan 50 o nifer, a gano yn oreu Then round about the starry throne," (Samson) gwobr, 8p. I'r Parti o 19 o nifer a gano yn oreu "Yr Alarch Gwyn," (CeinciauW Gercld); gwobr, 2p. I'r Parti 080 nifer, a gano yn oreu y gftn a chydgan Cymru Lân," (Gems) gwobr, 12s. I'r Hon a gano yn oreu Y 'Deryn Pur," (Songs of Wales); gwobr, 10s. I'r Hwn a gano yn oreu Honour and Arms," (Samson) gwobr, 7s. 6c. I'r Hwn a gano yn oreu "Total Eclipse," (Samson); gwobr, 7s. 6c. I'r Hwn a gano yn oreu Y Golomen Wen," (R. S. Hughes) gwobr, 7s. I'r ddau a ddarlleno ddernyn o gerddoriaeth rhoddedig ar y pryd gwobr, 4s. Ni chaniateir i'r ddwy Ysgrif i fod dros bedair tudalen o note paper yr un, na'r Bryddest i fod dros 150 o linellau. Y cyfansoddiadau i fod yn Haw y Beirniaid ar neu cyn Mai 7fed. Ceir pob manylion ar y programme, yr hwn a geir am y pris arferol gan yr Ysgrifenydd,— 1494 EVAN LEWIS, Ton-y-Pandy. Salem, Llanilltyd Fardref. CYNELIR EISTEDDFOD yn y lie uchod DYDD GWENER Y GROGLITH, 1877. CANIADAETH. I'r C6r heb fod dan 40 mewn nifer, a gano yn oreu "Pwy sydd felyr Arglwydd," (o'r Gerddorfa); gwobr, 5p., a chadair i'r Arweinydd. Gellir cael copiau yn nodiant y Tonic Sol-Ffa oddiwrth yr awdwf; cyfeirier, Mr. Thos. Davies, A.C., Forge Office, Ebbw Vale, Mon. BARDDONIAETH. Am y Farwnad oreu i'r diweddar Ann Williams, gwraig Abraham Williams, Wain y Celyn, Llan- illtyd; gwobr, lp. 5s. Ceir y gweddill o'r testynau a'r marylion ar y programme, am y pris arferol, gan yr Ysgrifenydd,- THOMAS WILLIAMS, Holly Bush, 1501 Lanwit Vardre, Pontypridd. Ofer dadl wedi barn." Siloh, Maesteg. CYNELIR EISTEDDFOD yn y lie- uchod C DYDD GWENER Y GROGLITH, 1877. Prif Destynau. I'r C6r, heb fod o dan 60 mewn nifer, a gano yn oreu Arglwydd ein lor ni," gan y Cerddor Glas, Maesteg; gwobr, lOp., a Chadair hardd i'r Ar- weinydd. I'r Cor, heb fod o dan 30 mewn nifer, a gano oreu See the Chariots at hand," o'r Musical Times; gwobr, 2p. Rhyddiaeth. Llaw-lyfr i Drethdalwr; gwobr, lp. Barddoniaeth. Marwnad i'r diweddar William Hire, Picton- place, Maesteg; gwobr, lp. Is. WM. OWEN, Ysg., 1488 25, Grove-street. Maesteg. I Penygraig. OYNELIR EISTEDDFOD GERDDOROL yn y lie W uchod, dydd LLUN, EBRILL 9fed, 1877 i ddechreu am un a chwigeh o'r gloch. Reirniad-MR. W. T. REES (Alaw Ddu). y Testynau. « \r -D/ 1G°r heb f°d dan 50 o rif, a gano yn oreu. ?!° °uyn gwobr, 8p. V r r+i" lie^,fod 30 0 "f, a gano yn oreu. x Orwlithyn, gan Alaw Ddu; gwobr, 4p. 3. Ir c6r 0 blant heb fod dros 17 oed, na than 60 o rif, a gano yn oreu Duw sydd o'n tu," o'r Gerddorfa, rhif 51. (Caniateir i chwech mewn.- oed i'w cynorthwyo;) gwobr, 2p. 4. I'r brass band a ch" areuo yn oreu "O' Father whose almighty pow'r," i'w gael gan E. De-Lacy 187, Loughborough Road, Brixton^. London, S. W gwobr, Programmes i'w cael am y pris arferol gan yr ysgrifenydd, J. J. EVANS, Weigher, Penygraig Road, Penygraig, Via Pontypridd, 1503 Drill Hall, Sciwen. BYDDED hysbys i bawb y cynelir EISTEDD. nfr y lie uchod dydd SADWRN. glocIfFEOR in' ddechreu am ddau o'r Beimiad-Mr. T. HOWELLS (Hywel Cynon). Llywydd ac A i-weinydd-Llew Llwyd. 1 Cerddoriaeth. r' beb ^°d dan 40 o nifer, a gano vn gwobr 8p6n r0UDd ab°Ut the StaiTy throne J"" heb fod dan 40 o nifer, a gano yn gwobr 2p ° Ychwane^iad leuan Gwyllt gan° yn °reU ^4/ i'r Dcjau a gano yn oreu Bwth fy Nhad K Ohas. James, o r Cerddor Cymrem; gwobr 4s Jn Baohsen 6. 1'1' H wn a gano yn oreu "Gogoniant i- Gymru gwobr, 2s. 6c. «?nL,5'r^n7a gan0 7n oreu y "Fwyalchen," o'r Songs of Wales; gwobr, 2s. ^vob^risHWn a gano yn oreu D6n ar y pryd gwobr, Is. 9. l.r hwn a chwareuo yn oreu, ar y flute Codiad yr Ehedydd," "Clychau Aberdyfi," a "Llwyn Onn;" gwobr, 3s. 1 Adroddiadau. 1 r Hwn a adroddo yn oreu Yffordd i dd'od yn ddyn, o Flodau r Beirdd gwobr, 2s. IL Ir Sawl a adroddo oreu Cywydd y Gwir or Adroddiadur, neu Gemau'r Adroddwr; gwobr, 3s. Enwau y cystadleuwyr i fod yn llaw yr Ysgrif- enydd ar neu cyn Chwef. 13eg. Mynediad i mewn. Is. dan ddeuddeg oed, 6ch. t? LEWIS JONES, Ysg. .trancis-street, Sciwen. 1436. r Caersalem, Victoria, Pencae, Mynwy» r l^Y^DED hysbys y cynelir Eisteddfod yn y He XJ uchod dydd LLUN PASG, EBRILL 2il, 1877. r T) Prif Destynau. I r cor heb fod dan 40 mewn rhif, a gano yn oreu y chorus Hail, Judea, happy land," o'r 1 Judas Maccabceus; gwobr 7p., a chadair hardd i'r Arweinydd. I'r c6r o blant, dan 15 oed, heb fod dan 30 mewa rhif, a gano yn oreu, "Our Victory," a.11^ G'r American Songster, rif 83. (Caniateir i wyth mewn oed i'w cynorthwyo;) gwobr lp. 10s. Rhoddir enwau y Beirmaid eto trw.y gyfrwncr v GWLADGARWR. B 3 Bydd y programme yn cynwys yr oil o'r testun- au, amodau, a threfn y dydd, &c., i'w cael gan yr Ysgrifenydd am lc., trwy y post, lie J0HN PEICE. 16, Queen Street, 1481 Victoria, Ebbw Vale, Mon. Yn y wasg, i'w gyhoeddi can gynted ag y ceir 1000 0 enwau, mewn pedair neu hump 0 Reman 6c. yr un gyda'r Post, 6lc. Llawlyfr y Glowr," YN dangos ei beryglon, a'r moddion goreu iV -L hysgoi. Gan D. WEEKS (Honddu), Tre- herbert. Bwriedir cyhoeddi Rhan bob chwech wythnos. Gan na argreffir ond y nifer gofynol, byddwn yn ddiolchgar i bawb am anfon eu henwau yn ddioed at y Cyhoeddwr,-D. DAVIES, Printer, Treorky, Rhondda. Gellir cael Taflen o'r Cynwysiad drwy anfon. stamp at y Cyhoeddwr. 1466 Y MAE CYMDEITHAS ADEILADU- MERTHYR A DOWLAIS YN BAROD i roddi Benthyg, ar Mortgage^, ar y Rhybudd byraf, Symiau o B100 i BIO.OOO, i'w talu yn ol yn Gyfranau Misol neu ChwarteroL Y mae i Fenthycwyr yn y gymdeithas how fauteision arbenig na cheir mewn cymdeithasaw ereill, neu gan bersonau unigoL Telir y treuliaw cvfreithiol gan y gymdeithas, a dyogelir annibyn- laf j £ benthycydd, cyhyd ag y parneir i dalu yr- ad-dahadau addawedig, gan y Cofrestrydd daat Gyfraith y Cymdeithaaau Cyfeillgar. Cedwir y dirgjjlwch manylaf. Dymuna y Cyfarwyddwyr hysbysu eu bod yn barod i dderbyn symiau o arian fel arian benthyg- ar y telerau canlynol o elw £ 4 y cant i'w gator ar ddau fis; £ 4| y cant ar bedwar mis; a £ 0 y cant ar chwe' mis. Am hysbysrwydd pellach, ymofyner a Mr. E. ROBERTS, yn Swyddfa y Gymdeithas, 34, Victoria- street, Merthyr. 1487 .^33^ AT YMFUDWYR. SMIST" TO EMIGRANTS. General Agent to all America/n and Australian* Sailing Ships and Steamers. N M. JONES (CYMRO GWYLLT), Passenger Broker, 28, Union-street, Liverpool, Gor. wyliwr i'r Llinellau canlynol Inman Line- Cunard Line, Guion Line, Allan Line, National Line, White Star Line, Dominion Line, State. Line, and American Line. Gan fod yr Agerlongau uchod yn hwylio i wa hanol borthladdoedd yn y Talaethau Unedig, a'r Tiriogaethau Prydeinig, gall yr ymfudwyr gael y cyfarwyddiadau gofynol drwy anfon llythyr iV cyfeiriad hwn. Caiff pawb a ymddiriedo eu gofaA ddo y sylw manylaf. Cynorthwyir y Cymro gan Mr. JAS. REES, brodor o Merthyr Tydfil. Dymunol gan y Oymro allu hysbysu y. Gyhoedd fod ganddo f TY GYMRMIO^ eangaf a mwyaf cyfleus i Deithwyr cut Ymfudwyr yn L'erpwl, a'r agosaf i'r Landing- Stage.-Cofier y Cyfeiriad, N. M. JONES (CYMRO GWYLLT), 28, Union-street, LiverpooL D.S,—Gellir ymholi yn Aberdar A John Jamosi Crown HoteL

.edi dyfod i'r penderfyniad o geisio cael 4reth o geiniog yn y bunt i gael ein darllenfa i fyny; hyny yw, os bydd mwyafrif o dreth- dalwyr y plwyf dros hyny. Y rheswm eu bod am osod treth ydyw, am eu bod yn credu mai dyna y ffordd hwylusaf i gael y sefydliad i'r lie, ac am fod yr amserau mor dlawd i gasglu tanysgrifiadau gwirfoddol. Ymwelodd dirprwyaeth a'r Bwrdd Iechyd dydd Iau wythnos i'r diweddaf, i geisio ganddynt alw cyfarfod o'r trethdalwyr yn nghyd er ystyried y priodoldeb neu yr anmhriodoldeb o osod treth o geiniog y bunt, at y trethoedd presenol, i godi y sefydliad rhagddywededig; ond er eu siomiant, derbyniad oeraidd iawn a gawsant gan y Bwrdd, er hyny hyderwn na fydd iddynt lwfrhau, ond y teimlant fod eu hachos yn dda a llwyddiant o'u blaen. Digon tebyg y bydd cyfarfod cyhoeddus yn mhen wythnos neu bythefnos. Y mae yn eithaf gwir fod y treth- cedd yn uchel yn bresenol: ond pa faint o'n trethdalwyr fydd yn achwyn am osod ceiniog y bunt yn rhagor ar y trethoedd er mwyn cael darllenfa gyhoecldus i'r lie ? A ydyw yn debygol y bydd ein trethdalwyr yn anfoddlon cael eu trethi felly er mwyn cael lie iddynt hwy a'u plant fyned yn eu horiau harnddenol ? Pwy a wyr faint o lea allasai darllenfa wneyd pe byddai un i'w chael yr adeg bresenol, pan y mae cymaint o segurdod drwy y plwyf, a'r trigolion heb un man i fyned? Achwynwyd Ilawer cyn hyn am dreth y Pare sydd genym yn y lie, ond pa faint sydd yn achwyn yn bresenol ar y dreth hono ? credwn y gellid eu rhifo mewn amser byr, a chredwn hefyd mai y rheswm am hyny yw, am ein bod wedi dyfod i weled ei werth. Gadewch i ni gofio, gyfeill- ion, os collir yr ymdrech hon, na ellir cael mantais arall am flwyddyn; gan hyny, os ydys yn meddwl rhywbeth am lwyddiant y mudiad da hwn, ni ddylid gadael y fantais bresenol i fyned o'n dwylaw. Yn sicr, os collir yr ymdrech hon, ni ellir dweyd fod trethdalwyr Aberdar yn awyddus iawn i geisio codi yr oes.—Yr eiddoch, UN AM WYBODAETH.