Y Gwladgarwr

Yr Eisteddfod Genedlaethol. Da genym weled awgrym ychydig amser yn ol fod gobaith yr a cor o Forganwg i'r Wyl Genedlaethol i Gaernarfon yr hydref dyfodol. V mae awycld ar eich Gohebydd o L'erpwl er's llawer dydd i gael cor o'r South i fesur gwyr y Gogledd. Y mae yn argoeli y caiff ei ddymuniad eleni ac os i fyny yr a bechgyn Morganwg, pur debyg na ddychwel- ant yn ol mewn dianrhydedd. Nis gwyddom beth ydynt y darnau cystadleuol i'r corau, ond yr ydym yn disgwyl gweled yr hysbyslen cyn pen ychydig ddyddiau Pell yw y daith i fynecl a chor i Arfon, mae'n wir. Bwrier fod cor o 100 yn myned i fyny, a'r tocynau i fyn'd a d'od yn 10s. yr un, dyna haner cant o bunau ar un ergyd, heblaw y draul i aros yno. Ai ni allai y cor gynal rehearsals er casglu ychydig arian i'r daith 1

Colli "Hen Gollier" o Gwn Gelligron. Mae y boneddwr sydd yn byw yn y Gelli- gron, ger Rliydyfro, yn cadw bytheuaid er's amryw flynyddoedd. Yn ddiweddar, aeth y cynydd, a dau arall gydag ef, a hwynt i Ystradgynlais i gael diwrnod o hela, a phan yr oeddynt ar full cry ar ol ysgyfarnog, aeth y gerbydres drosun o'r cwn goreu oedd ganddynt; ac ar gais amryw o'ch darllenwyr, yr wyf yn anfon y penillion canlynol, pa rai sydd yn desgrino helyntion y dydd hwnw, os byddwch cystal a'u cyhoeddi yn eich newydd- iadur:— Aeth helwyr tra gwisgi a chwn Gelligron I Ystradgynlais ar foreu yn lion, « A'r oil wedi cyplu gan William, Beman, I'w cad. w yn ddyogel nes cyrhaedd y fan. Yn gWiDni i'r cynydd aeth Wil, Llacharnfawr, A Dai Shon Lewelyn, ar doriad y wawr, A chwythu'r corn hela yn hwylus wllai Dai, Nes tynu trigolion y cwm oil o'u tai.. 'Nol cyrhaedd yr heldir, yn rhydd rhowd y cwn, A'r cynydd, fel arfer, a gadwai fawr swn, A gwaeddai yn graslyd a'i lais cadarn cryf, Dewch yma, gwnewch fechgyn, Siho, dyma bryf. Daeth Drummer, a Thopsy, a Jewel, yn nghyd, Å Chollier, a Rogood, a'r fyddin i gyd; A chodwyd 'sgyfarnog, o'r llwyn adauaeth, Gan groesi y gweunydd i'r mynydd tei saeth. Daeth bechgyn yr Ystrad ir helfa fel un, A'i dilyn a wnaethant i dir Nantymn, Ni chlywyd fath fiwsig erioed yn y glyn, Gan unrhyw fytheuaid ag oedd gan rhai hyn. 'Roedd Juno, a Bellman, a Treble yn awr, A Stadby fel clychau o gylch'r Ystradfawr, Ci Collier yn llamu gan gadw y blaen, 0 'r anffawd ddaeth iddo i fyn'd dan y train. Pan welodd y cynydd y train drosto'n myn'd, Gwallgofrwydd aeth arno gwaeth colli ei ffrynd, A gwaeddai yn Saesneg "Stop, don't go ahead, You villain, you villain, poor Collier is dead." DaTfyddodd yr hela, yn fud aeth pawb bron, Gwaeth colli hen Gollier o gwn Gelligron; 0 hyd y mae William a'i Saesneg yn blaen, Old Collier, old Collier, been killed with the train." Dywedir fod y cynydd mewn cyflwr truenus byth oddiar hyny, fod ryw brudd-der wedi ei feddianu, ac yn meddwi am yr hen gi Collier. Buasai yn well ganddo golli y fuwch oreu oedd yn ei feddiant na cholli Collier. Druan ohono, medd-Isaae Jones.

Y DIAFOL YN EI GERBYD. Tueddir ni i feddwl fod y farchnad arlun- awl yn weddol lawn y dyddiau yma, wrth weled cymaint o bob math o ddarluniau yn cael eu harddangos mewn gwahanol fanau. Yn ein trefydd, gwelir y bobl yn tyru o flaen y siopau i syllu ar yr amrywiol ddarluniau a osodir i fyny ar werth. Yn mysg lluaws ereill mae y darlun uchod; yma y gwelir ryw ddwsin, neu ychwaneg, o ddynion o wahanol oed, ac o wahanol faintioli, yn dwyn baich o esmwythfainc ar eu hysgwyddau, pa. un sydd wedi ei chyfaddasu yn y fath fodd fel ag i gydbwyao yn gyfartal ar yr oil; ar y gwan a'r teneu, yn ogystal a'r cadarn a'r grymus, ar yr hen wr deugain fel y bachgen deunaw oed. Yn ei ledorwedd ar yr eamwyth- fainc ysblenydd hon, y mae bodyn atgas ac ellylledd yr olwg arno, talp o hagrweh du fel muchudd drosto oil, oddigerth y tafod, yr hwn sydd o liw coch, ac yn ymddangos allan rhwng y danedd, a niwl du yn cyfodi o'r ffroen, nes gwneyd yr olwg arno yn ofnadwy o hyll. Amgylchynir ef a chysgod gwydr, fel ag i atal yr haul rhag brychu ei wynebpryd hardd. Ar ei ol, ac o'i ddeutu, y mae gweis- ion lifrau, yn cerdded gyda gwialenau o haiarn yn eu dwylaw, y earn sydd o ifori gwerthfawr, ac y maent wedi eu fain tuag at y blaen. Ymddengys fod pob peth yn myned yn mlaen yn heddychol, fel nad oes angen defnyddio y gwiail yn bresenol. Golygfa druenus, onite, ydyw gweled y diafol yn marchogaeth y tlodion. Pa beth ydoedd meddwl yr arlunydd, nis gwn, ond gwn yn eithaf da pan welais y darlun, i fy meddwl fyned yn syth at y meddygon sydd mewn llawer o weithiau yn Nghymru, y dyddiau yma, yn talu ond ychydig neu ddim o sylw i'r gweiniaid sydd yn cynorthwyo i'w cludo yn mlaen yn esmwyth a chysurus uwchlaw holl helbulon a thrafferthion y byd a'r bywyd presenol. Byddai yn dda i'r cyfryw gofio nad ydyw i barhau felly; ond pan dreulio eu gwal ychydig, deuant i deimlo fod peth drain ynddi. Y mdeithydd.

Y DIWEDDAR DAFYDD RHYS THOMAS, Ntu, fel yr adnabyddid eJ yn gyifredin, Dcifydd y Givehycld, o'r Groesfaen. Yr oedd arwr eiii hysgrif yn ddyn cyflym, o ddeall bywiog, ac yn fardd ffraethbert iawn, er na feistrolodd reolau y gynghanedd erioed eto, fe gyfansoddai englyn ar fin bod yn rheolaidd, fel y ceir gweled cyn diwedd ein hysgrif. Ganwyd ef, yn ol a glywsom, yn ardal Caerffili. Mae Mr. Thomas, y gwr o'r Boar's Head, Caerffili, yn nai, mab brawd iddo, ac hynod mor hoff mae y cyfaill digrif hwnw o adrodd ambell ddernyn barddonol o waith ei ewythr Dafydd. Treuliasom lawer o oriau adlonol yn nghyfeillach ein harwr, cafodd ein peirianau chwerthin eu gosod ar waith lawer gwaith pan fyddai yn adrodd rhai o'i dribanau neu ei benillion. Mae rhai yn fyw yn awr ag sydd yn cofio'r etholiad seneddol am fwrdeisdrefi Caerdydd a Llan- trisant, pryd oedd Arglwydd James Stuart a Mr. Wyndham Lewis yn sefyll amyr anrhyd- edd, ac yr oedd dyn yn byw yn Llantrisant, a adnabyddid wrth yr enw Elias y Gwehydd, yn cymeryd rhan frwd yn yr etholiad, ac yn gyru hen geffyl a hen gerbyd a tho uwch ei ben, a phan yn myned heibio drwy bentref Croesfaen un diwrnod, aeth ein harwr i mewn i'r gwesty, ac adroddodd y llinellau hyn :— Mi welais Elias, wr cynes mewn crr.r Ag arno gyfargod yn wysgod i'w war, Dwy olwyn oedd dano, a'r hen geffyl du Yn llusgo'i gydmaith ddidoraeth tua'i dy. Yr oedd hen wr yn dilyn yr alwedigaeth o gigydd, yn byw yn Llantrisant yr amser hwnw, ac yr oedd yn Nghaerdydd un dydd Sadwrn a llo tew wedi ei ladd, a daeth yr inspector heibio, a gwelodd y gwr hwnw nad oedd y llo yn iacli pan lladdwyd ef. Gor- chymynodd y swyddog i'r llo gael ei losgi, a phan oedd y llo yn wenfflam wyllt, a'r hen gigydd, yn ocheneidio ac yn dweyd "Dyma rly beth y caiff fy mhlant ei ddanod eto," pryd y dywedodd ein harwr:— Creulon fod dynion yn danod-y gwaith 0 werthu carenod; Y llo bach na, fu'n iach erio'd A losgwyd yn yr asglod. Gwel y darllenydd cyfarwydd fod dau wall yn yr englyn uchod, er hyny; mae yn llawn o arabedd (wif). Cof da genym yn awr fod t'sbyn cystad auol yn un o eisteddfodau'r uroesfaen, se t yr englyn goraf i'r "Wraig pryd y cyfansoddodd ein-harwr yr englyn ffraethbert a ganlyn:— Gwraig ddrwg, mae cynddrwg ei gran—ag arthes, Rhaid gwrthod ei thrigfan, Un ddrewllyd oflyd aflan, Nid gwell mewn ty na gwall tan. Gwel yr hyddysg mewn rheolau cerdd dafod fod y llinell olaf o'r englyn uchod yn wallus, eto, bywiog yw meddwl y fraich. Efe oedd awdwr y duchangerdd lymgnoawl hono "Die Shon ffyrnig, yr hwn sydd feddyg heb ei fath." Son am duchan, dyma engraifft o duchan pan yn son am Die a'i deithi medd- ygol :— Wrth wella llygad gwraig yn Llwydcoed, Fe fyn rhai ddanod gwaelod gwall, 'Doedd yr anhap a ddygwyddodd Ddim mwy na llai na thynu'r llall. Clywsom Taliesin ap Iolo a Gwilym Morgan- wg yn siarad am y duchangerdd uchod, ac yn ei gosod yn rhes fiaenaf y tuchangerddi rhyw bum' mlynedd a deugain yn ol. Nid ydym yn cofio ei englyn i'w rhoi ar fantell y gwesty yn y Groesfaen, namyn y ddwy linell olaf, sef Llewyrch y tS- yn lle'r tan, Rhwng y bont a'r ddau bentar. Testyn cyatadleuol arall y cofiwn am dano yw gwobr am y ddau englyn goraf i H. Lewis, o'r Green Meadow, (yn awr y Pare), y pryd hwnw; nid ydym yn cofio dim ond y ddwy linell olaf o'r rhai hyny, sef Gwelwyd bonedd hoewedd yn haid, Ar law aswy'r Lewisiaid. Cof da genym ei gyfarfod ar yr heol yn ymyl y Groesfaen, a dywedais— Dyma Dafydd Domos Sy'n achwyn heb un achos. Atebodd- Mae llawer Gwyddel dan y berth Yn fwy o werth ei ddangos. Mae wedi myned er's llawer blwyddyn bellach, bu farw mewn oedran teg. Bu iddo ddau o blant, sef merch a bachgen, pa un sydd yn fyw yn awr, a phe dygwydd i'r llinellau hyn ddyfod dan eu sylw, derbynied ein cofion cynes.—Devti Haran.

YNYSMEUDWY. Non Fawrih, Chwefror y 6ed, eynaliwyd eyfarfod adloniadol yn ysgoldy y lie uchod, dan lywyddiaeth Mr. David Morgan, Pont- ardawe. Aed trwy y programme, yn hwylus iawn gan y gwahanol bersonau o'r dechreu i'r diwedd. Enillwyd y don Cassel," o Stephens a Jones, gan Mr. J. Evans, Craig- llangiwc, a'i barti. Ceirniad y canu oedd Mr. C. Davies (Alaw Meudwy) yr areithio, &c., Mr. William Davies, Ystalyfera. Caf- wyd cyfarfod hynod o dda, a dymuniad pawb yw am gael un eto yn fuan.-Ymwelydd.

YSTRAD RHONDDA. TEMLYDDIAETH DDA. — Cynaliodd Teml Penrhys gyfarfod adloniadol, yn nghapel Bethel, Nos Fawrth, Chwefror y 7fed. Lly- wyddwyd gan ein Teilwng Ddirprwywr, Mr. James D. Davies. Canwyd gan W. Jenkins, L. Lewis, Eos Dyfi, Eos Glan yr Afon, T. Charles, a W. Abraham (Mabon). Adrodd- wyd gan B. Charles, Thomas Lewis, John Morgan, David Morgan, a Martha Thomas. Areithiwyd gan Richard Davies, David John, a W. Abraham (Mabon), yr hwn a wnaeth sylwadau pwrpasol iawn. Cafwyd cyfarfod dyddorol o'r dechreu i'r diwedd, ac yr oedd y capel yn llawn o wrandawyr siriol. Terfyn- wyd y cyfarfod drwy weddi, ac aeth pawb adref wedi eu llwyr foddloni.-Temlydd.

TON, YSTRAD. Dydd Llun, Ionawr 29ain, cynaliodd y Methodistiaid y lie uchod, ei gwyl de flyn- yddol; ac er fod yr hin mor anffafriol, daeth tyrfa luosog yn nghyd i fwynhau eu hunain ar de a bara brith. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyfarfod cystadleuol. Llywydd, Mr. John Rees, (brawd Alaw Ddu). Ar- weinydd, Mr. T. J. Powell (Teganwy), a chyfiawnodd ei waith yn ddoniol iawn. Beirniaid y canu, Gwytherin a Gomer Tre- harne (Iolo Mehefin); y traethawd, y fardd- oniaeth, a'r adrodd, John Miles (Homo Albus). Wedi cael anerchiad gan y llywydd, adroddodd Teganwy ei .anerchiad ffraethbert a doniol i'r "Menywod a'r Te," athongan y Band of hope, yna aethpwyd yn mlaen yn y drefn ganlynol :-Canu, lesii'n fy ngaru i," i ferched, cydfuddugol, Mary Wilde a Mary Jane Hughes; adrodd, "N a, yma fi," i fechgyn, goreu, Benjamin Morgan, Ton; am y traethawd goreu ar "Eira," goreu, Tom Morris darllen Solfa ar y pryd, goreu, Tenorydd am yr ugain llinell i'r "Organ," goreu, Un a garai fod yn ei swn," ond ni wnaeth ymddangosiad; dadganu, "A welsoch chwi ef," i barti o wyth, goreu, parti John Morgan, bachgenyn pymtheg oed; canu solo bass, "YrEryr," goreu, Jonah Thomas; ail adrodd ystori a ddarllenwyd ar y pryd, goreu, Tom Morris; dadganu, Os ydyw canu'r ddaear hon," i barti heb fod dros ugain, goreu, parti John Jones; areithio difyfyr, cydfuddugol, Jonah Thomas a Dewi Dyfod- wg; canu, "Dos cuddia dy ofid," goreu, Margaret Jones; am y darlun goreu o wyneb baban, goreu, Stephen Timothy. Terfymvyd y cyfarfod trwy ganu Filwyr Iesu," o dan arweiniad medrus Mr. T. Lewis. Dyma un o'r cyfarfodydd mwyaf llwydclianus sydd wedi bod yma er ys llawer dydd. Yr oedd y He yn orlawn o ddynion o bob parth o'r Cwm, a phawb fel pe yn mwynhau eu hunain yn rhagorol. Feallai y byddai yn dda i mi hysbysu fod y cyfarfod hwn wedi cael ei gario yn mlaen yn gwbl gan y dosbarth ieuenaf. Terfynaf yn awr gyda chofion at yr Hen Bydler, a phawb o deulu y GWLAP„GARW:R.— Lewis Jenkins.

BREAKFAST — Epps's COCOA. — GRATEFUL AND COMFORTING.—"By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operations of diges- tion and nutrition, and by a careful application of the fine properties of well-selected cocoa, Mr. Epps has provided our breakfast' tables with a deli- cately flavoured beverage which may save us many heavy doctors' bills. It is by the judicious use of such articles of diet that a constitution may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disea.se. Hundreds of subtle maladies are floating around us ready to attack wherever there is a weak point. We may escape many a fatal shaft by keeping ourselves well forti- fied with pure blood and a properly nourished frame. "-Civil Service Gazette. Made simply with boiling water or milk. Sold only in packets labelled —" James Epps and Co., Homoeopathic Chemists, Lonaon." L332

BLAENAFON. Nos Lun, Ionawr y 29ain, cynaliwyd cyng- herdd mawreddog yn y Town Hall, dan nawdd prif foneddigion yr ardal. Yr oedd yr elw i fyued at yr Y sgol Frytanaidd; ac y mae yn dda genyf allu dweyd i'r cyngherdd droi allan yn wir lwyddianus. Gorfu i lawer droi yn eu holau o herwydd methu a chael lie i ddyfod i mewn. Wrth weled hyny, barnodd y pwyll- gor y byddai yn ddoeth cael dwy noson ati, os byddai i brif ad-dynydd y bobl foddloni aros i wasanaethu nos dranoeth. Gofynwyd iddo, a rhoddodd ysitau, sef Caradog, atebiad boddhaol iddynt. Yna cyhoeddodd y llywydd, Mr J. Gill, y byddai cyfleusdra i'r rhai hyny oedd yn clewis myned allan am fod y lie yn rhy lawn, ac i'r rhai hyny oedd wedi methu dyfod i mewn, gael yr un pethau nos Fawrth. Yr oedd llu mawr o gantorion yn rhoddi eu gwasanaeth yn rhad yn y cyngherddau hyn. Chwareuid ar y berdoneg gan Mrs. Bowen, a'r harmonium, gan Mr. D. Jones, a thegwch yw dweyd eu bod hwythau hefyd yn rhoddi eu gwasanaeth yn rhad fel y cantorion. Yr oedd y programme fel y canlyn :-School song, "The Brook," gan blant yr Y sgol Frytanaidd, dan arweiniad eu hathraw, Mr. T. Jenkins, yn ddoniol dros ben, a gorfu iddynt ail-ganu canig, "The merry Mill Wheel," gan Mr. J. Price a'i barti; deuawd, "Larboard Watch," gan Mri. J. Thomas a D. Williams, yn hynod o dda, a gorfu iddynt ddyfod yn ol drachefn, a chanasant "All's well;" yna daeth Caradog a'i grwth yn mlaen i roddi cymorth i ni i chwerthin, ac wedi iddo derfynu, aeth yn daranau o encore, a daeth yn ei ol gan sicrhau iddynt y caent y "Farm Yard" ar y diwedd; anthem, "Daughter of Zion," gan Mr. J. Price a'i barti; c&n, "Snow, beautiful Snow," gan Eos Llwyd; anthem, "Sing for the honour of His name," gan Mr D. Bowen a'i barti; can, "Measure your wants by your means," gan Mr. D. Williams; "The Soldiers' chorus," gan Mr. D. Bowen a'i barti; solo violin, gan Caradog; canig, "Come, merry comrades," gan y Penuel Tonic Sol-fa class, dan arwein- iad M. J. Parry; canig, "Bells ringing," gan yr un parti; c&n, "Rock'd in the cradle of the deep," gan Mr. J. Thomas; canig, "In the lonely vale of streams," gan Eos Llwyd a'i barti; solo violin, gan Caradog; "Cydgan y Morwyr," gan Eos Llwyd a'i barti; can, "Y bachgen Dewr," gan Mr. E. Daniel a'i barti; "Cymru gynt," gan yr un parti; yna canodd Eos Llwyd y penill cyntaf o "Hen wlad fy Nhadau," a phawb yn uno yn y cydgan, i derfynu y cyngherdd am y noson gyntaf. Fe faddeua Mri. J. Thomas a D. Williams i mi am nad wyf wedi nodi pob tro y cawsant eu encorio, digon yw dweyd iddyn gael hyny ar bob dernyn a ganasant. Mae y ddau frawd uchod yn meddu ar leisiau rhagorol, ac os na fydd iddynt ddyfod yn enwog fel dadganwyr, arnynt hwy y bydd y bai. Os na bydd iddynt hwy werthfawrogi eu talentau a'u cymeriadau, ofer iddynt ddisgwyl i neb arall wneyd hyny yn eu lie, gan hyny, boys, gofelwch am gyrchu at y point. Nid oedd yr Hall mor llawn nos Jpawrth, ac o ganlyniad yr oedd yn fwy pleserus i'r cantorion a'r gwrandawyr. Llywyddwyd yn fedrus y noson hon gan C. B. Ball, M.D. Yr un darnau oedd gan y partion y noson hon, oddigerth parti Mr. Daniel a pharti Mr. D. Bowen, darfu iddynt hwy newid rhai. Darfu i'r Mri. J. Thomas, D. Williams, ac Eos Llwyd hefyd newid eu darnau, a chawsom gan gan un Mr. Davies yn bur lew. Tybiwyf y bydd gan y pwyllgor tua £ 45 ar ol talu yr holl dueuliau. Y mae yma ddau neu dri o gyngherddau wedi eu cynal o'r blaen er budd yr achos daionus hwn, ond yr oedd hwn yn rhagori ar y lleill o ddigon. Os bydd i Mr. Jenkins a'r plant i ddal ati am ychydig fisoedd, byddant, gyda chymhorth Caradog neu rywun o'i fath, yn alluog i gynal cyngherdd eu hun- ain. Er fod fy llith wedi myned yn faith, Mr. Gol., rhaid i mi grybwyll i bob parti ganu yn odidog, ac i Caradog fyned drwy ei waith yn ogoneddus. Darfu iddo synu y gwran- dawyr, a darfu iddo synu y pwyllgor drachefn pan aethant i ofyn ei bris am y ddwy noson. Er eu mawr syndod, nid oedd yn gofyn ond tua haner yr hyn ag oeddynt hwy wedi feddwl. Bravo, Caradog. Gobeithio, os bydd tysteb arall yn cael ei rhoddi iddo, y gwel gwyr Blaenafon y priodoldeb o fall to the ranks. Yr oedd un hen frawd ag oedd yn y cyngherdd nos Lun yn adrodd wrth ei gyfaill yn y gwaith boreu dydd Mawrth, pa fodd yr oedd pethau yn myned yn mlaen yno, ac yn dweyd am Caradog, Bachan, bachan dyna law yw Caradog Yr oedd e'n gallu canu pob ton yn y byd—ton mwlsyn a chwbl."—Tomos y Orydd.

BLAENAU. DAMWAIN ANGEUOL.—Ar y 3ydd cyfisol, cyfarfyddodd dyn o'r enw James Gardner, saer maen, a'i angeu tra yn adgyweirio Pwll Dwfn Uchaf y Blaenau. Ar ol iddynt fyned i lawr i'r pwll, a sicrhau yr esgynfa, a dechreu gweithio am ryw haner awr, symudodd y peiriant rhyw bump troedfedd o'r fan lie yr oeddent yn gweithio, felly aeth y dyn anffodus a'r scaffold i'r gwaelod—rhyw dri-ugain-a-deg o latheni. Yr oedd dyn arall gydag ef ar y scaffold, ac aeth yntau i lawr rhyw bedair llath, ond darfu iddo ef gydio yn un o'r guides, a daliodd ei afael hyd nes iddo ddyfod o hyd i'r cage, a daeth i fyny yn ddyogel. DAMWAIN ARALL.—Ar y 5ed cyfisol, yr oedd dyn o'r enw John Richards, peirianydd yn forge y Blaenau, pan yn gweithio ar y dydd crybwylledig, yn achwyn rhyw boen dirfawr yn ei ben, a chyn ei fod yn myned i'w wely yr oedd yn baddo ei ben a vinegar. Aeth y teulu i'r gwely, ac er eu syndod boreu dranoeth, tua wyth o'r gloch, cafwyd ef wedi boddi mewn ffynon yn yr ardd yr oedd wedi myned a bweed i ymofyn dwfr i faddo ei ben, ac yr oedd wedi llanw y bwced, a throi yn ei ol. Yr oedd yn ddyn diniwed, a pharchus iawn gan bawb a'i adwaenai. Yr oedd yn aelod gyda'r Annibynwyr yn Berea, Biaenau, er's blynyddau.-L. H.

O'R GORLLEWIN. (Allan o newyddiadurcm Cymreig America). Gweithia gweithfeydd peirianau y Balwin, Philadelphia, ar archebion o Cuba a South America, ac y mae ganddynt 1,039 o ddw.ylaw. Y mae gweithfeydd olew y Standard, Cleve- land, wedi cyflogi 111 o wneuthurwyr berwed- yddion, i wneyd cant o oil tanks newyddion at eu masnach.. Dim end tri o byllau sydd yn gweithio yn foundry Warren, Phillipsburg,. New Jersey. Gall y gwaith eang hwn docldi 100 tunell a haiarn pig bob dydd. KNiGHTSviLLE, INDIANA.—Masnach lo yn weddol o fywiog. Byddai yn lawer gwell pe celid fwy o R. R. flats. Mae cwmni y felin a'r ffwrneisi wedi lesio tir glo yn agos i'r lie, ac yn bwriadu gweithio'r glo yn fuan. Go- beithir y cychwyna y felin a'r ffwrnes cyn bo hir. "Araf iawn yw'r gweithfeydd yn Hyde Park, ar yn ail wythnos ydym yn gweithio. Rhwng naw a deg shift fydd genym trwy'r mis dan y D. L. & W. R. R. Co." Nid yw melin Belfont, Ironton, Ohio, wedi rhedeg ond 27 wythnos yn ystod y flwyddyn ddiweddaf 19 wythnos y chwech mis cyntaf, ac wyth wythnos y chwe' mis olaf. O'r unarddeg ffwrnes blast sydd yn Pitts- burg, y mae pedair yn segur. Maent wedi darganfod mynydd haiarn tua thriugain milldir o Duluth, Minnesota, yr hwn sydd yn wyth milldir o hyd, milldir a. haner o led, a 1,200 o droedfeddi uwchlaw llyn Superior. Dyma farn y Wasg (America) am Miss Marian Williams: — Llongyfarchwn y Gymraes ieuanc athrylithgar, Miss Marian Williams, ar ei gyrfa lwyddianus yn yr Athrofa. Gerddorol Freninol. Yn ychwan- egol at y safle uchel a gyrhaeddodd yn yr arholiadau blaenorol, hi a orchfygedd nifer luosog o gydymgeiswyr galluog drwy enill y Westmoreland Scholarship eysylltiedig ar sefydliad clodfawr uchod." [Bydd Miss Williams yn cynrychioli "Dalila" yn Samson yn Aberdar, dydd Gwener y Groglith nesaf, yn Nghyngherddau yr Undeb Corawl.] MAR WOLAETHA U. Hydref 25ain, 1876, o'r darfodedigaeth, yn 41 mlwydd oed, Hopkin Davies. Ymfudodd ef a'i wraig i'r wlad hon yn agos i bum' mlynedd yn ol, o Creynant, sir Forganwg, lie yr oedd yn enedigol. Bu y cyfaill yn dilioeni am yn agos i" ddwy flynedd. Boreu dydd Mawrth, Ionawr 16eg, pan ar ei ffordd i'r ysgol, boddodd John Hughes, chwe' mlwydd oed, mab Mr. Evan Hughes a'i briod, pa rai sydd yn byw- yn Thompson Run, ger y lie uchod. Pobl o Droedyrhiw, sir Forganwg, ydyw Mr. Hughes a'i briod. Claddwyd y gweddillion y dydd canlynol yn ngladdfa y lie uchod. Yn Nanticoke, Pennsylvania, William P. Hughes, yn 50 mlwydd oed. Bu yn dihoeni am rai misoedd, ond ni bu ei gystudd olaf ond byr. Gadawodd weddw a phump o blant i alaru ar ei ol, a diau fod eu colled yn fawr, er y credwn fod y symudiad wedi bod yn elw iddo ef. Gan- wyd Wm. Hughes yn Glanybad, ger Caerdydd. Ymunodd a'r Bedyddwyr yn Rftydfelen, Mor- ganwg, er ys ugain mlynedd yn ol. Claddwyd ef ger Plymouth, y Parch J. P. Harries yn gweinyddu.

BRYSTE. Nid ami, os un amser, y gwelaf air yn eich papyr am y ddinas fawr hon, mewn ystyr gaefyddol. Mae yma dri chapel Cymreig- Methodistiaid Cafinaidd, Bedyddwyr, ac An- nibynwyr, ond a'r blaenaf mai a fynom ni ag ef yn awr. Yr wythnos ddiweddaf cawsom wledd o'r fath a garem yn Broad Mead, sef dwy ddarlith gan Cranogwen-un yn Seisneg ,ar "Arian ac amser," ac un yn Uymraegar "Ann Griffiths a'i hamserau," yn rhagorol. Gobeithio y bydd ymweliad y Gymraes hon a'r ddinas yn symbyliad i'r Cymry. Mae yma tua ugain mil o honom, ond mae ein haner yn gwadu yr hen iaith mewn siarad. Y peth mawr sydd yn angen arnom ni fel eglwys yn Broad Mead ydyw bugail i aros yn ein plith. Yr ydym wedi rhoddi gal wad daer i'r brawd anwyl sydd yn gwasanaethu. yn ein plith y Sabothau hyn, sef y Parch. David Owens, Cydweli; ond rywfodd nid ydyw yn gweled ei ffordd yn glir i ddyfod eto. Gobeithiaf y llwyddwn ganddo addaw dyfod y tro hwn, ac i aros yn ein plith. Mae yr achos yn gwisgo gwedd mwy dymun- 01 yn awr nag y gwelwyd hi ef ys blynydd- oedd lawer.—Bristolian.

GWAELOD-Y-GARTH. SALEM.—Dydd Llun, Chwefror y 5edr cynaliwyd cyfarfodydd misol gan y Bedydd- wyr yn y lie uchod, pryd y gweinyddwyd yn y gwnhanol gyfarfodydd gan y Parchn. W. Thomas, Llantrisant; Williams, Llanilltyd, Fardre Jenkins, Wauntroda Williams, Rhondda; Walters, Berthlwyd; ac 0. W. James, Merthyr Tydfil. Cawsom bregethan rhagorol. Pregethwyd yn rymus gan Mr. James ar y geiriau hyny o eiddo yr Epistol Paul at yr Ephesiaid, sef y 5ed benod, a'r 25, 26, yn nghyda'r 27, o adnodau. Teimlem ein hunain wrth ein bodd pan yn gwrando ar Mr. James yn esbonio y geiriau hyny, "Fel y sancteiddiai efe hi, a'i glanhau a'r olchfa. ddwfr, trwy y gair. Er, fe ddichon, fod rhai yn methu cydolygu a Mr. James yn yr athrawiaeth yma, yr oedd yn eithaf naturiol i gredu yr hyn a draddodwyd, sef am yr 4 £ olehfa ddwfr." Llwyddiant a'i dilyno yw dymuniad. —Llwynog.

Ni CHEDWIR HWTNT.—Y mae y cyhoedd yn cael eu rhybudclio yn erbyn peirianau gwnior had- lawn ac o wneuthuriad gwael, y rhai yn fynych a argymellir ar y prynwyr oherwydd yr elw mawr a- geir, rhagor rhai o wneuthuriad da, am bris rhes- ymol, y rhai ni chedwir ganddynt, ac yr ydym yn anog prynwyr i fynu gweled Taylor's Patent, a phan na chedwir hwynt, anfoner am y darlunlen at TAYLOR'S PATENT SEWING MACHINE COMPANY, Great Driffield, neu 97, Cheapside London, E.G. S 1441.