Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
17 erthygl ar y dudalen hon
Stop yr Eilliwr.)
Stop yr Eilliwr. ) Nos Fawrth am Saith i'r fynud, cododd yr Eilliwr, ac aeth at y ddor, a throdd yr allwedd; gyda hyn, gwelem Ben Dduwinydd yn cyfodi er symud ei gadair i'r cornel, pan y dywed- odd ychydig eiriau i'r perwyl a ganlyn :— Fy nghyfeillion. dyma y drydedd noson i ni gyfarfod, a gwelaf wrth ein rhif heno fod ein cymdeithas yn enill tir. Yr wyf yn gweled yma heno hen gyfaill i mi, ac oddiar fy ngwybodaeth am dano, yr wyf yn beiddio dweyd ei fod yn un a brawf felly i chwi; ac yn awr, gan fod yr amser i fyny, ac os ydych oil yn cydsynio i gymeryd Billy Ffair Fach yn frawd, cyhoeddaf i chwi eich arferol ryddid. Pasiwyd yn union, gyda tharanau o gymer- adwaeth, ein bod yn cymeryd Billy yn frawd, a chyda ein bod yn cael tawelwch, wele Huw Gadarn ar ei draed, pryd yr anerchodd ni fel hyn :—Fy nghyfeillion, yr ydym oil, fel ag yr ydym yn gwybod, yn cynal ein cyfarfod mewn lie eithaf ysglyfiaethol, gan fod yn llechu yma lwynogod, eryrod, ac ar a wyddom ni lawer o bethau od ereill; er hyny, ni fydd Ityn yn un rhwystr i ni sefyll dros iawnder, heddwch, a moesoldeb, heb lygru na llychwino dim ar ein cymeriadau. Ond ar fy ngair, os na cha Darllenfa Rydd Aberdar ein sylw am y nos, yn sicr i chwi, byddwn cynddrwg os nad gwaeth nag un peth od. Clod i galon y boneddwr anrhydeddus Dr. Jones, bu ef yn ddyn, ac yn ddyn i ddyn nid ceisio gwneyd lies i'w gydradd yr oedd, eithr ceisio ein dyrchafu ni, fechgyn y pwll glo, a gadael i deilyngdod i gael chwareu teg. Pwy yw ein cyfeillion 1" Bu farw ein hundeb, a marw ofnwyf fel nas cyfodir ef byth mwy do, bu farw a chyllyll daufiniog Judasiaid yn ei galon, ac ofnwyf, os na wnawn ninau agor ein llygaid yn fuan, y bydd i ni syrthio i'r un dynged, ac ar yr un pryd wasgu i'n mynwesau achos ein dinystr. Dywed y Budget, Llun- dain, ei bod yn warthus meddwl fod lie mor boblog ag Aberdar heb Ddarllenfa Had, a hono yn deilwng o'r lie, a chanmola Mr. Phillips am ei welliant mawr ar y cynygion a roddwyd yn y cyfarfod. Dywedodd Judge Falconer, yn Merthyr, rywbeth i'r perwyl, ac y dylasai pobl y lie fynu un felly trwy daflu eu ceiniogau ati; ac yr wyf finau, fy nghyfeill- ion yn beiddio dweyd yr un peth, ac ychydig bach yn mhellach, sef y dylasenv ni, er fod mynydd rhyngom ni a'n hen breswylfa, er hyny gyfodi ein lief drosto, a gwneyd rhyw- beth gyda hwy, ein hen gyfeillion, a thros ein teidiau sydd yn byw yno yn bresenol. JOHN BEN CvRLOG Foneddigion, fel yr ydym gweled fod ein parchus Huw Gadarn wedi myned a ni strim, stram, strellach o'r testyn heno eto, ac wrth eich gweled oil mor llawen yn nghyd a'n hen dad Ben Dduwinydd ar ei wen, yr wyf yn deall fod iddo faddeuant rhwydd. Un peth yn ei araeth dda a dynodd fy sylw, sef ei fod yn warth i Aberd&r na fuasai yno Ddarllenfa Gyhoeddus gan bwyll, gyfeillion, rhaid i ni ddeall mai nid gweith- wyr y lie oedd yn y cyfarfod dan sylw; mai nid eu barn hwy oedd yn cael ei siarad yno, ac mai nid eu teimladau hwy a gariodd yno. Pa un o'r gweithwyr y buom ni yn cyd- lafurio a hwy a fuasai yn yngan y fath fraw- ddeg a hon—"The working men don't want such a place." Yr ydym yn siarad am swn taran, clywch leisiau byddarol fy nghyd- ddynion yn taflu y frawddeg yn ol at yr hwn a'i siaradodd. BILLY FFAIR FACH Gyfeillion hoff, y mae yn felus genyf eich clywed yn siarad mor alluog, a hyny ar bwnc mor bwysig er hyn i gyd, os ydwyf yn deall y natur ddynol yn dda, credwyf y buasai ymadroddion mwy cydnaws a'n hen galonau ni yn well a mwy effeithiol er cyrhaedd ein hamcan, gan fy mod yn deall wrth eich rheolau mai nid pardduo na drygu neb ydyw amcan y gymdeithas, ond llesoli ein cyd-ddyn, gan nad pa le bynag y byddo. Felly, credaf pe buasech wedi aw- grymu rhyw gynllun er cael Darllenfa y buasai eich areithiau yn fwy gorphenedig. NED Y CAWR Yr wyf fi yn hollol gyd- olygu a Billy, gan hyny, yr wyf yn cynyg os bydd i weifchwyr Aberdar i gyhoeddi cyfarfod er siarad mew. cysylltiad a chael Darllenfa, ein bod ni oil i fyned a chydweithredu a hwy er cael un felly. YR. EILLIWR Yr wyf fi, gyda phob pleser, yn eilio'r cynygiad. BEX DDUWINYDD Y mae yn dda genyf, gyfeillion, eich gweled yn uno mor unfrydol yn y penderfyniad ac yn awr, gan fod yr amser i fyny, bydd i chwi gael eich harwain y tro nesaf eto at yr hen bwnc, os na fydd rhywbeth mwy pwysig yn galw sylw ar y pryd eto, gobeithia,f y cedwir moivagos ag y byddo at y ddeddf, sef peidio crwydro. APPRENTICE.
PENTEE, YSTRAD.I
PENTEE, YSTRAD. EISTEDDFOD LLUN Y PAsG.-Daeth y cyf- ansoddiadau canlynol i law yn brydlon :— Traethawd ar Ganiadaeth y Ojisegr," &c.— Gwynfab, Dafydd, Samuel Johnson, Llan- arth, Llais o'r Cysegr, Llwch y llawr, a Cororhandel. Traethawd ar Ddull coegaicld y menywod o ivisgo," &c.-E. J. P., Eurfron, ac Un hoff o weddeidd-dra. Pryddest ar 1 Gyjlafan Bethlehem," &c.—Jeremiah, Un o blant Jerusalem, Josephus Sardinia, a Tyner galon. Hynafiaeih y Maendy."—Cadwgan y fwyell, a oilly o'r Maendy. "Y Chivy dd- iad:ir."—Abwydyn, Anianydd, Britwn, ac Un heb wel'd yr haner. Englynion i Dr. Idris Davies. "-Gwaedd o Benrhys, Eliotson, Shon o'r Cwm, Pen Bilwgan, Aristotle, a Hen was Doctor.—Bhydderch ab Morgan.
[No title]
CLYDACH.—Traddodwyd darlith yn Hebron gan y Parch. D. Brythonfryn Griffiths, ar "Bregethwyr a phregethau," yn y capel uchod nos Lun, Chwefror y 26ain, i dyrfa luosog. Cafwyd darlith ragorol. Cafwyd sylwadau campus ar bregethu," a gallem feddwl fod y cymeriadau a ddesgrifiai yn fyw ger ein bron. -Gohebydd.
MIDDLESBRO'-ON-TEES.
MIDDLESBRO'-ON-TEES. Ychydig o bobpeth o'r lie hwn sydd genyf y tro yma. Er fod bechgyn talentog i'w cael =,Y yn y dref yma, hynod mor fusgrell y maent; ofnwyf eu bod wedi ymollwng at iaith Die Shon Dafydd. Gwelaf wrth lith doniol y Cymro Gwyllt fod wmbredd o gig wedi dyfod drosodd o'r America i L'erpwl. Gwna les mawr gan ei fod mor rhad. Daeth ohono i'r clref hon, a gwerthid ef o chwech i wyth ceiniog y pwys ond mor sicr a bod ni'n fyw, pan welodd cig- yddion y British beef fod y cig Americanaidd mor rhad, dyma hysbysleni yn cael eu gosod allan fod the best English beef i'w gael am o bedair i wyth ceiniog y pwys. Pa reswm oedd dros ostwng y pryd yma, gan ei fod mor ddrud o'r'blaen fel yr oedd yn an- hawdd i'r gweithiwr ei brynu, sef o ddeg i ddeuddeg ceiniog y pwys. Gan fod y cwmwl du yn parhau ar ein gweithfeydd, fel mae ugeiniau o'r gweithwyr allan o waith, ie, a'u gwedd yn bruddaidd iawn, pa faint ydyw ein cydymdeimlad ni, y rhai sydd a gorchwylion genym, at y cyfryw ? Gwir fod yr Undeb yn cyfranu ychydig, ond faint ydyw hyny ? Gwyddom am deuluoedd sydd mewn angen bara, a gwyddom hefyd am bersonau sydd yn well ganddynt droi o'r ffordd na rhoddi cymhorth i'r anghenus. Gwir fod Undeb o ryw fath i'w gael, ond mae ymddygiad crach-swyddogion Undeb y Tan- weithwyr yn peri i'n Hundeb i syrthio i'r darfodedigaeth oddiar y bu farw John Kane, parch da i'w enw. Pan sylfaenwyd yr Undeb gyntaf, yr oedd ei egwyddorion at lesoli ein cydweithwyr mewn pob angen os heb waith, rhoddi cymhorth i'r cyfryw er eu cadw rhag newyn ond erbyn hyn edrychir ar ein brodyr mewn eisieu ymborth. Diwygiwch, swyddogicto, a phawb sydd a llaw mewn gallu gwneyd lies i'r liwvdion eu gwedd. Bydded i ni gael Undeb gwirio'neddol, ac nid rhith o un, neu marw a wna heb fod yn hir. Ein hamcan wrth ddweyd hynyma ydyw cael yr hen drefn yn ol, sef llais yr aelodau yn newis- iad y swyddogion.—Dewi Glan Tees.
TREORCI.
TREORCI. DARLITH AR FYWYD AC ANTURIAETHAU JOSIAH HENSON (UNCLE TOM), Y CAETHWAS FFOEDIG.-Nos Lun, Chwef. 26, 1877, tra- ddodwyd darlith ar y testyn uchod yn nghapel y Wesleyaid, gan y Parch. John Morris Owen, Ystalyfera. Ymddengys mai dyma y ddarlith gyntaf i Mr. Owen ei chyfansoddi, a'r waith gyntaf iddo ei thraddodi. Da gen- ym allu dweyd ei bod hi yn ddarlith wir dda, -yn addysgiadol, adloniadol, a chrefyddol ei nhaws. Y mae y gwersi a dynir oddiwrth hanes y gwron Uncle Tomyn y ddarlith hon yn dra gwerthfawr i bob oëd, yn enwedig i'r ieuenctyd. Oafodd y darlithydd hwyl iawn i'w thraddodi hi hefyd. Ceir ynddi ddigon o naturioldeb ac o hyawdledd i gadw creadur- iaid mwyaf cysgadlyd ein cynulleidfaoedd ni ar ddihun am yn agos i awr a haner. Eis- teddodd y darlithydd i lawr yn mhen yr amser a nodwyd yn nghanol swn cymeradwy- aeth neillduol. Cymerwyd y gadair gari y Parch. Rees (A.), Treherbert; a thra yn sylwi ar sirioldeb y darlithydd a'r cadeirydd tra yr oeddynt ar yr esgynlawn, yr oeddwn yn barod i ddweyd, Byddwch fyw byth." Cafwyd cynulleidfa braf, ac yn eu mysg gwelsom y Parchn. D. Davies, Ferndale H. Pritchard, Caerdydd John Griffiths, Peny- graig Thomas Jones, Treherbert; ac R. Roberts, Ferndale. Ar ol canu penill cyd- gordiol a'r ddarlith, a roddwyd allan gan y cadeirydd, gadawsom y capel am oddeutu naw o'r gloch, a phawb yn canmol o un fryd. -Roberttts.
MYNYDD OYNFFIG.
MYNYDD OYNFFIG. Oynaliwyd cyfarfod llenyddol yn y Neuadd Iforaidd, yn y lie uchod, am ddau o'r gloch dydd Sadwrn, Chwefror y 24ain. Llywydd y dydd oedd Mr. R. Rees. Beirniad y canu a'r adroddiadau oedd T. Davies (Ap Japheth). Enillwyd am ganu "Mai" gan gor Moriah, o dan arweiniad Mr. T. Thomas. Enillwyd am ganu "Oydgan y morwyr" gan D. Williams a'i barti. Enillwyd ar y man ddarnau gan bartiau o Moriah, Pisgah, a Chornely. Yn yr hwyr, cafwyd cyngherdd ardderchog, pryd y gwasanaethwyd gan Eos Brychan, ac amryw o gantorion y lie. Caf- wyd cyfarfodydd llevryrchus, a throdd pob peth allan yn llwyddiant perfFaith. TEMLYDDIAETH DDA.—Cynaliodd y Teml- wyr Da eu cyfarfod cyhoeddus yn y vestry room, perthynol i Elim (capel yr Annibyn- wyr), nos Iau, y laf cyfisol. Yr oedd y cyf- arfod yn gynwysedig o adrodd, canu, ac areithio. Llywyddwyd gan Mr. John Lloyd (loan Cynffig). Yr oedd yjle yn orlawn. Cafwyd anerchiadau gan J. Thomas, R. Jenkins, ac M. Jenkins; a thraddodwyd araeth yn ardderchog gan Thomas Heatly ar "Fanteision sobrwydd." Cafwyd cyfarfod da, a rhoddodd naw eu henwau i ymuno a'r gymdoithas. Oynjfigwr.
PE N YB 0 NT-AR - 0 G WT.
PE N YB 0 NT-AR 0 G WT. CYNGHERDD. -Nos Fercher, -yr 28ain cy- fisol, cynaliwyd cyngherdd yn Neuadd y Dref, er budd Eos Brychan, Hirwaun, yr hwn sydd av fedr myned i'r Brif-ysgol. Gwasanaethwyd gan y cantorion canlynol:— Eos Morlais, Eos Dyfri, Eos Brychan, a chor Abercynffig; a Mr. D. Bowen, Dowlais, yn chwareu ar y perdoneg. Nid oedd y cynull. iad yn llaosog, ond yr oedd yr Eosaid yn teilyngu sylw y dref yn gyffredinol. Cafodd Eos Morlais y taranau mwyaf byddarol o gymeradwyaeth bob tro y canodd. Ond ni ddaeth y canu corawl i fyny i ddisgwyliadau y dorf. Medda Eos Brychan ar lais baritone gobeithiol iawn, a thebyg y gwna seren lied ddisglaer yn y byd cerddorol wedi y caffo addysg briodol.—Ieuan Glan Ogwy.
I . MERTHYR.
MERTHYR. "AWR GYDA'R BEIRDD CYMREIG."—Nos Fawrth, Cliwefror 27ain, yn y Neuadd Ddir- westol, cawsom yr iiyfrydwch o wrandaw y Parch. J. R. Morgan (Lleurwg), Llanelli, yn traddodi ei ddarlith orchestol ar y testyn uchod. Llywyddwyd yn ddeheuig gan y boneddwr parchus Thomas Williams, Ysw., Y.H., Gv7aeIod_ygarth, Merthyr. Yn ol ein barn ni, yr oedd cyfansoddiad y ddarlith hon yn gywreinwaith cyfan a niedrus, a'r traddod- iad yn hyglyw a llithrig. Yr oedd athrylith y darlithydd megys mor cyforiog, a'r sawl na allasai nofio yr oeddynt yn boddi dan donau ei hyawdledd, pa rai oedd yn ymrolio allan i draethle y gynulleidfa. Yr elw er budd cymdeithas yr Alffredipid, rhif laf. Coeth wr, areithiwr o rym,—a mydrwr 0 ymadrodd cyflym Glyw y llu, gloew a llym Yw Lleurwg, olwg- hylym. -Abram Vardd.
YSTRADFELLTE.
YSTRADFELLTE. PENUEL.—Nos Sadwrn, Chwefror 24ain, cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn y lie uchod, pryd y cafwyd cyfarfod difyr mewn darllen, canu, adrodd, ac areithio. Darllenwyd yn ddoniol fel arferol gan Misses Mary Powell a Jennet Evans, a chanwyd yn swynol gan Miss Jennet Davies, Heolyrhidings, geneth ieuanc oddeutu 7 mlwydd oed. Da genym weled cymaint o lafur yn ei ddangos i ddysgu oerddoriaeth i'r do sydd yn codi. Cafwyd areithio difyfyr, testyn oedd "Og;" rhan- wyd y wobr rhwng Mri. Morgan Price, Cefnycheldre, David Evans, a Morgan Evans, Porth. Yr oedd y cyfarfod yn wir addysg- ol o r dechreu i'r diwedd. Y llywydd oedd y Parch. Mr. Jones, gweinidog y lie. Terfyn- wyd y cyfarfod trwy ganu un o donau Sankey.-Alaw Mellte.
COCKETT.
COCKETT. DARLLENIADAU CEINIOG.—Yr ydym ni yn yr ardal lonydd uchod yn cael ein breintio y gauaf presenol gyda rhes o'r cyfarfodydd hyn, pa rai a gynelir yn ysgoldy capel An- nibynol y Sketty, yr hwn adeilad sydd yn cael ei orlenwi bob nos Sadwrn. Dygir gweithiau rhai o brif awduron Cymru i'r llwyfan gan ieuenctyd y cymydogaethau. Mae y' darllen, yr adrodd, a'r canu, a defnyddio iaith y llywydd, yn ardderchog, ac yn llawer mwy na gwerth y pres. Yr ydym yn wir ddyledus i Mr. W. Hopkins, C.M., Raven Hill, am wneyd cymaint o aberth yn nglyn a llenyddiaeth yr ardal, a llywyddu mor ddeheuig yn y cyfarfodydd uchod. Mae yn Gymro trwyadl, ac yn caru ei wlad, ei iaith, a'i genedl. Hir oes iddo i weithio ei hun i enwogrwydd yw dymuniad yr:—Hen GrydpL.
CWMOGWR.
CWMOGWR. Nos Lun, Chwefror 26ain, cynaliwyd cyf- arfod llenyddol yn nghapel yr Annibynwyr, Tynewydd. Beirniad yr oil oedd Ap Mawrth. Am chwech o'r gloch cymerwyd y gadair gan Mr. D. Davies, overman, Wyndham Pits ac wedi cael ychydig o sylwadau rhagarwein- iol pwrpasol, aed yn mlaen fel y canlyn :—, 1. Can gan y Beirniad. 2. Adrodd Mae'r oriau'n niyn'cl pedwar yn cystadlu, goreu, D. Lewis. 3. Bass solo; pump yn cystadlu, goreu, J. Davies. 4. Adrodd "Y ferch o Gefnydfa," ganferched goreu, Mary Jones. 5. Canu Y Mab Afradlon," i barti o bed- war chwech yn cystadlu, goreu, D. Parker a'i barti. 6. Canu "Ehedydd bach mwyn," i barti o bedwar wyth yn cystadlu, goreu, Tudor Nantymoel a'i barti. 7. Canu Caer- llyngoed," gan hen ddynion dros ddeugain oed dau yn cystadlu, a rhanwyd y wobr cydrhyngddynt. 8. Canu" Y fam a'i baban;" tair yn cystadlu, goreu, Margaret Davies. 9. Darllen cerddoriaeth gan barti o bedwar dau yn cystadlu, goreu, D. Parker a'i gyfeill- ion. 10. Araeth ar y pryd saith yn cys- tadlu, goreu, J. Jones. 11. Araeth ar y pryd chwech yn cystadlu, goreu, D. Lewis. 12. Wele ni yn awr wedi dyfod at y prif ddarn, sef "ï Gwlithyn pump cor yn cystadlu, sef cor Dinam, Nantymoel, dan arweiniad Tudor; cor Bethel, Nantymoel, dan arweiniad Perorydd cor Bethania, Tynewydd, dan arweiniad D. Parker cor Glanyrafon, dan arweiniad T. Harder a chor Bethlehem, dan arweiniad Jenkin Davies. Yr oedd y gystadleuaeth yn sefyll rhwng cor Bethania a clior Bethlehem ond y goreu oedd cor Bethlehem. Aeth y gys- tadleuaeth heibio yn llewyrchus, a rhoddas- ant foddhad cyffredinol.-Dewi ab Dewi.
PONT YEATS A'1 HELYNTION:
PONT YEATS A'1 HELYNTION: Mae yma, fel mewn manau ereill, wahanol helyntion a digwyddiad'au yn cymeryd He, ond y dygwyddiad mwyaf dymunol genyf i'w anfon i'ch newyddiadur fuasai fod adfywiad ar fasnach yn cymeryd lie ond yn lie hyny, hollol i'r gwrthwyneb ydyw y tro hwn, fel mae gwaethaf y modd. Peth eithaf anhyfryd a digysur i'w nodi am weithiau heb fod yn gweithio ond rhyw ddau neu dri diwrnod yr wythnos, ond mwy digysur fyth i'w cofnodi am waith yn cael ei gau i fyny yn hollol, a diargoel am agor byth mwy. Mae cwmni gwaith glo Tynywaun, yn eu gobaith am lwyddlant a phob peth yn agored ac mewn trefn i godi glo, wedi penderfynu codi yr oil o'u nwyddau tanddaearol i'r lan, a gollwng y dwfr i lanw eu lie. ITis gwn yn iawn beth sydd wedi achosi peth o'r fath i gymeryd lie. Clywais fod un o'r perchenogion yn gwaeo a darostwng y wlad a'i thrigolion, fel pe b'ai am feio y gweithwyr a deiliaid o'r lie. Nis gwn a yw peth felly yn wirionedd ai peidio. Barnwyf y buasai yn nes i'w le pe buasai yn priodoli yr aflwyddiant yn benaf i'r symiau afresymol a delir am gludiad nwyddau dros y Gwendraeth Valley Railway, yn nghyd a'r crogbris a delir i berchenogion tiroedd am ardreth, a'r trethi diangenrhaid a godir ar J gwmniau gweithiau i'w talu. Nid oes dynol- iaeth mewn peth felly, nac un fantais ychwaith gan un masnachydd i gystadlu a manau ereill lie mae rhesymoldeb a dymunoldeb yn cael eu dangos a'u hestyn iddynt. Mae y gofyn- ion a'r trethi a orfodir i'w talu yn ddinystr i'r lie yn gyffredinol, ac yn cadw draw y rhai sydd barod i anturio a gosod eu harian allan mewn gweithiau yn y cwm hwn. 0 na ddeuai yr amser hyfryd hyny i ben pan y gwel cyfalaf a.llafur nas gall un fyw heb y llall, medd-Detvi ab loan.
.BRECHFAT
BRECHFAT HOREB.-N os Fawrth a dydd Mercher, Chwefror yr 20fed a'r 21ain, cynaliodd yr Annibynwyr eu cyfarfod chwarterol yn y 11 el capel uchod. Pregethwyd aryr achlysur gan y Parchn. Thomas, Bwlchnewydd Thomas, Whitland Evans, Caenewydd Lewis, Llan- y-bri; Evans, Heol-Awst; Morgans, Ystrad- fellte; Evans, Philadelphia; Davies, Penuel; a Jones, Ffynon-bedr. Nos Fawrth, pregeth- wyd gan amryw o'r gweinidogion yn yr eglwysi cylchynol—yn Sitim, yn Mhont-ynys- wen, ac yn Mrechfa. Yr oedd nifer y gwein- idogion yn lluosog yn y cyfarfodydd, a lluaws o fyfyrwyr Caerfyrddin. Yr oedd y pregeth- au yn rymus ac effeithiol, a phrawf fod Duw yn y cysegr. Dangosodd eglwys Horeb lion- aid calon o garedigrwydd ar yr achlysur, fel nad aeth neb adref ar ei gythlwng, o fwyd corff nac enaid, os nad oedd y bai yn gorwedd wrth ei ddrws ei hun. Hyderwn yr erys argraff dda y cyfarfodydd yn hir ar yr eglwys —fa fugail a phraidd-ac ar y cymydogaeth- au cylehynol. Yy Ehedydd.
ABERGWILI.I
ABERGWILI. FELINWEN.—Nos Wener, Chwefror y 23ain, ymgasglodd lluaws o ddyaion i'r lie hwn i fwynhau cyfarfod llenyddol a chystadleuol a gynelid ynddo. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mri. Thomas, y Felin, a Lodwick, Felindre. Pwysid y cystadleuwyr gan yr Ehedydd. Yr oedd y rliaglen yn un faith, difyr, ac adeilad- ol, ar y cyfan, ac aed trwyddi yn foddhaoi. Fel rheol, nodweddid cyfarfodydd Felinwen ag annhrefn, ond trodd hwn yn eithriad. Ag ystyried fod y lie yn gyfyng, a'r cynulliad mor Iluosog, ymddygodd y dorf yn hynod o foneddigaidd. Yr oedd elw y cyfarfod at adgyweirio yr ysgoldy ac y mae Mr. Rees, yr ysgolfeistr, yn deilwng o ddiolch cynes y gymydogaeth am ei lafur gyda'r mudiad. Rhoddwyd pryd o de blasus i'r plant, yn y prydnawn, gan foneddigesau haelionus yr ardal ac y mae addysg yr ysgol ddyddiol yn y lie, dan ofal Mr. Rees, yn hynod flodeu- 1. og.—Yr Ehedydd.
NODION 0 DOWLAIS.
NODION 0 DOWLAIS. Nos Sadwrn, Chwefror y 24ain, cynaliwyd gwyl de gan gor undebol Bethania, yn yr ysgoldy perthynol i'r capel, pryd y cyfranog- odd dros 300 o'r danteithion a barotowyd iddynt. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngherdd, pryd y gwasanaethwyd ynddo gan Mri. Lodwick, Herbert Davies, D. O. Evans, J. Evans, Llew Morganwg,. Eos Alwa, ac amryw ereill. Yn y cyngherdd, darfu i Mr. Abra- ham Bowen (tad y cyfeilydd enwog-Mr. D. Bowen, Dowlais) gyflwyno' cadwyn aur, gwerth 8p., ar ran cor undebol Bethania, i Mr. John Evans (Eos Myrddin), eu harwein- ydd. Llywyddwyd yn fedrus iawn gan y Parch. D. Rees, yr hwn a siaradodd yn uchel iawn am allu Eos Myrddin fel arweinydd, a chafwyd anerchiad gan Mr. A. Bowen, yn yr hwn yr oedd yn cadarnhau y cyfan ddywed- odd y llywydd. Cafwyd anerchiad o ddiolch- garweh gan Mr. Evans, a dywedocld y byddai yn gobeithio y byddai y cor yn fwy ffortunus eleni na llynedd. YR un noson, cynaliwyd cyfarfod adloniad- ol yn y Neuadd Ddirwestol, pryd y cymer- wyd rhan ynddo gan band Dowlais/o dan arweiniad Mr. Harvey. Mr. Joseph Davies (Llew Dyfri), yr hwn a ganodd bedair o weithiau yn rhagorol fel arfer, yn cael ei encorio bob tro yn nghyda Mr. D. Walters, yr hwn a ganodd "Will o' the Wisp" yn dda odiaeth, a chanodd hefyd "Death of Nelson yn rhagorol, yn cael ei gynorthwyo gan y comet a'r piano cafodd ei encorio, a chanodd "I Bias Gogerddan." Darllenwyd amryw ddarnau Seisneg gan Mri. Williams, Woodman, a Bowen a chafwyd dadl o Shakespeare gan Mri. Smith a J. Griffiths. Chwareuwyd y berdoneg yn fedrus iawn gan Mr. Bowen. DYDD Iau, Chwefror yr 22ain, cynaliodd cyfrinfa "Morlais," U.A.T.D., ei gwyl de fiynyddol; ac yn yr hwyr, cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus, o dan lywyddiaeth T. Williams, Ysw., Gwaelod-y-garth, yr hwn, yn ei anerch- iad, a siarlidodcl yn gynes iawn o blaid dirwest, a dywedodd ei fod yn blekliwr iddi er's blynyddoedd lawer. Dilynwyd ef gan W. L. Daniel, Ysw., U.D.B.D., yr hwn a roddodd ychydig o hanes yr urdd, a thaer erfvniodd am i bawb ymuno a hi. Cafwyd araeth alluog iawn hefyd gan Mr. Harpur, Merthyr. Canwyd amryw ddarnau yn ystod y cyfarfod gan Mr. John Thomas a'i barti, Miss Miriam Davio3 a Miss Rodman; a chanodd Mr. J. Lewis "The village black- smith yn dda iawn." Nos Lun, Chwefror y 26ain, anrhegwyd y plant fuont yn casglu tuag at y Genadacth Dramor Wesleyaidd a the a bara brith, yn nghapel Shiloh. Ar ol i'r te basio, cynaliwyd cyfarfod o adrodd a chanu o dan lywyddiaeth y Parch. R. Evans. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod gan Mri. L. Lewis, Herbert Davies, D. 0. Evans, D. J. Jones, L. Davies, Daniel Daniel, a W. Jones Mrs. Daniel, a Llew Morganwg, yr hwn a ganodd "Thou shalt bring them in" yn hynod o effeithiol. Ar ddiwedd y cyfarfod, cyflwynodd y llywydd anrhegolyfr i bob un o'r plant fu yu casglu tuag at y genadaeth, a rhoddwyd gwobr o'r Juvenile Offering i bob un oedd yn bresenol yn y cyf- arfod, y rhai a bwrcaswyd gan Mr. L. Lewis. Rhoddwyd yn agos i gant a haner ohonynt, yn nghydag amryw lyfrau ereill, megys fVesleyan Missionary Notices, Early Daysy Our Boys and Girls, Christian Ambassadory &c. Cafwyd cyfarfod dyddorol iawn. Ein dymuniad yw am i'r Arglwydd Iwyddo llafur y plant, i fod yn fendith er hyrwyddo yr Amcan o gael llawer o baganiaid at Groes ein Harglwydd lesu Grist. DARLITH.—Yr un noson, yn Ysgoldy Libanus, bu y Parch. T. C. Phillips, Mountain Ash, yn traddodi darlith ar "Y Beibl ac Ysbryd yr Oes." Cafwyd darlith dda iawn. CYNGHERDD.—Nos Iau, Dydd Gwyl Dewi, cynaliwyd cyngherdd ardderchog yn y Neuadd Gyhoeddus, pryd y gwasanaethwyd gan Miss Marian Williams, Miss Martha Harries, Mr. James Sauvage, Mr. Gordon. Gooch, yr oil o Lundain, a Mr. D. Bowen, Dowlais. Yr ydym yn ddibetris yn beiddio dyweyd mai dyma y cyngherdd oreu y buom ynddo erioed. Canodd Miss Williams, "When the heart is young," yn hynod o effeithiol, a chafodd ei hencorio, pryd y can- odd "Bedd Gelert canodd hefyd Gyda'r Wawr a Let me dream again," y tuhwnt i ddim a glywsom erioed. Canodd Miss Harries, "Oh, that we two were Maying," "Llwyn Onn," a "The Carrier Dove," yn rhagorol; cafodd ei hencorio ar bob un, ond ni chanodd ond yn unig "Far away from poor Jennet," ar-ol "Llwyn Onn." Y mae. y ferch ieuanc hon yn hynod o dderbyniol yn Dowlais, a deallwn ei bod i fod yma y Pasg eto. Canodd Mr. Sauvage, "Y Golomen Wen," "Only a dream," a "One only," yn dda iawn. Canodd Mr. Gooch, "Honpur and Arms," Se il rigor," a "Let the wild wind blow," yn rhagorol iawn. Canwydd y trio, "The Mariners;" y duets, "Go baffled coward," "Why answer so demurely," Hear me Norma y quartet, 0 hush thee my babie," &c., yn rhagorol. Byddai y dreat i bawb i glywed yr enwogion hyn, a hyderwn mai nid dyma y tro olaf iddynt ddod i Dowlais. DEALLWN fod y cyngherdd or budd i Mrs. Gardiner a'i phlant amddiffaid, yr hwn oedd wedi ei drefnu i fod nos Iau, Mawrth 22ain, yn cael ei newid ac i'w gynal nos Iau, Mawrth 15fed. Hyderwn y gwna. trigolion Dowlais ymdrech i fod yn bresenol yn y cyngherdd, gan fod yr amcan yn un daionus iawn.—Morgrugyn Morlais. Yn unol ag awgrymiad Proffeswr Parry, y mae ymgais yn cael ei wneyd yma i sefydlu cor i ddysgu oratorio ardderchog y Creation." Y mae y cor wedi cyfarfod amryw weithiau, ac y mae yn dyfod yn mlaen yn dda iawn, ond dymunir cael presenoldeb a chynorthwy rhagor o gantorion galluog y lie tuag at gario yr amcan allan. Cyferfydd bob nos Fawrth, yn ysgoldy Hermon, ac y mae yn agored i bawb yn ddiwahaniaeth y mae Mr. D. Bowen wedi addaw rhoddi ei bresenoldeb yn mhob practice a fyddo yn bosibl iddo. Dyma. yr ymgais cyntaf tuag at cldysgu oi-atol-io yn Nowlais, a tliaer ddymunir ar i bawb a allo i ymuno ar unwaith, er mwyn cario yr amcan yn mlaen yn llwyddianus.—T. Y. J.
PONTARDAWE.
PONTARDAWE. TYWYLL a marwaidd iawn ydyw agwedd masnach yn y parthau hyn, ac ami un glywir yn gruddfan o dan feichiau anhawdd eu dwyn oherwydd-hyny ond er mwyn adloni ychydig ar feddyliau trallodus y cyfryw, a chefnogi moes a diwylliant yr ardal, yn nghyd a rhoddi mantais i'r ieuenctyd i ymddad- blygu eu talentau mewn canu, adrodd, dar- llen, areithio, &c., cynelir yma ddwy gyfres o gyfarfodydd adloniadol, neu ddarllemadau ceiniog. Nos Sadwrn, Chwefror 24ain, cynaliwyd cyfarfod yn Ysgoldy y Bwrdd Cilybebyll, dan lywyddiad deheuig Mr. J. G. Evans (Ieuan Glan Tawy), yr hwn a ddarllenodd draethod- yn o'i eiddo ar Lysenwi a Llysenwau." Gobeithio y bydd y sylwadau a wnaeth yn foddion i alltudio yr arferiad atgas a gwrthun hon yn liwyr o'n plith. Cafwyd cystadleu- aeth mewn canu a dadleu yn ddifyfyr. Clorianwyd y cantorion gan y cerddor galluog a dihoced, Telorfab, a'r dadleu wyr gan Ieuan Glan Tawy, a C. F. Williams, Pont- ardawe. Y buddugol mewn canu tin rhyw gan oedd Miss C. Davies, ail oreu, Mr. L. J. Lewis, Gellinedd darllen ton ar y pryd, pedwar yn cynyg, goreu, Mr. T. Jones, Alltwen; dadl fyrfyfyr, testyn, "Pa un gwellllogell lawn neu asgre lan," ond gan nad oedd yr un o'r ymgeiswyr yn deall ystyr y gair "asgre," newidiwyd y testyn yr ail destyn oedd, Pa un ai merch o'r dref ai morcli o'r wlad fyddai y wraig oreu i weith- iwr," wyth parti yn ymgynyg, porcu, W. Rosser Davies a T. Lloyd, Alltwen. Yr oedd toif luosog wedi dyfod yn nghyd, ac ymadawsant dan arwyddion o fod wedi eu llwyr foddloni. Dymunwn yn garedig gyf- eirio yr hyn a ganlyn at y pwyllgorau uchod -1. Onid mwy trefnus fyddai pe anfonai yr ymgeiswyr am y gwahanol wobrwyon eu henwau i'r ysgrifanyddion ryw bryd cyn y cyfarfod? 2. Ai nis galleeh fforddio rhoi gwobr fechan am draethawd, penillion, neu rywbeth cyffelyb 1 Credwyf y byddai hyny yn gam yn yr iawn gyfeiriad tuag at ddwyn allan ac ymeangu ga luoedd meddyliol ein hieuenctyd. Er fod areithio a dadleu yn ddifyfyr yn cynyrchu meddyliau parod, er hyny, myfyrio sydd yn cynyrchu meddwl 11awn.—Gwilym Ci/moyl.
[No title]
Ni CHEDWIR HWYNL-Y mae y cyhoedd yn cael eu rhybuddioyn erbyn peirianau gwnior had- lawn ac o wneuthuriad gwael, y rhai yn fynych a argymellir ar y prynwyr ohtjrwydd yr elw mawr a geir, rhagor rhai o wneuthuriad da, am bris rhes- ymol, y rhai ni chedwir ganddynt, ac yr ydym yn. anog prynwyr i fynu gweled Taylor's Patent, a phan na chedwir hwynt, anfoner am y darlunlen at TAYLOR'S PATENT SEWING MACHINE COMPANY, Great Driffield, neu 97, Cheapside London, E.C. 1441.