Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

7 erthygl ar y dudalen hon

Yr hyn a Welais ac a Glywais…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

-0. Yr hyn a Welais ac a Glywais yn America. GAN J. J. DAVIES- (IEVAN DDTJ). Llith VI. MR. GOL. Y mae genyf eto yr hyfrydwch 0 ddiolch i Thomas Williams (Glanllechau), Alltwen, a Jane Morgan, Dyffryn, am eu «jaredigrwydd yn anfon i mi sypynau o wa- hanol newyddiaduron. Y mae darluniau y Graphic o ddamwain y Tynewydd yn daraw- iadol a derbyniol iawn. Yn ddiweddar telais YMWELIAD A NATHAN DDU, gynt o Lywel, yr hen fardd awenyddol hwnw iu'n swyno Cymru ganwaith gyda'i ganiadaa melusber. Tehyg fod yr hen frawd hwn wedi gadael ei fro gyhenid flynyddau yn ol, gan ymfudo i Utah i ddilyn ei ffawd. Y mae ^fe yn cartrefu yn bresenol yn Mill Creek, OddeutU dwy filldir o fangre ei frawd Ieuan, ac yn gweithio yn y canyons yn y mwnglodd- iau aur. Pan ar ymweiiad ag ef cefais ym- gom felus, a llawer o adgofion swynol am Gymru fu." Elai dros rai o'i ganiadau yn wir, yr oedd ei ddatganiadau yn beraidd dros ben..Ymddengys fod Nathan yn medru <5yfansoddi mor hylwydd yn y SeiBneg ag yn yr hen Omeraeg ei hun. Nid yw ei adgofion am Wlad y Bryniau wedi durfod, na'i dan gwladgarol wedi dinbdd y mae efe heddyw yn cofleidio Cymru, Cymro, a Chymraeg gy- maint ag erioed. Rhyfedd fel mae'r hen fardd wedi cadw yn ei brydwedd; er ei fod yn bresenol oddeutu ugain mlynedd yn hen- ach na Ieuan, ymddengys mor hoew ag hog- lanc deunaw oed. Yn flaenorol i'm hymwel- iad a Nathan, rhoddodd efe y llinellau can- lynol o'i eiddo i mi:— ANERCHIAD I IEUAN DDU. Teuan bach, gwr o iawn bwyll, Ond odid wyt uu (li, I WYII; Minau Nathan lDwyn ethawl, < iol-u dyn a gelyn iawl, "Paethum i'th wel'd y doethawr, 0 ben sgwydd mynydd mawr; Er «wei'd bardd yn. ei harddwch, A fflam o'r hen awen fflwch. Dyro Uw dditraw ddwyfron, A dvrt) hwyl i daro hon. Gwir awen a gyneua J Idyn call efo deal I da. Mae'n noddfa rhag boddia byd, A nifer ei hen ofid Beth yw'r b d o bwvth i'r bardd, Na'i huf.n chwaith i'r hoewfardd; Dedwydd yw a Duw yn dai Yr enaid yn yr anial. Gwyraw i'r goriwaered Mae d ddiau m hoes -'r oes a, red Oystuddiwyd, br-thwyd fy'm bron, A llwydais dan golledion Er hyn o anwar enyd, Y g&n ni fethodd i gyd; Mae eto swyn a mwyni *nt Yn ei thfiu ac yni ei thant. Ni wrddiB na newyddir Eto i m drwoh o heddwch hir. Ihw Ieuan Ddu yn ei gan I nythu ar bwye Nathan. NATHAN UDU 0 LYWEL A'I OANT. Parodd Nathan i mi ei gofio ef yn garedig at ei hen gymdeithion yn Nghymru. Y mae ei wraig yn fyw ac iach, ond ymddengys ei fod wedi claddu amryw o'r plant—dwy o'i ferched hynaf pan yn briod. Rhyw fachgen hynod o gyffrous yw Jerome B. Stillson, GOHEBYPD Y NEW YORK HERALD yn Utah. Mae y brawd hwn wedi gwneyd y Talaethau Americanaidd yn ferw gwyllt gan ei delegramau a'i lythyrau cyffrous a dteJwyddog 0 Utah i'r Herald, yn cyhoeddi iod y Mormoniaid yn ymarfogi yn erbyn y Llywodraeth, ac yn dysgu trin arfau yn mhob èwr o'r diriogaeth. Dichon fod rhai o'r di- nasyddion yn parhau i ymgadw at fyned trwy 0u hymarferiadau milwrol yn flynyddol, yr hyn yw dvledswydd ac arfer pob dinesydd- Americanaidd; ond nid oes y sail leiaf i'r haenad fod y Mormoniaid yn pwrcasu arfau a chad ddarpariaethau, nac ychwaith yn bwr- iadu codi arfau yn erbyn awdurdodau y Llyw- odraeth Unedig. Pobl yn ymofyn heddwch yw y Mormoniaid, ie, pobl sydd yn chwenych byw trwy lafur eu dwylaw eu hunain, ac nid trwy anrhaith terfysg a rhyfel. Nid oes o fewn yr holl Weriuiaeth bobl yn fwy gwlad- garol a phleidiol i'r cyfansoddiad Gwerinol Americanaidd; nid oes ganddynt hwy ddim i'w enill trwy gyffroi rhyfel. Ond er yn coleddu y teimladau mwyaf heddychol a gwladgarol tuag at Lywodraeth yr Unol Dal- -aethau, nid at yn feichiau y bydd iddynt oddef ymosodiadau terfysg-luoedd arfog a dilywodraeth wedi paentio eu hunain yn ar- ddull ellyllon y fagddu; nid oes genyf sail i gredu y cymerant eu gyru fel deadell o ddefaid o'i ffermydd a'u dinaaoedd, i fod yn grwydriaid yn yr anialwch, megys y gwnawd a hwynt yn Kirtland, Jackson County, a Nauvoo, gan adael eu meddianau yn feddiant diymryson i ysbeilwyr llofruddiog; credwyf nad ydynt yn gyrnaint o gowardiaid a hyny. Dangosodd y Mormoniaid yn adeg y Gwrth- Tyfel mawr Deheu America, eu bod hwy yn caru yr Undeb," ac yn chwenych byw mewn heddwch; y maent heddyw eto yr un fath, yn barod i gyhwfanu baner eryraidd y ser a'r brith-resi. Ond dyna, Mr. Gol., bum bron annghofio traethu fy lien ar Jerome B. Stillson, y go- hebydd Herdldauld hwnw. Tebyg mai un o fechgyn cyffrous a breuddwydiol Syr John > Barleycorn yw Mr. Stillson, ac yn arferol a dilyn crwydriadau nosawl, megys y gwna y lluaws perthynol i'i' frawdoliaeth hono; a phan yn dychwelyd o un o'i grwydriadau nosawl o Camp Douglas, noB Sadwrn, Mai 26am, dywed i ryw elyn (dychymygol) saethu ato pan yn nghyfliniau Salt Lake City; ond -er i'r awdurdodau wneyd pob ymchwiliad yn y lie, methwyd cael gair gan Gentile na Mor- mon i gyduno a thystiolaeth Mr. Stillson, nid oedd neb wedi clywed trwst ergyd gwn na llawddryll. Y dydd Iau canlynol, yr oedd y brawd yn mwynhau ei hun yn y Walker House—boat-ding home anrhydeddus yn y brifddinas Formonaidd cafodd ei gin- iaw am haner am wedi un y prydnawn, gyda llymaid o grog yn dda fel arfer; yn mhen llai nag awr, wele y boneddwr sychedig yn gorchymyn quart o whiskey i'w ystafell, i'r hyn yr ufuddhawyd yn uniongyrchol. Och y canlyniad alaethus, canys yn ol tystiolaeth Jerome, wele yn mhen ychydig o fynudau yn ganlynol, daeth boneddwr i guro wrth ei dd6r, gan estyn iddo bapyryn o'i law chwith, ac yna tynu cyllell allan gyda ei ddeheulaw, gan ei drywanu yn ei fynwes ond yn ffodus trwy fod y gohebydd p dan ddylanwad yebryd- oedd crylion, ni chafodd yr anaf lleiaf gyda'r eithriad o archolli y croen yn ysgafn. Rhodd- odd yr alarwm allan yn y tf, a bu y perchen- og a'r gweinyddion yn gwneyd pob ymchwil- iad am y brad-lofrudd; ond yn gwbl ofer, gan fod yr ymosodydd tybiedig wedi diflanu megys pe'r ddaear wedi ei lyncu. Anfonwyd am Mr. Burt, cadben yr heddgeidwaid y maer, Mr. Little, Mr. McCormick, y banewr enwog buont hwy a Mr. Erb yn gwneyd yr ymchwiliadau manylaf trwy yr holl gyffiniau, heb gael y sail leiaf y gallent gaiifod olion lleidr na llofrndd. Anfonodd y maer a'r cadben gais am gael ymweiiad personol a Mr. Stillson yn ei ystafell; ond gomeddodd y boneddwr syfrdanedig hyd ryw adeg ddyfod- ol, gan nad oedd, meddai ef, yn gyfleus ond y gwirionedd noeth yw ei fod yn rhy feddw ar y pryd i dderbyn y eyfryw ymwelwyr, ac os y gwelodd lofrudd yn dyfod ato nad oedd ond un o'r cythreuliaid gleision (blue devils) ydynt yn arfer ymweled a meddwon parhaus. Wedi iddo sobri anfonodd delegramau cyffrous i'r New York Herald, fod rhyw frad-lofrudd- ion wedi ymgeisio at ei fywyd. Nid yw yr awdurdodau dinasol yh myned i adael y mater i orphwys, mynant yr ymchwiliad trylwyraf i'r achos, a chaiff Stillson brofi ei bwnc, neu gael ei wneyd yn gelwyddwr cyhoeddus ger gwydd byd ac eglwys. Y staff lygredig gy- ffelyb sydd yn perthyn i'r'alt Lake Tribune, yr Anti-Mormon Newspaper, a dyrna'r cyf- ryngau sydd yn galw am ragor o filwyr i Utah, ac yn eeisio cytfroi terfysgluoedd i ym- fftirfio yn erbyn y bobl hyn er eu gyru allan o'u meujydd a'u dinasoedd.. Credir yma fod y L ywydd Hayes yn ddyn heddychol, ac am ymgadw at lythyren y cyfansoddiad Gwerin- ol, a bod ei Weinyddiaeth yn rhagori yn mhell ar eiddo ei rhagflaenoriaid os y pery efe felly, nid oes y perygl lleiaf am wrth- darawiad rhwng yr awdurdodau Mormonaidd a'r Llywodraeth Undebol. Ond os yr anfonir rhagor o filwyr i Utah, megys y ceisia yr Anti-Mormon carpet baggers, pob peth yn dda, derbynir hwynt yn roesawgar, gan y dygant gyda hwynt filiynau o'r mighty dollars i'w dosbarthu yn Utah. Bu ymweliad byddin fawr Johnson ag Utah ugain mlynedd yn ol y fendith fwyaf a gafodd y Mormoniaid erioed, canys yr oeddynt yn flaenorol i hyny heb arian, a bradd mor dlawd a Lazarus ei hun ond yn ganlynol, cyfoethogwyd hwynt trwy fasnachu a'r milwyr yn wir, o'r 60 miliwn o ddoleri a gostiodd y rhyfelgyrch hwnw, daeth llawer ohonynt i'r coffrau Mor- monaidd. Mae'r fyddin bresenol ag sydd yn arferol o aroa yn Camp Douglas, y cwsmer- iaid goreu a fedda masnachwyr Salt Lake City a'r cyffiniau. Nid oes yma y bwriad lleiaf i aflonyddu ar lanciau y cotau gleision,' sef bechgyn y brawd Jonathan. Rhodder iddynt hwy gymdeithas merch Sion Heidden, a gwnant yn burion, heb wneyd yr aflonydd- wch lleiaf i'r Mormoniaid. Gallaf ddweyd yn ddibetrus wrth fy nghyfeillion pryderus fod yma heddwch yn teyrnasu, a phawb yn ddiofn ond y cyfryw ag yr aflonyddir arnynt gan y cythreuliaid gleision Nid wyf wrth wneyd y sylwadau blaeuorol yn ceisio tra- dyrchafu pob peth perthynol i Utah, am y gwn mai NID GWYN POB MYNYDD. Nid wyf yn bwriada darbwyllo dynion i ym- flldo yma gyda'r meddylddrych dedwydd fod cartrefi cyBurus yn barod iddynt, ddim ond myned iddynt; na bod aur yn barod ddim ei gasglu, a'i perllanau toreithiog yn eu haros er iddynt dynu a mwynhau eu ffrwythau. Nid oes yma ddim i ddyn er ei gynaliaeth a'i ddedwyddwch ond llafur ei ddwylaw ei hun pawb yn gorfod gweithio, a neb yn byw yn segur ar ffiwyth llafur ei gyd-ddyn yr hen- uriaid, yr offeiriaid, yr esgob, a'r apostol yn cydweithio a r diacon a'r aelod cyffredin. Y mae yr esgobion Mormonaidd yn wahanol i esgobion ereill, gan eu bod yn cael gwas- anaethu eu swyddi eglwysig yn ddidal. Yn gyffredin y mae y flwyddyn gyntaf yn flwydd- yn galed i'r ymfudwr, neu y new comer, fel ei gelwir yma gan y rhaid iddo i aroa ei dro er cyrhaedd y gwaith goreu neu y ty mwyaf taclus oherwydd byddai yn annheg i droi allan hen sefydlwyr er rhoddi lie i newydd- ddyfodiad. Cwynir yma am brinder arian, gan fod haner masnach y Diriogaeth yn cael ei chario yn mlaen drwy gyfnewid nwyddau. Y rheswm o'r prinder arian yw nad oes hawl gan Diriogaeth i fathu arian. Rhaid i Utah gael dyfod yn Dalaeth cyn y bydd arian yma yn doraethog. Yn fy llith nesaf ceisiaf roddi desgrifiad o Salt Lake City, y brifddinas Formonaidd.

EISTEDDFOD GORONOG TONDU.

AMDDIFFYNIAD.

GLYJf EBWY.—" DIDYMUS" A DAT…

LLITH BROCHWEL.

LLITHIAU SHON HUW.

Gair o L'erpwl