Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
" Y Tylwyth Teg."
Y Tylwyth Teg." (THE FAIRY TRIBE). ADOLYGIAD, GAN A LAW DDU. CANTAWD ddramayddol, neu yn fwy priodol efallai, operetta Gymreig. Y geiriau Cym- reig gan Mynyddog, a'r Seisnig gan Mr. Titus Lewis, F.S.A. Cyfansoddedig gan D. Emlyn Evans. Yr ydym i gyd yn gwybod fod Mr. D. Emlyn Evans yn gerddor o radd uchel, yn un o'r rhai mwyaf llwyddianus yn ei ftordd neillduol ei hun ag a fedd y genedl. Y mae yn fab athrylith. Gwyddom fod ei ganeuon nwyfus diweddar, a'i ganigau ysgolheigaidd a gwr- eiddiol wedi tynu sylw cyff; edinol; ac wedi ein codi ninau i ddysgwyl llawer iawn oddi- wrtho. Nid oes achos iddo ef drafferthu, ac nid oes amser gan neb ohonom, os ydym am wneyd ychydig o waith yn ein hamser byr, i dalu Bylw i neb a daichon, o eiddigedd o bosibl, neu o ddiffyg gallu i wneyd yn well, redeg arnom, ac ar ein cerddoriaeth. Ein dyledswydd ni ydyw myned yn y blaen, a gadael boneddigion y tair llythyren i chwilio eu primers, a gweithio allan eu exercises. Da genym o'n calon ei fod wedi ymaflyd mewn rhywbeth mwy pwysig nag ysgrifenu pwt ar aden i'r eisteddfod, hyd yn nod i enill gwobr o bwys-rhywbeth sydd yn rhwym o gymer- yd gafael ddyfnach ar y werin, a pheth a'i cyfyd yntau yn uwch yn marn dosbarth Iled helaeth o gerddorion ei wlad. Y mae y Gantawd fechan hon, o ran geir- iau a cherddoriaeth, yn sicr o ddwyn clod ychwanegol i'r b^ft'dd a'r cerador. Y mae y libretto yn nodedig o bert a thlos, a llawn o farddoniaeth, yr hyn sydd raid ei gael, a'r hyn ddylai ein beirdd ieuainc rhydd ei astudio, os ydynt am i'w cyf.vnsoddiadau fvw. Y testyn yn fyr, fel y dywedir -wrthym, sydd fel y canlyn :—Y mae traddodind yn ein dysgu am grediniaeth ein cyndeidiau yn mod- olaoth I- Y Tylwyth Teg," y rhai a ddawns- ient ac a nwyfphwareuent ar bob glaslanerch -am swyn a hudoliaeth eu cykh, lie na allai un marwolddyn fentro yn mrig y nos, heb fod mewn perygl o gael ei dynu i mewn i'r cylch, a'i gario i ffwrdd i wlad y goblyn gan yr ellylleBau teg-bendith y mamau. Yn y I gerdd y mae y pethau a nodwyd yn cael eu cyffwrdd fel arwyddion i egluro y ffaith mai o flaen gwybodaeth, moesoldeb, a chrefydd, y mae ffol grediniaethau mewn ysbrydion ac ellyllon y fagddu yn, ac i raddau peli, diolch am hyny, wedi cilio. A chymeryd y testyn yn y wedd yma, y mae amcan y llyfr yn dda ac mae'r triniad a wneir ohono gan y cerddor yn hynod ddyddorol a chynhyrfus. Agorir y gwaith gyda chydgan,—cydgan y daearolion (mortals). Dawns ar y glaswellt ydyw,- Dewcli a'r delyn, dewch a'r dwylo, I roi tant mewn cywair clir. Yn y man, tery yr hen alaw, 'Hob y dery dan-do ar ein clustiau, a hyny yr ail waith fel intermezzo yn y Ileddf. Ffyddlon a natur- iol i'w rhyfeddu. Y mae ein cerddor wedi deall fod llawenydd, os wedi cyrhaedd pwynt uchel, yn wastad yn ymdoddi i'r cywair Ueiaf. Gwers y byddai yn dda i gerddorion sych y dyddiau hyn ei dysgu. Arweinia y recit fer, "0 ddedwydd ddydd," yr hon gyda llaw a yyfeilir yn ysgolheigaidd iawn, i fewn i alaw (tenor) y Priodfab, Mae Gwener deg yn codi." Mae y penillion hyn y rhai tlysaf yn yr holl gerdd, a thueddir ni i ddyfynu y penill olaf 0 Gwener mae ieuenctyd Tragwyddol yn dy w6n, Wyt fel o hyd yn dwedyd Daiff cariad byth yn bên j Ac yn dy wyneb dithau F'anwylyd bur dilyth, Mae dwyfol wen serchiadau A ddeil yn ieuanc byth. Dyna farddoniaeth yn canu ei hiinan- 'I'Da-iff cariad byth yn hen." Onid yw y llinell hon yn dra phrvdferth ? Ydyw, ac yr ydym yn anfoddlon iawn na bai y cerddor yn gwneyd mwy ohoni. Y gwir yw, y mae wedi ei gwisgo a brawddeg gerddorol wan, os nad yn rhy gyffredin. Yn sicr yr oedd y gan ysblen- ydd hon yn teilyngu, a gallasai yr awdwr ei gwisgo a cherddoriaeth mwy fresh a theiml- adwy. Yn dilyn y cynlluh, dichon, y mae yr awdwr yn rhy fanwl. Rhaid tori dros ben form ac unffurfiaeth brawddegau weithiau, er fo.rm ac un gwasgu allan fivoskj a meddwl o linell sydd yn feichiog o'r ddau. Ond dyna, fe faddeua ein cyfaill i ni. Yr ydym wedi datio ar y penill. Yn y rhif nesaf (No. 3), y mae yr awdwr yn ei elf en. Cydgan byr, cynhyrfus, a nwyd- wyllt ydyw, yn a leaif. Rhedeg a cheisio dianc y mae y bodau daearol oddiar ffordd ysbrydion a chorachod gwlad y- fagddu. Pwynt ardderchog iawn yw y diweddeb ar y Qbiff) yma, y mae y Tylwyth uffernol ar eu sodlau, a chyda eu bod yn troi megys o'u gafael, dyna'r giwaid yn pasio yn mlaen yn ngeiriau y bardd—" Yn dyrfa dlos." Ni buasai neb ond cerddor o allu desgrifiadol, ac o ymarferiad a dysg, yn gallu linkio diwedd un symudiad a dechieu un arall mor gelfydd a dramayddol. Llithra y cydgan hwn yn mlaen yn chwareus a phert iawn. Ond nid ydyw y frawddeg yn y soprani o Ein gwisg- oedd yw pelydr y loerwen lan," i'r diweddeb ar D, yn ein barn ni, yn cydweddu yn dda ag ysgafnder hoenus y rhelyw o'r dernyn. Ceir brawddeg aobyg yn un o'n anthemau Cymre mwyaf Úwys a dwfn, a gyfansodd- wyd Yl, ddiweddar. Prif amcan y cyfansodd- wr yn iiyn, gallem feddwl, oedd cael contrast, yr hyn a gyrhaeddir; a cheir climax tra effeithiol gyda'r dilyniad ar y geiriau "yn mlaen." Yma eto, cydir y symudiad hwn a'r symudiad dilynol gyda diweddglo cydgan y "Tylwyth Teg," ,ac un ban fel coda; a chedwir yn mlaen gysylltiad didor. Wedi tri mesur offerynol o frawddegau agoriadol y cydgan a glywid o'r blaen, yn 0 leiaf, gan y marwolion, daw y priodfab i fewn yn gyuhyrf- ua iawn gan floeddio, nid cymhell—" Diang- wn fy Ngwen y tro hwn yn G leiaf. Par- hau i waeddi y mae, a brenin y "Tylwyth Teg" (bass) yn chwerthin yn uchel am ei ben. "Ha! ha! rayfi ai pia, canys Brenin y Tylwyth Teg wyf ii," allegro, pomposo. Y mae yr episode yma wedi ei gynllunio a'i weithio allan yn dramatic a hynod gelfydd- gar; ond nia gallwn ddweyd ein bod yn hynod hoff o unawd y Brenin. Y mae yn agor hytrach yn ddiafael, a chollir y tonality yn rhy sydyn, a rhy ami nid oes ynddo fawr o sefydlogrwydd ac awdurdod brenin. Crech- wen a chwerthin y mae am bob peth, yn awr am ben y lleuad, bryd arall dawnsia i nwaig gwynt y Hi' Digon disylwedd yw peth feIly, ac anhawdd ei bortreadu. Dyma y fath un yw Brenin Tylwyth y fagddu, a thebyg mai rhagoriaeth y desgrifiad yw ei wendid. Pa fodd bynag, y mae y darn, mewn ystyr gerddorol, yn gwella fel y mae yn myned yn y blaen. Dyna y 6 8, trueni ei fod mor fyr, ac yn ellwedig y quasi rec-it. tl ganu y braw- ddegau yma yn glir, byddant yn effeithiol. Gydag ond haner mesur, cysylltir hwn eto a'r symudiad a alwn yn ddiweddglo i'r rhan flaenaf o'r Gantawd. Deuawd a chydgan, y Briodferch (soprano) a'r Brenin; wedi pedwar mesur 6-8, pa rai a glywid eisoes yn y rhif o'r blaen, a chyda'r unffurf o gynghanedd, daw y soprano i fewn 4' Mae m mhriod yn dysgwyl, o goliwng fi Yn yr amser cyffredin y cana y ddau ya awr a gweithir y ddwyawd hon allan yn glir, a chydweuir cydgan yr Ellyll- esau Teg gyda'r ddau yn effeithiol. Y Brenin a'i dylwyth am ei swyno a'i thynu gyda hwy, a hithau ar ei heithaf yn tynu yn ol ond, mae'n rhaid i ti dd'od, ffiirwel i'r hen fyd," a thynir hi i mewn i'r cylch gan eu swynion. Gresyn na buasai rhywbeth yma i arwyddo- yn y rhanau offerynol o bosibl—i arwyddo, meddaf, ei bod wedi ei thynu o'i hanfodd, a hyny pan oedd ei gwr yn dysgwyl iddi dd'od ato ef. Rhywbeth tebyg i'r symudiad effeith iol a dramayddol sydd gan Henry Smart i'r offerynau, yn ei gantawd "The Bride of Dunkeron," lie y deagrifia. ymsuddiad y for- forwyn a'i chariad i lawr i'r dyfnder. Gormod o'r bramra o lawer geir yn niwedd y symud- iad hwn. Eisieu mwy o'r tyner, y teimlad angerddol a chalon-rwygol sydd yma. 0 !'r anwyl! meddylier, y fam ddiniwed yn cael ei denu megys gan swyn y sarff, a hyny pan oedd hi ar fin sylweddoli ei gobeithion sylw- er ar y bardd :— Mae 'mhriod n dysgwyl -0 goliwng fi, Mae gwledd fy mhriodas yn awr ar y bwrdd; Ni fynaf roi fyny i'th swynion di, 0 goliwng fy nghalon, a gad i'm fyn'd ffwrdd! Mor galon-rwygol y mae yn rhoddi i fyny, sylwer eto *j. ) gallaf wrthsefyll dy swynion di, J gelli wrthsefyll fy swynion L Ac yntau (y Brenin didosturi) yn ei gwawdio ar yr un pryd. Y mae'r olygfa yma yn gy- nhyrfus a thoddedig iawn. Portreadir teimlad y Priodfab wedi colli golwg ar ei diwedd, i mewn alaw o dynerweh a ilwyn anarferol. Dyma yr alaw fwyaf desgrifiadol ac awenydd- ol, a gwreiddiol hefyd yn yr holl waith, ond ei bod yn rhedeg dipyn yn uchel. Hi hefyd, hyd yn hyn, sydd fwyaf gorphenol; a synwn ni ddim na allai ddyfod yn boblogaidd. Y mae yr arweiniad i mewn yn hapus a thodd- edig rhyfeddol. Yn wir, yr ydym yn dechreu anadlu bywyd newydd gyda y gan brydferth hon. NODIAD.-Fel y gallo y darllenydd ein dilyn trwy y darn dyddorol o'r Ilyfr sydd ar ol, gwell iddynt bwrcasu y llyfr. Gellir ei gael oddiwrth yr awdwr, Ffynonau Terrace, Swan- sea, am 2s. 6c. (T-w orphen yn ein nesaf).
Urdd y Dyngarwyr.
Urdd y Dyngarwyr. DYDDIAU Llun a Mawrth diweddaf, bu cynrychiolwyr yr undeb uchod yn cynal eu Pwyllgor Blynyddol Symudol yn y Globe Hotel, Treforis. Yn absenoldeb y llywydd am y flwyddyn, y Parch. R. Williams, Maes- teg, agorwyd y cyfarfod gan Mr. T. Llewelyn (Trialaw), Llysfaen, yn ei ddull doniol arfer- ol. Wedi gwneyd rhan dda o'r gwaith, go- hiriwyd y cyfarfod er mwynhau ein hunain, ac yr oedd dosbarth Abertawe wedi parotoi cerbydau i fyned a'r holl gynrychiolwyr tua'r Mumbles. Cychwynwyd am bed war o'r gloch, a chafwyd gwledd ardderchog cafwyd difyr- wch neillduol wrth fyned, clywsom Trialaw yn canu yr hen benill hwnw a gyfansoddwyd, meddai, gan un o feirdd y talcen slip dyma fo Pan yn myn'd i lawr tua'r Mwmbwls, Hob y deri dando Cwrddyd wnes a thair merch gymhw's, Dyna ganu eto; Nghariad i oedd yn y canol, Shan fwyn Shan, Fel rhosyn coch mewn llwyn o dafol, O'r Brwyn a ddo'i di i'r Llwyn, I seinio'r fwyn-gan Shani fach fwyn. Cafwyd hwyl yn y Mumbles, rhai yn llyncu oysters, (clywsom fod rhai wedi gosod dwsin a haner o'r golwg). Bu rhai o'r brodyr allan mewn llbngau by chain, ac yr oedd y doniol Jenkins, Rhydyfelen, gyda hwynt, yn eu difyru a'i ystraeon digrif credwn fod y brawd hwn wedi ei eni at y stage, ac nid i fod mewn gwestdy. Dychwelwyd tua naw o'r gloch, a phawb wedi cael eu boddloni yn y treat. Diolch yh fawr i gyfeillion Treforis am fod mor garedig a pharotoi excursion rhad i'r holl gynrychiolwyr—tua haner cant mewn rhif. Am naw o'r gloch, dydd Mawrth, cymer- wyd y llywyddiaeth gan y Parch. R. Williams. Cafwyd ganddo anerchiad gwir bwrpasol. Ym- driniwyd ag arnryw faterion perthynol i'r undeb. Bu dadleu brwd, ond y cwbl yn cael ei nodweddu gan sel a chariad dros y sefydl- iad. Deallwn fod yr undeb wedi lluosogi llawer yn y fiwyddyn ddiweddaf. Etholwyd Mr. E. Williams, Bute Arms, Aberdar, yn llywydd am y flwyddyn ddyfodol; a Mr. H. Bowen, Treforis, yn is-lywydd dyma ddau frawd ag sydd yn glod i'r sefydliad. Cafodd yr is-lywydd, Mr. Bowen, ei anrhydeddu gan ei ddosbarth, drwy gyflwyno iddo anerchiad ardderchog, wedi ei oreuro yn ysblenydd; deallwn fod Mr. Bowen yn teilyngu gwneu thur ohonynt hyn iddo, am ei ffyddlondeb mewn cysylltiad a Dyngariaeth yn y cymy- dogaethau. Siaradwyd ar yr' achlysur gan Mri. Davies, Glandwr; Gabe, Abertawe; Llewelyn, LIyafaen Williams, Aberdar Williams, Maesteg, ac ereill. Cawsom gy- nadledd ardderchog, a dymuniad llawer oedd cael gyffelyb y tro nesaf.-Ap Brython.
i . , _— Ffrwydriad Weigfach.
i — Ffrwydriad Weigfach. Dydd Sadwrn diweddaf, gwysiwyd Thomas Rees, yn llys yr heddgeidwaid, Abertawe, ar y cyhuddiad ddarfod iddo esgeuluso ei ddyled- swyddau fel tanwr is-ddaearol. Yr oedd Mr. Glascodine dros yr erlyniaeth, a Mr. W. R. Smith droa y diffynydd. Plediodd y diffyn- ydd yn euog, a dirwywyd ef i'r swm o 7p. 13s. Gwers ddrud.
-Pethau Od.
Pethau Od. PETH OD na byddai Mabonwyson yn myned tna'r Amerig, ar ol cynal cyfarfodydd yma a thraw, ar hyd a lied y wlad, yn nghyd ag hysbysu yn y newyddiaduron ei fod yn myned gyda Mynyddog, pan y mae hwnw wedi bod ac wedi dychwelyd eto. PETH OD na byddai y bardd enwog, Sach- lianf yn cyhoeddi ei gyfansoddiadau erbyn eisteddfod Dowlais, y Llungwyn. ga.n ei fod yn credu na chafodd berffaith chwareuteg, ac yna feallai y gwelid y buddugoi gan y pwyll- gor. PETH OD ydyw gweled glowyr mewn glofa yn galw cyfarfod, er ol dechreu gweithio, ac 11 wedi dyfod yn nghyd nid oedd neb yn gwy- bod dim beth oedd i fod dan sylw. PETH OD ydyw gweled glowyr —— yn cynal cyfarfod ganol dydd, ac yn parotoi i fyned adref ond 0 wele ddyn mawr tew yn dyfod i fewn a ffon ganddo, ac wele bawb megys yn myned i lewyg ac yn myned yn ol at eu gwaith wedi cael gormod o ofn i siarad gair. PETH OD clywed gweinidog yn rhoddi gair allan i'w ganu, ar foreu Saboth, a gweled ar- weinydd y g&n, yn nghyd a'i supporter, yn cyfodi ar eu traed yr un pryd, a phob un a gwahanol don ganddynt. Aeth yn "draed moch" arnynt, a gorfu arnynt sefyll a dechreu yr ail waith.-Sylwedydd.
Nodiadau.
Nodiadau. DAETH yr hwyl-long, Tnree Brothers, i fewn i L'erpwl yr wythnos ddiweddaf o San Francisco, a chanddi lwyth o wenith yn pwyso pedair mil o dunelli. Y NEWYDDION o Dalaeth California yn awgrymu fod yn y wlad wenith o gant a haner i ddau gant a haner o filoedd o dunelli yn barod i'w allforio i Ewrop. SONIA Oregon am allforio i Brydain o gylch dau can' mil o dunelli o'r gwenith goreu a dyfodd o'r ddaear erioed. MAE gobaith yn aros y cawn d digon ofara. Os gwna cyfiawnder o wenith y tro, fe fydd digonedd ohono wrth law, a gall y bydd i'r llawnder yn y farchnad ostwng ychydig ar y pria. CAWN a ganlyn yn y Drych, dyddiedig am Fehefin y 14eg, fel sylw yn y Golofn len- yddol" am yr hen gyfaill, Tomos y Crydd, gynt o Wauncaegurwen. Dengys y sylw fod Tom yn parhau yn ei ddoniolwch y tudraw i'r Werydd, fel yr oedd yn y wlad hon. t "Dull newydd Dafydd y Gareg Wen, Youngs- town, o adverteisio yw rhanu cerddi o glod iddo ei hun ac i'w American House. Dyma y penill cyntaf allan o unarddeg, a'r oil yn ddoniol annghyffredin 'Holl Gymry gliln y cylchoedd hyn, 'Rwyf am eich hanerch chwi, Ac am eich cymhell, un ac oil, I alw gyda mi. 'Rwyn fachgen glan ac hawddgar iawn (Os credwch modryb Gwen), Ac mae fy enw'n lana,ch byth, Sef Bardd y Gareg Wen. Well done yr Hen Grydd yn mlaen yr elot ydyw dymuniad pob calon Gymreig. CAN newydd Ap Madoo, The moiher to her sleeping child," yn gwerthu fel hot cross buns ar foreu y Groglith. CELYDDON a D. Johns yn ymladd ei chalon hi ar ddalenau y Drych parthed Calfin a Servetus. Nid oes gwybodaeth pat le y ter- fyant. LLYFR newydd wedi ei gyhoeddi yn Efrog Newydd, gan y Parch. G. H. Humphreys, o dan y penawd hynod, Hell and damna- tion." Beth nesaf, tybed 1—Rodri Goch.
FELIN-FOEL.
FELIN-FOEL. SALEM.—Saif y pentref uchod, fel y mae yn wybyddus i'r rhan fwyaf o ddarllenwyr y GWLADGARWR, o fewn rhyw filldir i dref Llanelli. Y mae yn bentref pur boblogaidd. Y mae yma ganoedd lawer o weithwyr (glo- wyr y rhan fwyaf). Y mae gan enwad parch- us y Bedyddwyr gapel hardd yn y lie, yr hwn sydd yn un o'r achosion hynaf yn y Deheudir, gan nad beth am y Gogledd ac y mae yr eglwys mewn sefyllfa gysurus iawn, o dan ofal gweinidogaethol Mr. Jones. Hyd yn ddiweddar, nid oedd gan un en wad Ymneill- duol arall un achos yn y lie ond rhyw flwyddyn yn ol, fe benderfynodd eglwys barchus Capel Newydd, perthynol i'r Trefn- yddion, yr hwn sydd o dan ofal y Parch. T. James, M.A., i gyfodi ysgoldy yma, gan fod yma gymaint o ddynion perthynol i'r eglwys yn byw yn y lie ac y mae yn dda genym hysbysu fod gwedd arddunol iawn ar yr achos. Y mae yma dros gant yn yr ysgol bob Saboth. Nos Fawrth diweddaf, y 3ydd cyfisol, cynal- lienyddol yna dan lywyddiaeth y Parch. T. James, M.A.; ac nid gormod yw dweyd iddo droi allan yn llwyddiant perffaith yn mhob ystyr. Yn un peth, llywyddai y cadeirydd yn ei ddull medrus ef ei hun. Yr oeddym yn ofni, ar y cyntaf, nad allai ddyfod ac, yn wir, fe wnaeth aberth nid bychan i ddyfod, ond nid yw hyn ond engraifft ychwan- egol o'r hyn ydyw, a'r hyn y mae yn ei wneyd yn barhaus. Byddai myned dros y pro- gramme yn myned & gormod o'ch gofod, er y carwn i enwi pob un yn bersonol, gan mor dda y cariai pob un ei waith yn mlaen. Dangosai yr adroddiadau a'r dadleuon ol llafur mawr o du y plant, yn gystal ag o du y sawl a'u dysgodd; ond am y canu, o dan arweiniad Mr. W. Williams (GwilymCynlais), yr ydoedd y tuhwnt i ddysgwyliadau neb. Pan y cofiwn mai yr ail gyfarfod oedd hwn, y mae braidd yn annghredadwy fod y fath gynydd wedi cymeryd lie. Y mae Mr. Williams yn teilyngu y clod mwyaf am ei lafur gyda chaniadaeth y He. Os bu dyfod- iad dyn yn fendith i le erioed, y mae dyfod- iad Gwilym Cynlais yn fendith i'r lie yma, yn enwedig mewn ystyr gerddorol. Brodor ydyw o Briton Ferry. Y mae ei deulu heb symud eto, ond gobeitbio y gwnant cyn bo hir, a dyna yw dymuniad pobun yny lie; oblegyd unwaith y daw ei deulu yma, fe sicrha hyny arosiad yn y lie. Dylaswn ddweyd, hefyd, fod Mr. D. Evans (Dewi Brynhyfryd) yn bresenol, gan yr hwn y caf- wyd dau ueu dri o anerchiadau yn ystod y cyfarfod a gweithredodd fel beirniad hefyd ar ddarlleniad yr emyn, Ar lan yr Iorddonen I ddofn, &c. fe gystadleuodd pedwar y Ily ddau oreu, E. Williams a J. Edwards. Er fod yr ysgoldy yn anngliysurus o lawn, eto, fe aeth dwy awr heibio braidd heb ynwybod. Gobeithio y cawn gyfarfod o'r fath oreu eto ..1 cyn bo hir, ac y bydd fendith yr Arglwydd ar y lie bychan hwn, airy bydd yma achos llewyrchus ac hunan-gynaliol yn fuan, yw Jymuniad- Un oedd yno.
GAIR 0 GWM RHYMNI.
GAIR 0 GWM RHYMNI. Lied araf yw masnach yn parhau tua gwaelod y Cwm uchod, yn enwedig masnach y glo, ond y mae masnach yr alcan wedi ad- fywio, ac yn obeithiol iawn. Y mae arnaf chwant rhoddi gair arall i fewn, a hyny yw, mown perthynas a phethau yr achos goreu. Nid yw yn dywydd teg yma bob amser, a hyny trwy fod dynion yn methu cydweled a'u gilydd. Mae rhai dynion lled ryfedd i'w cael yn y byd, a diau eich bod chwi, Mr. Gol., yn adwaen y tylwyth yma pan y clyw- och hwynt yn siarad. "Dynion dyfod" yw y llywodraethwyr mwyaf sydd yma gyda ni, a'r hyn a welant yn dda y maent am gael i sefyll; ac yn wir, y maent yn lluosog iawn. Y nhw sydd ben yn y capel, y nhw sydd ben yn mhlith y byd, a nhw sydd ben yn mhob- raan ac ar bob peth. Mae yn drueni gweled dyn o sefyllfa un fyddo yn llanw swydd o F-l yn myned o dy i dy am ei fara bob dydd, pan yn derbyn eyflog weddus am ei lafur; a'r rhai a fyddo yn estyn tamaid amlaf fydd yn fwyaf derbyniol yn y lie santeiddiol- af. Beth yw hyn ond chwantau cnawdol. Peth arall hefyd sydd yma yw gwyr y byd yn ethol un i swydd a fyddo yn dal cysylltiad ag eglwys Gristionogol, ac yn diystyru yr aelodau eu hunain. Cymaint a hyna hyd y tro nesaf. -.Ryre.
TREHERBERT.
TREHERBERT. MASNACH.—Y mae yn bieser genym hys- bysu fod gweithfeydd y lie hwn yn cerdded yn hynod o gyson ac y mae y dyfodol yn edrych yn bur addawol, yn gymaint ag fod pwll newydd i gael ei ddechreu ar dir Cwm- saerbren, eiddo Ardalydd Bute. CERDDORIAETH. -Mae dau gor campus yn y lie hwn yn awr yn ymroddi i goethi eu hunain. Un o honynt yn dysgu y Twelfth Mass (Mozart), o dan arweiniad Mr. Thos. Phillips, y llyfrwerthwr a'r llall yn dysg s y Messiah, o dan arweiniad Mr. jones, ysgol- feistr. Diamheu nad oes llawer o fanau yn N ghymru lldjy mae y fath gydgordiad yn bodoli rliwngrerddorion ag sydd yma, canys y mae lluaws o bersonau yn aelodau o'r ddau gor. Bydd perfformiad y Mass i gymeryd lie cyn hir, ac y mae awydd mawr yn mhlith trigolion y lie i glywed y datganiad. Nis gwn yn iawn pa bryd y bwriedir rhoddi dat- ganiad o'r Messiah. Nid oes genym end dy- muno pob llwyddiant i'r ddau gor enwog, a gobeithio y coronir eu hymdrechion a llwydd- iant. Dowla,isydd.
EISTEDDFOD FAWREDDOG LLANWRTYD.
EISTEDDFOD FAWREDDOG LLAN- WRTYD. Derbyniwyd cyfansoddiadau yn dwyn y ffugenwau canlynol i'r gystadleuaeth ar y Dôu :-Gwentian, Llayne, John Brown, Alaw Wrtyd, Karamel, ErJando Delefso, Manders, Hen gorin o gyrau Brycheiniog, Verdi, J. S. Barns, Betty Wyn, Amalarius, Ap Alaw, Excelsior, Luther, Tom Jones, Tubal, Hen Gymro, Smith, Edgar, John Ploughman, Anallu, Tywysog, Bleddyn, Ap Rhidian, Mwynfab, Ap Sebastian, Jack Frost, Gwen- fyl, Gwladgarwr, Alaw Aled, Mortimer, a Simon Syml. Daeth yr oil o fewn terfynau'r glorian.—Eos Bar a J. Gledan Williams.
ABERFAN.
ABERFAN. DARLITH.-Traddodwyd darlith benigamp gan Cranogwen, nos Lun cyn y diweddaf, yn nghapel y Methodistiaid, yn y lie uchod. Testyn y ddarlith oedd Arian ac amser." Yr oedd cynulliad Iluosog yn bresenol, a chadeiriwyd yn fedrus gan y Parch. Mr. Williams (A). 'Wedi cael araeth agoriadol fer a synwyrol, esgynodd Miss Rees y llwyfan, pan y dangosodd y dorf eu cymeradwyaeth. Siaradodd yn athronyddol, dealladwy, ac ar- gyhoeddiadol; ac nis gallwn ddweyd yn uwch am y ddarlith na'i theilyngdod, ac anogwn ereill i fynu ei chlywed, gan fod ei hiaith yn glasurol, ei meddyliau yn ddysglaer ac aruchel, a'i thuedd yn wir ddaionus. Wedi cynyg diolchgarwch i'r ddarlithyddes dalentog a'i heilio, cawsom a ganlyn o ffrwyth. yr awen gan Mabonwyson, yr hwn a wahodd- wyd i fod yn bresenol Cranogwen a wnaeth a.wenu,-hyawdl Dadleuai wrth draethu, Ar "Arian. amser'' hoewber bu. Gem real yw hon i Gymru. Dysglaer f6r-athrvlith farddol Ydvw ein Cranogwen gu Areithyddes wir-ragorol, Wnai 'n gwefreiddio ar bob tu; Darlun byw o wir athrylith Perl yn nghoron Cymru fad; Ac i'n cenedl o fawr feudith Bydd, a diliau 'i dawn i'n gwlad. Sydd yn Bwyno mawr dyrfaoedd, Gloewiaith glasurol gawn Yn llifeirio, fel aboroo,id, Allan dros eu llynoedd llawn. Caffed einioes, er gwas'naethu Hufen teulu Gwlad y Gan; A phan ddaw ei rhawd i fyny, Mola 'i Hior yn Ngwynfa Lin. Wedi yr arddangosiadau cymera Iwyol arfer- ol, ymadawodd y dorf gan ddymuno "melua moes eto Aberfan.—Geridwyn.
CWMAFON.
CWMAFON. Y GWEITHFEYDD.—Dydd Gwener diwedd- af ydoedd adeg bwysig iawn mewn perthynas a'r lie hwn. Fel y mae yn wybyddus i'ch darllenwyr lluosog, fod y gweithfeydd hyn wedi bod yn Chancery am fwy na blwyddyn o amser o dan arolygiaeth John Young, Ysw., y liquidator. Or diwedd, ar ol lluaws o gynygion, pryn wyd yr holl concern gan dri boneddwr o Lundain, sef Mri. James Shaw, Jno. Dixon, a P. W. Spence. a daethant i feddiant o'r cwbJ ar y diwrnod uchod. Diau fod llawer o'r gweithwyr yn teimlo hiraetli ar ol eu hen feistri, c^tw fod enw y :overnor and Co. of Copper Miners yn sefyll yn uchel iawn yn y byd masnachol. irwnaeth yr hen gwmpeini eu rhan yn ollest hyd y gallasent; ond trwy farweidd-dra masnach a phethau ereill, gorfodwyd hwynt i gyhoeddi eu hunain yn fetlidalwyr. Er fod hyn wedi dygwydd, I credwn fod amseroedd da yn aros Cwmafon yn y dyfodol. Dywedodd y perchenogion newydd y bydd iddynt osod pobpeth mewn llawn gwaith mor gynted ag y medrant; ac, hefyd, ymddengy^ wrth yr hyn y gallwn gasglu eu bod yi bwriadn ychwanegu ac helaefchu at yr hyn sydd yma yn bresenol. Dywedodd Mr. Shaw eu bod hwy yn myned i weithio pethau na weithiwyd erioed o'r blaen yma, wrth yr hyn y bydd yn rhaid sicrhau gwasanaeth amryw ganoedd o ddyn- ion. Hyderwn y bydd i ni weled pobpeth mewn llawn bywyd yn fuan. BODDIAD.-Prydnawn dydd Mercher, y 4ydd o'r mis, pan yn cyd-chwareu gydag amryw o blant ereill, syrthiodd geneth fechan pedair oed i'r water-course-, a boddwyd hi yn, y man. Merch Mr. Thos. James, David's Row, oedd yr ymadawedig. Ymddengys i beth cyffelyb gymeryd lie yn yr un man tua- phum' mlynedd yn ol.-Eich Gohebydd.
MERTHYR.
MERTHYR. Dydd Llun, Gor. 2ail, \vedi hir nychdod dan boenau mawrion, yn 68 ml. oed, Mr. Morgan Davies, chandler, Merthyr. Yr oedd yn ddyn gwir anwyl gan bawb a'i hadwaenai, oblegyd ei fod yn gymeriad didwyll, gwyneb- agored, a ffyddlon. Yr oedd yn golled, nid yn unig i'r teulu ac i Fethodistiaid y dos- barth, ond hefyd i dref Merthyr, golli y fath gymeriad oedd mor gyflawn o rinweddau. Tystiai ei angladd dydd Gwener, gan y Iluaws o urddasolion Merthyr ddaeth yn nghyd, mai nid trefwr anenwog oedd yn cael ei hebrwng i dy ei hir gartref y diwrnod hwnw, ond mai trefwr ag oedd yn hawlio parch, edmygedd, ac yn deilwng o goffadwr- iaeth. Y mae cydwybod cymdeithas yn rhwym o gyfiawnhau gwirionedd yr aduod fechan hono, "Coffltwdwriaeth y cyfiawn sydd fendigedig." Cadwodd ei wisg fel crefyddwr yn anrhydeddus, a gwasanaethodd y swydd o fiaenor am yr ysbaid o 28 o flyn- yddoedd yn Mhontmorlais, yn deilwng o swyddog Duw. Cyn cychwyn o'r ty, darUen- wyd a gweddiwyd gan y Parch. David Jones, Merthyr; ac o flaen y ty, rhoddwyd penill allan gan y Parch. D. G. Jones, Troedyrhiw. Yn mhlith y rhai oedd yn blaenori y dorf, gwelsom y rhai canlynol':—Dr. Webster a Mr. Lumley, Merthyr; a'r Parchn. D. G. Jones, Troedyrhiw Rees Evans, Merthyr John Hughes, M.A., Dowlais; T. Evans, Hope Chapel, Merthyr T. James, Pentre- bach W. James, T. Rowlands, a Richard Morgan, Aberdar ac yn mhlith y blaenor- iaid, tuallan i'r dosbarth, gwelsom Mri. L. Griffiths, J. Jones, a David Davies, Aberdar. Wedi cyrhaedd capel y Graig, dechreuwyd y cyfarfod trwy ddarllen a gweddio gan y Parch. T. Rowlands. Hysbysodd y Parch. D. G. Jones nad oedd pregeth i fod y pryd- nawn hwnw, ond y dysgwylid i'r brodyr siarad ychydig; ac yna galwodd ar y Parchn. R. Evans, J. Hughes, a T. Evans, y rhai a roddasant anerchiadau rhagorol. Rhoddodcl y Parch. D. G. Jones yr hen benill hwnw allan,- Mae 'nghyfeillion wedi myned, &c., a diweddwyd trwy weddi gan y Parch. R. Evans. Ar lan y bedd, rhoddwyd anerchiad toddedig gan y Parch. W. James, Aberdar, a diweddwyd trwy ganu yr hen benill rhagorol,— Ymadaw wnaf a'r babell, &c. Heddwch i lwch yr anwyl, y diddichell, a'r pur, Mr. Morgan Davies, nes y daw yr angel' i'w ddeffroi i fyned i mewn i'r gwynfydedig- rwydd tragywyddol.—Gohebydd.
TRECYNON.
TRECYNON. Nos Wener, tarawyd Margaret James, gwraig William James, 13, Clive St., pan yn dyuhwelyd o Aberaman, yn glaf o'r apoplexy a bu farw yn fuan ar ol hyny.