Y Gwladgarwr

X »► • Adsain yr AiL Mae y cwd gwenwyn a gluda Jack yn ei goiuddion wedi tori allan unwaith eto. Ddar- llenydd, dolur trwm ydyw y gwahanglwyf, a choir llarwer math ohono, a blinir Shon gan y trymaf o'r rhai'n. Nid oes dim yn lladd y dyn mewnol yn gynt na meddwl a chalon wen- wynllyd, a beunydd yn byw fel ci yn y preseb. Hawdd darllen yn ei wen ffalst fod y drwg tufewn, ac nad oes dim ond cyfraith y tir yn cadw y dagr yn ol: mae yr ewyllys yn ddigon parod, a chythreuleiddiwch y galon yn ddigon orlawn o fradwriaeth i wneyd unrhyw ddrygioni a melldith, er fod y dyn yn gapelwr mawr ond mae perygl fod Rawer o ffugiaeth a rhagrith yn ei honiadau. Mae tair o eisteddfodau i'w cynal tua chyrau y Gogledd yn mis Awst nesaf: y gyntaf yn Llanrwst, yn gwisgo agwedd wir genedlaethol; y nesaf yn Mhont-y-Berth, aef Eisteddfod Gadeiriol a Thaleithiol M6n .a'r drydedd i gael ei chynal, medda nhw, yn Birkenhead (dyna yr enw cyffredin, er i'ch gohebydd penodol geisio ei Gymreigio yn rhywfodd a gall fod yn iawn, am wn i, a chaiff fod felly hyd nes y ceir enw gwell). Cyhoeddodd y blaenaf destyn y Gadair, a maint y wobr, a dywedir fod y pres yn barod er's mwy na blwyddyn yn ariandj" Llanrwst. Testyn teilwng o'r wlad a'r genedl, sef awdl coffadwriaeth am y diweddar Doctor James (Dewi o Ddyfed), Panteg," dyn a wnaeth i'r byd Cymreig a Seisnig deimlo ei fodolaeth a'i bresenoideb. Offeiriad wrth ei swydd, ac yn Eglwyswr trwyadl; ond fel dyn, yn ddyn y genedl. Nid cylch bychan a wnelai y tro iddo, am fod ei feddwl yn rhy fawr i le cyfyngedig. Ni cheid ei ragorach gyda chyf- arfodydd y Gymdeithas Feiblaidd ac fel eisteddfod wr, yr oedd yn llawn o dan Cymreig, a byddai felly bob amser. Nid dyn un diwrnod oedd Dewi o Ddyfed—O na, dyn parhaus oedd efe heb ddim o'r llusgo yn perthyn iddo, a digon yw dweyd ei fod yn un 0 gewri yr areithfa yn mhob ystyriaeth a'r gofid mawr ydyw nad oes neb all lanw ei Ie. Pwy ydyw Thelema, pe tae fater? Ai tybed fod ganddo hawl i feirniadu y beirniad, ar ol y gystadleuaeth, o dan gyagod ffugenw 1 Nid wyf yn meddwl na ddywed neb ddim yn erbyn dy hawl i siarad ac ysgrifenu beirniad- aeth ar feiraiadaeth "Ewyllys" yn Nhondu, ond ein bod yn dysgwyl i ti wneyd hyny o dan yr enw ag yr adwaenir yn mhlith meibion gvrragedd, neu y llen-enw adnabyddus yn mhlith edmygwyr can ac awen. Chwaeth lied sych oedd gan yr hwn a ddewisodd y testyn ar dir mor syched a'r dyffryn hwnw a welwyd gan Ezeciel gynt, lie nad oedd dim end esgyrn sychion. Newidier y testyn erbyn y tro nesaf, a chaffed Thelema wen y duwiau i ganu nes cael y goron, a choroner ef wrth sain udgorn, am ei fuddugoliaeth ar ei gyd-gyfeillion yn yr ymdrech am yr orsedd eisteddfodol, &'r goron arian wemp. Myner testyn â, natar ynddo, fel y oeir ychydig o hufen barddonol ar fwrdd y wledd. Os nad wyf yn camdybio, mae Thelema a minau yn ffryndiau calon gynes; felly, nid dewisol genyf ei weled yn ymostwng i gwyno a dadlu wedi barn, os na fydd yn teimlo ar ei galon i wneyd hyny uwchben y bwrdd, fel y gwnaeth awdwr galluog y traethawd mawr ar Grach- feirniadaeth." Mae awn yn y gwynt fod eisteddfod flyn- yddol Mountain Ash i gael ei hadnewyddu eta; os felly, goddefwch i mi roi awgrym y dylid ei chynal ar y cyntaf o Fawrth, sef Dydd Gwyl Dewi, am fod cymaint o fån gyf- arfodydd ll^nyddol HO eisteddfodol yn cael eu e-ynal y Nadolig. C^i'wyd eisteddfodau llew- yrchus yn y Mount ar hyd y blyhyddoedd, a chamsyniad mawr oedd' gadael iddi syrthio i ddinodedd. Gobeithiwyf weled heulwen llwyddiant yn tywynu arni eto fel cynt, a chaffed y cyfaill Iorwerth Goch iechyd a hwyl i wasanaethu fel ysgrifenydd, gan ei fod yn fachgen cyfarwydd a'r gwaith. Beth ddaeth o'r athrylithgar Mabonwyson ? Ni welais dim o'i hanes er pan bu yn dyrnodio y Cymro Gwyllt am y crybwylliad a wnaeth ar ei ymweliad a Chymru. Tybed i'w fawr- hydi fyned dros y mor i'r Gorllewin ? Clyw- ais ddyn, yn Mhontypridd, yn awgrymu fod iddo gyfle gwych yn Utah i sefydlu lawr yn y byd am y gweddill o'i ddyddiau ar y ddaear. Lie bynag y mae, a lie bynag yr elo, bydded iddo fwynhau cyfran helaeth o fendithion y ddaear—yn fwyd a diod,-ar gyfrif ei allu- oedd fel bardd o ddosbarth uwch na'r cyffred- inolion sydd yn mynychu y darlleniadau ceiuioo, a'r m&n gyfarfodydd llenyddol. 01 Mae colofn farddol y Western Mail yn ym- ddaiigos fel pe yn cryfhau o dan olygiaeth y Gwyn o Essyllt, a thebyg ydyw fod y gystad- leuaeth chwarterol yn llawer o nerth iddi. Onid yw yn rhyfedd na wnelai y papyrau Cymreig gefnogi cystadleuaeth am ddarnau barddonol trwy roddi gwobrau o lyfrau gwerth eu darllen? Byddai yn sicr o gyf- nerthu y golfon farddol, a chadw allan lawer 0 bethau gwan a diwerth. Dylid cael ambell wobr am ysgrif deilwng ar bynciau dyddorol, er mwyn dyrchafu ein llenyddiaeth newydd- iadurol.-Boed felly, medd yr eiddoch, JOHN JONES.

E SAINT HOLLOWAY.-Y Freeh Goch a'r Scar- latina.—Dyma y ddau ymosodydd peryglus sydd yn dyfod ar draws ein plant gyntaf ar ol eu geni. "Mas y ddau glefyd yn heintus, ae yn galw am drmiaeth ddoeth. Yn yr anhwylder blaenaf ceir fod y chest yn dyoddef; ac yn olaf dyoddefa y gwdaf. Bydd y fam, neu yr hon fyddo yn gweiai, yn sicr o gael fod Enaint Holloway yn feddygin- iaeth anmhrisiadwy yn yr achosion per/glus hyn. Dud ei gymhwyso at y gwddf, y ddwyfron, a'r cefn, rhydd esmwyth-had diffael; hyTwydda yr -anidliant, lleddfa y peswch, dwg y lliw priodol yn 01 i'r gwefusau. a chyll y gwynebpryd yr ym. ddangosiad gwelw sydd yn rhagwyddo sefyllfa Peryglus y cyfansoddiad. Nid yn unig y mae yr Enaint gwerthfawr hwn yn iachau y defy d ei lhun» oud symuda yr aehos o bob ol-effaith.

CWMTWRCH. Cynaliwyd cyfarfod cystadleuol yn yr Odd- fellows' Hall, George the IV, yn y lie uchod dydd Sadwrn, y 15fed cyfisol, pryd y cymer- wyd y gadair gan Gwalch Ebrill, Brynaman, a llywyddwyd yn wir fedrus gan Mr. T. Williams, Ystalyfera. Beirniad y canu oedd y cerddor ieuanc a gobeithiol Alaw Meudwy, a chlorianid y beirdd gan Mr. J. Rees (Glan I Cornant). I ddechreu y cyfarfod cafwyd o&n gan Asaph Twrch. Awd yn mlaen A, gwaith y cyfarfod fel y canlyn :—Enillwyd y solo treble, Wyres fach Ned Puw," gan un o Ystalyfera; ac enillwyd y gan ddigrif i'r meddwyn gan Nathan Twrch y solo baritone, Mae'n Gymro byth," a ranwydrhwng Mri. J. Owen, Cwmtwrch, a D. Davies, Rhydwen; enillwyd y wobr am yr englyn goreu i berlais awen Gwilym Meudwy, B.B.D., gan Nathan Twrch; canu, Y Gwenith Gwyn," dau barti ddaeth yn mlaen enillwyd y wobr gan barti Temperance Hall, Cwmtwrch, dan arweiniad Mr. D. Rowlands. Yr araeth fyrfyfyr a ranwyd rhwng Dr. Williams, Cwm- llynfell, ac un arall. Y peth nesaf oedd cys- tadleuaeth y prif ddarn, sef Y Gwanwyn (Muller), daeth tri chor yn mlaen, sef cor y Temperance Hall, Cwmtwrch; cdr Beulah, Cwmtwrch a chor y Wern, Ystalyfera; ac enillwyd y wobr gan yr olaf, dan arweiniad Mr. LI. Williams. I ddiweddu y cyfarfod canwyd "Cheer up, companions" yn dda dros ben. Wedi talu diolchgarwch i'r cadeir- ydd,y llywydd, a'r beirniaid, &c., ymadawodd pawb, wedi eu llwyr foddloni. Ni fuom erioed mewn eyfarfod mwy pleserus, a'n dymuniad yw cael un yr un fath eto, heb fod yn faith.—Gurilym.

CAERFYRDDIN. PAEK-T-VELTET.—Gyda'r hyfrydwch a'r pleser mwyaf y cofnodwyf, trwy gyfrwng y GWLADOARWR, hanes llwyddiant yr efrydydd ieuanc, Mr. David John Lewis (mab y Parch. J. Lewis, M.C., Caerfyrddin), yn enill y wobr o chwe' gini yn Ysgol Ramadegawl y Parch. Llewelyn Edwards, B.A., Aber- ystwyth, fel y blaenaf mewn Latin, Greek, grammar, geography, geometry, &c. Derbyn- iodd ei addyag rhagbarotoawl yn athrofa Park-y-velvet, dan ofal Mr. Thomas Jeremy, yr hwn a fu yn hynod o lwyddianus yn parotoi efrydwyr ar gyfer ysgolion, a phethau o'r fath. Gallwn ddweyd yn ddibetrus fod Mr. Jeremy yn berchen ar allu mawr i roddi dysg, a bod Mr. J. Lewis yn feddianol, ar y llaw arall, ar dalentau dysglaer i dderbyn addysg. Credwn fod dyfodol dysglaer o't flaen, a gallwn aicrhau hyny oddiwrth ffrwyth ei lafur yn bresenol, er nad yw ond ieuanc iawn. Llwyddiant iddo yw llais oalon ei gyfaill. -AlarleiBydd.

LLANFABON. Y DIWEDDAR W. HopKHf, U.C. W.-Bllil genyf orfod credu y ffaith fod y cyfaill ieuanc addawol W. Hopkin wedi eyfarfod A'i ddiwedd yn anamserol, a'i weddillion heddyw yn gorwedd yn dawel o dan yr ywen gauadfrig yn hen fynwent fyg Llanfabon. Y mae angeu, er's ychydig tisoedd, wedi aredig fy nheimladau wrth ddarllen am farwolaeth plant talent ac athrylith, yn mhersonau Ieuan Gwyllt, Mynyddog, Trebor Mai, a W. Hopkin a rhedodd llawer deigryn hyloew dros y rudd wrth feddwl am eu hymadawiad a'r byd, a'r golled a gaiff y genedl ar eu bol. Y mae mynwent Llanfabon yn anwyl genyf er's llawer o flynyddau, am fod perthynasau agos a chyfeillion hoff i mi yn gorphwys yn ei mynwes, ac wele un oedd yn anwyl genyf eto wedi roi i huno gyda'i anwyl fam. Da genyf fod bwriad am gael cof-golofn, er ei rhoi ar fedd un mor deilwng, a byddyn 11awen genyf finau daflu fy hatling i'r drysorfa ac er colli y cyfaill o gyngberddau y ddaear, y mae yn adnewyddiad i deimlad ei anwyl dad, ei berthynasau, a'i gyfeillion, ei fod wedi uno a chyngherdd Gwyafa ya y drydedd nef. Heddweh i'w lwch. PRIODAS.-Y mae'r teimlad yn awr yn cael ei newid o'r lleddf i'r lion, ac y mae yn dda i mi hyny, onide buaswn inau yn gorwedd yn y dystaw fedd er's blynyddau. Anhawdd iawn genyf gredu am farw William Hopkin, ac mor anhawdd a hyny credu fod Miss Evans, Troedyrhiw, wedi priodi-un oedd yn wastad mor anwyl o'i rhieni. Y mae yr adgof am ei bywiogrwydd, ei hoenusrwydd, ei charedigrwydd, a'i theimladau llawen, yn peri i mi deimlo hiracth am na fydd cartref fy nghyfaill, Mabon, yr un i mi bellaoh pan yr af yno ar ymweliad, am y Bydd bwlch yn y teulu Nas llenwir yn Uawn. Ond rhaid ymfoddloni i'r drefn, gan mai hon yw arfer plant Adda o ddyddiau yr hen dad hyd yn awr; ac addawaf i mi fy hun y pleser o ymweled a Throedyrhiw yn fuan, er cysuro Mr. a Mrs. Evans, ac adrodd iddynt, neu ganu yn hytrach fy nghan briodasol iddi, oblegyd bydd yn dderbyuiol iawn gan ei rhieni, Dr. Edward Evans, ei brawd, hithau, a'i phriod hefyd. SWPER.-Cynaliwyd swper yn ngwestd^ Mr. Morgans, Tiler's Arms, nos Lan a nos Fawrth, y lOfed a'r lleg cyfisol. Bwytaodd llawer o'r danteithion parotoedig a bu y rhan amlaf o fasnachwyr parchusaf y lie yn mwynhau o'r wledd, yr hyn oedd yn anrhyd- edd i'r par ieuainc a gychwynasant, yn ddi- weddar, eu gyrfa brioda.sol a dymunwyf fi, a llawer ereill, hir oes a phob dedwyddwch iddynt tra yn y byd. 1, YMADAWiAD. —Y maey Parch. P. Williams (Ap Huw), curad y plwyf hwn, ar ymadael oddiyrna i Gastellnedd. Vma, yr ordeiniwyd ef, a threuliodd rai blynyddau yn y lie gyda chymeradwyaeth a pharch, a theimlir hiraeth cyffredinol ar ei ol ef a'i briod; ond gan ei fod yn myned ar i fyny, nid oes genym ond dymuno ei lwydd, a dweyd Uwch, ac uwch nwchach yr 61; Dringed i gadair angeL -Kabon-wyson.

PENYGRAIG. Dydd Mercher, y 12fed cyfisol, talasom ymweliad a'r lie uchod. Er nad oedd yn ddiwrnod dymunol iawn o ran tywydd, eto, buan y deallasom wrth ganfod y plant yn gwau yn ol a blaen ar hyd yr heolydd, fod rhywbeth mawr i gymeryd lie yn nglyn a hwynt. Wedi holi, cawsom ar ddeall fod plant yr ysgol ddyddiol a'r Ysgol Sabothol yn myn'd i roddi gorymdaith drwy y gymyd- ogaeth; ac ar gais un o'r cyfeillion, ac yn nghwmni Uuaws ereill, cyfeiriasom ein cam- rau tua Pisgah, ac er ein syndod, dyna lle'r oedd tua chwe' chant o fiodau y gymydogaeth wedi ymgynull yn nghyd. Yn fuan cychwyn- asom tua Thonypandy, ac yr oedd yr olygfa yn un dlos iawn yr oedd eu swyn gymaint fel nad oedd eisieu yr un tabwrdd na phibell i alw sylw y gymydogaeth na, yr oedd eu hymddygiad boneddigaidd yn peri mwy o ddylanwad na miwsig yr un seindorf a fu ar Benygraig erioed. Ar ol dychwelyd, rhodd- wyd te a theisen ragorol i dros wyth cant o wahanol bersonau. Yr oedd plant o dan bymtheg oed yn cael te yn rhad, a phawb dros hyny am chwe' cheiniog. Am chwech o'r gloch drachefn, ymgynullwyd yn y capel er cael cyfarfod adloniadol, ac ni fu y capel yn hir cyn bod yn orlawn. Llywyddwyd gan Mr. Robert Jones; a chafwyd aneruhiadau pwrpasol iawn gan y brodyr Cynfelyn, Mr. Mr. Griffiths, yr ysgolfeistr, a Mr. Christo- pher. Rhwng yr anerchiadau hyn cafwyd amryw donau gan y cor, dan arweiniad Mr. I. Davies, yn nghydag adroddiad gan Miss Harris, yn hynod dda ac wedi i'r c6r ganu y darn coffadwriaethol ar ol Ieuan Gwyllt, galwodd y cadeirydd ar Mr. R. Rowlands i anerch y cyfarfod a'r pwnc gymerodd mewn llaw ydoedd Dirwest. Ni fyddai ond gwas- traff ar ofod ac amser i fyned i ganmol Mr. Rowlands fel areithiwr neu fel gweithiwr di- fefl gydag addysg yn y lie, yn nghyda phob achos da arall. Cyn terfynu haneis y cyfar- fod blynyddol hwn, credwn y dylem godi i sylw ddau enw yn neillduol yn nglyn a'r plant yn Mhenygraig, sef Mri. Griffiths, yr ysgolfeistr, ac I. Davies, arweinydd y gobeith- lu. Y mae yn glod iddynt eu bod wedi eu llyneu i fyny gyda llesoli plant y gymydog- aeth, ac ni a obeithiwn yr efelycha ardaloedd ereill y lie hwn yn nglyn a phob achos da. -OaA'di. I

MYNWENT Y ORYNWYR. CYNOHBRDD i. CFFYFARFOD ÅNRHEGU.-N os Iau, yr 20fed o Fedi, cynaliwyd cyngherdd ardderchog yn Ysgoldy Cenedlaethol y lie uchod. Oymerwyd y gadair gan y Parch. D. Leigh, B.A., fioer y plwyf. Oyfeillliwyd yn fedrus ar y perdoneg gan Miss C. Mathias, Oynon House, Navigation. Cymerwyd rhan yn y cyngherdd gan Gor Eglwys St. Cynon, Miss Howells, Dewi Mabon, Mr. Osborne, Miss Charles, Mr. Jones, Mr. Rees, &c. Canwyd, A welsoch chwi ef," gan Miss M. Rogers yn swynol dros ben, a Don't marry a man if he drinks," gan Miss M. Jones yn rhagoroL Nid oes yr un o honynt dros bedair-ar-ddeg oed, ac ond iddynt gael addysg briodol deuant yn ser dysglaer yn ffurfafen oerddoriaeth Cymru. Chwareuwyd amryw alawon gan y St. Cynon Drum and Fife Band. Yr oedd y programme wedi ei ranu yn ddwy ran, ac yn ystod y seibiant rhyngddynt an- rhegwyd y Parch. P. Williams (Ap Huw), ourad y plwyf, & "Set of Tea. and Coffee Service, with Spoons," oil yn arian, gwerth ugain punt, ar ei ymadawiad a'r He i Gastell- nedd a diolchodd mewn ychydig eiriau pwrpasal. Teimla pawb o bob enwad fod colli Mr. Williams o'r lie yn golled mawr. Y mae iddo air da gan bawb, a chan y gwir- ionedd ei hun. Yr oedd yn Baul o weithiwr, ynEuryalus mewn cyfeillgarwch, acyn Grist- ion yn ei ymddygiadau yr oedd yn gywir a gonest yn mhob peth. Y mae yn bregethwr rhagorol hefyd. Bendith y nef a fyddo arno ef a'i gymhares hawddgar, ac ar Gwendolen fechan, eu merch a llwyddiant mawr a'i dilyno yn ei gylch newydd.—Craigfryn.

Boneddigesau hyny nad ydynt wedl defnyddio Starch Glentield, dymunir ar, iddynt wneyd un prawf o hono, a bob yn ofalus am ganlyn y cafar- wyddiadau argraffedig ar bob pacyn. Y mae yn ychydig anliawddach ei wneyd na Starches ereili, ond pan y deuir dros yr anhawsdra, dywedir fel G-olcnwraig y Frenhines, mai y Starch goreu a ddefnydcuwyd erioed ydyw. £ 92

PONTYPRIDD. Hynaws ddarllenydd, nid mynych y gwelir nodion o'r lie hwn ar dudalenau'r GWLAD- GARWR, paham, nis gwyddom. Gyda chan- iatad y parchus olygydd danfonwn nodyn 'nawr ac eilwaith. Ofer fyddai i ni ddweyd nad oes yn Mhontypridd lenorion o'r iawn ryw, oblegyd y mae hyny yn wirionedd; ond, can wired a hyny, mae yma lenorion cysglyd hefyd. Bu yma am ryw ychydig Reading Room, a maddeuer i ni am ddweyd nad oedd hwnw yn deilwng o'r dref. Yr ydym wedi gwneyd ymholiad am dano, a dywedwyd wrthym ei fod wedi symud ond i ble gebyst, ydym y methu cael allan—tua'r Gareg Siglo, feallai. Lenorion Pontypridd, all ho,wis upon deck, a rhoddwn i fyny Ddar- llenfa fo'n addurn ac yn anrhydedd i'r dref boblogaidd hon. Mae cyfarfodydd blynyddol Penuel, erbyn hyn, wedi eu cynal. Pregethwyd yn rymus gan y Parchn. Dr. O. Thomas, T. Levi, W. James, a J. Cynddylan Jones. Ydym yn credu i bregeth y Dr. ar "Ceisiwch hi fel ceisio arian" effeithio'n ddwys ar ei wran- dawyr. Tua dechreu yr wythnos hon, mawr y twrw glywir am rywun yn gwneyd, ar Heol y Berw, ryw ystranciau anweddus ar ferched. Nos Fercher, cymerwyd hawlcer, o'r enw Henry Johnson, i'r ddalfa ar ddrwg- dybiaeth, a dygwyd ef gerbron y llys dydd Gwener. Cyhuddwyd ef gan Evangelina Charles (14), o ymosod yn anweddus arni nos Lun. Gohiriwyd yr achos.-Venin.

EISTEDDFOD DEMLYDDOL DOS- BARTH RHONDDA. Mewn colofn arall am yr wythnos hon, a'r wythnos flaenorol, y mae yr hysbysiad am yr eisteddfod uchod wedi ei adnewyddu, a dymunir galw sylw y corau, y cystadleuwyr ereill, a'r cyhoedd, at y cyfnewidiadau. Y dyddiad presenol yw dydd Llun, Hydref y 15fed. Oherwydd y cyfnewidiad hwn yn yr amser- iad, methodd y pwyllgor gyfarfod a Mr. Thomas, Llanwrtyd, ar unrhyw ddyddiad cyneus arall, yr hyn oedd flin genym ond y mae yn dda genym, er y cwbl, ein bod wedi sicrhau beirniad campus arall, sef Mr. David Jenkin, U.C.W., Aberystwyth, fel na raid i neb o'r cystadleuwyr deimlo siom, er ein bod wedi bod mor anffodus a cholli Mr. Thomas. Derbyniwyd amryw o gyfansoddiadau gallu- og gan y beirniad, Plenydd. Tebyg fod y cystadleuwyr wedi gweled eu ffugenwau allan yn flaenorol. Mae eu tynged hwy oil wedi ei phenderfynu. Hyderwn, hefyd, y daw y corau yn 'Uu mawr iawn i geisio am y gadair a'r 8p. Derbynir ffugenwau cystadleuwyr am y dydd hyd Hydref yr 8fed.—D. J. itees, Tre- alaw.

DERI. Cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Ysgoldy Brytanaidd y lie uchod nos Wener, yr 21ain cyfisol, i'r dyben o gyflwyno anerchiad ac ink stand hardd i Mr. Daniel Thomas, di- weddar ysgol-feistr, ar ei ymadawiad A'r lie hwn i gymeryd gofal o ysgol Rhymni. Yn absenoldeb llywydd y pwyllgor (yr hwn a fethodd bresenoli ei hun hyd nes oedd y cyf- arfod ar derfynu, oherwydd eiddyledswyddau fel meddyg), cymerwyd y gadair gan y Parch. Thomas Edwards, M.C., Rhymni, yr hwn a draddododd anerchiad pwrpasol i'r achlysur. Cafwyd dwy g&n gan Miss Agnes Lewis (Ehedydd Morganwg), Deri dwy hefyd gan Mr. Samuel Richards (Pensator) ac amryw hen alawon Cymreig ar y delyn a'r flute gan ein cyd-ardalwyr, Mri. Hobbs a Evans. Yna, galwodd y parchus lywydd ar Walter Hogg, ¥8w., Plascoed, i ddarllen yr anerch- iad, yr hyn a wnaeth a chawsom, hefyd, ychydig sylwadau parchus ganddo ar arwr y cyfarfod. Yna, cyflwynwyd iddo yr anerch- iad gan Mr. Hogg; a'r ink stand gan Mrs. Phillips, gwraig Mr. Robert Phillips, Deri. Diolchodd Mr. Thomas mewn ychydig eiriau pwrpasol a theimladwy. Pywedai "nad allasai ddyfod o hyd i eiriau i ddesgrifio ei deimladau, yn ngwyneb yr arwydd hon o barch a charedigrwydd tuag ato." Nis gallwn ninau ond llawenychu yn ngwyneb y ffaith fod yr ardalyddion wedi dyfod yn nghyd yn hynod luosog, yr hyn a brawf ein bod, fel ardalwyr, yn medru gwerthfawrogi ac iawn brisio rhagoriaethau a rhinweddau gwrth- ddrych dynol. Y mae ein cyfaill (Mr. Thomas) yn meddu ar hanfodion anmhris- iadwy y "gwir foneddwr." Enillodd yma enw da, a chyfeillion lluosog, trwy ei serch- ogrwydd a'i ymddygiad moesol tra yn ein plith. Dymunwyf hir oes, iechyd, ac hawdd- fyd iddo, fel y byddo eto yn addurn i gym- deithas, ac yn anrhydedd i'r lie y byddo yn trigfanu ynddo. Gwr o athrylith, dawn, a dysg Gwrthddrych edmygedd fu'n ein mysg Caru rhinwedd, meithrin moes, Yw ei nodwedd drwy ei oes. —Daranwyson.

RESOLVEN. MASNACH.—Y mae y gweithfeydd yma, fel pob man arall, yn awr, wedi hollol farw. Gwaith Ynysarwed wedi sefyll eto, Melin- court fawr gwell, ond y mae ychydig bach o adfywiad newydd gymeryd lie yn ngwaith Cory Yeo. Hefyd y mae pyllau y Clyne yn myned yn mlaen yn hwylus, ac edrychir yn mlaen gyda brwdfrydfedd am ddiwedd y mis nesaf, pryd yr ydys yn meddwl a tarewir ar y glo. YR UNDEB.-Nos Lun, Medi 17eg, bu Mr. W. Abraham (Mabon), yn areithio yn Long Room y Vaughan Arms, ar yr Undeb. Cafwyd araeth wir alluog, a'r canlyniad fu i gyfrinfa gael ei sefydlu. Yn awr, weithiwr, gan eich bod wedi agor cyfrinfa eto, a chati mai mewn Undeb y mae nerth," daliwch ati, a mynwoh eloh iawnderau, pa rai yr ydyeh wedi eu colli er ya llawer dydd. EISTBDDFOD.— Bwrriada Eglwysjr Bedydd- j wyr gynal eisteddfod yma Dydd Nadolig, er mwyn lleihau ychydig ar ddyled y capel. Daw y manylion allan yn mhen wythnos oett ddwy.—Llew Nedd.

TONYREFAIL. TBMLYDDIAETH.—Digon tebyg mai llonder nid bychan gan y frawdoliaeth Demlyddol yn mhob parth ag y mae eich newyddiadur clodwiw yn cael ei ddarllen ganddynt, bydd deall fod iddynt lu o frodyr a chwiorydd yn y lie bychan prydferth hwn, a'u bod hefyd yn llawn iechyd ao hoenusrwydd. Er nad yw yr ardal yn un eang a phoblog iawn, eto y mae yn spot prydferth ac iachus neilldnol. Lie campus ydyw i fywyd i wneyd ei ym- ddangosiad, a braidd na chanfyddwch ef yn ymddysgleirio yn mhob gwrthddrych o'ch amgylch. Y mae hyn yn wirionedd, nid yn unig am agwedd naturiol y lie, ond hefyd yn foesol yn ogystal. Y mae y ddau fywyd yn cyd-dyfu yn o gyfartal. Y mae natur ar ei heithaf yn prydfethu ac yn addurno yr allan- ol, a'r moesol y mewnol. Ac i gyfrif am agwedd foesol yr ardal, yn ddiau, gellir dwyn i fewn ddaionus effeithiau Temlyddiaeth ar y trigolion. Y mae yr angyles wasanaethgar hon wedi gwneyd ei hymddangosiad yma bell- ach er ys tua phum' mlynedd. Sefydlwyd y deml gyda'r nifer o 30 neu 35 o aelodau, ac nid y lleiaf un yn eu plith oedd yr hybarch dad, W. Evans. Cafodd ei henwi yn "Gadarn fraich y gof," ac y mae yn parhau i l( ddal i fyny ei henw yn ardderchog. Erbyn hyn, y mae ei haelodau yn rhifo tua 140, ac nid ydynt wedi colli ond ychydig, mewn cyd- mariaeth, o'r dechreuad. Yr oedd dydd Sadwrn diweddaf yn ddiwrnod gwyl gan- ddynt. Gwnaed yr wyl i fyny o wledd o de, grand demonstration, a chyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr. Yn sicr i chwi yr oedd yr orymdaith yn grand hefyd. Yn blaenori y llu yr oedd un o'r hen fadd won diwygiedigyn dal i fyny hen faner ddirweatol y lie i chwifio yn yr awelon. Dilynid y faner gan seindorf bres y deml, yr hwn a chwareuai yn gampus. Yn nesaf, yr oedd y Band of Hope yn canlyn yn amryw ddegau mewn nifer, ac yna deuai holl aelodau y deml fawr i fewn yn eu hurdd- wisgoedd prydferth ac amryliw, nes yr oedd- ynt yn edrych yn llu urddasol ac ardderchog. Wadi gorymdeithio tuag awr a haner dych- welwyd erbyn saith i'r cyfarfod cyhoeddus. Yr oedd yr ysgoldy yn orlawn. Cymerwyd y gadair gan y brawd D. J. Rees, Trealaw, ein Dosbarth Ddirprwywr. Yn ystod y cyf- arfod gWasanaethwyd gan y brodyr a'r chwiorydd canlynol:—Adroddodd y brodyr D. Griffiths a John Gabe, Trealaw darBen- wyd gan A. John a Lewis BLopkina anerch- wyd gan Mri. Thomas Morgans a W. Evans, D.N. a chanwyd gan Mri. W. Williams, J. Llewellyn, H. Rowlands, Walter James, a Miss Elizabeth Rees, Trealaw. Chwareuwyd amryw ddarnau hefyd yn gwynol a medrus gan y seindorf brea, a therfynwyd y dydd yn nghanol mwynhad meddyliol.—Gohebydd.

ABERDAR. Nos Wener a dydd Sul diweddaf, cynal- iwyd cyfarfodydd blynyddol Trinity, capel y Methodistiaid Seisnig yn Aberdar, pryd y gweinyddwyd gan y Parch. O. Thomas, D-D., L'erpwl; aTr Parch. T. C. Edwards, M.A., Coleg Aberystwyth. Daeth tyrfaoedd mawr- ion yn nghyd i wrando—lluaws ohonynt & Ferthyr a Mountain Aah. ANGLADD MILWROL.—NOS Fercher, Medi 19eg, bu farw Mr. William Parker, plasterer, Dean-street, Aberdar, ar ol nychdod maith o'r diffyg anadl, yn 56 mlwydd oed. Gadaw- odd briod ac amryw blant ieuaino i alaru ar ei ol. Prydnawn dydd Llun canlynol, clud- wyd i'w argel wely yr hyn oedd farwol ohono; a chan fod yr ymadawedig yn sergeant yn Nghwmni Gwirfoddolion Aberdar, claddwyd ef gyda defodau milwrol.. Symudwyd oddi- wrth breswylfod yr ymadawedig, yn Dean- street, am haner awr wedi tri o'r gloch, yn y drefn a ganlyn :-Seindorf y Gwirfoddolion (yn chwareu y "Dead March" o Saul), y firing party, yr elor-gerbyd, y perthynasau (o ba rai yr oedd nifer fawr), y Gwirfoddol- ion, ac yna y cyhoedd, yn mhlith y rhai sylwasom ar nifer o aelodau parchus y Taber- llacl, capel yr Annibynwyr Seisnig, lie yr oedd Mr. Parker wedi gweini yn hir y swydct o ddiacon. Yr oedd miloedd o'r trigolion wedi troi allan ar fin y ffordd tua'r gladdfa i weled yr orymdaith. Gweinyddwyd yn y capel ac ar lan y bedd gan y Parch. J.^Farr.

LLANDILO. MARWOLAETH DDISYMWTH. —Prydnawn dydd LIun, y 17eg oyfisol, bu farw Mr. Mor- gan Pendry, yn dra disymwth, ar y bont sydd yn croesi y ffordd haiarn wrth orsaf Llandilo. Yr oedd yr ymadawedig yn feistr Tlotdy Undeb Llandilofawr; yn garedig i'r tlodion, ac yn barchus iawn gan bawb a'i had waenai. Gohebydd.

LLANELLI. MARWEIDD-DRA MASNACH. — Parhau yn farwaidd iawn y mae pobpeth yn y lie hwn o hyd yn enwedig yr wythnos ddiweddaf, a hyny am fod yr holl weithiau alcan yn sefyll yn segur yr wythnos hono. Nid oedd i'w ganfod ar gonglau yr heolydd ond torfeydd mawrion o ddynion segur. CYNGHERDD.—Nos Wener diweddaf caw- som y pleser o wrando ar y Lemmens Sher- rington Troupe (chwech mewn nifer) yn can a mewn cyngherdd yn Neuadd Gyhoeddus y dref. Deallwn eu bod yn bwriadu ymweled a phrif drefydd y Deheudir yr wythnosau dyfodol; ac ar gais Mr. Daniel (manager y cwmpeini) dymunwyf hysbysu trigolion Aber- dar fod y troupe wedi trefnu i gynaleyngherdd I yno nos Wener nesaf, a thystiaf wrthych eu