Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
OYFARFOD MA WE YN AUIVYJJD…
'-i OYFARFOD MA WE YN AUIVYJJD Y BRENTN. MR. GOL.,—-Gadewais y brodyr da y tro ■diweddaf—Annghall ar ei bedion ac yn spoutio. yn nghylch yr heddgeidwad. Wel," ebe -efe, rhaid cyfaddef na feddyliais erioed fod celwydd mor ddylanwadol hyd y pryd hwnw. 'Gwir mai celwydd yr oeddwn yn ddweyd bob gair, ac yr oedd yn pasio yn noble iawn; a, ohan i mi weled yr pdeg hono fod celwydd yn fwy derbyniol na'r gwirionedd, yr wyf wedi myned erbyn hyn i ddweyd dim ond •celwydd. Y mae celwydd wedi myned yn ail natur i mi, fel yr wyf yn credu ambell i "dro mai talp o gelwydd ydwyf. Nid yw hyn .yn rhyfedd, frodyr, os gwnewch gofio ddarfod i mi lyncu y diafol er's rhyw clair wythnos .yn ol, ac yr wyf yn ei glywed yn awr ac yn jy man yn cicio fel eboi asyn yn fy mherfedd. Y mae fy rhanau mewnol yn gyffelJTb i ystabal anoch." "Aoeseisieu erfin yma heno," ebe rhyw lais yn y drws, gwarged yr Hen Fa wch Wen." "'Harri, y Spouter," ysgrechodd Anngliall, dere yn iiilaoii. Estyn yma dy bump. Sut snae dy ben. Wel am clyw, di yn lwyth berfa drol o gwrw. Yr oedd saifch cwart a -deugain yn dy fola neitniwr, a dytna ti heno heb na phen tost na dim arall. A wyt ti yn "mofyn aelodiaeth 1" "Wel am ydwyf," nadodd Spouter. Yr wyf yn meddwl mai dyna fyddai oreu." "Yn awr, Mr. Ab Levi," ysgrechodd An- ngliall, dewch yn mlaen i ofyn y gofyniad- au arferol i'r brawd dyeithr." Mewn wincad llyg-id yr oedd Ab Levi ar -ei wadnau. ac yn dweyd "Y mae yn dda rhyfeddol genyf eich gweled, Mr. Spouter; ond cyn y gallaf eich baelodi y mae genyf ychydig ofyniadau i'w cyflwyno i'cli aylw, ac hyderaf y gwnewch eu hateb yn eglur a bodd- flaaol. Gwnaf fy ngoreu," ebe Spouter, "aphob un a fydd i mi fethu, caiff fy nghyfaill An- nghall yma gynyg arnynt." "Hip, hip, hwre," nadodd Annghall, "ond dyna,, ewch yn mlaen." Y gofyniad cyntaf sydd genyf i'w ofyn," obe Ab Levi, "ydyw hwn—A fedrwch chwi ladd, blingo, a rostio eich mam 1" "Medraf," ysgrechodd Spouter, "a thynu ymysgaroedd fy nhad allan." A fedrwcli chwi gusanu y forwyn yn y beudy os na fydd y wraig yn y golwg ?" "Medraf, yr wyf wedi gwneyd ddegau o Weithiau." A fedr eich gwraig cnwi dwyllo ocldiar y patriarch Job naw o hwyaid, gan addaw tain ,dau swllt yr un am danynt, a phan daeth dydd talu dweyd fod y brain wedi eu bwyta V' )' Medraf, a gallaf ddwoyd mai ellyll ar i Iffurf dynes ydyw." "A fedrwcli ddweyd celwyddau yn ol rate I "tair mil yr awr V' "Medraf; dy we dais bedair mil dydd Iau diweddaf." "A fedrwch chwi ladrata wyth cant o bunau oddiar wahanol b^rsonau, a dweyd wrthynt oil y byddai iddynt eu cael yn ol "Wedi i chwi werthu yr Hen Fuwch Wen ?" "Medraf, yr wyf wedi twyllo oddiarnynt -ddeuddeg cant." A fedrwch chwi dwyllo haner coron oddi- ar hen wraig ar y plwyf, a'i gadael i haner Xiewvnu rhwug y muriau V' ''Medraf, a'iberwiyn uwdmewncrochan." "A fedrwch chwi yfed gwerth deg swllt y dydd o gv/rw, a gadael pump cant o ddynion heb eu talu?" illedrtf, yr wyf yn gwneyd bob dydd." A fedrwch chwi dynu gwerth naw punt ar ugain oddiar siopwr tlawd, a dweyd wrtho pan ddaeth i ymofyn ei eiddo am iddo fyned at Iesu Grist i ofyn am danynt ? ."Medraf, ac y mae y dyn -yn fyw ac yn iach yn awr." "A fedrwcli, chwi fyned i Regent's Court a cholli dwy bunt, a dweyd wrth y wraig mai yn y gymanfa yr oeddech wedi bod 1 "Medraf; dyna helynt. Cewch glywecl y snanylion eto." A fedrwch chwi dwyllo pedwar cant o 'bunau ar haid o dlodion yn B- ac wedi eu derbvn chwerthin am eu penau 7" "Me<iraf, ac yr wyf yn eyfrit busnes fel kyna. yn lled glyfer." Wei," ebe Ab Levi, gan gartira ei geg a ssychu ei drwyn, yr wyf yn meddwl y gall- wn roddi cleheulaw cymdeithas i'r brawd 2iwn. Pa beth. yw eich barn chwi 1" Gadewch i ni gael cetyn o gann," nadodd Annghall. "'Nawr am dani, ùoys." 0 uffern daetliom yma, I ulfern awn i gyd, A uffern fydd ein llety, Am oesoedd maith y bycl; Cawn dyrch o diu eiriasboeth, Yn wobr am ein gwaith, A llyn o dan i orwedd, I dragywyddoldeb maith. • Yn gysou cawn ymdwmlo, Trwy furoedd gwyllt o dan, A dawnsio ar y marwor, Heb byth cael seinio can -Diatii,ii(I fydcl yn ein marchog, Trwy dan a'r marwor coch, A Belial yn dywysog, A ni fel haid o foch. Ha, ha, lia. Well done, boys. LLYGADLYM.
LLANILLTYD FARDREF A " GWYL.lED…
LLANILLTYD FARDREF A GWYL- lED Y DD." MR. GOL. ,-Byddaf yn ddiolchgar am ychydig o'ch gofod i wneyd sylw neu ddau ar lythyr Gwyliedydd yn y GWLADSARWR am Tacliwedd yr 16eg. Ni fuaswn yn gwneyd un sylw o'i lythyr pe byddai hwn y tro cyntaf, neu yn debyg o fod y tro olaf iddo geisio diraddio cymeriadau ei gymydogion. Ei orcliestwaith diweddaf oedd cofnodi ar faes v GWLADGARWH. ymdrechfa saethyddol a gymerodd le yn y Llan, a'r .cwffio a fu mewn canlyniad y noson hono. Desgrifia yr ym- laddwyr o llaen ynadon Pontypridd, &c. ond cyn fod y llith trwy y wasg, pwy a welid yn cwffio ar un o heolydd y Llan ond Gwyl- y iedydd.; ond deallodd yn fuan fod y returns a dderbyniodd oddeutu hundred per cent, a phenderfynodd retiro. Ac yn wir, ddarllen- ydd, pe buasai ei ddrychfeddyliau yn ei' gludo mor fuan ag oedd ei draed yn ei gludo y noson hono, byddai yn fuan ar ben y rhes lenyddol. Meddyliai rhai a'i cyfarfyddodd mai cael ei chwythu o fagnel a gafodd, a chredwyd yn gyfl'redinol ein bod wedi clywed y gair olaf oddiwrth Mr. Gwyliedydd; ond yn hyn yr ydyrn wedi ein siomi, wele y mae Gwyliedydd yn gwylied ei gymydogion gy- maint ag erioed. Dechreuai Gwyliedydd ei lith y tro diweddaf gan ddweyd nad oedd yn canfod dim yn y GVVLADGARWR o'r lie hwn gwir, a chredwyf y byddai yn well iddo fod heb ddim am dipyn yn ychvvaneg na chael ei golofnau wedi eu llenwi ag anwireddau o fath eiddo Gwyliedydd. Dywed mai etholedigion yn unig sydd yn cael tamaid yn Rica. Os etholedigion ydym, bydded hysbys iddo ef, a phawb ereill, ein bod yn gorfod gweithio yn galed i wneyd ein etholedigaeth yn sicr, ac ohervvydd ei fod ef yn methu yn hyn, dyna y rheswm nad yw un o'r cyfryw. Caiied Gwyliedydd mai etholedigaeth i'r gweithiwr caled ydyw, ac nid i'r dauwynebog a'r diog. Nid ydym heb synu at annghysondeb a di- gywileidd-dra yr archgelwyddwr, pan y dywed fod dyeitiiriaid yn cael gwaith ac hen bres- wylwyr yr ardal yn methu ac heriaf ef neu rYVlUn arall o'r ardal i nodi cymaint ag un glowr yn gweithio yn y Rica nad yw wedi preswylio yn yr ardal rai blynyddoedd o leiaf, oblegyd gwyr pawb ag sydd yn adwaen Mr. E. Williams, manager, (yr hwn eilw of yn ball-dog bach), mai un o brif feiau ei fywyd (os bai hefyd) yw glynu yn ormodol wrth bobl yr ardal. Dywed Gwyliedydd y bydd iddo ef o hyn allan gofnodi pob peth annheg yn y gaffers o ganlyniad, edrychwch chwi, y gaffers, ati, yn gymaint a'ch bod chwi yn fwy o gorffolaeth na Mr. E. Williams, a byid yn rhaid eich galw chwi yn b'dl-dogs miwr. Dywed fod y bull-dog bach wedi bod bron a newynu yn ddiweddar, ac na allai gael yn y Llan ond torth swllt am swllt. Gellid meddwl fod gan Gwyliedydd le i gael torth swllt am clnye' cheiniog, ac y Mae lie i gredu ei fod yn cael ambell i dorth am ddim o Llundain ond byddai yn dda iddo gofio mai un hen wraig o'r Llan a eniUodd y torth- au hyn cyn iddo ef ddechreu bwyta bar a. Nid yw yn un cywilydd i Mr. E. Williams os yw wedi gweied prinder, a pho gwelai brinder eto ni fyddai yn wahanol i ereill ohonom ag sydd yn ymddibynu ar lafm' eu dwylaw. Ond gresyn fod neb i'w gael mor Jiieirnis adiegwyddor a ymhyfryda yn atlwydd ei gydweithiwr. Cynghorwn Gwyliedydd, neu S. D., o hyn allan i beiclio ymosod ar gymeriadan ei gymydogion, rhag dygwydd rhywbeth a fyddo gwaeth.—Yr eiddoch, PLENTYN O'R PLWYF.
"PARVO" A GOKEBYDD BLAENAFON.
"PARVO" A GOKEBYDD BLAEN- AFON. MR. GOL. Y mae rhyw fodyn ag sydd wedi dewis galw ei hun yn Parvo, yn ei dra- chwant am ddangos ei fedrusrwydd ysgrifen- iadol, wedi cymeryd ei ryddid i adolygu yr ychydig linellau a anfouais atoch fel goheb- iacth o'r lie hwn er's ychydig wythnosau yn ol. Yn sicr, nid ydwyf yn cotio i mi weled y fath multum in parvo o anwire.ddau wedi eu peiityru ar eu gilydd mewn nodyn mor fyr erioed ag a weiwyf yn adolygiaeth Parvo. z, Cyhudda fi, yn y lie cyntaf, o fod yn euog o goleddu syniadau iselwael am drigolion Blaenafon, fel as i gredu nad oes yn y lie neb a fedr ddarllen nac ysgrifenu, au oddiar y dyb hon fy mod wedi breuddwydio y gall- aswu ysgrifenu pob ffolineb am danynt i'r GWLADGAltWR. Gwarchod in Beth allasai Parvo fecld wI am dano pan yn gosod y fath gyliuddiad ffol yn fy erbyn'! Onid oeddwa yn crybwyll yn bendant, yn y llythyr y cwyna efe o'i herwydd, fod yma feirdd, l!en- orion, a cherddoriou lawer ? ac onid beirdd a llenorion lied ryfedd fyddai y rhai hyny na fedrent na darllea nac ysgrLfeuu ? Arfar lied front o'ch eiddo, Mr. Parvo, ydoedd d uTiio brawdde;_rau i ddybenion annheilwng. Dweyd wnaetii Ab Lien nad oedd gan bobl y lie hwn Ie i achwyn "am waith gweddol gyson," ac nid na,l osd l grnddynt ddigon o le i achwyn meNu cyfeiriadau ereill. Edrych- ed Parvo pa fa-inneh y mae Masn;s,chdeithiwr yn arfer gofnodi yn y GWLADGARWK, (gan mai am d mo ef yr oeddwa yn crybwyll pan y det'ayddlais y gair), yni gwet feddwl Ab Lien o'r pe:i hwn. Gyda golwg ar nifar poblogaeth y lie 11 Nn, ni raid i mi ond cyfeirio Parvo at rif- noda.u y cyfrifiad cyffredinol diweddaf. Yn unig, gofynaf iddo am gidw mewn col; y cynydd rhyfeddol a gymeiodd le ym-i er yr amser hwnw. Os gwna fy nghyhuddwr hyn, caiff weled-os nad yw'r cwn a'r cithod, a'r creaduriaid ere 11 y sonia am danynt yn ei lythyr, wedi crafu ei oiygoa allan o'i b in,— pa mor bell oeddwn o fod yn fy 11-, am y peth hwn draciiefn. Yn awe till chymydo^aeth diwe id e, lythyr. Cri dwyf fy m )d yn arogli yr achos a ba;odd i Parvo gyfeirio trwyn du ei y^grifell a,t fy ngoheb aoth d(tiiitwed. Gadewch i mi doimio curiadau eich i^waed tuMardal v gard iwa yna, Parvo, tra byddo y gair rhagfam yn taro ar eich clybod unwaith neu ddwy. Ha h beth sydd ar y gwr coch yna yn neidio mor afreolaidd a gwyllt ? Ddarllenydd hynaws, y mae y dyn mewn twymyn boeth ac nid rhyfedd ei fod wedi methu treulio yr hyn a lyncodd o'm llythyr yn y GWLADGARWR dan sylw, ohervvydd y mae gwenwyn rhagfam wedi ymgymvsgu mpr dew a'i holl waed llenyddol. Y gwir yw, Parvo bach, y mae eich dolur o'r fath fwyaf anobeithiol ac i wneyd pethau i edrych yn fwy aufiafriol fyth, gwelir arwyddion amlwg fod y poen yn codi yn drwm tuag at y pen. fel y mae yn amI wg fod y synwyrau yn sefyll mewn perygl ofnadwy. Poethder y dolur hwn, yn ddiau, barodd i Parvo alw "sebon ar ffaith anwadadwy o eiddo Ab Lien mewn cysylltia.d a'r personau teilwng hyny a fuont yn foddion i ddwyn ocldiamgylch y fath wledd feddyliol ag a gawsom ganddynt, fel y cryb- wyllasom yn ein llythyr blaenorol. Gwres yn yr un rhan o'r corff, eto, barodd fy ngwrthwynebydd i wneyd y camsyniad dybryd rhwng talentau a gwynt. Ond beth dal lol- ian Y mae yn glaf-yn glaf iawn, ac nis gellir dysgwyl ond pethau annymunol o'i enau hyd oni ymadawa clef-fd poenus rhag- farn ei gyfansoddiad gwan. I'r perwyl i Parvo gael gwellhad, os yw hyny yn bosibl, cynghorwn ef i ymgomio yn awr ac yn y man a'r enwogion hyny y mae efe yn ei gyflwr an- nghyfrifol am geisio iselhau; ac yr wyf yn dra sicr y caiff, trwy y cynllun hwn, yn dra buan, ar ddeall fod rhywbeth mwy sylweddol na gwynt o dan eu capiau. Treiwch ddogn neu ddau fel yma, Parvo, a gadewch i mi glywed. yr effaith. Os bwriadwch ddangos rhagor o'ch pranciau yn y GWLADGARWlt, pobpeth yn dda. Y mae y dynion yr wyf o'u tu yn anfeidrol uwchlaiv eich ysgrafell.—Yn iach, AB LLEN. O.Y.— Ein Parvo sydd yn gIamp erfawr—o ddyn Hunan-ddoeth a thrwstfawr Corach blin am godi'n gawr Yw, o linach crach lenawr. Nid da iawn, ac nid dynol,—gyru saeth Tan gwr sal ffugenwol Ond gwel'd wnawn, trwy ei lawn lol, Pwy yw'rilyn prioclol.LtB LLEN.
CYMANFA GERDDOROL GOFFAWD-WRIAETIIOL…
CYMANFA GERDDOROL GOFFAWD- WRIAETIIOL IBUAN GWYLLT. MR. GOL.Efallai y caniatewch i mi gongl fechan o'r GWLADGARWR i draethu gair yn nghylch yr uchod. Tua dau fis yn ol ffarfiwyd pwyllgor yn gynwysedig o gantor- ion Abertawe, Babell, Glandwr, Treforis, Clydach, a Llansamlet, er dwyn i ystyriaeth y priodoldeb o gael cymanfa gerddorol goffawdwriaethol i'r diweddar dad cerddorol, Ieuan Gwyllt. Fe ddechreuwyd gyda than a brwdfrydedd teilwng o Gymro, Cymru, a Chymraeg. Fe wnaed gwaith rhagorol yn rhai o'r pwyllgorau hyny, ac fe dynwyd prog- ramme campus al4.an hefyd, yn cynwys un- ar-ugain o donau, tair chant, chwech o Swn y Jiwbili, a phedair anthem ac fod y prog- mrmne i fod yn barod yn mhen pythefnos. Ond, ysywaeth, mae y tan wedi diifodd, a'r brwdfrydedd wedi ditlanu fel mwg; nid oedd y cwbl ond "tan shavings (ohwedi yr hen Harris, o Ferthyr). Fe ddarfu i ddau berson o Birchgrove gymeryd y drafferth o fyned i .=,Y gyfarfod y pwyllgor, yr hwn oedd i gael ei gynal nos Fercher, yr 21ain o Dachwedd, yn nghapel Plasmarl, ger Glandwr, pellder o bedair milltir trwy y gwynt a'r gwlaw. Pan yr oeddynt yn dychwelyd yr oedd y dwfr wedi llanw dros heol Llansamlet nes yr oedd i fyny hyd eu penlinau. Ac ar ol yr holl drafferth a'r gwlychu, fe ddaeth y nifer an- rhydeddus o 1m i'w cyfarfod Nid chwareu plant yw cerdded rhyw wyth milltir ar y fath noson enbyd i ddim pwrpas. Terfynaf yn awr gan ddymano hun dawel i'r hyn a gam- enwyd yn "Gymanfa Gerddorol Goffawdwr- iaethol i'r diweddar Ieuan Gwylit."—Yr eiddoch, mewn hiraeth, H. CYNLAIS PROSSBR.
Y MEDDYGON.
Y MEDDYGON. Mlè. GOL.Gellid meddwl, wrth ddarllen Yr Arsyllfa," yn y GWLADGARV/R am Dach- wedd y 23ain, fod yr ysgol feddygol wedi cyrhaedd perffeithrwydd yn mhobpeth ond y gynddarcdd. "Gwdlir," meddai, "pob clefyd ac afiechyd arall; ac y mae digon o engveifftiau o'r twymynon a'r heintiau mwyaf ffyrnig a difaol yn gorfod ffoi o fiaen medr y meddygon." Yn wir, meddyliwyf fod hyna yn dweyd gormod. A ydyw yn debyg, chwaethach yn sicr, y bnasai mwy o ddynion yn marw o'r cholera morbus pe na buasai meddyg na chrach feddyg yn y wlad ? Y mae yn eithaf tebyg i lawer farw o'r dolur hwnw trwy waith y moddygon yn eu cyfi'eirio dan amcan—dim oad treio yr experiment"—pan wedi hurtio yndiin yn ngwyneb aneffoifchiolrwydd darpar- pariadau y pharmacnpcea. Gwn am ddwy chwaer yn Nghwmnedd, y rhai a wrthodaaant gymeryd un math o "foddion doctor," ac a, yi'asant gywaint ag a allasent gael o enwyn. Gwellhaodd y ddwy, er fod y meddyg (Mr. Brodie) yn eu bygwth a, marwolaeth am eu pengamrwydd. Olywais na fu y boneddwr ei hunan, lawer o ddyddiau wedi hyny, cyn i'r dolur yniaflyd ynddo, a'i yru i ftbrdd yr holl ddaear, er gwaethaf ei fedrusrwydd meddygol. Pa bryd, o fewn cylch hanesiaeth, y ceir fod y meddygon wedi llwyddo i roddi atalfa mewn amser byr ar rwysg unrhyw glefyd ymdaenol'? A ydynt wedi cael allan y tfordd i atal twymyn boeth at" un dyn mewn diwrnod neu ddau? Dim o'r fath beth. "Rhaid," meddant, "i'r dwymyn gael rhedeg ei chwrs," ac efallai y bydd y cvvrs hwnw yn naw diwrnod o barhad, trwy gydol yr hwn gymod y bydd gwaed y dyoddefydd, druan, yn berwi yn y fath fodd nes cadw y dyn mewn syfrdalldorl parhaus. Gwyr 'pob dyn o synwyr cy fired in natur nad cyffyrau sydd yn adferu y dyn hwnw (os adfera o gwbl) wedi i'r dwymyn ei adael. Y tFaith 11 hynod yw mai y meddygon sydd yn gyru leiaf o belenau a photeleidiau i lawr i gegau I y cleifiion dan eu gofal yw y rhai mwyaf llwyddianus. Yr oedd y cynorthwy meddyg- ol goreu gan y Tywysog Cydweddol, ond y cwbl yn ofer. Gwir i Dywysog Cymru wella o'r dwymyn tra dan ofal dau neu dri o feddygon, ond narrow escape fu hi. Darllenais mewn almanac, yn ddiweddar, am feddyg a arferai "ddarlien y dwfr." Y peth cyntaf a wnai, ar 01 uarlunio v dolur yn ol yr arwyddion yn y botel, fyddai rhoddi rhes o gynghorion i'r claf pa fodd i ymddwyn, } a pha fath fwydydd a diodydd, &c., a j gymerai ac yna, rhoddai botelaid o foddion gwerth pum' swllt y claf i'w gymeryd bob yn ychydig ddyferynan, am ben dwfr, bob tair neu' bedair awr. Dywedai yr ysgrifenydd fod y dyn hwnw wedi gwella Ilawer mwy o nifer o gleifion nag a wnaeth neb o'i gydoes- wyr, ac mai ei unig fai oedd codi coron y botel am ddwfr yr afon wedi yn unig ei liwio. Dyna y cyfalnawsydd, yr hwn a gymysga ddim ond ychydig ddyferynau o ryw gyliyr lied ddiniwed a photelaid chwech wns o ddwfr, ac a rydd i'r claf ddim ond ychydig 0 ddyferynau ar y tro o'r gymysgedd hono eilwaith mewn gwydriad o ddwfr. Dengrys ystadegau fod, o leiaf, cynifer y cant o'r rhai dan driniaech yr homceopaihists yn gweila ag sydd o'r rhai a gymerant ddognau mawrion a chryfion yr allnawsydd (nllopathist). Ond chwareu teg i'r meddygon, ni roddant hwy agos cymaint o foddion oni ba'i fod dynion yn eu cymhell: "Da chithe, syr, rhowch rli'wbeth i stopo'r dolur rhydd yma — y mae just a'm lladd i'n lau." Gorfod rhoddi potelaid—"dau lon'd 11 wv gawl bob pedair awr"—pan, mewn gwirionedd, y buasai gwaith y dyoddefydd yn cymeryd ymborth mwy syml, llai o infer o brydiau yn y pedair awr ar lmgain, a llai ar y pryd, yn llawn mor elfeithiol, a llawer diogelach meddyginiaeth. Ond beth dal clebran I Ni wnelai cynghor o'r fath y tro os na cheir moddion, ldiaid cael pills, a chablu y meddyg. Dychwelais, droion fagad, o'r fcddygfa. heb ddim ond cynghor, ac Os na fyddwch yn well, deuwch neu anfonwch yma nos yfory." Cyn nos drynydd, byddai dilyn y cynghorion wedi ateb y dyben. DAFYDD.
" RHYW UN" A PJIWYLLGOR EISTEDDFOD…
RHYW UN" A PJIWYLLGOR EIS- TEDDFOD PENUEL, GASLL WOH IVR. Mr. GOL.,—Mae yn bosibl fod Rhywun, erbyn hyn, yn credu ein bod ni fel pwyllgor yn ymfoddloni ar yr enw o ymddiheurad a wnaeth yn y GWLADGARWR, am y 9fed cynfisol. Ond nid felly y mae hi Rywun. Nage, nage, nid os ydynt yn ein blino ni yw y pwnc eithr yr ydym ni yn fodcllon sefyll nsu syrth- io wedi cael y profion ein bod wedi cynllunio, neu gyda'r eisteddfod yma yn cynllunio, i gadw y gwobrwyon o fewn cylch Ysgol Sul Penuel, a'r profion hyny yn cael eu rhoddi o dan enw adnabyddus; neu os nad ydyw y profion i'w cael, tynweh yn ol yn ddiymaros o dan eich enw priudol, yr hyn ysgrifenasocli, am mai celwyddau oeddynt ac nid am os ydynt yn cin blino nioblegyd yr ydym, trwy gyfrwng y nodyn yma, amy tro diwedd- af yn eich hysbysu mewn geirian eglur, pendant, a phenderfynol, os na fydd i chwi wneyd hyny ein bod yn apelio at lys barn i derfynu y mater er eich anrhydedd neu eich dianrhydedd chwi. Llwyddasoch yn eich amcan inaleisddrwg i raddau pell iawn i'n niweidio ni, ac mae genym dystion yn foddion proti hyn yn y llys priodol, ac y mae y rhai hyny yn wirfoddol- iaid heddyw, pan y mae i raddau yn ddi- weddar iddynt wneyd yr hyn a allasent er llwyddiant ein eisteddfod, oblegyd y dylanwad ,,y a gafodd eich llythyr yn y GWLADGARWR arnynt, yn nghyd a dylanwad wedi ei dros- glwyddo trwy gyfrwng arall llawer mwy niweidiol yn ei amcan, ie, hyd y nod na chyhoeddusrwydd y GWLADGARWR. Gwrided, mab yr un drwg, a gwybydded nad yw y llythyr cyfrinachol hwnw (ond heb enw priodol) a ddanfonodd atom ond drewdod yn ein ffroenau, a gwybydded hefyd fod y cyhoedd yn cymeryd dyddordeb yn ein mater, ac yn gobeithio y dygwn y mater yn mlaen i'w fan priodol, er Iles pawb yn gyifredinol. Felly, y cam cyntaf yw y cam goreu i ti, Rhywun, gydsynio a'n cais cyntaf atat, set cl "arddel dy hun," a chytuno a'tli. wrth- wynebwyr ar frys.—Dros y pwyllgor, DAVID REES.
PA FODD I WRANDO YR ELIJAH…
i PA FODD I WRANDO YR ELIJAH I Nid wyf yn gwybod— ni ellais erioed gael allaii-pa mor belled y mae y gwrandawr cy- ffredin yn cael ei gyffroi gan yr hyn a adnabydd- ir fel rhan-gerddoriaeth. Ond i'm tyb i cerdd- oriaeth me wn pedair neu wyth rlmn yw y dGll- wedd mwyaf oyffrous y (iiclion cerddoriaeth gyrhaedd y glust. Pan yn curio mor anaml y ceir cerddoriaeth ar y dull hwri ar yr hysbys- leni, tueddir ti i wangredtl ei effaith ar gynull- eidfaoedd. Mae mwy na'r cyffredin vn yr Elijah. And lie shall give his angels," &c., ydyw yr engrailifc gyntaf yn y gwaith. Mae yr wyth llais yu cael ea cydnabod fel dan bedrawd (quartett), un i leitiiau menywod a'r llall i leisiau gwrywod. Macut yn canu ar y cyntaf ar wa- hat), ond yn fuan ymuna yr wyth llais yn un firwd o fiwsig yn dylifo yn mlaen, ac yn cael ei thori yma ac aew gan orphwysnodau i rai o'r lleisiau, ond nid un amser i'r oil olionynt, hyd y diweddeb nychlyd ar derfyn y rhif hwn. Mae rhan yr oifcrynan, fel cyfeilliant, yu ysgafn iawn, ac ar brydiau rhocidant chwareuteg i'r liais drwy fod yn gwbl ddystaw, ac yn y modd hwn cynyrchir cerddoriaeth uchelryw. Mae yr olygfa yn dyfod yn awr i dy y weddw, n'r wyrth o adgyfodi y plentyu marw yn dyfod o llaen y gwrandawr mewn iaith sydd yn arall- eiriatl o'r lianet, ysgiytiiyrol. Gweddt y Pro- ffwyd Turn unto her, 0 Lord my God." Cyf- r erbynia.d. elfeithiol, yn ei rediad cynghaneddol ac esinwyth, a reeit. gyifrous y weddw. (Jyn y diwedd y mae y ddau gymeriad yn raildol gwympo i mown i'r denawil, yr hwn sydd yn arwain yn liatunol a cherddorol i'r cydgau ad- lewyrchol, "Bicised are the men who fear Him." Cydgan a berthyn i ddosbarth y cyfansoddodd Mendelssohn lawer iddo. Cynwysa fvnegiant perffeithiach mewn cerddoriaethgrefyddol Dag a gynyrchwyd gan' neb oddigerth ei ragHaenydd, Sebastian Bach. Y maey rhan heddychol sydd yn dechreu a diweddu y cydgan hwn yn cael ei gosod allan gan y testyn, Through darkness- riseth" yn fwy grymus ac cgniol. Er hyny, cedwir y testyn hwn eto i lawr, ac ar ol adferiad y testyn blaenorol maey cydgan yn diweddu yn raddol, fel haul yn maehlud ar ddiwedd dydd. Ystyrir hwn yu un o'r darnau tlysaf yn yr oratorio. Y mae y cyfeilliant, mcgys crychiad dwfr o ran swn. yn cael ei gychwyn gan yeel/off, ac yn cael ei gymeryd i fyny gan y tant-offerynl au ereili, i'r hyn y mae lIaweT o effaith y darn yn ddyledus. Yn y daruati sydd yn arwain i mewn i brif olygfa yr oratorio rhwng Elias o un tu, a phroffwydi Baal o'r tu arall, a'r bobl megys ed- rychwyi pryrderus, prin y mae angen e^iuro yr hyn nodir yn y geiriau. Y darn cyntaf o bwys yn nadblygiad y gwaith yw cydgan yr offeiriaid eilunaddol^ar, Baal, we cry to thee." Yu yr adran gyntuf nid oes dim o nodwedd baganaidd eithr flylid sylwi arno fel eugraifft o gyd'^an- deublyo-. Cychwynir gyda lleisiau gwrywaidd mewn pedair rhan yna clywir liais y meny^wod yn deCiireu, ac yn fuan yinuna yr oil yn wyth rhan. Cyn hir cyfnewidia yr amser i'r triphlyg, ac i amser cyflymach, yr hyn ddynoda ddillyg amynedd yr offeiriaid paganaidd; yn dilyn y mae deisyfiad, nodwedd ac elfenau yr hwn a deilynvant sylw. Yn gyntaf, ceir y synnidiad mawreddog, yn yr amser triphlyg, ar y geiriau, "Hear us, Baal; hear mighty nod," "Baal, 0 answer us." Yn ail, sylwer fod y rhai llyn yn cael eu traethn yn yr wythawd gan y bass a'r alto, y rhai a gynyrchant effaith megys" gvvaedd- iadau tort anhydrm—c&uth, er yn sathredig, sydd yn wir ofynol er cyrhaedd amcan y darn. Yn nes yn mlaen ceir y pedwer Hais yn ail. adrodd yr un brawddegau, ond y mae y dosbarth- iad yn parhau mewn wytxiau, yn He jnown pedwar rhan ac felly y mae nodwedd bagan- aidd y darn yn cael ei ddal i fyny. yn y diwedd y mae y lleisiau yn ymledu i bedwar rhan a thra y mae y trebles yn dal i fyny nodyn par- haol — dei&yfiadol ac anobeithiol ei natur, y mae y lleisiau ereill, ar yn ail, yan les^hau yn raddol, yn gwaeddi, "Hear us." Yna y moo yr egni yn adnewyddu. a th erf yna y cydgan gyda bloedd nerthol, a'r lleisiau yn canu intTwn octavei—y treble gyda'r tenor, a'r alto gyda'r bass. ■> n nesat ceir y rectt., Call him louder," sef cynghor gwawdlym Elias iddynt waeridi yn uv/cli ar eu duw; a'r ail gydgan desgritiadol, byr, a ffyrnig, yn canlyn, Hear our cry, (> Baal," yn yr hwn y dylid sylwi ar effaith gwyllt a mimog yr anughydseiniaid (C Ion gan y baslt yn erbyn D gan y treble) ar y geiriau Where- fore slumber. Cyrhaeddir cyffelyb effaith drwy cldwyu y lleisiau i ddiweddu pan y mae y gy- nghanedd yn gorphwys yn anesinwyth ar y" nodau hyn :-C Ion, C, G, a C-dyfais ddeheuol iawn i gyrhaedd yr amcan mewn golwg. Gwawdia Elias hwynt drachefn, a geilw yr offeiriaid y drydedd waith ar eu heilun y mae eu hymdrech olaf-y chorus, "Hear and answer" -meWll mesur gwahancd (6-S) yr hwn svdd yn caniatau cyfeilliant cynhyrfua gan y cerddorfa a'r hwn a ddylai gael sylw y gwrandawr. Mae y lleisiau yn agor gyda'r waedd Baal, Baal," a4-- yn citel ei dilyn gan frawddeg ddarluniadot chwerw, ar y geiriau "Mark lufw the scorner derideth us," yr hyn eto a ddilynir gan y bloeddiadau ar v geiriau, Hear and answer gan un adran o'r lleisiau yn awr, a chan adran arali bryd arall, a'r cyfan yn cael ei weithio i glimax ardderchog ar y diwedd. C, Ar y sefyllfa derfysglyd hon ydym yn cael mewn cyferbyniad hapus, y gerddoriaeth dlos L chrefyddol ddaw i ran Elias, ar y geiriau "Lord God of Abraham." Y mae cyfryngiad y chorale "Cast thy burdens upon the Lord" yn gymhorth i adferyd tawelwch i'r olygfa gyffrJus hon. Ar ol ychydig dndalenau-y fath yw galla y cyfansoddwr—yr ydym yn cael ein hunain mewn. teimlad newydd a hollol wahanol. Y mae y cyfnewidiadau hyn—a'r cyflymdra gyda pha un y dygir hwynt oddiamgylcii—yn ffurlio rhai 0 nodweddion mwyaf arbenig yr oratorio. [i'w BAKIIAT;.]
DATGANIAD " Y MESSIAH" YN…
DATGANIAD Y MESSIAH" YN NHRERERBERT. (RU: II AD.) Yn nesaf yw'r coiUra-'lo, sef Miss Annie Williams, U.C.W. Y mae gan y foneddiaes ieuano hon lais llawn a thra addas i'r part hwn. Dipyn no anystwyth yw, serch hyny, hyd yn hyn ond hyderaf y daw yn wir dda gydag yvhwaneg o ymaiferiatl. Gwnaeth ei ran YR- gaumoladwy iawn yn yr alaw, "OJ thou that teiiest." Dechreuoedd yr al.»w addfwyuaidd a. theuer hwnw, "Fel bugail y portha efe ei braidd," yo bur dyner, ond dygwyddodd un gwall anha-pus ac aunymuno'. iawn i'm civw sef canu y pedwerydd nod, o'r dechren, yn drydydd lleiaf yn lie mwyaf. Yr oeddym yn ffaelu o gwbl ag aunghoiio yr anflawd liwu tra y bu yn myned drwy yr alaw brydferth a thoddedig hon. Chvnaeth ei gnreu yn "He was despised." Yr ocdd y datgaaiad hwn yn deimladwy—yn. nenlduol felly ond pa both oedd y reswn iddi arwain ei hun i B Jlcit leddf yn lie i B flat Ion yn y'treigliad yna o fessir 20 hvd vr 21 ?' A flat yn lie naturiol, a I) ie Idf yn He narnrioi gofid- lH; oedd hynyna eto i'm clust. Canodd yn y ddau quart,-it, yn rhagorol dda. Y mae ein amser yn rhy biin i roddi sylw ar ei harddnll yn yr adroddganau. Ctawn liamdden i'r perwyl hyny, efallai, ryw bryd eto. Llwyddiant yw fy nymuniad iddi hi. Dyma ni, o'r diwedd. wedi cyrhaedd primot 'haaa y datganiad, set Miss Marian Williams, 11. A. M., Liu 11 da in. Gwnaeth y gant-ores ieuane ond enwog lion, ei ran yu wir deilwng o'i sefyllfa. acadameaidd. \Vcdi chwareu y pastoral sip aphony gan y gesddorfa, dyma Miss Williams vn gwneyd ei hymddangosiad ya yr adroddgan- au pur chwareu gar, There were shepherds* a "And I-,) the angel of rde Lcrd," &c., cyn. cychwyniad y cydgan Gogoniant yn y gor- uchat i Ddn w." Yr oedd, mewn gv/irionedd, y fath/rw/iiiejtf yn yr ymroddiad hwn nes yr oedd ein calon bron a llarnu o lawenydd. Ar ol liyny cafwvd yr alaw gwir bobiogaidd hono, •• bydd la wen iawn ti fercli Sion," yn gywir o ran danleniad, baril, a niynegiaut—datganiad ardderchog. Wedi "He shall feed his tloek" yn 7' gan y contralto cyeliwynoiid y prif t'rprano ar yr alaw yn Ji jlat major ar y geiriau anwyl "Come unto him all ye that labour," yn yr
CAP COCH A'l HELYNTION. I
[" y gwyliau ond hyn sydd sicr, os i'r ddalfa r y deuant, newidia eu hymborth yn Nghaer- r" -dydd neu Abertawe. Yn mhlith ereill, yr wyf wedi colli pedwar, heblaw yr un a fodd- odd; nid wyf yn dal neb yn gyfrifol am hyny. Fe foddodd un o'r cywion, r: Fe gawd ei chorpws hi; Ni welais yr a,il olwg ar <■ Gorff y ceiliog du,- L' Mae hwnw wedi ei fwyta" L 'Nol dim ddeallais i, Ni welir mwy ohono, [,j Ffarwel y ceiliog du.—Gwron DAr. :M.