The Cambrian News and Merionethshire Standard

11. Y Golofn Gymraeg. YMSON HIRAETH. Fy unig eneth i, Ti blennaist flodyn gwyn Yn", nghysgod diaancn ddu, Ar ochor foei y bryn; Bob dechreu gwanwyn, tan y pren, Dy flcdyn eIlra. gwyd ei ben, Daeth awel aeaf lem Dros ael yr Aran oer; Fy ngeneth! pa.m mae'th drem Mor lwyd a'r weJw loer? Mae ing fy hiraeth yn fy ngberdd A Imlodyn i tan Ywen Werdd. Ed. Edwards. Coleg y Prif-Ysgo!, Aberystwyth. YR YSFA DDINISTRIOL, Yn y Senedd yr wythnos ddiweddaf galwyd sylw'r Cangbellor at a gwastraff mawr sy'n gyffredin yn y wlad trwy gyfeiriad at waith u!n o'n cyfoethogion yn rhoddi ymhell dros hanner can mil o bunnau, mewn arwerthiant, am un darlun neilltiiol. Er fod hyn, i raddau, yn arfer gan ddosbarth ar'oennig yn yr hen amser, eto i gyd gwyddom o'r gorou fed yr ysfa wario, N-byn %'i, yn perthyn nid i un 4isbartli yn unig, ond i fwyafrif o bobl y wlad. Ar ol y wasgfa gyfyng a fu arnom yn ysfcd y pedair blvnedd diweddaf, naturiol ocdd ymollwng ychydig dros ennyd, cfallai, ond erbyn hyn yr ydym wedi crjol amser i ddod yn ol i'n pwyll drar'hefn ac i syiweddoli fed arnom angen elfen amgenach o 'awe- na'r elfen i vrario phlesera. cs ydym jii awyddus i ddal ein tir ym mrwydrau'r dyfodol. Ar ol ein liymdrech, ion colyd yn ysfrxl y blyziy(idau cyfyng liynny, yr ydym fel cenedl wcvli colli ein blaa, megis, ai 4 lwcsitliio yn onest, ac yn anesmwytho am fwy-fwy o hamdden o byd i hc;dio ar (II y naill wagedd a'r Hall. Mae'n wir fod rhai pobl o hyd yn dal i ddefnyddio eu harian a'u hamscr i'r amcanion uchaf mewn bywyd, ond gwaetha'r modd, yn y lleiafrif y rnae'nt, ac y mae'r rliclyw wedi calli eu syniad am ddyletsrwydd ac wedi rhcddi heibio yr ben ddelfvyd o gvinViwyso eu gwnsanae^h cr eu 'les eu liunain a'r byd yn gyffredinol. Nid ym Mhrydain yn unig y ffynna'r ysbryd ysgafn hwn; fe ddaw'r un hanes o wledydd y Cyfandir ac o'r America, ac hyd yn hyn ychydv<r o sylw a rydd dynol- iaeth i rybuddion ei phroffwydi. YR AELODAU CYMREIG. Yn ol pob hanes y mae ym miyd Mr. Thomas Richards, cacieit-ydd y Blaid Gymreig, f ymneilltiu> o'r Senedd yn fuan iawn ac i roddi ei holl amser i Uudeb Glowyr Dejheudir Cymru, efe eisdfes wedi gwasanaethu'r Undab hynuw fel ysgrifcnnydd ers llawer o flynydd- oedd. Bydd ymneilltuad Mr. Robards yn g ;lled fawr i'r gynrychiolaeth Gymrcfig, ac yn arhcn- nig i'r adran Lafur, a cheir llawer iawn o ddar- ogan eisoes pwy a ddewisir yn ei lo fel arwein- ydd y Blaid Gymreig. Ar oi ei araith hyawdl ynglyn a'r Enabling Bill," y diwrnod o'r b!aen, mesur sy'n dal cysylltiad a'r Eglwys, y mae Mr. J. Hugh Edwards wedi dod i gryn sylw, ac ni bvddai'n syndod o gwbl ei we!d ef a'i lygaid ar y gadair sydd ar fedr dod yn wF.-g. Di-isylwedd hollol oedd y son a daenwyd belli amser yn ol fed Mr. Asqtrt], i'w wabodd i sefyll dros Sir Aberte'fi pe dyrchcfid Mr. Vaughan Davies i Dy'r Arg'wyddi, ac yn wir sonir yn gyffredin erbyn liyn y bydd yr arwoin- ydd Rhyddfrydol yn sicr o gnel ei benodi i ym- gpisio am sedd y d'we,lda-- Syr Thomas Whit- taker yn Spen Valley, He y mae'r ysbryd Rhyddfrydol yn fyw iawn. Nid ofer i gyd oedd ymneilltuad Mr. Llcwelvn Williams o'r Senedd yn yr ctlioliad diweddaf, rr cymaint y golled ar ei ol yn Nhy'r Cyffredin. 0 leiaf cafodd harr.dden i gasglu a diwvgio ci ysgrifau giwerthfawr ar banes d;itb'yg;ind Cymi-u, a'u cyhoeddir yn llyfr destlus o dan yr enw "Tho Making of Modern Wales." Nid ocs cdid neb ym fwy cynhefin uiag efe yn hanes a thradd- odiadau Cymru ac mae'r ddawn lenyddol yn cgystal yn helaeith iawn ganddo. DYCHWELIAD Y CRWYDRAID. Peth digon anghyffredin oedd gwcld crwyd- ryn ar heolydd y wlad yn amesr y rhyfel, gan nad i ble yr aethant, ond weitliian ceir iar-wyddion drachefn fod yr hit grwydrol yn dedirau dyabwelyd i'w chynhefin. Pan wnaethpwyd cyfrif swyddogoJ yn nhlotai'r wlad yn gynnar y flwyddyn eleni, ni cbaf'wyd namyn un cant ar ddeg o grwydriaid wedi ceisio nawdd dros y nos yn y sefydliadau hyn, aithr yn ol yr ystadegau a gasglwyd ddechreu'r mis diweddaf, yr oedd y rhif wedi chwyddo yn agos i dair mil. Dywed y swyddogion, er hynny, nad vw'r cynnydd hwn ohorwydd rhyddhau o'r crwydrirlid; ^'proffefsedigf' o'r fyddin, canys tybir ganddynt fod rhcolau caeth y fyddin wedi eu gweJJa ymron yn Hwyr oddi- wrth yr hen arferion, a betniy inai gwasgani o'r gweithwyr arfau sy'n gyfrifol am dano. Er mwyn gweld yr effait), a gafodd y rhyfel ar y bywyd crwydrol, diddoral yw edrych dros yr ystadega,u swyddogol am y pum mlyn- edd diweddaf. Ar ncson arbennig yn 1914 yr oedd saith mil a haner yn nhlotai'r wlad, yn 1915 yr oedd y nifer wedi lleihau i bum mil a thri cha.nt, yn 1916 i ychydig dvos dair mil a liarner, yn 1917 i dwy fi a wytil gant; yn 1918 i un fil a phodwar catnt, a dechreu'r flwyddyn eleni i un cant ar ddeg. Yn Llun- dain yn awr nid oes end pedwar sefydliad yn agored i'r crwydriaid, llo yr oedd cyn y rhyfol ddeg ar hugain .0 honynt. IECHYD CYMRU. Er nad yw'r Bwrdd1 Teoliyd Cymreig ebo wedi dechrau a ddifrif gyda'i waith, y mae trefniadau helaeth cisces wedi eu gneuthur ar gyfer y dyfodol .Pan gyhocddr ei adrodrliad cyntaf disgwylir y cetr ystadegau diddorol iawn ynglyn a cliyftwr iechyd y wiad. Yr oedd yr adroddiadau a gyhoeddwyd dro yn ol gan y Byrddau Iechyd a ffnrfiwyd at wasajnaeth y fyddin yn taflu goleuni ffafriol iawn ar Gymru o'i chymharu a rhannau eraill o'r deyrnas. 'Yn ol eu tystiolaeth hwy yr oedd gan Gymru, yn ol yr herwydd, fwy o ddytiion iifeh, cyd- nerth, nag oedd ym mharthau eraill'Prydajn Fawr, ac yohydig iawn, mewn cymhariaeth, oedd y sawl a wrthodwyd yn anghyi^wys at wasanaeth milwrol. Llundain oeddwaetnaf yn hyo o beth, ebe'r a^roddiadau3 Qf-pr oedd yr Alban, hithau, yn is 0 gryn dif^n ar y rhestr nag yr oedd Cymru. Yn rhyfftdd iawn, ymbli-t,, y gweithwyr amaetbyddol yng Nhymru yr cedd fwyaf 0 ddynion anghymwys i ymar, ferion caled y fyddin. Yr oedd y ewbl o'r1 dosbarbhiadau eraill lawer iawn yn well, a'r tesgliad naturiol oedd fod cryflwr y dosbarth amaethyddol i'w briodo'i yn bennaf i'r ffaith eu bod yn byw mewn taii anghymwys. (?► leiaf, anodd iawn yw cael o hyd i unrhyw reswm arall drosto. HYRWYDDO AMAETHVDDIAETH. Wrth sefydlu adran Gymrnig o'r Bwrdd Arnmthyddiaeti, yn Aberystwyth, y mae'n amlwg fod yr awdurdodau yn cydnabod bod Cymru, yn ei hamaethyddiaeth, yn gwbl wahanoJ i Loegr a b-)d yn rhaid, felly, wrth gvnlluto arbennig ar gyfeT Cymru yn hyn 0 beth. Cydnabu Ysgrifennydd Seneddol y Bwrdd hynny yng nghyfarfod y Pwyllgor Cymreig yn yr Amwythig yr wythnos o'r blaEm. Yt oedd yn bosibl, ebe ef, i ama,ethu v cwbl, ymron, o dir Lloegr, tra nad oedd fodd trin ond rhvw dair ran o bump o Gymru. Nid oedd y gweddill ond rhosdir a mynydd-dir. ac o'r herwydd, fel tir pori yn bcnnaf yr oedd daear Cymru yn gymwys. Yn ol y cynllun diweddaf i grnJiyddu ejunyrch y wlad, mae'n wir bod mwy o dir wedi ei dorri na chynt, bnd ar y disgwylid i'r safnn honno gael ei chadw mor bell ag yr oedd modd, eto i gyd I cydnabu cynrychiolydd v Bwrdd Amaetb na ddisgwylid i Gymru wneuihur cymaint a Lloegr yn y cyfeiriad hvmnw, a bod yn rha"'d i Gvmru faerdded ar hyd ei ffordd arbennig ei hun. Mae'n amlwg bod y Llywodraeth a'i bryd ar wella amaethyddiae.th y wlad ac i gynorthwyo amacthwyr ymhob rhyw fodd, a clivda'r Cyn- ^pr sydd newydd oi ffurfio, ynghyda'r Adran Cymreig yn Aberystwyth, caifT Cymru hithau bob manteision yn y dyfodol i'w dyrchafu ei hun ynglyn a "diwydiønt hynaf y wlad." Y TAL HEN OED. Yr oedd yn hyshys, er ys tro, fod pwyllgor arbennig yn eistedd ar gweslivyi y tal hen- oed, ac erbyn hyin y mae awgryfniadau'r pwyUgor hwnnw wedi eu cyhoeddi. Megis W

Comrades Column. (By F. S Trufant, Hon. Sec., Aberarth Branch.) In the cemeteries of tho various battle fronts where lie Britain's "glorious dead," the Im- perial War Graves Commission has decided that either of the proposed forms of memorial may be used. The original intention was to erect in each of the cemeteries a replica of the Whitehall cenotaph bearing the inscription "Their names liveth for evermore." This memorial is constructed to withstand the ravages of time. The ciross designed by Sir Reginald Blomfield, however, appealed to many on account of its dignity and beauty; but ifc is less durable. The erection of both mem- orials, wherever the course is practicable. should give satisfaction all round. Up to November 11th, 1918, the following were the losses of tbe Allied countries in killed and missingBe'gium, 44,000; United States, 114,000; Great Britain, 869,000; Greece, 12,000; Italy, 494,000; Roumanian 400,000; Serbia.. 369,000; Franco, 1,393,515; total, 3,695,515. These losses amount to one man out of twenty-seveu inhabitants in the case of France, one out of thirty-two in the case of Serbia, one out of fifty-seven in the case of the United Kingdom, one out of seventy- eight in the case of Italy, one out of 150 in that of Belgium, and one man out of 1,000 in- habitants in the case of the United States. The war gratuity is not issuable to soldiers who during their military service were in re- ceipt of full civil pay from the G.P.O. in addi- tion to their military emolument. This is in accordance with the decision of the Govern- ment and following the general" principle that service during which a soldier was in receipt of full civil wages is not reckoned for war gratuity When a discharged soldier, sailor, or airman claims that the degree of his disability has been under-assessed, he will have the right to have his appeal considered by the medical refaree, and reported by <he local War Pensions Com- mittee to the Ministry. In the event of the medical referee certifying that in his opinion the disability has been under-assessed, the local committee is autho-ised to make recover- able advaaiceg to an amount equivalent to the difference between the pension based on the degree of disability communicated to the local commitee by the Ministry, and tho pension corresponding to the degree of disability as assessed by the medical referee. Where the man has been given a final allowance or gratuity under Article 7 (1) of the Warrant, the rates of allowances under the new scale would not be applicable in his case. The course to be adopted is to appeal through the local War Pensions Committee against the decision of the Ministry of Pensions, that the claim to pension has been disallowed on account of the disablement being reckoned as "neither attri- butable to, nor agg:-avated by military service." The local committee wi'1 furnish the man with the necessary appeal forms which, when com- pleted. should be returned to the committee. He will then be examined by the medical referee, and in cases in which the latter is of the opinion that the appeal should succeed, advances may be made up to the probable rate of pension appropriate to the degree of dis- ablement assessed by the medical referee, on the understanding that if tho appeal is ulti- mately successful they will be recovered by easy instalments from any award which may become payable. If and so long as he is in receipt of a temporary allowance under Article 7 (1) of the Royal Warrant, 1918, the advance should not exceed the difference between the weekly aJlowancc anr1 tlw presumptive rate of pension. If the medical referee .urther certi- fies that he is unable to the of the advance (including "Vr t* is fvp-me terr- porary allowance if any may be raised) until the appeal has been decided to the equivalent of the ful allowance that could be piven/i'.nder Article 6 (1) of the Warrant (i.e., 40s. for 100 per cent. disablement), if the man's claim was admitted. Any advances authorised shaH be at once discontinued on receipt of a notification from the Appeal Tribunal, (a; Hat the appeal has been disallowed; or h) that the man has failed to attend when «uT moned to appear before the tribunal, unless f n m committee knows that this was (! e illnc. With regard to any Comrade who axe in doubt over their pensions. I shall at aU times be elad to give advice if they send me full details, with—1, Regimental number, ninie, and regiment, when joined the forces, when dis- cha-ged with cause of complaint. The Comrades of the G eat \Tv hi. a Counci in London discussed what action they will take in regard to the anteen millions.

Continued from previous osfamn. y ,disgwyl'4asid, cjymerrnlwjyir fod y tal prestjinol, sef saith a chwech yr wythnos, i'w godi i chweugain, ac or y bwrir y bydd hynny yn golygu traul o ddeng miliwn o bv;i{nau ar y wlud, ni bydd mcb, ddiau, ;■j gwarafun y codiad hwn i'r hen bobl, cal 'ys yn sicr nid yn rhy hawdd, wedyn, y geliir t;|inu'r ddeupen at ei gilydd. Yr oedd oelodau' r pwyllgor yn unf yd ar y cwestiwn hwn, eitt'ir vr Ottld nwahania«>th barn y !ch ami i tamo arall a ystyriwyd YI" oedd y mwyairif olionynt, yn ffafr can:atau'r tal liwtn i bawb aoedd wedi croq(si JIjnell y triugain a deg, g¡:1I1 nad beth oedd eu sefyllfa ariannolv My!.¡r4;d bod rhoi'r sawl oedd yn derbyn un bunt ar ddeg arhugain y flwyddyn y tu allan i'r cynllun yn gwrth- weith:o cyn- hiklobyIrihlith y djosba; thtadau gweilhiol, ond yr oedd y lleiafrif o'r aelodau yn gryf lawn yn erbyin symud y cyleh hwn. Gwell, yn eil barn hwy, a fuasai codi eto swm y gyfran, nou ostiwng yr oed i bymtheg a thri_ ugain a dyna a gymeradwyir ganddynt ynghyd a chodi'r tal i ddeuddeg a chwech, os nad i bymtheg swllt yr wythnos. PEN BLWYDD Y CADqEDtAU. "Eiddo'r Arglwydd y rhyfel." "Yr Hwh sydd yn rhodio ar adenydd y gwynt, a'i Iwybrau yn y dyfroedd dyfnion." Ein Tevrn blyga heddyw i'r Arglwydd, A'i ddeiliaid, mewn atgof drwy'r byd, Meddyliamt am foddau'r gwroniaid^ Mewn dwyfol distawrwydd ynghyd. Safed pob un ar yr heol, Safed pob Hong ar y mor. SSaied cerbydau pob rherilffordd, Yn ddistaw addolwn yr lor. Safed pob un ar yr aelwyd, Pob teithydd yng nghanol y wlad. Pob mwnwr yn mynwes y ddapar, Ddiosgant ea ^pennau i'r Tad. Ond draw mae ieuenctid tan greithiau, Yn canu a'u calon ar dan Mae atgof y drin yn eu calon. A choncwest y drin yn eu can. Bronwylfa, D. EDWARD DAVIES. Aberystwyth. CARU, PRIODI, A BYW- Pa sawl llencyn yn y sir, Neu trwy yr oil o Gym:, A fedr ddweyd, a dweyd y gwir Na fu erioed yn caru; < Ac na fu 'rioed yn wan ei ffydd Yin n-/h rodio hetnlajnciyddiae^b. Ac na fu'n gwrido yn ei ddydd Dan wenau'r fun deg C)iaetp;a Bu'm fy hutn y.n llipryn main Yn hoff o gwmni'r merclied i ] Dechreuais garu (medd fy lJain) eyn 'rioed i'm ddysgu cerdded. Do, bum yn crwydro ganol now Drwy wrychoedd R, mieri A l'usgo f'hun trwy laid y ffOjl A. dywydd oer aneiri Ond hi fu riiSWj Bira bhwaith, Na gwyntoedd, .na gwlawogydd. 15rioed yn rhwystr ar fy nhaith nyd Iwybrau mwyn y mvnydd. Yn gyson 'r awn i Frcn-y-Mul Nos Lun. a Mawrth. a Merchar. Bob nos Sadwrn, bob nos Sul Nos Iau. a uhob nos Waajer Ond, fel ar bopcth da erioad, Daeth diwedd ar y Cartl A gwelwyd fi yn ddeunaw oed. Mewn adfyd yn ga.1aru. Yn galw f'hun yn hurtyn 11'01 Oherwydd bod mor anghall A gwneyd fy llw yn L!ah-y.Ddol, I gadw merch dyn arall. Mae'r ferch fu gynt mor fwya Yn nhymor ein carwriacth Yn awr yn hoeden uchel-drwyn A'i Hood o gaetiau diffaeth* A threth ar f'ysbryd nos a dydd Yw gwenwyn cas ei geiriau Ac ymbil 'rwyf am ddod yn rhydd Ar fyrder o'i chrafangau Ni wiw i'm yngan hanner gair Heb deimlo bias ei thafod; Os coeliwch fi, ces fwy na ffair. Pan gefais hon yn briod. Rhaid iddi hi byd A gwisgo'r bais a'r llodran. A cha^w'r pwrs a'r pres i gyd. A'u gwario ar adegau- Chwi fechgyn glan, o Jryn a bro, Sy'n dilyn llwybrau cariad. Cymerwch gynghor 'nawr am dro, Gan un sy'n wr o brofiad Mwyn yw cusan, mwyn yw sgwra, A mwyn. yw gwasgu Mari l Mae caru'n "Quite all right," wrth gwrs, Ond peidi-wch byth priodi. LLWYD O'R GORS FOCHNO, Medi, 1919.

Byd a Betws. I NEWYDDION O BOBMAN. Yn ysbod yr banner blwyddyn diweddaf gwnaebh Gwarcheidwaiid Camber well elw o dros gan punt oddiwrth gadw moch. Y mae trri. phwH glo newydd i'w hagor ym Mhenbont-ar-Ogwr, uid pell o Gaerdydd. Y matr "rivetters" yng ngweithfeydd New- port yn ennill pum cant o bunnau'r flwyddyn. Daethpwyd a rhai ohonynt i'r IIys yr wyth. nos ddiweddaf am wrthod talu treth yr incwm. "Mwy o briodasau, mwy o enedigaethau, a llai o farwolaefchau" dyna oedd adroddiad diweddaf y Cofrcstrydd Cyffredinol. Yn ysiod y chwarter a ddiweddai fis Medi bu 175,367 ledigaethau, 98,161 fechgyn a 85,206 (J ferched. Mr Thomas Fisher, clerc ac ysgolfeistr yng ngiiarchar Walton, Lerpwl, a ddewiswyd yn bennaeth carchar Caernarfon. PenodwyC^ M)r D Morgan JIones, bar- gyfroithiwr, sy'n hysbys ddigon yng ngogledd Sir Abertevfi, yn ysgrifennydd Undeb Amaethwyr Cymru, ac yr oedd nifer fawr yn ymgeisio am dani. Rhoes larll Bradford banner erw o dir i Lanymyncch er mwyn codi arno gofadail i'r becligyn a gollwyd yn y rhyfel. Y.r 'oedd )e*ha^iad .Seneddol Plymouth;, lie yr oedd Lady Astor yn un o'r tri ymgeisydd, ddydd Sadwrn diweddaf. Ond ni chyfrifir y pleidleisiau tan ddiwedd y mis. Ddydd Sul diweddaf yr oedd etholiad cyff- redinol Ffrainc. Y mae Alsace-Lorraine yn awr i mewn yn y gyfundrefn newydd. Gwyr pawb am fedr maer newydd Aberyst- wyth fel athro a'i ddawn fel arweinydd Ks- teddfodol, eithr nid pawb at wyr ei fod yn delynegwr tan gamp. Ceir engraifft o'i waith yn on Colofn Gymraeg yr wythnos hon. Yn 01 tystiolaeth y sawl sy'n honni gwybod, ni chafwyd oddiar 1841 rew caletach nag a gaed yr wythnos ddiwoddaf Nid oedd ewyllys y diwoddar Mr R. T. Raihes, Aberhonddu, namyn pum gair ar hugain, a gadawodd ei dri ohan mil a hanner i'w wrais. Y maa fform Llosfase, gerllaw Rhuthin, wedi ei phrynu gan Gyngor Sr Ddinbych am ugain mil o bunnau namyn pum cant, i'w defnyddio fel sefydliad i ddysgu amaeth- yddiacth. Bu cynrychio]ydd y Brenin o'r Windsor Park i lawr ym Mhibwr Llwyd, Caerfyrddin, y dydd o'r blaen yn prynu da duon oddiwrlh Mr David Phillips. Nid oedd hynay yn betTi nowydd ychwaith; y mae'n dod yi awr bob blwyddyn ers tair blynedd ar ddeg. Y Sadwrn ncsaf bvvris.da gweithwyr ar y ffyrdd yn Sir Gaer ddod allan ar streic am ragor o gyflog. Ar hyn o bryd ca'r dyn:cn yn y trefl uln swHt ar ddcg a deugain yr wythnos, a'r rhai sy'n gweifchifa. ar y ffyrdd gw!edig ddwy bunt a hanner coron. Mown trengbcLad ar gorfi .plentyn bach tri m3 ar ddeg oed, yn Llundain. dvwedwyd fod y meddyg wodi dod o hyd i nodwydd. ddwy fodfedd a hanner o hyd, yng nglialon yr un bach. Gan ddruted yw'r glo yn Canada ceir cwmniau mawrion yno yn mynd o dd:frif i g di mawn a'i werthif am bris rhesymol. Pam na wneir yr un peth yng Nghymru? Y dlwrnod o'r blaen lladdwvd llygoden ffrengig yn Widnes, swydd Lancaster, yn bwys a chwarter ac yn mesur deunaw mod- fedd a hanner o'i thrwyn i'w chynffon. Ac y mae Hygod o'r maint hwn yn both cyffredin yn vr ardal honnn Bu'r Paroh. J. J. Williams, Treforus, yn annerch gerb.on Cymrodorion Caerdydd yr wythnos ddiweddaf ar "Hedd Wyn, y bugeilfardd o Drawsfynydd a laddwyd yn Ffrainc cyn gwybod ohono am yr anrhydedd a'i disgwyliai yn Esteddfod Genedlaethol Birkenhead. Dywedir y bydd pris y glo o hyn allan yn ddeuswllfc y dunell yn llai na'r hyn ydoedd yn ystod yr wythnosau a aeth heibio Dywedir bod George Morgan, glowr yn Nhre»'Tci, Do Cymru, a hawl i'r tir lie y caf- wyd o .hyd i 10 yn y Forest of Dean. TTr cyffredin oedd y tir ar y cyntaf, ond wedi ei berchonogi erioed gan Morganiaid hyn. Bwrir led dwy filiwn o dunelli o lo yn yr wthiein. Ym Mrawdlys Durham ddydd Sadwrn (1I;,d- frydwyd merch pedair ar bymtheg oed i garchar am chwe mis am ]add ei maban bach. Fe gafwyd y plentyn mewn ty_a.1Jan a'i wddf wedi ci dorri. Dywedir y bydd ffrwythau Nadolig eleni yn weddol rad ac y bydd cyflenwad weddol oh'nynt. Bu chwilio mawr yn Llundain yn ddiweddar am y ddvnes hagtiaf <Ii gwedd, ac o amryw a gcisiai am yr "anrhydedd," bu'r beimiaid yn pemderiynu arni nos Wener diweddaf yn un > o chwaiaedai Llwndain. Mae'r wraig ffrdus i gael can punt yr wyth- ncs am gymryd rha-n arbonnig mewn drama. Mae Mr Art ur Rhys Roberts, pLod M ss Dilys Jones, y gant'ies hysbys, wedi ei ben- gyfreithivrr swyddogul yn y "Royal Courts vi Justice" Ar un adeg bu Mr. Roberts yn b irtner i Mr Lloyd George jn Criccieiih, ac efe oedd cynrychiolydd y cwmni yn Llundani. Yn 01 y cynilun i roddi taJ hen-oed i bawb dros drigain a deg mJwydd oed, gan nad beth a i'yddo'u haj.gyieinadau, bydd traul y wlad yn £ 41,000,000, y flwyddyn. Yr oedd rhai yn awgrymu goslwng yr oed i drigaJn a nhmnp, a phe gwueid hynny byddai'r draul fiynyddol yn di igaui mdiwn a deg. Ddydd G wener bu swyddog y Bwrdd Llywodraeth Leol g'wneu.thur lymehwiliad i gyhuddiadau a wtaaed yn erbyn meistr a meistress y tlotv yn Llanbedr. Gohiriwyd yr ymchwiliad am wythnos. Dediiydwyd David Davies, y bugail o Dartmoor, i benyd.wasanaeth am dair blyh- odd. Y mae yn bedwar ugaun namyn dwy, a rhyw hanner cannf o'r amser hwnnw wodi ei d;euli0 yng ngharchar.. Ar y daith gyntaf wedi'r ptroic daeth tair o longau pysgoca yn ol i Abcrtawe a gwerth pymtheg cant o bunnau (1 bysgod vnddynt gyda'i ° gilydd. Ac nid oedd y tywydd yn ffafriol iawn i bysgota ychwaith. Cafwyd eiia trwm iawn ar draws y wlad i gyd yr wythnos ddiweddaf, a rhew caled bob nos. Yn Spilsby, swydd Lincoln, cafwyd hen wr pedwar ugain a phump yn farw yn yr cira. Ar ol byw yn yr America am hanner canrif daeth William S. Lewis adre ar ymweliad i'w nen gartref yn Tredegar, De Cymru. Eithr yn fuan wedi cyrraodd fe'i cioiwyd gan geffyl a bu farw, ac ar gais ei blaait yn yr America fe eir a'i gorff yn ol wlad honno i'w gladdu. Bu gwrthdarawiad rhwng dwy long yn y culfor rhwng Prydain a Ffrainc nos Iau di- weddaf. Suddodd y llong Ffrengig vmhan munud ddamwam a clwllwyd dauddeg o fywydau. Yn ol ewyllys y diweddar Anrtiydeddus Eleanor Douglas Pennant, merCh yr Arglwydd Penrhyn cyntaf, caiff Sefydliad y Morwyr, Hirael, Bangor, ddwy fd 0 bunnau; Ysgol SL Winifred, Bangor, mil o bunnau; a Ysbyty Mon a.c Arfon ddeucant o bunnau. Y mae amryw o gj/munroddion eraill i sefydliadau dyngarol o bob mith. Yr oedd yn werth drcs chwe mil ar hugain. Can mlynedd i ddydd Iau diweddaf y gan- wyd, ynv Nghaerfyrddin, Brinley Richards, y cerddor Cymreig enw g. Bu farw ym mis. Mai, 1885, a'i claddwyd yng nghliiddfa Bron^pton. A Y mae merch 0 Se 'oia bell w&di dod yr holl ffordd i Brydain i chwilio am ed chariad, a fu'n filwr yn y fyddini Brydeinig yn y wlad honno. Nid yw wedi dod o hyd iddo pto. Er derbyn ohono drichant o bunnau'r flwyddyn, bu gwr o'r enw William Denmiss farw yn Bactersea yr wythnos ddiweddaf o bwyd. Cybydd ydoedd, yn ol y dyst- iolaeth, ac yn byw fel meudwy ers blynyddau lawor Yn ol mynegiad Esg-ob Ty Ddewi y mae angen can mil a hanner y flwyddyn ar yr Egiwvs yng Nghymru er sicrhau gwaddoliadau priodol a darparu ar gyfer y weinidogaeth. Yr oedd dros wyth gant yn Had o fethdalwyr y llynedd nag yr oedd y flwyddyn flaetnorol. Y mae hyn i'w brir.doli yn bennaf i'r diogeL web a dyledwyr. drwy'r deddfau dros amser a basiwyd yn ystod y rhyfcl. Y mae deuddeg o swyddogion Prydeinig a 391 o filwyr a gymerwyd yn garcharorion giJ11 yr Almaen heb fod unrhyw hanes am danynt hyd yn hyn. Rhydd awdurdodau'r Almatn bob cynorthwv i geisio eu holrhain. Y mae cyn-filwyr a morwyr Llanelli i gael neuadd fel man cyfarfod, ac y mae eisoes ganddynt un fil a saith gant o bunnau ar gyfer y trouliau adeiladu. Saet,hodd merch ddwy ar bymtheg oed ei hunan yn Blackheath, a hynny, yn 01 y dyst- iolaetli a roddwyd yn v trengboliad, am iddi fethu mewn arholiad ysgol. Y mae ym mwriad Gwarchoidwaid Ponty- pool, Mynwy, i roi tri a chwech dros ben i dl^dion yr ardal honno adeg y Nadolig. a hanner ooron ar gyfer pob plentyn. Dvwedwyd 'bod lien wr 75 mlwydd oed, ddedfrydwyd yn un o lysoedd Llimdain yr wythnos ddiwddaf am ladra.ta. wedi troulio- hanner can mlyncdd yn y carchar. Cafwyd o hyd i gtorff dynes mewn coedwig gerllaw Aldorshot, a'r tebyg yw ei bod wedr m8.rw ers rhai wythnosan. Nid oes neb yn gwybod pwy ydyw na But y daeth yno diwedd truenus. Y mae Bath r0 wedi wnderfvnu cyflwyne ;M.=.fraint y i'r Frif Weinidog, gan narl pryd y caiff f; d yn i'w derbyn yn gystal 'a'r trefi eraill sy'n disgwyl wrtho er ys tro Yn nhref Yore dywedir bod dros drigain < 11 barau ifeinc yn gohirio priodi am nad oes tai yno iddynt wneuthur eu cartro*

ITT al Bright at Home r iv, ov worth while ha ving real brightness and comfort to welcome you U7$ home when DRAWM waR. t ELECTRIC LAMPS will give you these lighting qualities without extra cost. I 1 From flectrical Contractors British made irb Ironmongers and Stores Rugby, England ROYAL CHAMBERS PARK PLACE. CARDIFF. -_M"):O!#" in™ | LAMBERT & BUTLER'S X Si WAVERLEY$ 33 CIGARETTES S; (STKAIGHT-CtJT VIRGINIA) <4/1 mid. q/\ 10™« 5i 20'»11 :i¡ Watch the men who smoke them; they are w cigarette connoisseurs. w Exceptional Quality.Sweet Smoking. '^2^0 The Imperial Tobacco Co. (of Great Britain and Ireland), Ltd. WM»lgg*g|| .æ1 The Imperial Tobacco Co. (of Great Britain and Ireland), Ltd. W 146

LAMPETER CELLAN.—Edward Llwyd, in his journey through South Wales, visited Cellan and :n his book makes interesting remarks of histori- cal value concerning the pi are. There, was in existence a famous well, supposed to be medicinal which was visited by a large num- ber of peop'e. The well was dedicated to Saint Callwen, a female saint of whom little is known. He further states that it was gen- erally believed that the p ace-name OeHan wag a corruption of Callwen. The general sup- position that the name is made iii- of Cel and. Llan seems ridiculous. The old opinion is fur- ther confirmed by the fact that the feast, of St. Callwen takes place on November 1st, and it seems that the dedication of Cellan Church from time immemorial was on t",gf, date. This is surely not a coincidence, but rather a proof that Cellan is really St. Cal wen's Church. The well, in close proximity to the Church, has for years bean covered and a pump erected over it

DYFFRYN. CONCERT.—The Council School was over- crowded on Saturday week on the occasion of a concert given by the G rT"Guides and Boy S-.outs in aid of tueir lunds. „r. \,l C. Owen, Pentremawr, presided and explained that the objects of the movements We, e to becure a healthy environment for young peop e and whoiesume activity outside the s~iiooi, combined with discipline, patriotism, and usefulness. The programme included recitation fccout Tom Jones; song by the Gu.de>; tambourine dance, I Miss Doris Owen; action song and dance, Guides; recitation, Miss Winnie Mary Thomas; Union Jack song, Guides. The Girl Guides pi-oduced the p.ay of "Peaches," t e d'amatic personae doing credit to their lieutenants-Miss Edith Owen and Miss Janet Rob t The I Boy Scouts produced an amusing piay entitled "The Burglar Trap," after which a speech by the Scoutmaster brought t e conceIt, to a c'ose. On the following Tuesday evening the Guides and Scouts were enia tained at supper by Mrs. Owen, Pentremawr, and a pleasanti evening was spent.

DEVIL'S BRIDGE. RECREATION.—The Committee met on Monday, under the presidency of the Rev. S. Harries Lowis, to consider how best to pr.o- mote the social side of religion. ,w- w(QJVt

(continued from previous coaimn). Dywcdodd Mr. Austen Chamberlain yn y Ty Cyffredin, yr wythnos ddiweddaf, fod' y Llyw- odraeth yn barod i roddi punt am bob punt » godir gan sefydliadau dyngarol yn y w!ad hon er esmwytha.u ychydig ar y trueni yn Rwrol. Yn hyn y mae'r Llywodraeth yn bared i fynd i fyny hyd at bedwar can mil o bunnau Gwna'r America, a gwlodydd ora'll yr un racdd Tra yr oodd dau o swyddogion pcrthymol i ddau fane yn swydd Cork. Iwerddon, yn mynd ag) ariam i dret.ia,;¡¡ ne/-U'tu>l ddiwmod ffair, daetli cwmni 0 ddynion ar eu traws, cymei- wvd meddiant ar ou oerbyd; a L'adrataw-yd dounaw mil o bunnau Bu darnwam ar y rhoilffordd gerllaw Crowe fore dydd Linn, a niweidiwyd naw o ddynion. I Dywed y swyddogion nad oes obaith am gynhyddu em cyfran siwgr ar gyiere y Nadoiig Y mae prinder mawr yn y wlad Am nad oes ddiaon 0 "trucks" wrth law i gludo'r glo i ffwrdd y mao pum mil o lowyr dyffryn Rhymney yn 8L Y mao Mr R. T. Jones, ysgrifennydd Undeb Chwarelwyr Gogledd Cymru wedi ei benorli vn ymgcisydd Llafur i wrthwynefbu Mr Lloyd Georgo yn yr etholiad nesif. Y mae Undob Annibynwyr Lloegr a Ohymru yn cyfarfod yn Bradford yr wythuos hon. Bu cwrdd croesaw ddydd Llun o dan r,wciniad y Maer air Faeres. I Yn Nottingham ddydd LJun dirwywyd Mia Masy Parker, drigain punt am werthu lIaetb heb fod i fyny a'r safes ac am gymysgu dwr a'r Uefritb. Talodd gweithiwr ym Mangor ddwy a dima.i am ganwyll. Yn y Uys Ileol, ddydd Lltzn, gorchymynwyd i'r aiiodwr roddi dimai ynf ol i'r prynwr. os Sul tforrodd lladrcai i mewn i Eglwys Crist, Glyn Ebbwy. Yfasant boteljiid o win. a dygasant gofrestr y joriodasau. Nid oedd yno ddhn arall iddynt i'w ladrata. Bu farw meudwy cyfo«i<hog yng Nghaerdydd ddeciirou'r wythnos, efe wedi byw er ys tro a" fara a dwr. Yn y trengholiad dywedodd eO nai fod ganddo ddig»on o arian ond ei fod yn gybyddlyd iawn. Y mae'r clefyd cysgu yn ddrwg iawn yn Canada ac y mae amryw eisoes wedi marw ohono. FFARWELTO A CHAR. 0 gyfaill ti a gofi-yr hen wlad A'r hettl le sydd ynddi; A'r annedd oedd mor heini Yn dlawd iawn ar dy ol di. Aberystwyth. DEWI TEIFJ 1JIIt

Last Stage of Anaemia Cured by Dr CasseM s Tablets. Mr H. J. Payne, 24 Mysore-road, Lavender Hill, London, S.W. 11, says:—"I was in civil life when the trouble came on. I lost appetite and then came an ever-increasing listlessness which no effort of will could snake off. I can- not describe how strengthless I felt; I had no energy at alL MedilcaJ treatment seemed useless. I was said to be incurable. The disease was diagnosed as failure of the lym- phatic gjlands or chronic anaemia. Once when a sample of blood was taken from my ear tih» lobe had to be punafcured three times be_ fore blood came, and then it< was aimost as fore blood came, and then it was aimost as thin as wotter. "I joined up, but soon was discharged. When I came home I got some Dr. Cassell's Tablets, and it was wonderful how I im- proved. I g\ained stre/ngth dlaily, got an appetite, and now feel wan and fit." Dr. Cassell's Tablets are the perfect modern home remedy for Nervous Breakdown, Nerve Failure, Ueuritis, Malnutrition, Wasting, Anaemia, Sleeplessness. Tndige,wtion, Kidney Trouble, and Premature Decay. Specially suitable for nursing mothers and women of middle age. Sold by chemists and stores in all parts of the world. Prices; Is. 3d. and 3s., the Z-i. size being the more economical. Free information on any case sent on request. Dr. CtraeU's Co., Limited. Chester-road, Man- chester, Eng..

LLAHCEITHO. FUNERAL.—Interment of the remains of Mr Evan Davies, Vedw, whose sudden death on the 6th November, at the age of s.xty-eigtab years, as reported in our last issue, wt. ade bn Wednesday week at Llangeitho Churchyard. The attendance at the funeral was ex^ept-OuaUy large. The officiating clergy were the Revs. D. L. James, vicar of Gartheli and Bettws Leiki; D. W orthinitcm, rector of L.angeitho; and 1. Hariieo-Wiaiams, vicar of Manorueifi. Th. chlof mourners were Mrs. Davies (w dow)-, Mrs. T. E. Meurig Davies, rhe Misses Betty and Hetty Davies (daughters), the Rev. Capt. J T. Davies, M.A., senior chaplain, Liverpool Garrison (son), the Rev. T. rj. Meurig Davies, M.A., vicar of Horbling, Lincolnshire (son-in- laow), Master Evan Li. B. Meurig Daviee (grandson), the Revs. T. R. Davies, .t>.D., J.P., vicar of Llanddewi Brefi, and Dame. Davies, vicar of Ash, Somerset (brothers), the Rev. and Mrs. D. G. Davies, Biaenpeiinai V.ca ago (sister and brother-in-law), Mr. John Davies, Grange, Llanio Road, Mr. David Davies, Fish., guard (brothers), the Rev. J. T. Davies, M.A., curate of Holywell, Flint, J. L. T. Davies, M.A., lieutenant and adjutant, RoyfU Air Force (nephews), Mrs. and the Misses Davies, Llan- ddewi Vicarage; the Misses Davi63, B aenpen- nal Vicarage; Mrs. Thomas, Grange; M*. Bunting, London; Mrs. Davies and Mrs. Morgan, Fishguard; Mrs Evans, (Vplan-is, peter; Captain and Mrs. Thomas and Miss Rees, Aberayron; Mr. T. Rees, Tynpam, Llandre; Mrs. Evans, Talsarr.; the Revs. I. Harries Williams, vicar of Manprdeiti; D. Hirries-Williams, curate of Lianbadarn Fawr;. T. Harries Williams, eurate of St. Thomas', Swansea; Mr. B. R. James, N. and P. Bank, Tregaron; Mr. Timothy Harries, Cellan; thot Misses Jones, Waunwen, Llanfair; Mr. S. Jones, Llwynceir, Lampeter; Mrs Jones, Llan- fairclydogau; Mrs. Williams, Swansea; Mr. John Williams, Tynbedw, Aberayron; Mr and' Mrs. Daniel, Northampton. Numerous flora): tributes were received, including a beautiful one from his tenants and the parishioners of Bettws Leiki Deceased was a generous sup- porter of Bettws Leiki Church, which he had attended from his .boyhood, and no movement for the furthering of the social welfare of the neighbourhood ever failed to enlist his sym- pathy and help. No man had a truer friend and no tenant a more kindly or considerate landlord. He combined a reserved and un- assuming disposition with great strength ef character and lofty principle which won for him high esteem in quarters far beyond the con- fines of his own neighbourhood. Sympathy is extended to his widow and children in their bereavement.

ABERfFRWD. PERSONAL.—The Rev. William Evans, at one time headmaster cf Uwyngroes, and of the Orammar School, New Quay, has gone to re- side at Neuadd Park, where his son (Ex- Private Ivor Evans) and Miss Morfydd Evans, his daughter, have been for some time. The- Rev. William Evans and Principa, Prys, M.A., contemporaries at Cambridge.

RHEUMATISM SCUT, SCIATICA, LUMBAGO. ft Tbe Safe and Effective Care. 4 ft Parol; VcgtisUt. » Chemisti & Stores 1/3 & 3/ or S?3, Strsrcwl,London Jf BLAlfTS PILLS BLAlfTS PILLS RABBITS! RABBITS! WANTED ANY NUMBER FRESH- TRAPPED RABBITS DAILY. Best Prices given. Cash and empties daily. Banker's rrferencr Bart icy & Co. t elephone: Illford 7iV. SYMONS BR0rM ANOR PARK, LONDON, EI2: Aberystwyth. i MOTOR COMPANY, Queen's Road. ISPACIOUS COMPLETE STOCK OF SPARE PABTB. Speciality—Ford Magneto Repairs, Remag- netising and Rewinding. A gen term"M ¡nin !I)J(":FiJ e 3f? tinguishers, of which we hol(I a Izood stock. LOVEDAY, Registerd Plumber and General Decorator, 22. Chalybeate Street, ABERYSTWYTH, Telephone 21 P.O. ThIs SeKsdliTs Pattern Books senf; out Immediately on application. (hrerful-fullof Life and Energy! "T J^QN T suffer trim Nervous Wtakness. CURACEA has givet) n^vr energy and life o many. Crnscant teotinsony *cei "id of won d,, rtuibelpf,-fyi-itsuffere-s CURACEA feeds the serves and rentores vgorotig h »;th. Be ohterful a d fir. for the strain of life. I Take 'CURACEA' Wonderful relief > n cases of NERVE EXHAUS- I TION, NEURASTHENIA, SLEEPLESSNESS, NEURALGIA, &e: Try it now and be lor ever grateful. Obtainable, post free, 1/3. 2/9 and 5/ iroin CURACEA Co. (Section 11), Elm Grove, London, S.E. 15. MY NERVES ARE NOW STRONG.