Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
...-",,--"-'''-_.'-'''-''-''---.…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
LLITH 0 LUNDAIN. Fe ddywedodd un o'n gwyr ieuanc disglaer, mewn araith ar y Ddrama, mai Llund,ain yw crucible Cymru, ym mha un y cymysgir gwahanol elfennau y De a'r Gogledd er mwyn llosgi popeth annheilwng a chadw aur pur ein cariad at ein gwlad. I sylwcdd- oli'r amcan godidog hwn, rhaid inni yn y Brifddinas gadw ein cysylltiad a phob agwedd o fywyd Cym- reig, hyd y gallwn. Un o'r anhawsterau pennaf yw diffyg cronicl cyflawn o hanes y mudiadau yng Nghymru. DTsgwyliasom yn hir am fwy o awel Cymru lan, a llai o fwg y sect, yn y wasg y dydcliau hyn, ond hyd yn ddiweddar, ofer fu'r disgwyl. Yn Saesncg y cyhoeddid yr unig gylchgrawn gwir genedlaethol ei nod, ond y mae ymddanghosiad Y Cymro yn arwydd fod Cymru yn bwriadu agor ei mynwes i'w phlant sydd ar wasgar. Parhaed yr ym- drech i godi llwyfan i bob symudiad teilwng o'n tra. ddodiadau a'n dyfodol, yn ddi-ragfarn ac yn ddi-oin Mae llu o wyr y wasg o Ffrainc newydd oifitn eu pererindod trwy Gymru a I.loegr, a thrwy garedig- rwydd y trefi ar hyd a lied y wlad, cawsant drem ar ein bywyd a'n golygfeydd. Yr oedd amryw o Gym- ru yn bresennol yn y ciniaw a ddarparwyd, a dis- gwylid anerchiad can Mr. Lloyd George, ond ni fedrodd ddod o Dy'r Cyffredin. Gyrrodd air i ddat. gan ei ofid, ac i ddangos maint ein dyled i'r gwyr sydd beunydd yn yinladd y frwydr am Heddwch ar y Cyfandir. Fe wnaed ymgais gan rai o'r Ceidwad- wyr penboeth i ail-daflu'r sen ar y Canghellor, trwy ei wawdio ar adeg y gwyddent nas gallai. ateb, ond ni fu iddynt nemawr o lwyddiant; nid felly y codir safon gwleidyddiaeth, a da gennym weled nad yw eu harweinwyr yn eu cefnogi. Ychydig o sylwadau wnaed yn y papurau newydd. ion ar bresenoldeb curad o Eglwys Loegr fel swydd- og yn y Boxing Match,' gynhaliwyd yma ychydig ddyddiau'n ol. Y mae rhai yn ei gondemnio'n rhagr farnllyd, ond teccach fuasai ei adgoffa na fu fawr o les yn deilliaw i Eglwys Dduw o ymdrechion y 'sporting parson' yn y dyddiau gynt. Cas gweled miloedd yn dioddef mewn tlodi a thrueni dirfawr- yn ymbil ar yr Eglwys estyn llaw i'w codi-ac un o'i hoffeiriaid yn dysgu ereill i gau eu dyrnau! Nos Sadwrn y gwelwyd y perfformiad cyntaf o chwareugan Arglwydd Howard de Walden a Joseph Holbroke—' Dylan,' sef yr ail a gyfansoddwyd ar chwedlau Cymru Fu. Cymerir diddordeb mawr gan lliaws o Gymry yng ngwaith T. E. Ellis,' fel y'i gelwir ar y rhaglen, ac fe geir disgrifiad manwl yn y rhifyn nesaf. Eglwys (M.C.) Clapham Junction.—Yrr wyf yn gobeithio nad oes neb o ddarllenwyr y CYMRO am funud yn coleddu y syniad mai rhyw fympwy gwag ac ymhongar sydd yn fy nghymell i groniclo rhai o weithrediadau yr eglwys hon: Fy nghred ddi- ffuant yw ei bod yn gwir deilyngu sylw, ac y gallant dan fendith yr Arglwydd fod yn symbyliad i weith- garwch, brawdgarwch ac undeb mewn eglwysi er- eill. A mwy na hynny am y credaf y rhoddant lawenydd i galon ac yspryd lawer mam a thad ac y mae eu plant yn aelodau o'r egTwys hon. Dyma grynodeb byr yn arddangos cynnydd yr eglwys am y pum' mlynedd diweddaf :-Aelodau.-1909: 217; Casgliadau, £ 294. 1910: 246; £ 303. 1911 246; £ 303. 1911: 278; £ 304. 1912: 289; £ 312. 1913: 306; £321. Ar sail y ffigyrau hyn, gwnaeth yr eg- lwys gydag untrydedd hollol, godiad sylweddol yng nghyflog ei gweinidog y Parch. D. Tyler Davies, yn gydnabyddiaeth o'i gwerthfawrogiad o'i lafur. Mi a obeithiaf na chaiff Mr. Davies byth achos i ddweyd yr hyn a ddywedodd y diweddar Barchedig John Angell James pan yn rhoi i fyny fugeiliaeth yr eglwys fawr yn Carr's Lane, Birmingham, ac yn mynd i eglwys fach yn suburbs y ddinas. Wei, ineddai, chwi roisoch imi bopeth ofynais gennych ni omeddech ddim a ofynnais gennych at unrhyw achos da, ond ces ofn yn eich parodrwydd i roi o'ch arian eich bod yn meddwl y gallech fy nirprwyo i i wneyd eich gwaith, ac, i'ch rhyddhau chwi o'ch rhwymedigaethau crefyddol personol i Grist, a than y teimlad hwnnw yr ymgymerais a gofal eglwys fechan nad oes ganddynt ddim i'w roi ond rhoi eu hunain." Ond da gennyf allu sicrhau nad yw eg- lwys Clapham Junction ar hyn o bryd ar y tir hwn, ond y mae yma lafur cariad o'r swyddog mwyaf gweithgar i'r aelod mwyaf distadl, ac y mae yr eg- lwys yn eithriadol am lafur a gweithgarwch y chwior- ydd. Yn ychwanegol at hyn wedi tynnu dyled y capel i lawr dros fil o bunnau yn ystod y ddwy flyn- edd ddiweddaf, teimlwyd awydd am harddu y cysegr a chael ventilation gwell ac electric light yn He gas. Aed at y gwaith yn ddiymdroi—pawb o unfryd calon yn y gwaith. Nid oes yn perthyn i r ddeadell yr un ddafad ddu na'r "ddafad ungorn a roi gymaint o drafferth i Hiraethog gynt. A'r Saboth diweddaf yr aed i'r capel gyntaf wedi yr adnewyddiad. Wedi'r bregeth yn y boreu cafodd yr Ysgol Sul y gweddill o'r dydd i gadw gwyl flynydd- 01 y plant. Un o nodweddion yr wyl hon yw dyfod. iad Mrs. l-loyd George atom i gyflwyno i'r plant eu certificates a'u gwobrwyon ynglyn a'r arholiadau blynyddol dan nawdd Undeb yr Ysgolion. Er nad aeth cynifer o blant ag arfer dan arholiad, daeth V rhai aeth i mewn bron oil allan yn y dosbarth rhagorol, ac enillwyd amryw wobrwyon. C'afwyd cryn ddifyrwch pan yr aeth merch ieuanc, Miss Lewis, Ysgolfelstres yn Streatham i fyny i dderbyn ei certificate yn un"g-. Cawsom anerchiad rhagorol gan arolygwr yr Ysgol, Mr. John Ashton, ar Rwymedigaeth Cymru i'r Ysgol Sul,' ac yn profi uwchlaw pob amheuaeth fod Ysgol Sul Cymru wedi ei chychwyn gan Mr. Morgan, Ysgolfeistr o Sir Aberteifi, 10 mlvnedd o flaen Ysgol Sul Robert Raikes. Sylwodd Mr. Ashton pa mor ddyledus yw Prydain a'r byd yn wir i Gymru fechan, gan mai o'i mewn hi y cafwyd pioneers y tri sefydliad sydd Y. wedi effeithio mwyaf yn eu dylanwad ar gymdeithas ym Mhrydain. Yr Ysgol Sul i addy&gu'r Beibl. Y Gymdeithas Feiblaidd, ac yn Newtown y cafwyd y Socialist cyntaf sydd yn tynnu sylw y Diwygwyr politicaidd mwyaf y byd heddyw. Y mae ein rhwymedigaeth ni fel cenedl yn fawr i'r Ysgol Sul, oblegid o honi hi y cawsom y pregethwyr sydd yn cael eu cydnabod a'u gosod ar restr flaenaf pregeth- 'wyr CristTonogol y byd, ac iddi v rhaid priodoli safle uchel gwerin Cymru mewn addysg a diwyll- ZI) iant. Gobeithiwn y cedwir ei nodwedd Gymreig yn iLlundain i fod yn ysgol pob oedran, ac na ddiryw. iai byth i fod yn ysgol i blant yn unig." Canodd y plant eu hymnau, Gweddi Plentyn,' 1 Dydd Coroni,' 'Pwyso ar ei fraich,' yn dra swynol, dan arweiniad Mr. R. L. Davies, yn profi y llafur oedd wedi bod i'w haddysgu, a chanodd y rhai bach eu solos a'u hadroddiadau yn fendigedig o syml ac effeithiol. Adroddodd Dosbarth o ferched ieuainc yn yr hen ddull Cymreig un o benodau o Esaiah. Cyflwyn- odd Mrs. Lloyd George lyfr i bob plentyn perthynol i'r eglwys, ac yr oeddent yn rhifo no o blant dan 14 oed. Llongyfarchodd M.rs. Lloyd George yr eg- lwys am harddwch y capel, ac yr oedd wedi cael boddhad neilltuol wrth glywed v plant yn canu ac adrodd, ac yn acennu Cymraeg mor groyw. Credai fod eglwys Clapham Junction yn un o'r eglwysi mwy. at gweithgar yn y Cyfundeb, a theimlai yn sicr y gwnai y bobl ieuainc eu rhan i gadw i fyny ei chymeriad da a'i gweithgarwch. Yr oedd yn gobeithio nad ai apel a gwahoddiad taer yr arolygwr ddim yn ofer, ond y ceid gweled ychwanegiad sylweddol yn yr Ysgol y flwyddyn hon eto." Ar ei ran ei hun ac ar ran yr eglwys, ac yn arbennig y plant cyflwynodd y Parch. Tyler Davies ddiolchgar- wch gwresog i Mrs. Lloyd George. Yr oedd pob plentyn yn foddlawn aros am fis heb ei wobr, er mwyn y pleser o'i chael o law Mrs. Lloyd George. Mae yn sicr yr erys noson y plant bellach yn sef- ydliad blynyddol ynglyn ag eglwys Clapham Junction. D.E.
YR YSGOL HAF GYMREIG.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
YR YSGOL HAF GYMREIG. Cynhelir y ddeuddegfed Ysgol Haf flynyddol mewn Cymraeg ereni yng Ngholeg Crist, Aberhonddu, o Awst 3ydd hyd Awst Isfed. Amcan y cwrs yw cyn- ysgaeddu athrawon mewn ysgolion canolraddol, yn gystal ag efrydwyr eraill a gwybodaeth (o leiaf mewn amlinelliad) am ffurfiad, gramadeg,a llenyddiaeth yr iaith Gymraeg, ac hefyd awgrymu dulliau cyfaddas er dysgu'r Gymraeg yn y cyfryw ysgolion. Mae y boneddigion canlynol wedi cydsynio i ddarlithio:- Yr Athro Syr Edward Anwyl, M.A., Aberystwyth; yr Ath-ro J. E. Lloyd, M.A., Bangor; Mr. S. J. Evans. M.A., Ysgol y Sir, Llangefni y Parch. H. Elvet Lewis, M.A., Llundain; Mr. D. Samuel, M.A., Ysgol y Sir, Aberystwyth; Mr. H. Howells, Treorchy; Mr. Howell T. Evans, M.A., Caerdydd Mr. W. J. Griffith, B.Sc., Caernarfon; Mr. Ifor Williams, M.A., Bangor; Mr. Morgan Watkins, M.A., darlith- ydd ym mhrif Goleg Paris Mr. T. W. Berry, Arol- ygydd Addysg Rhondda, a Mr. John Griffith, B.Sc., Ysgol y Sir, Dolgellau. Traddodir yr araith agor. iadol yr wythnos gyntaf gan Mr. F. Rowland, U.H., M.V.O., Caerdydd, a'r ail wythnos gan Mr. J. A. Bradney, U.H., Talycoed, Mynwy. Bydd y Parch. Joseph Jones, athraw yn Ngholeg Diwinyddol An- nibynnwyr Aberhonddu, yn darlithio ar yr angen am gyfieithiad Cymraeg o'r Testament Newydd, a'r Prifathraw T. Lewis, Coleg Annibynnwyr Aberhon- ddu, ar yr arigen am .gyfieithiad Cymraeg o'r Hen Destament. Bwriedir trefnu pleserdeithiau ymysg pethau ereill dan arweiniad Mr. Roland Thomas, Aberhonddu, i'r Priordy, y Castell, Newton, Y Crug a'r Gaer, Llansantffraid a Chwmdu. Trefecca, I.lyn Safaddan, Cefnybedd, a'r Bannau. Mae Miss Philip Morgan, cyn-faer y dref, wedi addaw darlithio ar y dref a'i hynafiaethau."
ABERGELE.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ABERGELE. Brynhawn Iau diweddaf, cafodd aelodau eglwys a chynulleidfa y M.C. yn Abergele wledd i, ddathlu dyfodiad y Parch. W. R. Owen, B.A., o eglwys Jerusalem, Bethesda, yn olynnydd v Parch. Francis Jones, yn y fugeiliaeth. Yn yr hwyr bu cyfarfod cvhoeddus i sefydTu a chroesawu Mr. a Mrs. Owen i'r eglwys a'r cylch. Llywyddwyd gan Syr J. Herbert loberts, A.S., yr hwn a sylwodd fod yn dda ganddo fod amgylchiadau wedi caniatau iddo fedru dyfod i'r cyfarfod diddorol a phwysig hwn yn hanes tref Abergele. 'Roedd cyfarfod i'r diben o sefydlu a chroesawu'r bugail newydd yn bwysig nid yn unig i'r eglwys. ond hefyd i'r ardal yn gyffredinol. Teimlai ef yn llawen weled o Mr. Owen ei ffordd yn glir i gydsynnio a'r alwad a gawsai i ddod yn ar- weinydd yr eglwys ym mhethau dyfnion Duw. Wrth edrych yn ol ar hanes eglwys Abergele, gwelent iddi gael ei breintio yn uchel yn yr amser a basiodd, ac am ysbaid maith cawsant wasanaeth medrus y Parch. Francis Jones, gwr fu yn arweinydd yng nghylchoedd uchaf y Cyfundeb, ac yn bregethwr nodedig yngolwg De a Gogledd. Yr oedd ei bresen- oldeb yn y cylch yn gosod urddas ar yr eglwys ac ar y dref,"a'r teimlad pan gwympodd oedd mai nid peth hawdd a fyddai llenwi'r bwlch. Fodd bynnag, teimlai ef yn berffaith sicr eu bod fel eglwys wedi cael olynnydd tra theilwng i'r gwr hybarch yn eu gweinidog newydd. Doniwyd Mr. W. R. Owen a galluoedd meddyliol cryfion, cymhwyswyd ef gan addysg, a chysegrodd yntau ei alluoedd disglaer i'r amcan o bregethu efengyl Iesu Grist yn ei holl gyf- lawnder. 'Roedd ei ddyfodiad i Abergele yn beth o bwys i'r eglwys ei hun, tuagat chwanegu at rif ei haelodau, ac yn arbennig tuagat nerthu ac ad. newyddu ei hyspryd. Braint werthfawr hefyd i gylch Cyfartod Misol Dyffryn Clwyd fyddai cael cefnogaeth a sytnbyliad gwr o fath Mr. Owen o ran cymeriad a phersonoliaeth, a byddai yn dwr o nertb ac yn arweinydd doeth yn eu plith. 'Roedd ei ddyfodiad yn beth ffortunus iawn yn y cyfwng hwn yn hanes achos crefydd yn y wlad. Gwelent beth- au'n ymgodi a barai iddynt i raddau ymbruddhau, megis difaterwch, chwant am hunan-bleser, a'r ffaith fod cynifer ar feusydd Seion wedi eu dal gan gwsg. Mynai rhai fod dylanwad y pulpud wedi darfod, eithr nid dyna'i gred ef. Barnai nad yw efengyl Iesu Grist yn awr ddim ond dechreu megis ar ei gyrfa fel gallu i ffurfio bywyd y genedl. Dirwynnodd y Barwnig anrhydeddus ei sylwadau i fyny drwy atgofio'r aelodau fod ,gan bob un gyfrif- oldeb i gydweithio a Mr. Owen. Ofer, hefyd, fyddai pob ymdrech heb bresenoldeb Arglwydd mawr y winllan. Anogai yr eglwys i roi gweddi yn gyweir- nod y bennod newydd oedd yn awr yn ymagor yn ei hanes. Estynnent oil groeso cynnes i'r bugail newydd a'i briod, a dymunent oil ar i'r Arglwydd estyn iddynt nerth ac iecliyd i lafurio'n hir iawn yn y cylch, i'w harwain ar hyd llwybrau'r gwirionedd fel y mae yn yr Iesu. Rhoed hanes yr alwad gan Mr. G. T. Evans, Ysgrifennydd yr eglwys. Anerchwyd ar ran Cyfarfod Misol Arfon gan y Parch. J. T. Job, Carneddi, a Mr. D. Griffith Davies, Bethesda a thros Gyfarfod Misol Dyffryn ( Clwyd gan y Parch. Ellis James Jones, M.A., Rhyl, a Mr. D. S. Davies, Plas Castell, Dinbych. Siaradwyd ym mhellach gan y Parchn. Owen Evans, Corwyn Bay, a fu yn gofalu am yr achos wedi marw'r Parch. F. Jones; J. Henry Davies. gweinidog Presbyteraidd Pensarn Morgan Davies (A.) W. G. Owen (Llifon) John Kelly (W.), a Mr. John Jones (Bodeivion). Wedi i'r Parchn. W. R. Owen gyflwyno'i ddiolch i i'r siaradwyr oll, terfynnwyd y cyfarfod gan Mr. Robert Davies, o eglwys Jerusalem, Bethesda. Dechreuwyd y cyfarfod gan y Parch. R. W7. Jones, ALA., Gerlan. Ddydd Gwener cafodd holl blant yr eglwys de yn yr ysgoldy. Wedi hynny, aethant i gae Tan'rallt, i chwareu am ddwyawr. _0_.
COLOFN Y BEIRDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
COLOFN Y BEIRDD. Golygydd Y Parch. T. Mordaf Pierce, Iscoed, SAITH ARDDERCHOG-BETH IEUAN AWST. Hoyw farch cad—rhaiadr yn rhuaw,—y mor, A mawrwynt yn rhuthraw Dibyn a chroch lyn uwch law, A chaddug i'w gorchuddiaw. Y CYMRO." Hawddamor, Gymro newydd! Mae croeso Gwalia Wen Yn rhedeg atat, ac am roi Y fendith ar dy ben. Mae ambell un yn holi, A holi mwy, mi wn, Wrth glywed dy leferydd,—" Beth Fydd y bachgennyn hwn?" Ar awr dy enedigaeth. Caed argoel ddistaw, gref, Daeth diffyg ar y Lleuad gron- Daeth caddug ar y dref. Proffwydai'r argoel honno Am enedigaeth gwr A anwyd erbyn dvddiau blin Yn ymyl llys Glyndwr. Wel, bellach, ymwrola. Gwna anhawsterau'n sarn I gerdded rhagot, a myn fod Yn Gymro hyd y earn. Clyw leisiau gwerin Cymru Yn tori'n frwd ar g'oedd— Hawddamor, Gymro anwyl, Hawddamor,"—Clyw y floedd. HEN FYNWENT Y LLAN. Chwareuais o'th amgylch, do, filoedd o weithiau, Gan redeg yn ysgafn a gwaeddi yn glir, Mi sethrais, do, ganwaith, adfeilion dy furiau, Heb feddwl am ddiwrnod cawn le yn dy dir. Mi genais y gwanwyn yng nghwmni yr adar, Heb gofio fod eng:yl yn seinio fan hyn* Gan ddysgu teloriaeth i'm brodyr orweddent, Yn yr hen fynwent fechan ar ochr y bryn. Chwareuais o'th amgylch a'th amdo o eira, Heb feddwl mai oerach oedd oerni y bedd, A gwynnach y gynnau a gaffai fy mrodyr, A harddach eu gwenau yng nghwmni dy hedd. Chwareuais o'th amgylch yng nghrinder haf-hydref, Pan nad oedd un awel i grychu y llyn, Heb gofio yr haf-ddydd diderfyn orweddai, Tu hwnt i'r hen fynwent ar ochr y bryn. Chwareuais o'th amgylch tra 'roeddwn yn blentyn, Mae nghalon yn chware o'th amgylch o hyd, Fy mrodyr, nas gwelais, maent yno yn disgwyl, Nes imi gael digon ar chware y byd. A'th furiau o f'amgylch, o gad imi gysgu, Lie cerais-cymhletllwyd fy nghalon yn dyn, Mi hoffwn gael gorwedd, a chysgu, a deffro, Yn yr hen fynwent fechan ar ochr y bryn. Brynmarian. OWEN o FON.