Y Cymro

CONGL YR ALLIANCE. GAN Y PARCH. ELLIS JONES, BANGOR. ? — Rhaid1 d mi egluro fy hun wrth wneud fy ym- ddanigosiad cyntaf ar dudalennau y tCymro.' Er fod y ipenawd uchtod1 yn igymysgedd o igymraeg a Saesneg, y mae yr "Alliance' mor adntbyddus yn y Dywysogaethi fel mai afraid fvddai itrafferthu troi i'r Gleirlyfr am: air, iCymraeg. "Y Cyngrair," medd- ycih: Ie, yn ddiau ond y imae igeinnym, igymaint o Gyuigrheiriau yn ein mys'g, fel na wnelid ond drysu y darllennydd wrth henawdu ein llijbh yn "Gongl y Cyngrair." Ac ni fyddai neb fymryn nes. i'r goleu pe yn ychwanegiad 'C:yngrai,r y IDeyrnas Gyfuiiol." Ond mid o-es mewn na ':Chwm na 'Llan.' drwy Gym- ru Ibenhaladr nas. gwyr y cyfan ac yr "Alliance." Olblegid p',Ie magwyd y iCyimijo ueu'r Gymraes na chlywodd Plenydd, y gloch arian s'ydd y deugain m'lynedd hyn wedi bod yn .J ad leu hawliau sobrwydd mor bybyr yn ein mysg? Tafod, Cymraeg yr Al- liance yw y gwr hyawdl o'r Hafod-lon. Dyna ti yn awr Ðdarllennydd, yn g-wybod mai 'Dirwest' fydd baich yGongl: ac er cymaint sydd wedijei draethu ar y pwnc, nid yw wedi ei ddihysbyddu tra parhao meddwi, (bydd angen y Dirwestwr ac yn ol poib argoelion presennol, pery ihyn.ny yn hir. Y Ddau Lais. Ni raid gwneud ymddrheuriad am gyfeirio at y rhyfel, oblegid ier dechreu Awst nid ydym yn medd- wi am ddm arall. Y misoeddi cy;nta'f, bu Dirwest wyr yn hynod ddistaw tybid ar y ,pryd mai drwy fod yn fud y byddid yn effeithiol, v touasai llais y fagne-v yn ddigpn uchel i ddeffro cydwybod y wl'ad i wneud ei dyledswydd yn yr argyfwttg presennol ond y mae Isiomiantehwerw avedi'n goddiweddyd, Ac achos sydd gennym,i edifarhau- am fod yn ddis- taw oyhyd. Mae y "Fasnach' wed-i bod yn uchel ei cMoch o'r eychwyn yn y lie ae ar yr adeg yr oedd siarad yn; 'Uchel' a phenderfynol yn talu. Yn y 'wlad,' mae'n wir, y mae'r 'Fasnach' wedi bod yn cymeryd arni nad oedd yn awyddus i'r genedl feddwi lilawn icymaint ag yr larferai1 wneud ond yn y 'Sen- edd' y imae ei chloch fawr wedi .bod yn ddigon clywiadwy: yno y mae wedi bod yn taeru a. bygwth yn eithaf gwyneb-galed. Ac y mae' wedi bod yr un mor daer yn y 'Llysoedd' hefyd. A hyd yn hyn, hi sydd' wedi caiio1 y dydd. A ydyw wedi gosod ei harswyd ar y Weinyddiaetih Rhyddfrydig ibresennol ? Nid bieb lreswm y miéle llawer o honom yn oini hynny. Pe bae y Weinyddiaeth yn ystod mis. Awst diwedd- aif wedi cydio yn y cwestiwn gydia deheurwydd a phenderfyniad, :ni ch.awsid Mr..McKinnon Wood, ar ran y Weinyddiae-th, yng ngbaiso: Tachwedd, yn gofiy-n 'i'r Ddirprwyaeth Ysgotaidd ymddangosodd ger ei fron ar ran D,irwes:tv,yr y wlad honno, pa lawn awgiyment hwy ddylid ei dalu i'r Fasnach pe cyfyngid, arni yn ysto.d y iRhyfel ? Cwestiwn rhyfedd i'w .ofyn gan aielod o Weinyddiaeth oedd wedi cau ariandai y Deyrnas am ddyddiau heb o'fyn caniatad mndyn, sydd wedi rhwystro pysgotwyr .glannau mor- oedd y Deyrnas i iddilyn eu .galwediigaeth wasan- aethgar, sydd wedi gwahardd -trafnidiaeth amryw o'n porthiladdoedd i iforwyr ,Prydeinig,-sydd wedi yimyryd drwy oichymyn pendiant a masnachau er- eiH? Ni chlywsom fod y .iLlywodraetih yn 'son am xoi ,'Iawn' i neb o honom am lymyryd yn ffynonell- au ein hen ill on •. tybiem fod 'iBuddianaii v 'Genedll oil yn cyfreitbloni pob ytayriad o'r fatbi. Ond nid felly gyda y "Fasnach rhaid gwneud 'eithriad' o hooi hi a ,rhodd.i iddi delerau na chynygir eu telbyg i neb a "all! Pah aim y mae hiyn? Os nad v iiheswm: yw fc d ar ein Llywodrasth ei hof.n, y mae yn anhawdd lyfod o hyd i un T'heswiill arall. A gair o'i enau, heb fyn'd i ddadleu. a neb, y mae y Prifweinidog yn cael caniatad parod i godi miliwn yohwa:negol o filwyr, a chalai yr un parodrwydd pe deisyfai Ifiliwr arall: dim ond codi ar é, draed a dweyd fod an; ;en tair miliwn nei; Ta'gor 0. bunnoedd i ddwyn coste. u y rhyfel, y mae y Canghellydd yn ennill :ei bwy, it. Ond i ;gyfyngu jhyw gymaint ar y Fasnach sy'n meddwi y wlad, gwrthoda y Prif- weinidog yn 'bendant i ymyryd onis ca addewid o g yd wei t h, red i a d o bob rhan o'ir Ty! Cyfaddefwn ein sioimediigjaeth. Mae hon yn eglur yn Fasnach sy'n cael ei Hafrio, a phriodoi goiyn pia wasanaeth wnaeth neu a wna i'r iGienedl i gael ei ffafrio felly yn an ad un fasnach a buddiant a'r:lrl? Tystiolaeth Unfrydol ipawib yw ei hod yn rhwystro y Genedl ar hyn o ibryd. rGwelwyd hyn yn igynnar gan Awdurdodau Rwssia. iBeio wneid fod y Fasnach feddwol yn yr Ymerodraeth honno yn cael ei pherchenogi gan y Wladwriaeth a idiau fod dirywiad a:mlwg wedi cym. erydHe ym moesau y Rwsiaid, yn enwedi,g yn y pentren gwledig- fel effaitlh agor tafarnau ymerodrol ymhob ardal lie nad oeddynt yn flaeno-rol, a hynny yn ify,nych yn nannedd gwirthwynebiad, yr ardalwyr mwyaf oyfrifol; ac yn oedd y difrod wyddid oedd yn dilyn yno, yn irhybudd d; ni yn y wlad hon rhag myn'd i ymgipris a bwrdeisdrefoli y Fasnach sydd yn .freuddwyd i rai yma. Ond prin nad ydym wedi'n ha,rgyhoeddi nad. dr.wg ,i igyd oil ydyw y gyfundrefn wrth ganfod1 fel y mae y Czar a gair o'i enau yn ga;1lu diddylmu masnach y Vodka drwy ei Deyrnas, gyda yr effiaith hapuis fod Gweinid'og Cyfiawnder ^Minister ofijustioe) wedi Tihoddi gor,chymyn, yn ys- tod y dyddiau di-weddaf, i atal miyned ymlaen gydag adeiladu carcharaui newyddion! Dim tafarn, dim carchar yehwaith. idymia sydd yn imyned ymlaen yn nhrefi a dinasoedd: Rwsia. Ac y mae YT un gofal yn cael ei gymeryd gyda y fydddn. Cafodd Milwyr y Czar eu concrio yn Mukden gan Filwyr y Mikado neu yn hyteach cawsant eu eoncia gan, y Ddiod: gwyddis mai byddinoedd wedi eu llygru gan Feddw- dod oedd: yno. Llosgwyd y wers i enaid y Rwsiaid. A heddyw, y mae rhod,di temtasiwn i filwr i foo' diodydd Imeddwol-ie, h!yd yn oed gwinoedd ysgeifn,. yn drosedd y geUir ei goslbi a marwola-eth. Dien- yddio dyn am; demtio Milwr i yfeid! "Eithafol" meddych; ond cofier cymaint sydd yn di'bynnu ar fod pob milwr yn rhydd i roi ei oreui ar feusydd gwaed. lyd Poland! Blyddin sobr, a betih yw yr effaith? Dimi Llai nag agioriad: llygad i'r :Byd, ac i n4b, yn fwy nag i'r Germaniaid a'u gwrthiwynebant. Heb- law ,synnui y B'yd at eu dewrder a'.u buddugolia,eth- au, y mae'nt yn synnu pawlb o honom, at eu tirion- deb tuag at eu gelynion. Nid yw y Byd' wedi ei syfiidainnu mewn arswyd wrth ddarllen am greuton- derau y Rwsjaid at y gorchfygedig! IMor wahanol ydyw ymddygiad y,,Alilwyr Eliltm,ynaidd? Y penod. au duon fo erchyllderau yn (Belgium a 'Go.gled.d Ffrainc! Ac y mae ;pdb li>e i .gredu 'mai w,edi i, Filwyr 'Germani ddlechreu dyfod i gael eu gwala o ddiodydd meddwol yn y trefi a'r dinasoedd, gorchfyg- edig y torasant allan i (fiod yn debycachi i; haid o waedgwn gwancus nag i ddynion yn yjmiladd a dyn- ion dyna y ipryd sut bynnag yr aet'hant yn wall- got. Ac nid oes digon ,o rinwedd ym moroedd y Weilgi fawr i olchi ymaith halogrwydd gwaed di- n.iwedi!Belgium oddiar, ddwylaw anfad 'Germani! Ac nid dyna yr oH. Pan ddaeth y 11 uoedd buddu,go'l- iaethus, ar eu rhawd i 'olwg iparis yn nechreu Nledi, piahiam y gyrwyd hwy yn eu holau o lannau y Ùlame? I ,Ro,edd' ,gan .selerydd gwin gwlad Champagne yn Ffrainc gymaint i wneud a hynny ag1 ydoedd ,gan Luioedd; Joffre a dewrion French! Gwaedd Goreugwyr. Ni (bu erioed gymaint o gondem.nio ar y Ddiod, sut bynna;g yn 'Y wlad hon, ag 'syd.d! heddyw, a hynny hefyd 0' gyfeiriad.au nad ydys wedi arer a chlywedcondemnio 0 hionynt. Mae ^rglwydd Kitchener v/edi crefu geinnym; i beidio difetha, (6.1 waithl gartref, drwy demtio y. dyn ion i yfed. Ac nid helb actios yn ddi.au y codai ei l,ais pan yr ystyr- ir fod i allan obiob, 6 o.'r rhai sydd clan ddisgyblaeth yn y gwersylloedd' yn euog i raddau mwy neu lai o anghymwyso eu hurnain yn y modd hiwn, A'i anad'l olaf ymron dyna ydoedd gweddi Argwydd Roberts atom. Mae meddygon enwocaf y deyrnas yn eu hategu nid yw Syr1 'J. Crichton Browne yn ben- 'boeth'yn dixwestol mewn un m/odd', ond y mae yn condemnio y (Diodydd Alcoholaidd yn ddiarbed i'r milwr yn y camp dan ddisgyblaeth, yn ogystal a yn y Trenches dan dan y gelyn. "Adeg llwyrym. wrthodiad cyflawn i bob idosbarth o, hanom "ydyw yr adeg bresenol" ebai ef. Y maet yn canmol clodydd •y Tte i'r ulchielion dylid newid yr enw 'Te.etotal' a'i ysgrifennu yn 'TeatO'tal' eibai ef. "'Gwaredwr y Byd yw Te. Adeg a fu, teimlid nad oedd yn ddiogel i filwr ar faes i yfoed dwfr gan ei fod mor 11awn o hadaui afiechydon ac olblegid hynny 'roe.dd rhes,wm drois estyn alcolhol iddo. Erbyn heddyw drwy ymchwiliadau llafurfawr Sims Woiodhead, mae pob esgus' wedi ei ,symud o'r ffoTdd mewn chwarter awr, geHir puro y dwfr aflanaf o bob math o hadiau heintus. Do/lna sydd yn cyfrifam iechyd1 .rhyfedd'ol ein Milwyr yn Ffrainc heddyw, ragor ydoedd cyflvvr pethau yn ystod Rhyfel Deiheuibarth Affrica. Mae'r enteri,ca'.r Typhoid marwol wedi peid'io 'blino ym- ron Oifer fyddai ychwanegu ait riestr y rhai sydd yn uno! yn y cri. Ardystiad Byrr. Nis fgallwn ymatal heb gyfeirio at aipel ddifri,fol un o wragedd y Deyrnas, se £ Mis. Parker, chwa,er Arglwydd Kitchiener. !Hi sydd yngtyfrifol am dynnu allan yffurrf o. ardystiad canlyno-I i'n milwyr ieuainc. "I fod o',r' gwasanaethi llawnaf i'm Gwlad, ac i garilo allan ddymuniadaui Arglwydd1 Kitchener yn y 'cyfnod presennol o argyfwng' cenediLaethol, yr, "n d yn acldaw ymgadw odd;wrth bob diod- ydd .aedd'wol tra y paihao y rhyfel (oddigi-rih dan gyfa: wyddid IMieddyg) ac i gymell lereill' i wineud yr u ,modd." Ac y nae'n hyfryd ychwanegu fod nifer mawrion o'n diyi ion ieuainc yncymeryd yr ymrwymiad. 'Roedd 24 o fechgyn ,Bethesda, Adon, y dyed o'r blaen y 1 icycihwyn am y GwersyH i Llandudno, a diaTfu i 190. honynt arwyddo yr Ardystiad o wi f odd calon iPos-i-bl; mai yr hyn oedd yn cyfrif am y parodrwydd hwin o du y b,echgy,n ydoedd y ffaith i'r Recruiting Officer alw eu siylw fod danpaliaeth aT gyfer hynny mewn ystafell gerllaw: ni cheisiwyd detfnyddio Ilmrhw fath o ddylanwad ;gan.ddo i'w perswadio', dim ond yn unig alw ieu sylw. Llew Tegid ydoedd y swyddog1 hwnnw. Os nad oes swyddo'gion byw i wneud hyn mewn mannau er;elll, bini ellidcae1 irhywrai gwirfoddol i ofalu am y gorchwyl tra phwysig hw:n.?