Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
FY ATHRAW.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
FY ATHRAW. GAN YR HENADUR JOHN M. HOWELL, Y.H., ABER- AERON. VII. RHWNG Aberaeron, a Llandyssul, wedi gadael Llanarth, yr ydym yn ebrwydd ar war "Sion Quilt," gwlad rhedyn, eithin, ac ysgyfarnogod. I b Dydd Iau, Medi pfed, yr oedd y grug yn hiy gogoneddus nag arfer, dydd el added igaeth y Parch. Thomas James, M.A., Llandyssul. Son- ir yn ami am erw Duw." Wele erwau Duw o bob tu, mor bell ag y gwel y llygaid, gyda rhwvdwaith o nudd drostynt, sydd yn gwneud c\ faredd y grng yn fwy. Nid yw dyn wedi aradrn a rhychu y bron- nvdd, a thyfu ei gropiau ei hun,, y fifordd yma. Duw sydd' yn ffarmio "Sion Quilt "y rhand'r neilltuedi.g ac arddunol hwn. Ar yr aswy y mae dyffryn C'lettwr, gwlad Sarnicol," bro y brwyn, a'r brithyll. Cain ddysgodd y grefft o drin y ddaear. Efe wnaeth y swch, a'r Mower a'r Binder. Bugail oedd Abel. Dacw ef a'r drum y waen. Eiddo Abel yw'r dyfodol, er mor an- hawdd yw credu hynny heddyw. Ar hyd y ffordd hudol hon y cerddai yr Athraw i'w gyhoeddiadau Sabothol, i LJan- arth, a'r Ceinewydd, a Chapel Ffynnon, a Pen- sarn, a Phenmorfa. Ar hyd y ffordd hon y cerddem ninnau, 47 mlynedd yn ol, fintai hiraethus a llwfr wrth ddychwelyd at ein tascau yn yr Ysgal; end mintai afiaethus, os nad crechwenllyd pan yn dychwelyd adref. Pa le y maent? Y mae y Parch. D. R. Wil- liams, Salem, Aberystwyth, y Parch. T. P. Thomas, Gyfeillion, Rhondda, a Mr. D. J. Rees, wedi hynny o Abergele, "wedi myn'd gartre'. Dyna air yr Athraw. Gair pagan ac nid gair Cristion yw-" y di- weddar." Y mae Mr. E. Lima Jones a minnau yn aros o fforddolion Aberaeron,. Ystyrrid yr hybarch William Evans, Gweini- dg yr Annibynwyr yn Neuaddlwyd ac Aberaer- on am 60 mlynedd, y sant perffeithiaf welwyd yn y parthau hyn. Yr wyf yn cofio ei fod yn siarad yng nghapel Ffosyffin, yn. angladd y Parch. Joseph Jones, Gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Yr hyn y tarawai efe wrtho yn ddamweiniol, megis,—ac a ddywedai rhwng cromfachau wrth bregethu ac areithio oedd ei bethau disgleiriaf. Dyma un o'r sylwadau-—" Pe buasai yn rhaid i mi fyw yn, annuwiol am hanner awr, er mwyn ennill y nefoedd, collwn hi." Anhawdd dychmygu honiad cryfach. Gwyddai pawb ohonom, ei fod yn dweyd y gwir. I'r un dosbarth y perthynai yr Athraw. Yr oedd yn caru dysg a llyfrau, ond yn is na'r gol- udoedd deallol; ymserchai ei ysbryd gyda char- iad oedd bron a bod yn gwbl rydd oddiwrth yr anianol, yn Nuw, yn y Duw byw. Gwn am gariad sydd gymharol glir o bob daearoldeb, eto a rhyw haenau o'r darfodedig am dano yr oedd yn rhaid eu plisgo i ffwrdd, ond tebyg y bu i gariad yr Athraw at ei ddis- gyblion, at y saint yng nghapel Seion yn ogystal ac yn y Tabernael, at ei Gyfundeb, at ei briod, at ddyn, fyn"d i'r nef, heb "gysgad troedig- ZD aeth." Onid hwn yw y mawredd pennaf ? onid hyn yw bonedd Sant ? Carai ddaioni er ei fwyn, ei hun. Nid oedd cymaint pwys yn y gwahaniaethau eraill. Pwvsleisiai yn unig ar y da a'r drwg. Na, rhaid ychwanegu. Wedi cael fod bachgen yn dda, mynnai iddo fod yn, ganmol- adwv, yn well ac yn well o hyd yn yr hyn sydd oreu. Fel y dywedir fod pridd yr ynys werdd yn IIadd seirff, yr oedd ei bresenoldeb yn ddifaol i absen ac enllib. Yr oedd ei anianawd yn wrthnaws i fydolrwydd. Wrth fydolrwydd, yr wyf yn deall, nid byd yn. yr ystyr o hunangais a hunanfodd'ant, ond byd y pethau presennol, byd helyntion pobl craill, hyd rhyw fath o ddysg dinodd ac o goeg ddi- wylliant; ac ymddangosiad a rhodres. Darllenais am fachgenyn o athrylith, pan y dechreuodd efrydu meintoniaeth y meddianwyd ef a rhyw barcheclig ofn, oblegid meddai, yn awr am y tro cyntaf, yr wyf yn medru dirnad y trag'wyddol." Yr oedd ein Athraw yn hen breswylydd y byd tragwyddol hwn. Yn, ei got hirllaes glerigol, o flaen y black-hoard, a'r shalc yn ei law, offeir- iadai ger allor yr annherfynol a'r anweledig. Syllem ninnau megis dan ei aelau trymion, ef, oedd yn sideru y talcen hardda' "rioed, o farmor gwyn,—drwy postulates ac ongJau Euclid, ar bethau anrhaethadwy a gogoneddus. Nid myn'd o'n, hymyl. i'r byd rhyfedd hwn, ond dod ohono, lie y preswyliai, a'n 'mofyn iddo, a wnai. Clywais y Parch. John Thickens yn dwe\d rhyw beth tebyg am ddylanwad y Parch. D. Charles Davies yn ei cldosbarth Mathematics Yn Nhrefecca. Carai bob deddf, deddfau mesur- oniaeth diwyro, ac angenrheidiol, a deddfau g.os.odedig gramadeg a moesgarwch, symudol a symudadwy. Carai lenyddiaeth. Ceisiodd ddangos i ni ystyr sonedau Horace, a darllenem yn awchus o dan ei arweiniad Xenophon a'r Testament Groeg, ac hyd yn .oed nofelau serch y Ffrancod, mewn Ffrancaeg. Ysgrifennai Wordsworth at Coleridge ar gan, mewn, blinder, ohenvydd bydolrwydd (worldlin- ess) ei oes "0 gyfaill hoff, n,is gwn pa le i edrych Am ymwared. Llethir f'ysbryd prudd Wrth feddwl nad yw bywyd mwy ond gwisg. Er ymddangosiad—yn llaw y crefftwr, gwas Neu'r oogvdd. Rhaid i ni fyth ddisgleiria Fel y ffrwd yn wyneb heulwen, neu Annedwydd1 y'm, nid oes arddunedd 'nawr Mewn natur, nac mewn llyfr." Yng ngwylder ei rodiad, yn symlder ei foes, yn ymroddiad ei fryd, atebai yr Athraw,— "Baed felly, ond na chyfrifwch fi Ymhlith y tylwyth, fydolion, dalla'r byd Mae llyfr a myfyr yn ddau fyd da i mi, Dau fyd ardderchog, dau fyd pur a da. Yn mhob un gallaf fyw yn mhell o ofn drwg, Llid ni ddaw ataf, gan na che.:sliaf hi, Na hud tafodau cyfrwys. Mae'r hin yn hyfryd, Golud yw'r tymhorau o yd a gwin, Meddyliau llün." Ie, pan y dychwelwn dros Sion Quilt yn hwyr y dydd, yr oedd yr awyr yn las dryioyw hyd nef y gogoniant. I'r dwyrain, gwelid gorwel gwelw-lwyd arian- a'i d,d,ptirdeb oedd mor loew, ag i fod yn oer. Ar orwel mor gadawodd haul gochni rhudd oedd yn awgrymu cynhesrwydd.
CYMDEITHASFA PWLLHELI.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Hawer. Gresyn na fuasai Ilafur dirfawr ac areithiau hyawdl y gwr galluog hwnnw wedi eu gwerthfawrogi yn fwy trwy roddi i'r Drysorfa hon fwy o gefnogaeth. Failure fuasai o ran cyffredinolrvvydd yr eglwysi er cymaint o lafur roddwyd o'i phlaid gan wyr rhagorol. C'asgl- iad: ceiniog" begerllyd geir ati o'r rhan fwyaf o'r eglwysi cryfion a chefnog, ac y mae hynny yn ddiystyrwch o lafur ffyddlawn ac yn ddifater- wch am gyflwr crefydd yn y Cyfundeb yn gyff- redinoh Yr hyn sydd yn ei chadw rhag bod yn fethiant hollol yw ffyddlondeb hael y teith- iau sydd yn derbyn ohoni, a charedigrwydd- cyson ychydig o bersonau, a'r cymorth cyfam- serol o gasgliad y ganrif, ac ni phery hwnnw ond ychydig o flynyddoedd etc. Buasai y gyf- ran pleni yn cael ei chodi i 3op pe buasai blaen- onaid eglwysi cryfion, yn malio rhywbeth am eg- lwysi llai: oblegid y ffaith yw fod y cynulleidfa- oedd yn cyfrannu yn ddirwgnach at bob achos eilwng osodir yn deg ger eu bron, ac y mae yn hyshys na buasai 3op nemor gwell na 24P y blyn yddoedd blaenorol. Ond ni fuasid yn gallu fstyn llawer mwy nag 2op onibai am ymdrech- IOn neilltuol y Trysorydd i ychwanegu at y swm I b uaaethai i law yn y casgliadau. Teimlid fod y rysorydd yn garedig ac yn wrol iawn yn ym- gymeryd a chasglu oddiwrth gyfeillion yr ugeiniau o bunnoedd oedd yn angenrheidiol i aJlu rhoi 24P i bob un. Rhaid fod hyn yn orchWyi digon diflas acanhawdd, ac yr wyf yn teunlo mai annheg yw disgwyl iddo gymryd y gwaith hwn mewn Haw y naill dro ar ol y Hall, ^ofier fod y begio taer yma ynglyn a'r Drysorfa "n lied boenus hefyd i rai mwyaf coeth o'r gweinidogion sydd yn llafurio o dani, ac y mae n hysbys fod yn eu plith liaws o weinidogion ^wyaf dysgedig a galluog y Cyfundeb. Mor ^rahawdd fuasai i'r eglwysi lluosog wneuthur I lffyg 1 fyn.y, ac nid oes amheuaeth am eu hewyllysgarwch i wneuthur hynny pe rhoddid JJdynt arweiniad teg a phriodol. Ac yn y fan f'On dyhd crybwyTI peth arall o bwysigrwydd, a ^ottwn wneud hynny yn ddidramgwydd. Onid J tuedd yng ngweinidogion yr eglwysi lluosog od yn anghofus a diofal o hawliau y Gym- deithas hon ? Nid awgrymu yr wyf nad ydynt Y11 cyfrannu tuag ati er fod llawer ohonynt yn e,sgeulusa"r ddyledswydd h.on. Ond teimlaf yn Cr os oes gantfdynt ddylanwad 0 gwbl ar eu Eglwysi y gallent yn hawdd gael punnoedd yn YAYddol i'r Drysarfa yn lie boddloni ar 10s. eU 15s. a eglwysi, yn rhifo eu haelodau wrth y nnoedd. Coner mai nid rhagariaeth yn- ddynt hwy bob amser yw cryfder eu cynulleid- faoedd mewn ardal weithfaol neu dref, ac nid & wend id y weinidogaeth sydd yn cyfrif am lu- ^°grwydd eglwysi bychain mewn siroedd fel Ww! yn'' a Fflint' a Dinbych- Yn wir gwel- y* rhai o'n pregethwyr rhagoraf yn llafurio np Sg cynull€;dfaoedd bychain. Ofnaf fod ia,r}§U aml vveinid°g fod yn ddifater am hawl- nvt/ rys'()rfc? bwysigf hon gan deimlo fod ei y n ef yn ddiogel a chysurus. Penny wise, Found foolish" sydd ddiareb wir. Hysbyswyd • y Gjmdeithasfa nad yw y Gymanfa Gyffred- 01 o hyn allan am dalu mwy na banner y treul- u teithio dros y cynrychiolwyr. Galwyd sylw an? k at cos^au whel sydd i gvnnal y Gym- ^ifi^ i°n' G.werir Ilawer o gannoedd yn dra y <1d- Gellid yn hawdd gynhilo swm mawr p. y cysylltiad hwn, a defnyddio'r arian i ym- dfj1'1 eglwysi gweiniaid ac i gynnal y weini- dogaeth. Gw,elwyd brodyr yno am dri neu bed- d.iwrnod.iddynt o gwbl wneuthur dim e,stedd i wrando a chodi eu Haw i gymer- bdwyoadroddiadau pwyllgorau pwysig, ond Vmk eu costau teithio o ip i 2p heb son am yo °^th a llety dros y Gymanfa. Rhaid erfyn galed a begio yn. daer am ychydig ugeiniau U Drysorfa Gynorthwyol neu'r Forward ovement, ac etc ni ddefnyddir i'r pwrpas ia eu yr arian ellid arbed ynglyn ag uchelvvyl- Cor^" ^n' Adroddiad y Drysorfa Gyn- SVfUVyo1 cyfei.riw-vd et0 at yr anogaeth daer }la. yn cael ei rhoddi er ys blynyddoedd i sicr- flw rfan wein''d°g^on yr eglwysi hyn x8 Sul y hvn yn' 9s oes gweinidogion yn y teithiau gw y cynulleidfaoedd eu gwrando 18 '1 • flwydd>;n dweyd1 yn ddibetrus y a ^eichus hefyd fyddai eu gwrando 12 gwaith yn ryddyn" ^nd y mae e^n heglwysi ni, neu ^ytrach eu swyddogion yn rr proof i bob er ° anogaethau. Ail-adroddir rhai ohonynt ys blynyddoedd; ond i ddim pwrpas, a chym- er eto yn dd'au o leiaf chwarter canrif cyn yr enillir hwy i drefnu 18 Sul fel hyn trwy anog- aeth a pherswad. Ond y mae y waredigaeth yn syml. Gwneler rheol fod 18 i fod ac nid 12. Yna byddai i'r eglwysi gydsynio neu ymgadw o gylch y Drysorfa. Ond atebir y byddai hynny yn vmyriad a rhyddid yr eglwysi. Atebir yn ol fod rheol y 12 Saboth hefyd yn ymyriad, a cheis- ir cadw yn fanwl at honno. Hefyd y mae gan bob Cymdeithas hawl i osod i lawr ei thelerau ei hun. Y Tyrfaoedd. N:d un dyrfa yn gwrando ar y maes fel arfer welid eleni, end cynulleidfaoedd yn eistedd ac a dan d6 yn, y Neuadd Drefol a'r Capelau. A gobeithiaf mai fel hyn y trefnir o hyn allan. Nid oedd y capelau mor helaeth nac mor ami yn y dyddiau gynt, ac nid oedd leoedd cyfaddas fel Neuadd y Dref neu Bafiliwn i gynnwys y bobl. Buasai yn galed iawn i liaws orfod sef- y 11 i wrando yn y gwres mawr ym Mhwllheli, ac y mae y bobl yn sicrach o fendith os byddant yn gysurus wrth wrando. Byddaf hefyd yn teimlo fod el fen gref o'r anianol yn dyfod i'r golwg ynglyn a'r Demonstratxni o gynulleidfa ar y maes wedi ei rhanmi yn ddwy—y rhai ar y stage a'r rhai a safant ar y ddaear. Gwneir hefyd fath o wahaniaeth annymunol iawn-y rhai cefnog a moddion ganddynt yn talu am docynau fel mewn cyngherdd i fyned ar y stage i eistedd yn gysurus, a'r tlodion na allan,1 fforddio hynny yn sefyll ar y maes v ferch ieu- anc landeg iach ugain oed ar y stage, a hen fam yn Israel 75 oed yn sefyll ar y cae am nad oes ganddi svvllt na cliwech i gael tccyn.