Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
CYMRU A'R ItHYFEL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CYMRU A'R ItHYFEL. Y MILvVR DALL. Mi af i ymladd dros y gwir, Fy nghartref hoff a'm gwlad Cusenwch fi, fy mhlant," medd ef, A ffwrdd yr aeth i'r gad. Yn of y daeth o'r gwaedlyd le Yn. fachgen cloff a dal1, Ac nis gall hvybro mwy i'r dre, Na gwe'l'd y naill a'r Hall. Ac nis gall wel'd y siriol ser, Na gwen ei faban man, Na chanfod serchog dyner don Ar wedd ei briod glan. Geill fyn'd er hynny'n llwm ei wedd I Salem ar y Sul, A cherdded yno lwybrau hedd A gwel'd cysuron fil. Mae'n ddall, mae'n ddall i bethau'r byd, Ond nid i bethau Duw: Mae'n gweled mwy na fedd y llawr, Na phrofodd byd mo'u rhyw. Yn ddewr bu'n brwydro "dros ei wlad," Coronwyd e'n ddiwall Can's gwel'd y llwybr at borth y nef Y mae y milwr daIl: Llanfyllin. O.T.D., Sir Ffiint sydd ar y blaen i hon siroedd y Gog-ledd yn nifer y rhai sydd wedi ymrestru. Hysbysir nad oes sail i'r adroddiad a gy- hoeddwyd yn y newyddiaduron Seisnig fod Capten Lloyd George wedi ei godi yn lieu- tenan t colonel." Mae yr adran gyntaf o gyflegrwyr Sir Aber- teifi ar gychwyn allan dros y mor. Apeliant at gyfeillion am gysuron i'r milwyr at fisoedd oerion a gwlyb y gaeaf. Gyda hyfrydwch y cofnodwn am ail-ddyr- chafiad Merfyn Griffith, mab y lleygwr parcn- us ac adnabyddus, Mr. T. W. Griffiths, Y.H., Llandudno, i'r swydd o Gapten yn y Fyddin Gymr-eig. Mae fel ei dad yn Weslead selog. O Gwneir cais at Arglwydd Derby am i filwyr gael eu hanfon i letya yn Llandudno am y gaeaf. Atgioffeir am addewid y Cadfridog Owen Thomas y byddai iddo wneud ei oreu dros Landudno1 os deuai efe yn ol. Z, Galar i ardal Solfach yw tranc y swyddog ieuanc Donald Morgan, mab y diweddar Capten Peter Morgan, a chefnder Mr. W. B. Morgan, Caerfarchell. Derbyniodd ei addysg yn ysgol Cheltenham. Nai ydoedd i'r Capten Eibenezer Morgan, un o fiaenoriaid y Cei Newydd. Da gan liaws cyfeillion Lieut. Septimus James, swyddog meddygol gyda'r Cameron- ians, ei weled yn mwynhau ysbaid 0' seibiant ar 01 ei lafurwaith yn y Dardanelles. Mab ydyw i Mr. Evan Hugh James, Aberystwyth, un Oi Warcheidwaid mwyaf adnabyddus Aber- ystwyth. Meddyg yn Blaenafon yw ei frawd Mr. Alfred James. Drwg iawn gennym glywed fod gair wedi Z, ei dderby-n oddiwrth gaplan y Fyddin yn hys- bvsu fod ein gohebydd yn y Dardanelles, Mr. C. G. Jones, mab Mr. W. G. Jones, gynt o Swyddfa'r CYMRO, wedi ei gymryd yn bur wael, ac yn gorwedd yn yr Ysbyty yn Alex- andria. Dymunwn iddo adferiad buan iawn. Male un llythyr oddi wrtho mewn Ilaw,-wedi ei ysgrifennu cyn iddo gael ei daro: yn wael. Mae llawer o'r milwyr Cymreig yn Bedford yn byw mewn tai gweig-ion; ac mae'r bechgyn wedi newid enwau y tai. Dyma rai o'r enwau newydd, Ty'r Arglwyddi, Ty'r Cyffredin, Tv'r Caethiwed, Knut's Villa, Suicide Club, Cartref Oddicartref. Mae deg air hugain o Wesleyaid selog1 yn byw yn Nhy'r Caethiwed ac vn Oil eu tystiolaeth hwy eu hunain yn hapus ddigon yno. Dywedir fod Cymanfa bregethu i fod yn Z, Stonehenge, yng nghanol y meini derwyddol, cyn i'r Fyddin Gymreig vmadael oddiyno. Pa sawl Cymro sydd yn Winchester weithian a wyr mai Caer Wynt yw enw Cymraeg ddinais ? Yn rhamantau Sieffre o Fynwy rhoddir lie ncilltuol i Gaer Wynt, yn arbennig' ynglyn ag Emrys Wledig, a wenwynwyd yno gan y Siais cyfrwys Eopa. Onid Germaniaid oedd y Saeson hynny'l Gwaith Emrys," neu Gor y Cewri," y gelwid Stonehenge," Vie y cynhelir y cyfarfodydd pregethu i'r milwyr. Dywedid mai o Iwerddon y clud- \vyd hwynt yno ar gyngor Myrddin i fod yn gofadail am frad y cyllyll hirion. Caled fu'r rhyfel ar rai o deuluoedd blaen- llaw Aberystwyth. Lladdwyd meibion i Dr. Harries, Y.H., a'r Mr. Arthur Hughes, clerc y dref, a dau gyfr-eithiwr arall, sef Mr. W. P. Owen a Mr. John Evans, dirprwy glerc y dref (ei fab yntau drwy ddamwain ym Mhorth- cawl). Ar goll y mae meibion Mr. J. Ballinger a'r diweddar Barch. T. Mortimer Green. Er maint pryder teulu Mr. Ballinger, dywedir fod ei ail fab, sydd yn ysgol Llan- ymddyfri, yn ymgynnyg am swyddogaeth. Tystiolaethir i ddewrder rhyfedd Harry ei frawd yn yr ymg-yjch lie y collwyd ef. Dydd Sadwrn, ym mynwent henafol Cwm- sarnddu, claddwyd gweddillion Mr. Dan Richards, o'r Gatrawd Gymreig yn y Dardan- elles, pryd y gwasanaethwyd yn barchus gan weinidog Cwmsarddu a'r Parchn. T. Phillips (M.C.), a J. Harry, Y.H. (A.). Mab oedd efe i Mr. Richards, Plas Newydd, Siloh. Yr oedd efe a dau wr011 arall, pan y cafcdd ei glwyfo, yn cyrchu dwfr o. ffynhonnell y dyfr- oedd i ddisychedu ei gyd-filwyr, a thaflodd y gelyn ffrwydr-belen atynt. Lladdwyd un, clwyfwyd yntau yn ei ben, ond diangodd y Hall. Bu Richards am ddyddiau yn un o ys- bytai Lloegr yn ceisio adferiad, ond y diwedd a ddaeth. Cafodd angladd a.nrhydeddus a phoblogaidd iawn. Yr oedd catrawd 00 filwyr ardderchog yn bresennol, ac fel rhan o'r gwasanaeth yr oeddynt yn saethu dros ei fedd. Cysured yr lor deulu ei dad, ei dytwyth, a'i luosog berthynasau. Boed tawel hedd I lwch ei fedd.
PERSONOL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PERSONOL. Mae y Parch. W. J. Clothier, B.A., B.D., wedi ei sefydlu yn fugail ar eglwys Gilfach, Bargoed. —~o Mae y Parch. W. J. Nicholson, Porth- madog, yn araf wella., ac wedi dyfod adref o Liverpool. -o Croesawyd y Parch. W. E. Williams i Lan- fairfechan mewn cyfarfod dan lywyddiaeth Mr. R. Hughes, Y.H. -0- Dringodd Arglwydd Farnwr Coleridge i ben yr Wyddfa yn ystod ei yrnweliad a Chymru yr w ythnos ddiweddaf. -0,- Mae Miss Jane Ann Roberts, ni?li i Mr. O1. W. Roberts, Bodeuron, wedi ei phenodi yn nyrs yn yr hospital filwrol yng Nghasnewvdd. -0- Bu Mr. J. T. Davies, ysgrifennycld cyfrin- achol Mr. Lloyd George, yn wael. Mae wedi Z" ail-ddechreu yn ei waith ddiwedd yr wythnos. -0- Mae Principal Bebb, Llanbedr, wedi ei garcharu i'w ystafell wely, a,'r Parch. J. Rabbler, M.A., Caergrawnt, yn darlithio yn y Co-leg yn ei le. -0-- Mae'r Parch. Thomas Houghton, B.A., •B.D., cyn-fugail eglwys y M.C., Grangetown, Caerdydd, wedi derbyn galwad oddiwrth eg- lwys y Presbyteriaid yn Derby. --0-- Bvdd yn ofid gan lawer glywed fod iechyd y Parch. H. M. Pugh, Colwyn Bay, wedi torn i lawr, a'i fod wedi cael gorchymvn gan ei feddyg i ymatal oddiwrth bob gwaith am beth amser, Mae Mr. Enoch Rogers, Llanerchau, wedi ei sefydlu yn fugaal ar eglwys y M.C. yn Ashton-in-Makerfield. Croe-sawyd ef mewn cyfarfod cvhoeddus ar y 23ain o. Hydref. --0- Traddododd Proff. John Morris Jones ddarlith ar Farddoniaetl1 Gymreig yng" Ngholwyn Bay. Gwledd neilltuol oedd ei ad- roddiadau ü emau barddoniaeth Cymru. i -0-- Gada,wocld Mr. Eivan Button Llandrindod, ciddo oedd yn werth o'r hyn yr üedd£819 yn "net personality." Mac yr oil yn cael ei rannu r ei blant. -0-- Ar agoriad y Gymdeithas Lenyddol yn Llanafan, traddododd y Parch. T. J. Thomas anerchiad ar y gwelliantau sydd wedi cymryd lie ym mywyd cymdeithasol y deyrnas yn vstod yr banner can' mlynedd diweddaf. -ü- Bu Mr. D. A.. Thomas dan driniaeth law- feddvgol yn New York. Dibwys ydoedd, a dywedir fod Mr. Thomas yn gwella. Y syn- dod yw fod y miliwnydd cystal ag yntau yn gadeirydd 30 o wahanol gvvmniau! o- Y Parchn. W. Dt Rowlands, Caerfyrddm, a John Williams, Caergybi, oedd yn cynnal cyfarfod pregethu yng nghapel y Tabernacl, Aberystwyth, yr wythiws ddiweddaf. Mewn pa nifer 0' drefi' Cymru y gellir cynnal cyfarfod pregethu drwy'r dyddf Ofnaf fod Aberyst- v, t'ii yn eithriad. Yng" nghvfarfod Elynyddol Amgueddfa, Genedlaethol Cymru yng Nghaerdydd, dar- llenwyd llythyr oddiwrth Mr. John Owens, Llandinam, yn hysbysu fod Misses Davies, LI and in am, yn barod i gyfrannu at yr adeilad, os llwyddir i gael y gweddill o'r swm sy'n eisiau er sicrhau rhodd o ^16,000 oddi wrth y Llywodraeth. -0-- Y mae Sir Dref aid wyn yn cael ei chyfoeth- ogi trwy i ddwy chwaer athrylithgar symud iddi i gartrefu,—Aweri Mooa, priod Dr. Rees, Caersws, barddones a nofelyddes enwog, a Miss Lydia A. Hughes, priod Mr. James, z, Welshpool, a chwaer Miss Ellen Hughes, Llanengan, hithau yn farddones a llenores, a darlithyddes o fri. Bydd eu cynhyrchion yn fynnych yn y Gyrtwaes, fel y gwyr y mwyafrif erbyn hyn. Lwc dda i'r ddwy. --{)- Yn y Grosvenor, ) Abertawe, nos Sadwrn, Hydref 30, anrhegwyd ag Anerchiad a Roll Top Desk odidog, Mr. John Evans, cyn- oruchwyliwr y Cambrian Daily Leader a'r Herald of VVales, ar ei ymddiswyddiad ar ol nifer maith o flynyddoedd. Yr oedd prif ddynion y trefi a'r cymydogaethau cylchynol yn gefno-gwyr parod a sylweddol i'r Dysteb, t, Z, ac yr oedd y lIe yn orlawn o. ohebwyT, beirdd, a llenorion y cylch. Cadeiriwyd" gan Mr. Arthur T. James (Cyfreithiwr), ac anerchwyd y cyfarfod gan y Parch. J. Evans-Jones ac Alarch Ogwy (Skewen), Eilir Mai (Birch- grove), D. Jenkins (brawd Gwili '), Gwilvm Bedw,' D. R. Griffiths (Bettws), T. W. Walters, Butts (Brynaman), ac amryw eraill. Siaradwvd hefyd yn cleimladwy g'an 'Mr. Evans ei hun. --0- Mewn cyfarfod o Bwyllgor Addysg Sir Ddinbych, gofynodd y Parch. W. B. Jones (Gwrecsam), a oedd g'an y Pwyllgor rywbeth i'w wneud a'r Bwrdd Canolog, gan ei fod yn gweled fod y bwrdd hwnnw yn ddiweddar wedi apwyntio clerc saith ar hugain oed-ac felly o oed milwrol—am gyflog o .£250. Tybiai ef fod hyn yn dangos diffyg gwladgar- wch a theyrngarwch ar ran y Bwrdd, a dylent anfon pleidlais o wrthdystiad yn erbyn y cyf- 'r oedd yn d,, ryw benodiad. Yr oedd yn dangO'S anghyson- deb eu bod wedi gwneud hyn ar yr adeg1 ddi- frifol hon, pan y buasai dyn dros yr oed yn gallu gwneud y g'waith.—Mr. Gomer Roberts r?A yd'ych chwi yn berffaith sicr y buasai y dyn hwn yn cael ei dderbyn gan yr awdurdod- au milwrol?'—^Y P'arch. W\ B. Jones Can belled ag y gwm i, buasent; a.c yr ydwyf yi ,ei adnabod yn dda. Y mae cyn gryfed a'm meibion i, o'r hyn lleiaf.' Y Cadeirydd oes eilydd i gynhygiad Mr. _foaies ? N '1 oedd ateb i gwestiwn y Cadeirydd,' ac aeth Pwyllgor ymlaen at y gwaith nesaf,