Y Cymro

OR YSTWYTII I'R DDYITI. Maer Aberystwyth. Cwestiwn. y Faeroli.aeth sydd yn cynhyrfu Aberys- twyth y dyddi.au hyn. Y rheol gyffredin ydyw fod pob laelod o'r igorfforaeth yn cael' cyfle i lenwi y g.adair yn ei dro. Am y flwyddyn ddyfodol yr Hen- adur John Evans, H,afodycoed oedd i.gael yr anrhyd- edd1. Cafoddei ddewis yn rheolaidd gan y cjoigor, ond mae yn ddealledig, ei1 fod wedi gwrthod y swydd oherwydd rhesymau1 neilltuol. Pr rhaislydd yn ei adnabod oreu, ymddengys mae y pÜf reswm ydyw ma,e gwr syml gwerlino1 ydyw yr henadur, heb gael ei boeni a'r ysfa 8lydd yn blino llawer am swyddau a lleoeddo amlygrwydd ac anrhydedd. Boddlon ydyw ar was.anaethu ei dref fabwysiedig mewn cylchoedd. llai amlwg .na'i phrif gadair. Bu yn y brif ddinas am ran helaeth o'i oes, a Uwyddodd drwy ymdrech diflino. i grynhoi ynghyd. ddigon ü gregin heddwch i sicrhau ei ddyfodol uwchlaw pryder; ac olr adeg y daeth i drigiannu yn y dref mae wedi ymdaflu i waith cyhtoeddus yn egniol, er mae anaml y ceir ef yn y rheng fl.aenaf ar yr esgynlawr mewn ymdd,ang- osiadau cyhoeddus. Nid yw yn eg::ur eta ar bwy y disgynna y fantell F,aerol. Er ys pan ysgrifenwyd yr uchod bu cyfarfod arbennig o'r cyngor, a dygwyd dylanwadau cryfion air yr Henadur Evans i ail- ystyried y mater. Gydsyniodd, ac efe fydd yn Faer eleni. Y Wys i'r Gad. Mae cylchlythyr Arglwydd Derby at ddynion i,eu- ainc wedi achosi llawer o bryder ac anesmwythdra yn y cylch; hwn, ac yn barod wedi bod yn foddion i dani y ddadl mewn llawer mynwes, gan beri i nifer fawr o ddynion ieuainc gynnyg eu gwasanaeth tuag at gadw i fyny anrhydedd eu gwlad a'u Brenin. Aeth nifer fawr' ymaith i ymuno a gwahanol gatrod- au yr wythnos ddiweddaf, yn ychwanegol at y nifer he1.aeth a aethant yn flaenorol, Cydnebydd pawb fod y dref a'r cyffiniau wedi ;gwneud yn rhagorol er pan dorodd y iihyfel aLan ond mae dynion ieuainc y w-lad a'r man bentrefydd: yn yr ard-al hion fel lle- oedd ereill yn troi yn eithaf elust-fyddar i'r wys i'r gad. Gred pawb mai eu diffyg ydyw, nid diffyg gwroldeb. ond crebwyll i sylweddoli maint a difrifol- deb y wasigfa o.fn,adwly sydd wedi goddiweddyd eu gwlad. Yn Uwybrau heddwch y maent wedi rhodio, ac anhawdd ydynt i'w darbwyllo fod yr Almaenwyr wedi cau y lilwybrau hynny i flyny, ac fod igalwad bendant arnynt hwy i adael eu güpuchwylion cyff- redin er mwyn adfer y ffordd i drafnidiaeth yn ol. Mae dosbartbiadau eraill cymdeithas wedi sylwedd- o-li yr angen yn llawer cynt, ac wedi ateb yr alwad, ac amryw ü fechgyn goreu y dref eisoes wedi selio eu teyrngarweh, a'u gwaed ac a'u bywydau ond yn ol pOob arwydd, mae amser rhoddi ateb gwirfoddol: yn tynnu i'r pen, a mesurau mwy celyd ac effeithio"; yn dod yn nes. Na fydded i fechgyn Ceredigion dynnu arnynt eu hunain felltith Meros. Dewch ymlaen fechgyn tr,a y bydd yn ddydd a'r cyfleustra i ymuno yn wirfoddoli yn eich cyrraedd. Yswain Gogerddan. Bu yr hen farwnig Thadlün Syr Edward Pryse adref yn Gogerddan am. ychydig oi seibiant o Ffrainc; a phwy a ddywed nad oedd yn ei lwyr haeddu? Er ei fod ymhell dros yr oed, curodd wrth ddrwsi y Swydd- f,a (Ryfel yn Llundain gyda'r fath rym a phenderfyn- iad di-ildio lies agoxwyd iddo, a chadd yr hawl i wisgo 'uniform' ei 'Frenin drachefn ar ol ei rhoddi heihio ar ol dangos gwroldeb nodedig yn rhyfel De- heudir Affrica. Ond nid boddlon oedd y gwr da ar hiynny, ond mynnodd gael imyned: allian i faes y frwydr yn Ffrainc I.e, y cadwodd i, fyny yn lew dra- ddodiad yr hen deulu am deyrngarwch a gwroldeb di- il,di-o,. Yn y cyfarfod mawr a gynhaliwyd yn y Coliseum fisoedd yn 01 i'r diben o roddi cyfleustra i ymuno a'r fyddin,, nid oedd oedd un oedd yn bres- ennol yn ,amheu ei ddatganiad, "Y buasiai yn llawer gwell ganddo' wynebu v Germans yn y 'trenches' yni Ffrainc na cheisioi sefyll i fynv ac annerch y fath gynulleidfa." Cafwyd areithiau rbagorol gan ddau 9 wleidyddwr o fri yr adeg hanno, ond araith syml a dirodres yr Ysw.ain poblogaidd 01 Gagerddan a dan- iodd galonnau y bechgyn hump ar hugain ohonynt a ddaethant i fyny ato ar yr esgynllawr i gynnyg eu hunain yn aberth byw dTOS' ryddid a gogoniant eu gwlad. Cyn yr ymddengys y llineLau hyn bydd Syr Pryse wedi cefnu ar ei balas ac wedi wynebu ar galedi a pheryglon bywyd maes y gad ar gyfnod yn ei oes pan y dewisa. y mwyafrif mawr gadair es- mwyth a bywyd llonydd a diberygl. Enw annwyl gan drigolion y broydd hyn ydyw enw "Pryse Gog- erddan," er gwaethaf ei wyriad diweddar at D'oriaeth a Diffyndollaeth ond mae ynddo ysbrydi mwy llyd- an, rhadlon a rhyddfrydig na naw o bob deg o'r rhai a hanant yr enw Rhyddfrydwyr. Gabeithio y caiff ddychwelyd yn ol i dreulio gweddill ei ddydd- iau ymhlith y bohl a'i carant am ei liaws rhinw-eddau fel boneddwr c.aredig a chymydog o'r fath oreu. Cyllid y Colegr. Mae y gwr yn yr heol yn dechreu gofyn amryw gwestiynau i'r boneddigion sydd yn rheoli amgylch- iadau y Coleg. Dlyma rai o'r cwestiynau a ofynnar Ai gwiJ1 ydyw fod yr awdurdodau wedi pleidleisio 'pension' o 16200 yn y flwyddyn i estron o Almaen- ,,wr a fu yn Broffeswr yma, gwr a alltudiwyd alilan n'r dref ar doriad allan y rhyfel gan dorf o'r trefwyr ? Gofynnir hefyd a ydyw yn wir fod 'funds' y Coleg mewn dyled o rai ugeiniau o filoedd o bu'nnau? ac m.ai yr unig 'fund' sydd a gweddil! ar yr ochir briod- ol i'r 'ledger' ydyw y 'salaries fund ?' Gofynnir hefyd yn ddigon arwyddocaol1 ai dyma yr adeg i fyned ,al;,an o'I\ ffordd i waddoli dyn er byw a derbyn ei foddion cynhaliaeth yma am d,deugain mlynedd, ni thybiodd erioed yn werth ganddo ymddihiatru o.'i rwymau Prwssiaidd a thyngu 11 w o ffyddlandeb i Benadur ein gwlad ni? A barnu oddiwrth ei eiriau a'i ymddygiadau tra yn preswylio yma bu- asai.1 yn Itawn mor debyg iddo gaeli ei wn,eud yn ddinesydd o Zululand nac yn ddinesydd Prydeinig. Mae pobl giyffredin yn dechreu gofyn beth ydyw y rheswm fod y bob! academic ddysgedig yma yn ffolach yn eu hymdriniaeth a phethau ymarferol bywyd na phobl heb, eu manteision addysgol. hw;y? Os gwir yr hanes hwn bydd i'r vote hwn o arian prin gwerin Cymru i elynddyn ei gwlad agor yrn- hellach y gagendor sydd yn barod yn bodoli rhwng y colegau a bywyd cyffredin y wi,ad. Tra yn son ,am V coleg tybed ai gweddus, ydyw fod pymtheg ar hugain o ddynioOn ieuainc cryfion a chyhyrog o gorff yn di'lyn yr adran amaethyddol, ar adeg pan y mae eu gwlad yn gwaedu i farwolaeth megis? Mae- y ffai.th eu bod yn y coleg yn profi nad oesi angen am danynt yn y ffermydd gartref. Mae yn debyg mai paratoi eu hunain y maent ii, lenwi, esgidiau ,a derbyn swyddi dynion gwell sydd wedi iateb galwad eu gwlad mewn cynni. Llyfr Newydd Mr. Evan'Evans. Mae llawer o gyfeillion: ac edmygwyr Mr. Evan Evans wedi cael eu hanrhegu a chopi 0' Ijyfr dyddor- ol dros, ben, aid yn unig i dnigoliom Aberystwyth, ond i Fethodistiaid cylch. mwy eang o lawer. Cyfres ydynt <0 ddarlthiau a draddodwyd gan Mr. Evans i gymdeithas lenyddol y Tabernacl; maent yn amrywioi o hanes tref Aberystwyth Eglwys y Tabernacl, hen fam eglwys y Corff yn y dref, a chipolwg dyddorol o hane.s Oymanfaoiedd hen a chymharol ddiweddar a gynhaliwyd yn y dref. Ymrithia ar dnaws ei ddal- enni enwogion y dyddi.au fu, enwau pa rai. sydd yn drefdadaeth annwyl 'i filoedd o'r rhai a gaws.ant eu magu ar fronn.au y Corff. A gwnaeth yr awdur lawer qymwynas werthfawr i'r cylch ac i'r enwad yn flaen- orol. Mae y llyfryn hwn yn ychwianegiadpwysig at y cyfryw. Mae diwyg y li,yfii yn ddestlusi a hylaw cynnyrch Swyddfa y "Cymro. Gwyn fyd na ddis- gynna deuparth o ysbryd yr awdur ar .rhyw wr cym- h wys ymhob iardal i iroddi ar gael a chadw hanes am yr ,ard,aloedd a fyddai yn fuddiol a dyddorol i gen- hed1.aethau 'sydd eto i ddod. Gwyl y Tabernacl. Yng ngwyl flynyddo:, y Tabernacl a gynhaliwyd nos Fawrth a dydd Mercher diweddaf, gwasanaethai i Parchin. John Williams., Gaergybi, ,a W. D. 'Row- lands, Caerfyrddi-n. Cafwyd cynulliaclan da a gweinidogae.th rymus ac effeithiol. Priodas. Derbyniodd Miss M. A. Williams, Erw House, South Road, a Mr. George Jones liaws. imawr o an- rhegion .ar achlysur eu priodas yn ddiweddar. Mae y ddeuddyn ieuanc wedi b.o,d yn laeJodau ffyddlon o. eglwys Salem, M.C., a'r briodasferch. yn gweithredu fell organist am flynyddoedd. Brawd iddi, sef Mr. Tom Williams, ydyw blaenon y gan yn yr addoldy hwn. Gafodd y wraig ieuanc rodd hardd g,an yr eg- lwys fel arwydd o'u parch a'u gwerthfawrogiad o'i llafur. Ail agor Ardwyn. Agorwyd rhan .newydd o'r y.sgol ganolraddol g.an Mr. Herbert Lewis, A.S., y Sadwirn cyn y diweddaf. Llywyddwyd gan Mr. C. M. Williams, Cadeirydd y Rheolwyr. Yr oedd ar yr esgynlawr nifer fawr 0 ar- weinwyr .addysgawl Cymru a'r cylchi, yn wyr a gwragedd. Ymhlith y rhaii yr oedd Syr John Wil- liams, Barwnig. a Mr. Alfred T. Davies, Ysgrifen- ydd y Bwrdd Addysg Gymreig Llundain. Traddod- wyd areithiau gan. Mr. Herbert Lewis, Mr. S. T. Davies, Mr. D. C. Roberts, CadeiiTydd Pwyllgor Addysg y Sir. Mae i Y sgal Sir y dref hon draddod- iadau gwerthfawr. Yma y llafurtiodd y diweddar Athro Campus Mr. Tom Owen, a'r dawnus Barch. Llewelyn Edwards, M.ae yr ysgol yn awr o dan ofal tadol y lienor coeth a'r ysgolhaig gwych Mr. David Samuel, M.A. Pen-s,aer yr adeiliadau newydd ydyw Mr. Dickens Lewis, mab y diweddar Barch. Dickens Lewiis, ac wyr i'r Hybarchf Dr. Lewis, Ed- wards, y Bala. Prinder Dwfr yn Aberdyfi. Cwyna trigolioin Aberdyfi yn enbyd oherwydd i'r cyflenwad dwfr droi yn ddiffygiol yn ystod yr haf diweddaf, ac er gwaitio llawer ,0 ,arian i geisio. gwneud y diffyg i fyny, teimlwyd llawer iawn. 0 golled ac .anhwylusdod gan y trigolion heb son am orfod bodd- .w loni ar gyflenwad o ddwfr ar 'brydiiau, a dywedyd y lleiaf am dano nad oedd uwchlaw amheuaeth o ran ei anNawdd. Er ll.awer ymgais i gywiro y diffyg nid yw pethau o lawer yn foddhaol eto. Gosoder angenrheidrwydd ar y cyngor i symud ymlaen yn ddioedi i1 sicrhau cyflenwad, digonol cyn i dymor haf eto ddod yn ei gylchdro, costied a gostio. Peth, andwyol i bleser-fan ac ymdroehle sydd yn gwahodd ymwelwyr i'w plith ydyw pri-nder dwfr a ansawdd da. Mae Aberdyfi yn meddu ar ddynion cyhoeddus olir eu gwelediad, a goleu eu barn. Ewch ati fech- gyn o ddifrif i symud y gwarthnod hwn oddiar y dref ddymunol hon. Ffair Machynlleth. Ffair wanaidd a gadd Machynlleth ddydd Merch- er diweddaf. Ychydig ofyn oedd, am anifeiliaid, ag eithri-o 'ceffylau, y rhai a werthent yn rhwydd am brisiau dlai. Ond yr oedd y gofyn ar wartheg, &c., yn llawer llai nag arfer. Cred rhai o'r rhai mwyaf cyfarwydd eu bod wedi cyrraedd, eu heithaf'bwynt. Rhodd heb ei Disgwyl. Dywedir i amryw o weinidogion Aberystwyth dderbyn rhioddion gwerthfawr yn dra annisgwyliad- wy gan y Swyddfa iRyfel ar gyfrif eu gwasanaeth i'r milwyr y gaeaf diweddaf. YT oeddynt wedi rhoddi eu gwasanaeth fel Uafur cariad heb ddisgwyl: tal ond eiddo, eu cydwybodau; ond nid oedd y gydnabydd- iaeth yn llai der'byniol am nad oeddynt wedi ei dis- gwyl. Gwynebu'r Gelyn. Ddi.wedd yr wythnos daeth g,air i'r dref fod-y rheng gyntaf o'r Cardigan Artillery sydd yn ddiweddar wedi bod yn Bedford, wecli derbyn gorchymyn i fyn- ed i wynebu'r gelyn. Galwyd hwy i fyny yn Awst, 1914, ar doriad alla.n y rhyfel, ond hyd yma yn y wladhon y maent wedi hod dan ddisgyblaeth. Gan fod nifer helaeth o ddynion o'r dref a'r cyfnniau yn aelodau o'r gatrawd hon, parodd y newydd hir- ddisgwyliedig gryn deimlad ymysg eu teuluoedd..a'u cyfeillion. Hyderir y c.a y bechgyn ymweled a'u cartefi cyn cefnu ar y wlad ymaent yn myned i wl.ad estron i'w hamddiffyn. Mae y rhadlon feddyg Dr. Abraham Thomas yn svvyddog meddygol gyda'r corfflu hwn. Galw'r Cloffion. Dengys ffigyrau y Cofrestriad fod o fewn terfynall Corfforaeth y dref 681 o ddynion ag y mae y wlad yn galw am eu gwasanaethi; ond mae rhyw nifer ohon- ynt oherwydd ansiaweid iechyd yn gyfryw na bydd galw am eu gwasanaeth. Trefnwyd cydymgyrch ymweliadol a hwynt oil. Tebygol ydyw y bydd llawer o'r rhai cymwys yn ufudd i'r alwad. Y "Dora." Yr wythnos ddiweddaf dechreuodd yr ageiiong "Dora" ymweled a'r porthladd yn lie yr A'bermaw, glan fod yr hen long 'Countessi of I>:is'borne' wedi ei gwerthu. Dengys y dyfodol a ydyw masnachwyr y dref yn ddigon craff i'w buddi,annau i roddi iddi y gefnogaeth. a haedda y mudi.ad.