Y Cymro

Y GYFEILLACH GYFFREDINOL Testun: "Cyfiawnder a ddyrchafa genedl," yn seil- .-g ar Diarhehion xiv. 31. Dechreuwyd gan y Parch. D. k. Owen, Cefnmawr. 7 Y Cadeirydd ydoedd Mr. W. Evans, Edge Lane, }'r hwn, mewii anerchiad. !byr a phrwrpasol, a gyfeir- iodd at y fraint a gaent, yn gynulleidfa luosog, o gyfarfod mewn cwrdd crefyddol. ar nosi Sadwrn i'w gosod mewn cywair addolgar ar gyfer y Saboth, y laydd, fel y dywedodd yr emynydd, "melusaf o'r saith." Cyfeiriodd: at y ffaith fod y gyfeillach wedi bod' yn 'factor' pwysig ym imywyd y genedl Gyinreig, ac fod Cymru heddyw yn sefyl'l yn uche: mewn cref- yddolder mewn canlyniad mewn rhan, i ddylanwad y gyfeillach a'r cwrdd gweddi. Yr oeddynt eto eleni fe-. y llynedd yn cyfarfod dan gwmwl oherwydd y rhyfel, a hyderai yn fawr y byddai Eglwysi Cristion- ogol ein gwlad yn gwneud eu dyledswydd, ac mewn !9an.lyniad y gwneid i ffordd a'r angenrheidrwydd am 1 genhedloedd. ddefnyddio y cledd a'r fagnel, yn erbyn ell gilydd yn y dyfodol. "Cyfiawnder la ddyrchafa genedl o ran egwyddor." Traethwyd ar y wedd; hon i'r testun gan y PARCH. D. WYRE LEWIS, Rho:s,Mae cyfreithiau yn arnl yn erbyn cyfiawnder, a dyna ipaham y gofynir arn ddiwygio. cyfreithiau, ond yn syniad. proffwydi, yr Hen Destament nid oedd y naill a'r Kail ond iad- lewyrchiad o ryw egwyddor sydd yn Nuw— adlew- yrchiad o'r egwyddor o iawnder, 0 righteousness, sydd yn Nuw. Dyna yr egwyddor sydd yn dyrchafu cen- edl. Mae yn egwyddor o uniondeb sydd yn rhedeg trwy yr holl fyd moesol ac ysbrydol, ac yn ei gadw ar el draed. Nid gormod, o bosibl" fuasai dweyd nlai yr eigwyddor o uniondeb fel y mae yn Nuw, ac fel y ceilr adlewyrchiiad ohoni yn natur dyn, ydyw asgwrn ceifn moesoldeb pob cenedl, ac fel nas gall Unrhyw gorff gerdded ymhell na dringo yn uchel pan Yn dioddef oddiwrth 'spinal disease;' ni,sl gall cenedl 1!1 chwaith ddringo. llawer mewn unrhyw gyfeiriad os bydd yn dioddef oddiwrth absenoldeb yr egwyddor o iawnder yn ei bywyd. A nodwedd yw cyfiawnder sydd yn sefydlog i nodweddion erailil mewn cenedl, dyma yr egwyddor sydd yn rhoddi sefydlogrwydd i nodweddion eraill ym mywyd cenedli ag y mae yn dda i, genedl wrthynt-yr egwyddor yma o iawnder sydd yn Nuw, ac yn ca-el, ei, hadlewyrchu yn natur dyn. Yn ol yr adnod ar ba un y mae y testun yn seiliedig, y mae yr egwyddor yn gadarnhaol; nid rtiywbeth nacaol. ydyw, ond fhywbeth ymosodol, cad- ■arnhaol; y mae yn egwyddor sydd yn nerth yn dod 1 mewn i foesoldeb cenedl, yn .fywyd moeso-1, ac y.s- brydol unrhyw genedl, eglwysi neu ddyn unigol. Y r,iae Lawer iawn o rinweddau vn perthyn i'n bywyd nlna fuasent yn cyrraedd eu hamcan uchaf oddieithr N am. yr egwyddor o uniondeb sydd yn eu sefydlogi. YIllae llawer iawn o'r rhinweddau yma na buasai yn bosibl eu cael yn eu gogoniant heb gymorth yr eg- wyddor o uniondeb. Y mae llawer o bethau mewn natur nas gelliir eu caeli yn eu gogoniant heb roddi cymorth iddynt ddathlygu Hwyracb mai un o'r rhosynau prydferthaf ydyw yr ambr, ond 'dellir mo'i gael yn ei. ogoniant heb roddi help iddo i dyfu, heb roddi nerth yn gymorth iddo i ddatblygu a thyfu i, W ogoniant. Yr un fath yn union am yr egwyddor yma o' gyfiawnder, cydbwysedd yr egwyddor yma o 'righteousness,' y mae hon yn sefydlogi, holl: rinwedd- au pendant cenedi, ac yn ei baeddfedu i'w phwrpas ac i'w gogoniant. Y .mae yn egwyddor, ond fel eg- Wyddor fe ddylasai gael lie mwy ym mywyd cenedl, ac fe ddylasai ei. gwasanaeth weithredu dylanwad ar fywYd cenedl yn ei holl, gysylltiadau. Nid egwyddor ydyw ag sydd yn llywodraethu un cylch o fywyd n'eu un wedd ar fywyd, ond egwyddor sydd yn llyw- odra,ethu cenedl yn ei holl gysyltiadau, yn ei holl agweddau, masnachol, cymdeithasol..a. gwladwriaeth- j acasl ydyw cen.edl am fynd1 i fyny, y mae yn rhaid iddi fynd i fy-ny ar bwys gweithrediad yr egwyddor yma yn ei, hoH gysylltiadau. Yn awr, yr hyn sydd yn ddyddorol, pan y croeswn o'r Hen; Destament Testament Newydd ydyw fod yr egwyddor yma Yn cael lie -mawr iawn yn niwinyddiaeth yr Apostol Paul. Dyma wel yr apostol hyd yn oed ym marw Crist, "ein cyfiawnder ni;" dyna wel Paul, yr angen ani i, bechadur gael ei gyfiawnhau ac mi fyddaf yn meddwl fod yr Apostol Paul wrth egluro yr egwydd- or yma, wedi cael gafael yng nghnewyllyn vr iach- awdwriaeth. Yn y lie nesaf y mae yn rhaid i'T eg- Wyddor 00 gyfiawnder fod ym mywyd cen.edll os ydyw ani ddringo i uchelder ei gwasanaeth. Y mae yn egwyddor ddi-wyro; nid yw cyfiawnder byth yn plygu nid yw yr egwyddor o 'righteousness' byth- yn Plygu wna hi ddim gwyro. Gwaith cariad ydyw, nid1 plygu cyfiawnder, ond codi bywyd i gyfarfod a gofynion yr egwyddor. Mae yr egwyddor hon yn ddiwyro, yn rhedeg trwy fywyd cenedl yn ei holl gysylltiadau, ac ar ei .phwys y mae yn dringo mewn gwasanaeth ymysg cenhedloedd y byd. A dyma yr egwyddor sydd yn eisieu os ydyw cenedl am fyned i fyny. Nid nodweddion nacaol sydd yn mynd i ddyrchafu cenedl, ond egwyddor o nerth cadarnhaol i'w gwthio i fyny ar hyd llethrau gwasanaeth yn y byd ac 0 gan Dduw na 'buasai trwy' ei Ysbryd sanctaidd yn meithrin yr egwyddor ymysg cenhedl- oedd y byd fal y delont i gystadlu mewn gwasanaeth, nid mewn Iladd, eu gilydd, ond. mewn gwasanaeth ac mewn dwyn gogoniant i'r Anfeidrol. Cyfiawnder a ddyrchafa g-enedl o ran Cym. eriad" Y PARCH. J. MORGAN JONES, B.A.. Whitland, a draethai ar y wedd hon i'r testun.—Un anfantais fawr, i ddechreu, medd.ai, ydoedd dod i'r pulpud; buasai yn llawer mwy dedwydd i lawr pan y caent y 'railings' yma o'u cw.mpas, elent i bregethu heb yn wybod iddynt eu hun.ain, er, meddai" fod ei frawd o'r Rhos wedi Jlwyddo yn anghyffredin i ymgadw oddiwrth hynny. Fy ngw,aith iil ydyw edrych ar gyf- iawnder fel y mae yn dyrchafu cenedl 00 ran cymer- iad, ar oIl i'.m brawd fod yn siarad ar gyfiawnder fel y mae yn dyrchafu cenedl o ran egwyddor. A phan ddywedaf ein bod wedi bod wrth. draed yr un athraw ini ryfeddwch ein bod yn anghyffredin debyg i'n gilydd, ac mai gwaith anhawdd ydyw i mi beidio dweyd yr un peth ag ef. Yr oeddfy mrawd yn mynd yn ol i'r Hen Destament i ddechreu. Y peth cyntaf wyf yn isylwi yn yr Hen Des.tament ydyw fod cyf- iawnder yn air cryf, a phan y byddai yr egwyddor yma yn llosgi yng nghalonnau dynion yr oedd yn cynyrchu rhyw ddynoliaeth o deip aruchel iawn. Dyna o-edd mewn golwg o hyd, cynyrchu dynion yn werth eu hlarddel gan :Dduw. Y dyn mwyaf yn yr Hen Destament oedd y dyn cyfiawn, ac fe ddewiis- wyd Abraham, tad y ffyddloniaid, am ei fod yn gwneuthur barn ac yn rhodio, llwybr cyfiawnder. Yr o-edd yr Arglwydd yn dewis v carictor yna, ac yn gwrthod y drygionus, ac ni byddem yn mynd yn rhy bell wrth ddweyd fod llwyddiant a'c aflwyddiant y genedl yn dibynnu o hyd ar garictor. Pan oedd Moses yn arwain, neu Dafydd yn arwain. neu Je- hoiada yn arwain, yr oedd heddwch fel yr afon yn y wlad ond pan y byddai dynion o. gymeriad arall yn arwain, yr oedd yr heddwch yn diflannu ac yn cilio o'r tir, a Hwyddiant yn peidio a bod. Os i-neiblon Eli fyddai yn offeiriaid fe fyddai y Phiilist- iaid yn dod ac yn difetha y wlad1; os. mai Rehoboam fyddai y brenin yr oedd y deyrnas yn cael ei hollti drwyddi draw. Os mai cymeriad bydol, materol, daearol a difater fyddai, ansawdd y genedl, ei hanes yn fuan wed'yn fyddai ei bod heb deml, heb off- eiriad, heb aherth, ac mewn cyfyngder rnawr. A'r peth sydd yn bwysig i ni ei gofio yn y gyfeillach yma heno, ydyw, nad ydyw y Testament Newydd wedi newid dim ar y carictor hwn. Mae cymeriad cyf- iawn yn cae-1 mwy o jsylw ym mhregeth pen y myn- ydd hyd. yn oed nag yn y proffwydi, ac os darfu i chwi sylwi, yn yr Actau, dyna fel yr oedd y dis- gyblion yn adnabod yr Iesu, "y Sanct a'r Cyfiawn dyna oedd nodwedd ei gymeriad "Eithr chwi a wad- asoch y Sanct a'r Cyfiawn, ac a ddeisyfasoch roddi i chwi wr llofruddiog." Oherwydd fod syniad y genedl wedi. mynd yn isel am gyflawnder yr oedd yn dewis gwr illofruddiog o flaen v Sanct a'r Cyfiawn. Su.t y mae i ni gychwyn rhyw fudiad yma heno i gynyrchu y teip yma o ddynion a ddyrchafant y ,ned I P Yr awgrymiad1 cyntaf sydd gennyf ydyw hwn ein bod yn mynd o'r fan yma heno wedi pen- derfynu, bob un ohonom, sicrhaucyfiawnder person- ol dyna wraidd a dechreuad y peth; yr adnod gyntaf yng nghyffes ffydd po.b dyn ddylai fod hon "Bwrw allan yng nghyntaf' y brycheuyn o'th lygad dy hun." Myn weled. pethau fel y maent hwy cais wirionedd edrych ar fywyd yn deg ac yn onest; ac, yn wir i chwi, y mae y byd vn dyheu am y teip o ddynoliaeth. a wnaiff arw,ain; ni fu Hygaid y byd erioed yn fwy craffus am gael gweled pa le y mae yr arweiniad. Fe jgarwn pe haem yn gaUu dysgu tipyn heno y mae meithrin carictor cyfiawn yn gofyn ymdrech fawr ac egni diwyro i ni ac i wneud hyn, bobl ieuainc, y mae yn rhaid i ni wylio yn y pethau bach fel- yn y pethau mawr cyboeddus. Rhaid i1 ni beidio a sangu ar gydwybod mewn gair mwy nag mewn gweithred os ydym am gael y peth yma a wna ein tywys ar Iwybr cyfiawnder os bydd- wn yn ddifater gyda golwg ,ar y pethau bach fe goll- wn y llwybr ar unwaith. Wrth fyfyrio cymeriad yr Arglwydd Iesu, un peth oedd yn amlwg iawn ynddo ydoedd cywirdeb manwl ynghylch ipethiau bach. Fe ddarfu i mi sylwi yng nghyffes ffydd J. R. Jones mai dyma un erthygl, manylder crefyddol; a synnwn i ddim na fyddai yn fantais- i ni fod yn fanwl, oblegid dyma fel y mae y1 byd yn 'detectio' ein gwendid': nid ydyw gair y dyn crefyddol yn sicr, na'i ymddygiad yn sicr; ac y .mae yr eg-wys., oherwydd hynny, yn colli ei charictor. Mae eisieu dysgu y wers er mwyn dyrchafu cymeriad yr efengyl yng ngwydd dyn- ion, gan gofio fod gair angharedig yn datuddio dyn, a gair brathog yn dweyd am. y cymeriad yr ydym yn ei adei1.adu. A gawn ni gofio y pethau personol yma? Dyna betihi arall wyf am wasgu, y mae cyfiawnder yn gofyn ymdrech o ftaen pob un ohonom. i weled fod opopeth fyddo yn gyfiawn yn cael ei wneud yn y wilad, ac yn y byd.. Dyma i chwi sut yr oedd un hen biwritan yn deffiinia y gair cyf- iawnder "Do no wrong and suffer no wrong." Nid wyf yn gwybod a wnewch chwi gytuno a mi, bob un ohonoch, ond yr wyf yn credu ei fod yn iawn: "Do no wrong and. suffer no wrong." Nid yw yn ddigon i tr fod yn gyfiawn, yn. garictor duwiol, ond rhaid i ti weithredu fel na bydd dy gymydog di ddim yn dioddef anghyfiawnder. Dyma wendid Cristion- ogaeth heddvw, ydyw anghofio y fraich yma i'r gwir- ionedd. Mae yn gofyn i ni, hyd y mae ynom, a phob cyfleustr.a a gawn ni i fynnu gweled fod cyfiawnder yn cael ei weithredu ym mhobman. Y mae cariad at gyfi.awnder; nid yw yn ddigon iddo fod vn oddef- ol. Fe ddefnyddiodd yr Arglwydd lesu fflangel'l i yrru allan y rhai o,edd yn halogi y deml. Y mae yn egwyddor amlwg yn y Testament Newvdd, ac y mae cyfiawnder Duw yn dian dial'edd, ac yn llos'gi yn eiriasi y soflyn sych, diegwyddor. A sylweh, fe ddylai ein sel ni dros gyfiawnder fod yn gyfryw ag YQycld langhyfiawnder yn gwywo yn ein hymyl ni fe ddylai ein cymeriadau fod, mor gyfiawn, a'r fath oleum ynddynt fel y byddai, y dyn diegwyddor yn cael ei dd.al yn ein presenoldeb "suffer no wrong." Gaf i ddweyd vvrthych beth ydyw yr arwyddair sydd wedi ei fabwysiadu yn Fe hwnyna? Do no wrong .and save your own skin dyna'r esboniad a roddir i hyn heddyw dyna pahaw y mae arweinwyr y werin yn condemnio Cristi.onog.aeth, sef am fod plant yr eglwys. yn cario allan rhyw fywyd-wel, hol'lol ddi- ddrwg, hwyrach—peidio gwneud drwg, ond wedi anghofio fod Cristionogaeth yn fwy na pheidio gwneud drwg y mae i fod yn nerth i sicrhau dai- oni. "Do no wrong." Fe ddywedwch na ddylai meddwon fod yn yr eglwys, y dylai pob meddwyn gael ei, ddiaelodi, ac fod poh lleidr i gael mynd allan. Ie, "suffer no wrong;" gan bwyll, yn awr; mae'n rhaid i mi ofalu am fuddiannau personol fy nghymydog. Dowicbi gyda mi i'r wlad fe wnaiff yr 'illustration' y tro yn Lerpwl; y ffarmwr, fan draw, y mae y tJirfedodiannydd wedi gwneud anghyfiawn- der, ac y mae y ffarmwr yn sefyll yn erbyn, ac y mae mewn canlyniad, yn cael ei droi allan o'i ffarm; nid yw yn ddigon i mi ddweyd y geiri:au, "save your own skin pe baem yn blant duwiol' 'dallem, ni ddim dioddef hynyn,a pe haem y fath Griistionogion ,ag y dy!em fod, fe fyddem yn llosgi yn eirias yn erbyn 11 peth fel yna. Y fraich yna oedd wedi dod a Phryd- ain F.awr allan i ryfel nid am ein bod, ni fel gwLad yn cael. camwri, ond am, fod cenedl arall, un fechan, yn cael ei threisio a'i s,arnu; dyna ein cyf- iawnhad. ni dros i ni fynd allan i ryfel ein bod yn methu dioddef, 'dallem ni ddim bod yn llonydd a gweled. y trueiniaid ym.a yn c.ael eu damsang y mae egwyddor fewnol-yr egwyddor o gyfiawnder-yn ein calon, yn gwneud y peth yn annioddefol. Ond dym.a sydd yn bwysig i ni ei gofio ydyw hyn, fod yn rhaid i Brydain Fawr weithredu yr egwyddor yma gartref hefyd, ac nid yn unig ar y cyfandir, ond yn ymyl ei ihy ei hun. Pan y bydd uniondeb, a thegwch, a chyfiawnder yn cael cam, os wyt ti yn Gristion 'delli di byth ei ddioddef mae'n rhaid i ni sefyll dros yr hyn slyddiawn, A gaf i ei roi fel hyn?—Y mae 'honour' vn fwy pwysig na bywyd yn hytrach na dwyn tystioLaeth anghywi:r yn erbyn neb y mae yn well i mi farw; yn hytrach na dioddef i'm cylnydog a'm eydwladwr gael ei dreisio dan draed y mae yn well i mi gael fy llosgi. Y mae yn rhaid i'r tri llanc sefyll dros gyfiawnder, ac y mae yn well i Daniel, gael ei daflu i ffau y llewod nag iddo werthu egwyddor na 'bradychu ei garictor; ac y mae yn well i'r lesu fynd trwy ei. holl ddioddefiadau a marw ar y groes ar Galfaria. na bradychu ei gymeriad. Fech- gyn! 'Number one, 'honour;' 'number two,' 'life.' Y mae yn well i ni farw, bob un-bob un-na bod ein cymeriad Cristionogol yn mynd. dan draed. Dysgwn y wers. Un gair bach, arall; cofiwch am dano yn bersonol y mae yn ymdrech grefyddol; cofiwch am hon mewn perthynas a'ch brodyr a'ch cyd-ddynion. Eto, y mae cyfiawnder yn gofyn i ddynion cymwys. roddi eu gwasanaeth at sicrhau buddiannau a dyrchanad cyfiawn- d,er. Tybed nad ydyw ein gwlad ni yn ei chyf- lwr adfydus, oherwydd nad ydyw goreuon cymdeithas wedi gwneud eu dyledswydd? A gawn ni ddod yn nes gartref? Y mae cynghorau plwyfol, sirol a chen- hiedia.ethol yn mynd i dd.wylaw dynion .amheus, am fod y dynion da, moesol, crefyddol, yn gwrthod rhoi eu gwasanaeth; y canliyniad ydyw fesicrheirpob safle o urdda.s. a phob siafle o awdurdod nid trwy gymhwyster. Y mae dynion heb gymeriad yn cael eu dyrchafu i swyddau, ac yr ydych chwi, bobl un- plyg, uniawn a chiyfiawn, wedi mynd yn rhy 'selfishi' i roddi eich gwasanaeth. Wnewch. chwi gofio fod cyfiawnder yn gofyn am i chwi roddi eich gwasan- aeth eich himain i, ddyrchafu y wlad. Adeiledweh, gymeriad go nest, bobl, byddwch yn gryfion. O.s ydym yn cario enw Iesu Grist rhoddwn ein gwasan- aeth 'yn lie bod rhyw edlychod diegwyddor yn gwas- anaet.hu; yr ydych i roddi- pwysau eich cymeriad fel popeth "arall at wasanaeth eich gwlad. Wyddoch chwi, fe fydd yn rhaidi ni ddiaelodi 'councillors' yn fuan i gael cyfiawnder i'r wlad. Y mae cyfiawn- der yn gofyn ,am eich gwasanaeth. 'SeT sydd wrth wraidd y cwbl; 'self y Caisar sydd wrth wraidd dinystr Ewrcp, a'r un pechod sydd fel cancr yn bwyta wrtb wraidd cymdeithas yn ein gwlad ni; dynion yn diogelu eu hunain, ac tyn dyrchafu eu hunain, ac yn cyfoethogi eu hunain. 0 am i'r Arglwydd roddi help i ni edifarhau, ac i gysegru ein hun tin i fvw bywyd teilwng o'n proffes. 0 am i'r Arglwydd roddi ei Ysbryd i ni i osod o'n blaenau safon uchel, a chysegru ein hunain i'r safle honno. e "Cyfiawndar a ddyrchafa genedl o ran Cadernid." PARCH. O. J. OWEN, Caersalem Newydd.—Y mae y. rbyfel wedi ateb un diben mawr, beth bynnag; y mae wedi peri i'r genedl fynd i feddwl mwy am gyf- iawnder. Goheithio y bydd ein syniad am gyfiawn- der yn mynd yn gliriach fel y bydd. v rhyfel presen- nol yn dirwyn i derfyn. Fel yr ydym wedi clywed, y mae egwyddor fawr yn cyntyrchu cymeriad mawr, ac y mae cymeriad mawr ynanwahanadwy gysyJlt- iedig a nerth mawr, nerth sydd yn tueddu o gyf- iawnder; felly y mae gwir nerth a gwir fawredd cenedl yn tarddu o'i pherthynas ac o'i chysylltiad. a Duw. Gwyn fyd y genedl honno a all ddweyd, "Yr Arglwydd. ein Cyfiawnder;" ac yr wyf yn credu, giyf- eillion, fod hynny o gyfiawnder a feddwn ni fel cen- edl heddyw-ac yr wyf yn credu ein bod yn meddu ar fesur go he,laeth ohono, ac fod y rhyfel presen- nol yn profi hynny—faint bynnag o gyfiawnder a feddwn ni fel cenedl, fod hynniy i'w briodoli yn 'ben- naf oil i berthynas y genedl a Duw, "Yr Arglwydd ein Cyfiawnder." Y mae yr oes bresennol yn enwog iawn am roddi .pwyslais1 ar nerth ac y.r wyf yn medd- wl mai un 0. brif nodweddion yr oes a'r genhed.l- aeth; yr ydym yn byw ynd.di ydyw, ein bod yn gogoneddu, yn gloriffeio 'force.' Y mae yr oes a'r genhediaeth bresennol, yr wyf yn ofni, yn gosod