Y Cymro

aeth, &c., wedi eu hargraffu yn egl-ur a destlus. An-1 ifoner archebion ar unwaith i Swyddfa'x CYMRO, Dok gellau. J

mwy o, bwiys ar y cledd, a'r bidog, a'r fagnel, ac yn anghofio y Beibi, a'r Holwyddoreg, a'r Llyfr Hymn- au fel yr elfennau pwys,icaf yn 'natblygiad y bywyd cenhedlaethol ac ysbriydol. Yr ydym yn rhy duedd- ol i ogoneddu nerth-,nerth anianyddol—'physical power;' y mae hwn yn cael; ei gynrychioli yn yi arfau a ddefnyddix ar faes y gwaed. Yr ydym hiefiyd yn rhoddi pwys, mawr, fel cenhedlaeth, ar nerth meddyliol; y mae eisieu rhoddi, pwys a'r nerth medd. yliol, os. bydd y nerth hwnnw yn bur, ac yn sianct- aidd, ac yn ddyxchafedig; ond y mae y meddwl cen- hedlaethol, yn y blynyddoedd diwedd.af yma, wedi datbliygu yng nghyfeiriadi ilunio arfau, a chynlluniau a 'schemes' i ddinystrio 'bywyd ac ej,ddo, Yr wyf yn ofni, gyfeillion, ein bod: yn anghofio yn Uwyr bron fod y fath beth yn bodoli., yn 'universe' Duw, a nerth moesol alc .ysbriydol—y nerth-y 'force,' sydd yn tarddu o gyfiawnder. Wrth i chwi. ddarnen banes y genedl—yr hen genedl—yr oedd hi yn datblygu mawxedd a defmyddioldeb pan yr oeddi hi yn gweith- redu cyfiawnder, ac fe fu cyfnod yn ei hanes ag y datblygodd gyfiawnder i'r fath raddau fel y teilyng- odd y disgrifiad, o "genedl gyfiawn." Tybed ein bod ni fel cenedl heddiyw yn derbyn yr elfen fwiyaf a phwysicaf yn natblygiad y bywyd cenhedlaethol. o Dduw.. Y mae yr Arglwydd Dduw yn cael ei ddar- lunio yn IV Beibi yma o hyd fel un mawr, a ehadarn, a nerthol. "Canys arfau ein milwri.aetb ni," medd- ai yr apostol, "nid ydynt gnawdol, ond nertholl trwy Dduw i fwrw cestyll i'r liawr." Bethi sydd yn cyfrif ani y ffaith fod cymaint o 'strongholds' uffern yn arcs ar eu traed h-eddy-%v P Dyna sydd vn cyfrif am hynn.y, y mae perthynas a Duw mewn gweddi ac mewn cym- undeb crefvddol ac ysbrydol wedi c.ael ei dorri yr ydym yn anwybyddu ffiynhonnelT fawr fwir nerth a gwix fawredd cenhedlaethol. Paham v d.arfu i gref- ydd lwyddo i'r fath raddau ryw gant a banner o flyn- yddau yn 101 yng Nghymru? Dyn.a oedd yn cyfrif am hynny-iyr oedd: ein tadau mewn cymundeb a 'forces' moesol, y nerthoedd ysbrydol sydd vn gorchfygu y drwg. Yr iydym yn darHen yn iv llythyr at yr Heb- reaid fod yr awdur yn dweyd mai trwy ffydd yr oedd gwroniaid. y dyddiau gynt -vn darostwng y gelynion, yn cau- s,afn,all llewod, yn diffodd angerdd y tan, ac felly yn y blaen-trwy ffydd, neu, mewn geiriau eT- aiH, trwy gyfiawnder-trw,y y nerth moesol ac ys- brydol sydd yn tarddu 00 gymdeithas. agos a Duw. A welwch chwi y ddau wron yna yn Oxford-il,.ati-Pier a Ridley? Mae y ffagodau wedi eu tanio, a'r fflam- au eiriasboeth yn torchd o'u cwmpas y mae ysbryd gwroi un o'r dd.au yn cael ei, 's,uhmergio,' ac y mae y Hall yn dweyd wrtho, '"Be of good cheer. Brother Ridley, for, bv the grace of God, we have lighted a candle in Eng'and to-day that a1.! the forces of dark- ness cannot extinguish." Sut yr -oedd hwnyn.a yn gallu gwneud, datganiad morwronol pan yr oedd y fflamau tan yn torchd o'i gwmpas? Sylweddoli. yr oedd ei fod mewn cymundeb a Duw, ffynhonneV. fawr gwir nerth moesol ac ysbrydol, mewn undeb a'r 'souls' mawr. Yr wyf yn cofio clywed Joseph Thomas, Carno-, pan oeddwn vn fachgen bach, yn defnyddro- 'illustration' fod gwr mawr wedi dod i Sir Dxefaldwyn, ac wedi prynu palas, ac yng nghan- ol y pare yr oedd hen lyn iKo-nydd, 'stagnant,' drew- edig, ac fe benderfynodd. y gwr mawr wneud yxa- drech i sychu i fyny y l'lyn, ond yr oedd tyn metllU yn la.n a 'lwyddo er pob ymgais, fe wariodd ei ihoE eiddo ar yr anturiaeth, ac fe fu1 farw yn 'bankrupt.' Ond fe dd.aeth rhywun ar ei ol, ac fe fu yn fwy gofalus, ac fe dde.allodd y 'secret' paham yr oedd ei ragflaenydd wedi methu sychu yr hen lyn a dyn.a y dirgelwch,, yr .oedd cysyKtiad rhwng y llyn a'r m6r mawr. Ha, fy mhobl i, y mae y byd, yn methu yn Ian a deall 'secret' Kwyddiant yr eglwys mewn gwa,hanol oesaua chyfnodau. Dyna y dirgelwch, ei pherthynas hi a Duw, ei chysyllti.ad hi a'r anweledig "Yr Arglwydd yn dy gano.l d.i sydd gadarn." Pa- ham yr ydym mor wan ? 0, nid ydym yn sylweddoli fod perthynas rhyngom a 'sources' mawr y nerthoedd tragwyddoi 'realeisiwn ni hynyna. etc, ac fe fyddwn yn anorchfygol. A ddarfu j chwi ddar'Ien yn hanes y rhyfel yma fod yna dybi.aeth gan y milwyr Rws- si.a.idd fod ysbryd y Cadfridog Sko-beleff yn eyniwair trwy faes -y fnyydr fel "y C,adfridoz gwyn?" Nid ydyw ond tybi,aeth. on.d y maent hwy yn credu fod y -peth yn ffaith. Pan yr oedd v Germaniaid yn ym- osod ar fyddinoedd Rwssia un diwrnod, a bron a'u trechu fe dorodd un o'r cadfridogion allan i waeddi, "Y mae y Cadfridog gwyn gyda ni." Beth oedd y ,can:yniad P 0, y .maent iyn ymegnio, y maent vn gwrthwynebu y igelyn, ac yn ei orchfygu, Gyfeill- ion, sylweddolwn fod y Cadfridog Gwvn. gyda ni ar y maes. Tybiaeth oedd hi gyda'r Rwssiaid v m.ae yn wirioneddo:! gyda mil. "Yr Arglwydd ein Gyfiawn- der," y mae gyda ni ar y maes heddyw, ac y mae i fod yn bower ym mywlydt yr eglwys ,ac i'w gwneud yn anoxchifygol helped Ysbryd Duw ni i sylweddoli ymha ley mae ffynhonnell cadernid, a nerth ac fe; v dywed un 0 ysgrifenwyr yr Hen Destament, "Fel mynyddoedd cedyrn y mae dy piyfiawnder." Yr yd- ym ,ni yn gyfrannog 0 nerth Duw trwy undeb a Duw, ac ivr ydym i ymarfer oyfiawnder yn y bywyd cen- hedlaethol ac yn y bywyd unizol, a,c i ddwyn 'factors' anorchfygo' yn nerth n.a fedr 'power' uffern ei hunan mo'u darostwng. Diolch fod yr Arglwydd yn ei farw ar Galfaria wedi dwyn cyfiawnder tra- gwyddod i mewn i ibechadur. Ac v mae Ihefyd yn ei fywyd wedi dangos i ni sut i actio cyfiawnder. Fe gododd e!f ei fraich i fyny, ac fe ofynodd v cwesitiwn "Pwy ohonoch a'm hargyhoedda i o bechod?" Y mae uffern wedi bod yn treio tynnu y fraich i lawr am oesau a chanxifoedd, ond, iv mae, hi i fyny yn y Gymanfa yma, ae y mae yr Iesu vn gofyn yr un cwestiwn eto, "Pwy a'm hargyhioedda i, o bechod?" Bobl annwyl. dim ond i ni ddod i undeb a hwn a sylweddoli ein perthynas ag ef ac &'r inerthoedd ys- brydol, tragwyddoi, fe ddeuwn yn anorchfvgol yn y byd yr ydym iyn byw ynddo. Helped Duw ni i actio cyfiawnder yn. ein bywyd, ac yna, ryw ddydd a ddaw fe gawn fedi ffrwiyth y cyfiawnder tragwyddiol a ddygwyd i mewn gan Fah Duw yn ei' fywyd ac yn oi: angeu. Amen. "Cyfiawnder a ddyrchafa genedl o ran G-wasanaeth." PARCH. E. MITCHELL, Ponkey.-Mae y gyfeiLach yma wedi fy atgofio am ddosoharth Beiblaidd yn, y Rhos, He yr oedd hen frawdl o'r enw Thiomas. Llwyd yn y dosbarth, a phob trn y gofynai yr athraw, "Beth yw ,eid1 barn chwi, Thomas?" ei ateb fyddai., "Yr un fath a fo." 'Does gen' i-nnau ddim i'w ddweyd: ond fy mod o'r un farn a hiwy. Fel yr ydych wedi clywed, 'Cyfiawnder a ddyrchafa gened'. o ran gwas- anaeth' ydyw yr hyn y gofynir i mi siiarad arno. Yr oedd yn anhawdd i'm brodyr fynd i mewn i'r adran- nau heb ymyryd. a gwasanaeth. Y mae yna allu mawr—galluoedd mawr, yn y byd yma yr oedd yna aruoedd mawr am ganrifoedd yr oedd, yna drydan; ond pan ddaeth y byd yn adigon diwylliedig i droi y ,try dan yn wasanaetb y daeth ef 0 werth i'r byd nid oedd yn fenditbi i'r byd yn yr 'abstract,' mewn rhyw gyflwr anelwig fel, yr oedd o'r blaen ond erbyn heddyw yn Le.rpwl y mae yn gyrru ac yn goleuo y ,C.Llrs;, y mae yn y 'kitchen' a'r seler, ac yn tostio i bregethwyr y 'Gyrnanfa. Fe fu hyd. yn gymharol ddivveddar yn a.llu aflywodraethus, ond erbiyn heddyw y mae wedi dyfod i wneud gwasanaeth mewn cylch- oedd hynod. Egwyddor, fel yr oeddym yn clywed, ydyw cyfiawnder. Fe ddaeth Mab Duw i'r byd i ddatguddio cyfiawnder yr wyf yn meddwl- y gallem fentro dweyd na fuasai wedi gadael cartref oni bai fod oyfle yn y natur ddynol i ddatguddio cyfiawnder. Nid am nad oedd- yna gyfiawnder wedi ei ddysgu trwy y gyfundraeth Foesenaidd, ond' am nad oedd y byd yn defnyddio cyifawnder—yn ei roi yn ei wasian- aeth priodoi. Yr oedd yna aHuoedd o ddysg ac o. wybodaeth yn. y byd, ond yr oedd y dynion yr ym- dairiedwyd y wybodaeth iddynt wedi doyrysu gwerth a gwasanaeth cyfiawnder. Yr oeddi y gyfundraeth Rabbinaidd—os gallwn ei galw yn gyfundraeth- mewn bod pan ymddangosodå Mab Duw, ac yr oedd y gyfundraetfci Foesenaidd, yn bod. Os gallaf ddefn- ydtio ffigiwr, yr wyf wedi gwele-d yn yr ardal yr wyf yn byw ynddi, wrth iyned i fyny y mynydd hefo ).1r, Lewis yma am iechyd, yr wyf wedi gweled coed yn tyfu yn dal, a breichiau maw,r ganddynt, ac yr wyf wedi gweled eiddew ar y bonevff ac wedi tyfu 'round about,' ac i ganghennau yr hen goeden fawr, gref, a'r un eiddil, Iwydaidd, wanaidd, wedi, drygu ei hawyr ac wedi Clad rata ei bwyd, a lliadrata ei bywyd hi, wedi actio anghyfiawnder tuag ati; ac nid yw y goeden yn werth. dim, am fod ei gwanachi wedi mynd a'i bywyd. Pan .ymddangosodd Mab Duw yn y byd vr.oedd yna ;gyfu:ndraeth ac ynddi gyfiawndex fel y clywsom sydd yn cerdded 0''r naill Destament i'r Tail yr oeddyna IR-abbiniaid., athrawon, arwein- wyr v genedl oedd i' arwain cenhedloedd y byd, a goleuni mawr gafodd y gasiedl. Yr oedd Duw wedi dweyd wrthi ryw dro y byddai yn cael ei dyrchafu i ti c.h t-c rgc)gon:j.it, j, fod yn wyddfa o genedl, i'r holl genhedloedd a'r oesau edrych ymlaen ami, ac iddi fod o v,'asanaeth i'r cenhedloedd. Ond y mae yr tax- weinwvr hyn, erbyn dyfodild Mab Duw wedi peidio, o ran gwas-anaeth a gwerth y gyfundraeth, a dwyn bsndith i'r byd'. Dyna, mae'n debyg, a barodd, iddo ddweyd fod yn rhaid i gyfi,awnder eii ddiJynwyr ef fod "yn..helaethach na chyfiawnder yr ysgxifenyddion a'r Phariseaid." Dyna y perygl mawr yr ydym ni yn byw ynddo, yr wyf yn ofni, yn y byd presenno'l fod cymaint o 'enyddiaeth ar iyr hyn a elwir yn gyfiawn- der, ac y rhoddir het 'silk' cyfiawnder ar ei. ben. Ugain m: ynedd yn ol yr wyf yn cofio, i mi dderbyn llyfr diwinyddol, ac yr oeddwn yn. gweled 'social section' yn rhywle, tua'r 'advertisements,' ac fe wel- wn fod rhyw ddyn yn cael ei ganmawl ar y pryd yr oedd ganddo 30,000 o weithwyr, a 27,000 o anedd- dai iddynt, a 'hospitals,' a lie i chware, ac 'old age pensions,pob peth oedd yn taro cymdeithiasiaeth. Fe fuasech yn galw y :rhai yna yn. gyfiawnder, ond beth: oedd gwaith y 30,000? Dyna oedd y 'business,' gwneud 'c.annons' Y meistr gwaith oedd yn meddwl am bob cysur i'r gweithwyr, a'r cwh: yn bodolj i'r amcan o wneud 'cannons' mwy na neb arall, i ddinystrio a difetha. Y mae yn bwysig iawn i ni, gyfeillion, a ydyw ein cyfiawnder yn dy.rchafu, neu, os c.affi ddweyd, a ydyw yn darostwng y mae y fath beth yn bosibl a chyfiawnder yn darostwng cenhedl- oedd, a chvriawnder yn dyrchafu cenhedloedd. Y mae cenhedloedd yn. cael eu gwneud i fyny o unigol- ion. Teulu Add.a, yr oedd yno fachgen yn dyrch- afu ei genedl ac efe ei hunan—Abel yn dyrchafu, ac y mae Duw wedi gweJed yn dda ei restru gyda'r cyf- iawnion. Yr oedd g.anddo frawd, ac y mae efe a'i frid byth, yn darostwng i lawr. Y mae y cyfiawnder yma wedi bod, yn actio yn wasanaethgar lie bynnag y mae wedi cael ei ddatblygu, ac y mae hynny yn gysur i ni heno. Y mae Israel, fel y cyfeiriwyd, v/edi gweled adega,u eithafol iawn, cyfnewidiol iawn, Yr wyf yn meddwl fod rhai adnodau dychrynllyd iawn yn y bennod gyntaf o broffwydoliaethau Es- aiah dyna ystyr rhai o'r adnodau hynny "N'id yw amlder eich gwedd.iau chwi yn ddim, oblegid yr wyf yn cau fy nghjlustiau1 rhag eu clywed, ac yn cau fy llygaid rhag eu gweled hwy," meddai yr Arglwydd Y maent mor ffiaidd gennyf, y maent mor gas gen- nyf; a',ch gwasanaeth crefyddol ac add,ol-iadol, er fod hynny wedi ei gyfarwlyddo gan. Dduw ei hunan ond y mae anghyfiawnder eich bywyd, a'ch buchedd, a'cb, ymcldygiad yn spwylio'r cwbl; y mae eich Dydd Sad- wrn yn spwylio- yr OlE o'ch Sul. A phan y mae Duw yn dweyd wrthynt ei fod yn cau ei glustiau a'i lygaid rhag eu gweddiau a'u haddoliad, a'u .seremoni.au, a'u defodau, y mae yn gared.i.g iawn yn atgofio' i'r proff- wydi bethi sydd i'w 'wneud "tRhaid i, chwi gael barn, rhaid ichwi gael iawn ymddygiad at y tlawd a'r di- .amddiffyn; rhaid i tclawi actio tosturi at y truan pan fydd hyn yn mynd ymlaen, mi agoraf fy llygaid a'm clustiau; mi fyddaf yn clywed beth fyddwch1 yn ei ddweyd. Fedraf i mo'ch dioddef pan fyddwch yn gweddio ami1 eiri.au a hir weddio, ac ar yr un pryd yn cau eichi hunain rhag v truan, a'r cystuddiedig, a'r ofous, a'r adfydus. Y mae' cenedl Israel yn, cael ei thynnu i law:r. Ond fe gododd y darn gwanaf ohoni i ,safle mor uchel fel yr oedd y cenhedloedd pagan- aidd, y cenhedloedd mwyaf eu grymusder,au a lluos- ocaf eu harfau a'u byddinoedd, a thywyllaf o ran eu paganeiddiweh. yn harnu mai peidio saethu oedd y goreu, and anfon anrhegion, fel yr oedd v genedl er m.ai un fechan oedd hi, yn byw mor urddasol ac mor ddyxchafol, fel yr oedd wedi mynd yn argy- hoeddiad, hyd yn oed ymhlith. y cenhedloedd pagan- 4 aidd, mai dyna beth i'w edmygu yn fawr. Oher- wydd prinder o gyfiawnder, ac uniondeb, a thegwcb yr oedd y naill ddosbarthi yn edrych i lawr ar ddos- b.arth araHyn yr un eglwys. 0 adeg wynfydedig, pan y bydd dyn yn cael ei barchu fe: dyn bydded was, bydded feistr; bydded feistres neu forwyn; bydded fachgen yn y 'sho^' tu ol i'r 'counter,' neu yn y bane neu yr offis. A pha genedl bynnag a ddèu- ai i actio cyfiawnder yn holJ; .rannau bywyd cym- deithasol dyna y genedl fydd yn cadi i'r pinacl uchaf ymhlith y cenihledloedd. Dyna ydyw yr anhawster wyf fi yn sylweddoli, yn y 'brob.lem' yma, yr ydym ni yn y wlad hon mewn perygl o. weithredu mewn modd sydd mor groes i gyfiawnder. Ond y genedl .sydd yn gollwng llifo'gydd cyfiawnder Duw yng ngoleuni yr ef- engyl i mewn i'w bywyd, dyna y genedl sydd, o angenrheidrwlydd yn mynd i fyny. Ac ex gwaethaf popeth-chwildroadau mwyaf yr oesau a'r cyfnodau i gyd-dyua'.r genedl, y mae hvd yn oed, paganiaid yn agor eu llygaid ami ac yn c feirio, eu bysedd ati, I y ac yn apelio' ati am degwch. Y mae llawer cenedl baganaidd, anwar, theddyw, nad yw am Dduw, ond ei duw ei hunan, ond ar ryw gyfnodau y mae yn pwytnio- ei 'bys. i ryw gyfeiriad yn. Ewrop. Paham? Beth yw yr actios? Nid am fod 'cannons' vn fwy yno, ond am fod yno gyfiawnder a'x genedl neu yr unigolun sydd yn actio cyfiawnder sydd yn mynd, i fyny, o angenrheidrwydd, yng ngolwg y byd, yn dyrchafu ei hunan y mae yn mynd i'.r lan, i fyny, i fyny; ac y mae cenhedloedd eraill yn dod i' we.led ei rhagoriaeth. Y mae arnaf ofn proffwydo yn y cyfnod presennol, ond yr wyf yn meddwl y gallwn, obeithio. y daw cenhedloedd gwar ac anwar y byd yn gas. ganddynt xyfel-; hefyd, nid yn uni,g fod yn igas ganddynt ryfel, ond y daw ar- gyhoeddiad., gwyddonol os. mynnwchi chwi, neu athronyddol neu ymresymiadoil i mewn i'w bodoJo- aeth hwy, nad dyna y ffordd, i lwyddiant ac i ddyxch- afiad, nad dyna sydd yn tarOo angbienion mawr natur dyn, nad dyna. sydd yn oyfarfod gofynion cyfrinio- sydd yn y natur ddynol. Nage, nage; rhyw gyfiawn- der ym modolaeth dyn yn ei alluogi. i ymddwyn yn garedi,g at un arall; at yr amddifad, at y truan dylia sydd yn dyrchafu. Gobeithio. y daw hyn allan o'r trueni a'r trybestod mawr y mae Ew.rop ynddo beno. Meddianner ni, ys dywedodd y brodyr eisoes, a chyf- iawnder peth mawr ydyw hyn, sic.rwydd fod cyf- iawnder yn ein ;gwasanaeth; nid biunan-les, nid hunan-glod, nid hunan-anxhydedd, nid eiddigedd, nid malais; 'cial: cyfiawnder ddim byw lie y ma-e y rhai yna; nid atgasedd, nid atgasrwydd., ond bod o fwy o wasanaeth y naill i'r llall. Bydded bendith DuW ar y cyfarfod yma; bydded i egwyddorion mawr teyrnas Dduw fyndi yn egwyddorion i'r tho:l fyd: "Ewch i'r holl fyd, a. phiregethwch yr efengyl." \\el, beth ydyw yr efengyl.? Cyfiawnder Duw cyfle- ydyw yx efengyl i gyfiawnder Duw fod yn hanfod bodol- aeth a charictor cenedl. Y CAD EIRYD D. -,Gobeithi-o y bydd y pethiau hyn yn troi yn. faeth ysbrydol i ni, ac y bydd.ant yn lies 1 bob un ohonom, yn aro.gl bywyd i fywyd, ac nid yn arogl marwolaeth: i farwolaeth. Gobeithio y teimlwn ni ein bod wedi bod ym.a heno yn addoli Duw, ac Y cawn ni sicrhau 'y cyfiawnder v ma,e y brodyr wedi bod yn son am dano, a'r nodwedd yna gennym, bob un yn bersonol. Terfynwyd gan y Parch. W. A. Jones, Merthyr.