Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

1 erthygl ar y dudalen hon

NODION CYMREIG.

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

NODION CYMREIG. A siarad oddiar ei brofiad, dy\ved Dr. Mor- gan, Conwy fod yn bryd dysgu y gw raged d sut i goginio. Cyn bo hir bydd yn bur anodd cael y ddteupen ynghyd, ac y mae llawer gwraig yn gwastraffu olierwydd1 nas gwyr sut i goginio. -+- --c. Dywedodd Mr. John Owen, comisioner y man-d'yddynod, ei fod yii, ameu a ydyw am- gylchiadau tywyll y wlad wedi peri i unrhyw amaethwr aros adref gyda'i waith a pheidio myned i ffair neu farchnad, sasiwn neu gyfarfod chwarter, cynhebrwng neu de parti. Barn clerigwyr Eifionydd ydyw y byddai yn Avell i'r comisioners eglwysig fyned i ymladd dros eu gwlad, a gaclael llonydd i gwestiwn Dadwaddoliad yr EgIwys yng Nghymru hyd adeg- fwy tawel. Cytuna pawb fod llawn gorrnod o swyddogion uchel eu cyflogau yn bus- nesa o gwinpas. Methodd y Parch. W. F. Pliillips, B.A., B.D., Dinbych y Pysgod, a bod yn ol ei gy- hoedd'iad yn pregethu yng ngiiapel Saesneg yr Wyddgrug". Tarawyd ef yn wael, a bu y 6 raid gofyn i'r Parch. E. W. Elvans, Rhyl, gymryd ei le. Y S a both o'r hlacn bu raid gofyn i'r Parch, H. Barrow Williams gymryd lie y Parch. R. R. Roberts, B.A. .4- "Pa le y siaredir y Cymraeg goreu ?" yw un o'r gofyniadau ofynir gan Olygydd 'Cymru'r Plant' i'w ddarllenwyr. Fa le hefyd ? Nid yw mor hawdd'ei ateb agyr ymddengys, oblegid ceir rhywra,i o bob sir yn barod ac yn frwdfryd- ig i ddadku rhag:oriaethau eu rhanbarth hwy. Pe cloriennid popeth ai tybed y cyfeiliornwn wrth ddweyd fod y fantol yn troi o blaid rhan- nau o Sir Gaer? +- --+- -+ Yn ffodus gallwyd trefnu i Proffesvvr Syr Henry Jones draddodi dwy ddarlith yng Nghaerdydd yn ystod ei da,:th drwy'r deheudir, sef ar nos Lun a nos Fawrth, Tachwedd yr 8fed a'r gfed. Prin y gellid dweyd fod y cyn- ulliad ddaeth ynghycl i'r Cory Hall yn deilwng o'r darlithydd. Tybed na ddylai y ddinas sydd y yn cael yr enw o fod yn brif ddinas Cymru gael llond y neuadd fwyaf i wrando ar un o arwyr mwyaf Cymru? -+- -+- Ofer yw ceisio disgnilio y ddarlith, ond hwyrach y gallwn grybwyll rhai o'r pethau god- idog ddy wed wyd gan Syr Henry. Dywedai fod y byd wedi myned i'r fath ystad fel nad oedd ffordd glir allan. Y goreu oedd yn bosibl oedd ail oreu digon sal. 'War is an enormity of unreason,' meddai. Mae'r rhyfel yn ffaith foesol, a chwymp moesol fu yr achos iddi. -+- Gofidiai oherwydd yr ychydig sylw roddid yn ■ein colegau i astudio ac i chwilio i adnoddau cymeriad. Mae meddwl dyn yn fwy nerthol ac yn fwy pwys.g nag- unrhyw ffaith naturiol. Nid ydwyf yn galw unrhyw genedl yn gyfoeth- og meddai nes cai weled effaith ei diwydiannau ar ei phobl. Yr oedd wedi gweled y mcrched yn y gweithfeydd 'tin,' a theimla fod ei gwaith yn ei wneud yn anhawdd iawn addynt ddatblygu cymeriad prydferth. Tarawiadol dros ben oedd pvvyslais y dar- hthydd ar bersonoliaeth yn rhoddi urddas ar y w5tthred ddistadlaf. Edrychodd Crist ar Pedr meddai, dim ond edrych. Yr oedd yr ^elod dros Eon yn digwydd bod yng ?sg])aer- ydd yn yr Assizes, ac yr oedd yn bresennol yn y ddwy ddarlith. Bu cyngor trefol Rhyl yn dadleu yn boeth ar gwestiwn y Saboth. A oedd y cyngherddau i'w cynnal ymlaen ar y Saboth ? Dyna'r cwestiwn. Gwrthwynebai Mr. T. D. Jones am eu bod yn. marchnata ar y Dydd Sanctaidd. Yn y diwedd cyflwyrnvyd y mater yn Haw y pwyilgor, a gwyr pawb beth yw hynny. Y mae o leiaf haner nifer efrydwyr y Coleg Diwinyddol yn Aberystwyth wedi ymrestru, a dywed y 'Western Maii; fod Coleg y Method- istiaid yn rhoi arweiniad' i'r Colegau eraill. Beth bynnag am hynny golygfa i'w chofio oedd gweld y Prifathro Prys yn ffarwelio, a hwy ar orsaf y Relwe, a'i deimladau yn ei' hvyr orch- fygu, a thystia'r bechgyn nad anghofiant byth ei weddi drostynt y bore hwnnw yn y Coleg. Dywed cylchgrawn eglwvsig Penmaenmawr fod y chwant anniwall am bleser mor fyw ag er- ioed yno. Mae'r olwg ar y parwydydd yn ddigon ,i syffedu unrhyw un ystyriol. Nis gwn sut y mae ym Mhenmaenmawr, ond gallwn roi many lion am ddwy neu dair o drefi lied elHvog lie y mae arweinwyr crefydd ymhob etiwad yn elwa yn dda oddiwrth y cinema a'r chwareudy drwy yr arian a ddygant i mown i gfwmniau lle- ol. Galwodd Dr. Williams, Fflint, sylw pwyllgor heddlu ei sir at y cynnydd mewn meddwi ym- hlith merched. Dinvywyd 14 yn y sir y chwar- ter diwedd a f ar gyfer 4 yr un adeg flwyddyn yn ol. Dywedai ym mhellach ei bod yn dyfod yn ffasivv-ji ymhlith y merched i groesawu eu giiydd drwy gad tair neu bedair o boteli o gwrw yn He te. Myned ar gynnydd y mae yfed ym- hlith merched, a dyma broblem ofnadwy sydd yn gwynebu'r deyrnas. Da gweled: dynion fel Dr. Williams yn siarad yn blaen. -+- -+- Druan o'r Gymanfa Ganu! A barnu wrrth yr atebion roddir o fis i fis yn y 'Cerddior' i nifer o ofyniadau o eiddo'r Golygwyr, y mae yn llawn, diffygion, ac n?d oes nemawr i fan gian na chyfan j'w chael ami, a'r syndod yw ei bod wedi gallu byw, a dal ei phoblogrwydd ar wa.etha'r amherffeithderau hyn oil. Eglur yw fod yna rywrai yn credu yn gryf yn y cwbl a ddywedir, canys awgryma un Gohebydd yn rhifyn Tachwedd fod Trysorfa yn cael ei chodi er argraffu yr atebion hyn a'u g\vasgaru led- led i holl eglwysi Cymru. Perthynai i Gymanfa Ganu yr Annibynwyr yng Nghaerdydd, grynhaliwyd yr wythnos ddi- weddaf, fwy nag un arbenigrwydd. Yn gyntaf mawr fwynhawyd gwaith Syr W. J. Thomas, Llywydd un o'r cyfarfodydd, yn datgan ei at- gofion am hen Gymanfaoedd y cymerodd ef ran ynddynt pan yn blentyn, a'r argraffiadau anil- eadwy ddaionus adawsant arno. Ac yn ail nid oedd un don estronol yn y Rhaglen, ond bron yr oil ohonynt o waith cyfansoddwyr Cymreig. Da y gwnaethant gefnogi cynhyrchion cartre, ac ni theimlai neb yn edifar. -+- -+- -+- Glfr eithriadol 0 brysur yw Mr. Hugh Ed- wards, yr Aelod Seneddol dros Ganolbarth Morgannwg. Gall gyfaddasu ei hun, a hynny gyda deheurwydd mawr at lu o bethau, ac nid yw yn ddiesgeulus yn ei orchwyl. Heddyw gwelir ef yn brysur yn ysgrifennu hanes rhyw Gvnhadledd i'r wasg. Yfory clywir ei enw yn cael ei gyhooddi i bregethu a darlithio mewn cyfarfodydd mawr o eiddo yr Annibynwyr, ac yna darllenirei hanes yma acaew yn annerch cyfarfodydd ynglyna'r Rhyfel. Dos at y mor- grugyn tydi ddiogyn meddai'r gwr doeth. Nid oes angen eistedd vvrth draed yr athro hwn ar Mr. Edwards. =!—====——————————-————- — — ———-—-—— Yn yr eisteddfodau gynhelir yng ngwahanol rannau o'r wlad, teimkr bwlch oblegid absen- oldeb llu o gantorion afferent eu mynychu, ac fel hyn yr esbonia Elfed yr amgylchiadau :— Yn y chwarel a'r pwll g]o, Ochrau'r bryn a ehaeau'r fro, Plygai'r Cymro, gan freuddwydio ar ddihun .Ond daethi Cllef ysgydwodd wlad— Udorn sydyn maes y gad, Yntau'r Cymro wisgai'r cledd yng ngwasg ei glun. Bechgyn annwyl Cymru lan Sy heddyw'n mhell o swn y gan, Ym mwlch Angeu'n cofio mam a chofio tad Os cant fedd mewn. estron fro, Daw eu bysbryd dewr am dro l'r hen arda", a'r hen aelwyd—blant ein gwlad. -+- -+- Nid pregethwyr Ymneilltuol yw'r unig rai anghofus yn y byd yma. Gwir fod ambell un yn, ddiarhebol felly, ond ceir ymhlith Esgobion yn awr ac eilwaith ambell wr da sydd yn gym- aint pechadur a hwythau. Trafaeliai un o'r cyfryw yn ddiweddar yn y tren i'w gyhoedd- iad, a phan ofynwyd iddo am ei docyn methai yn ei fyw osod ei law arno. Na Ivdiwcii, i-neddai;r swyddog, dowch o hyd iddo eto. "Ie, ie," meddai yntau, "ond rhaid i mi gael gafael arno, canys yr wyf wedi liwyr angholio i ble 'rwvf i fod i fynd." Bu ra,:d i'r diwedd- ar Principal Ellis Edwards anfon adref unwaith i ofyn, ymha le yr oedd i bregethu! -q.- Un o'r symudiadau a ddylai fod yn fwy hys- bys yng- Nghy-mru ydyw Undeb Addysgol y Gweithwyr—' Workers Educational Associ- ation. Mae y Gymdeithas hon eisoes wedi gwneud lIawer tuag at ddwyn addysg a gwybod- aeth i gyrraedd gweithwyr Lloegr a Chymru. Eieni oherwydd yr amgylchiadau y mac y wlad ynddi methwyd a chychwyn rhai o'r dosbarth- iadau, ac yn eu lie mae darlithrfidd ar y cen- hedloedd sydd yn rhyfela wedi eu trefnu. Yn ystod y tymor hwn mae dosbarth neu yn hytrach cangen Caerdydd eisoes wedi cael rhai darlith- oedd rhagorol. Bu Mr. Stephen Graham sydd erbyn hyn yn awdurdod ar Rwsia yn darlithio yma, a'r wythnos nesaf disgwylir aelod o'r Duma i roddi darlith. Dyma fel yr ysgrifenna Mr. Hug-h Davies, Machynlleth, ar y cwestiwn dyddorol "Pwy ddarganfyddodd Lloyd George?" "Gan fod y cwestiwn yn cael ei wyntyllio, a thuedd mewn rhai personau i'w benderfynu yn derfynol, can- iatewch un cais yn chwaneg—nid i fyned a'r clod oddiar y diweddar Barchn. John Eiddon Jones a Dr. John Thomas yr wyf yn nodi y ffa;th hon. Y gwr a'i cyflwynodd i Ganolbarth Cymru yddedd Plenydd. Yr wyf yn cofio yn dda pan yr oedd yr ,areithydd dirwest hyglod ar ei daith drwy sir Drefaldwyn, dywedai wrthym mewn ymgom, 'Y mae yna fachgen ieuanc o Griccieth y carwn i chwi ym Machynlleth ei gly wed, fe'm siomir os nad ymddatblygith i fod yn areithi'wr poblogaidd ar ddirwest; ac os caiff lety deuaf ag ef gyda mi y tro nesaf.' A chyflawnodd ei addewid; cafodd groesaw cyn- nes. Cynulliad teneu oedd y noswaith honno yn ysgoldy y Wesleyaid, ond cofiaf yn dda un peth a ddywedodd y gwr ,ieuanc. Dadleuai o blaid 'Dewrisiad Lleol,' ac meddai, 'Y mae yr hawl gennym eisoes i ddweyd pa mor agos i'n tai y caJf cut mochyn fod, am ei fod yn 'nuis- ance,' rhaid i ni gael yr un hawl gyda thy tafarn, 'nuisance' ydyw hwnnw hefyd. Dyna ei ymweliad eyntaf a sir Drefaldwyn. Pwy ai darganfyddodd ef ? Oherwydd, nell yn byt- rach dirwest. "Dyrchafa di hi (dirwest) hithati a th ddyrchafa d;, hi a'th ddwg di i anrhydedd os cofleidi hi,) Yr oedd yr amgylchiad hwn Hynyddoedd cyn iddo gychwyn ar ei yrfa wleid- yddol.