Y Cymro

:7T '<' NODIADAU WYTHNOSOL. ',{' 4. '.« Adnewyddiad Hyder. a Er nas gellir dweyd i unrhyw gyfnewidiad mawr er gwell gymryd lIe yn unrhyw 1 u'o faes y rhyfel yn ystod yr wythnos, adnew _ydd wyd hyder a gobaith y wlad yn bur amiwg, a $ naturiol ydyw ymholi beth rydd gyfrif am hynny. gellid olrh nu y cyfnewid- f. iad i gyfuniad o ddigwyddrid iu amryw o honynt yndduit eu hunain yn v n ddangos yn ddigon dibwys ac annigonol 1 gario dylanwad }.' mawr ar feddwl y wlad; ond o'u cymryd f ynghyd sydd a'u tuedd i sefydlogi ffydd: a hyder yng ngoruchafiaeth deriynol y Cy ng- i hreiriaid ar y gelyn, ac i gynhyrchu adweitIl- iad o'r digalondkl gynhyrchwyd gan gymysg- fa a thrychineb annisgwyl y Balkans. P'arodd (\' anfoniad Arglwydd Kitchener i'r dwyra-in » ymdeimlad newydd o ymddiiriedaeth a hyder, ac 3' mae'r arwyddion di imhcu A o undeb ac ysbryd newydd yn y Llyw jdr icih ftl pe wedi rhoi ysbryd newydd vn y wlad Prin, hyd yma, yr oedd y Llywodraeth ledlaethol I' wedi1 cael ei thraed dani; a pharai ei han- | sefydtegrwydd-gryri anesmwythter a-c ansicr- | w;ydd yn.gyffredinol., Bn ymddiswyddiad Syr £ Edward Carson, ai'i feirniadaeth ar bolisl, neu ddilT\g polisi r C ibiuu yn help i gadw'r 1)wgfa'n.od >n fyw ac im m iyd ofnwyd. i 'y'rri- ddiswyddiad ac araith Mr. Winston Churchill wneud pelhau yn waeth. Ond fel arall y trodd pethau allan. Trwy'r pethau hyn, ac eraill, cliriwyd yr awyr, a chiyda phenodiad y Pwyllgor Rhyfel, a sefydliad y Cyngor unedig rhwng Prydain a Ffrainc, rhoed cyweirnod newydd i ysbryd y bobl, a hynny er gwaethaf v daroganau cwynfanus Arglwyddi Loreburn, Courtney, Tyddewi, a Ribbesdale, a'" galar- nadwyr tebyg iddynt. Bu Mr. Bonar l<aw yn arwain Ty'r Cyffredin am ychydig ddydd- ■' iau yn absen Mr. Asquith a Mr. Lloyd George yr wythnos o'r blaen, a chredwn i'w ddull gonest a'i eiriau calonogol gyfrannu yn hel- aeth at godi vsbryd y Ty a'-r wlad"i dir t\ ys y newydd o obaith ac iadifer llawcr ar y cyd- bwysedd. i ? Araith Mr. Redmond. Rhaid, yn anad dim, hefyd, beidio anghofio araith fawr Mr. John Redmond, ar ei ddy- .ddy- ehweliad o'i ymweliad a'r ffrynt. Dyma un o'r areithiau mwyaf ei hysbrydiaeth a chliriaf ei thine gobeithiol a draddodwyd er dechreu y rhyfel, ac y mae ei seiniau \vedi: adsain o gwrr i gwrr o'r deyrnas fel utgor.n buddugol- iaeth. Gwefreiddiodd yr arweinydd Gwydd- elig, d.yrfa. fawr yn y (v)ucen's Ilall, Llundain, nos- ^yvr&f Wrth adrodd ei hanes a'i brofiad < yn y ffrynt. Ni phetrusai alw'r wythnos a dr.e;ulio'dd, gyd'a' r milwyr. fel ;y fvv\af dyddorol, v fwyaf g\\efreiddiol, a'r falchaf yn ei holl iywyd. Ei argraff gyntaf gafodd oedd hyder diderfyn y milvvyr. Nid oedd pesimistiaid yn y ffrynt, O'r cadly\\>dd i lawr frwv holl rengoedd v, milwyr, nid oedd ond un teimlad, yfe"imlado, hyder cwbl sicr am ganlyniad y rhyfel. • I)roso<ld a throsodd gofynnid iddo piijrji na anfonid brigad,-y cwvnfanuyr i'r ffrynt. Mor bell ag y mae'r gorllewin yn y c\yqstiwn, meddai Mr. Redmond, y mae Ger- mani wedi ei chum. (iwanha ei nerth bob dvdd viio ac am bob pelen a deifl, fe deifi ein milwyr ni bump. Disgrifiodd y trefniad-. au:igyflenwi'r fyddin, a.sicrhaodd fod popeth yn o-,we ,jtbiio, fel doc, a gwnaeth fvr waith ar gyhuddiaclau Arglwyd<l I'vddeWi yn erbyn y swyddogion. Darn tynheraf yr araith oedd ei deyrnged i'r caplaniaid, ac i'r cydweithred- iad rhwng Pabydd a Phrotestant. Gwelodd fataliwn o Ulster ochr yri ochr ag un 0 Dublin, a chafodd eu bod oil ynoi fel cymrodyr a chyfeillion.' Gweddiai am- i hynny barhau, a dyweded yr holl bobl, Amen. Brwydr ym Mesopotamia. Daeth newyddipn-yn ystod yr wythnos am frwydr a g"oruc!ialiacfh yn nyffryn y Tigris vm Mesopotamia. Mae'n amlvvg oddiwnh y "colledion i rengoedd General Townshend fod y frwydr wedi profi yn un galed a gwaedlyd. Yn yr adroddiad cyntaf rhoddid y colledion yn ddwy fil a hanner. ()'r ochr arall tra y dywedidf ar y cyn<af fod y carcharorion gymerwyd' p'r Tyrciaid yn 8oo, adroddir yn yr ail bellebyr eu bod yn rhifo 1300. Er i'n r: ennill, gwn,a"r adroddiad'au'n amlwg nad oedd yr oruchafiaeth yn llwyr a therfyn- ol. Wedi in milwyr gymeryd safle'r gelyn gerllaw Bagdad, bu raid iddynt ei gadael dra- chefn oherwydd diffyg dwfr, a, chilio rhyw dair neu bedair milltir i lawr yr afon. Ar yr un pryd gwnaed yn dda, a hynny dan anfan- tais fawr, wedi taithi hir a blin. Ettioliad Merthyr. n yr etholliad ym Merthyr Tydfil., i ddewis olynydd i'r diweddar Mr. Keir Hardie, gorch- fygwyd Mr. Winstone, ymgeisydd swyddogol plaid Llafur, gan Mr. Stanton, a ddaeth allan fel ymgeisydd llafur annibynnol a. chenedl- aethol, gyda mwyafrif o dros bedair mil.. Prin yr ydym ni yn y gogledd yn deall rhediad y Hifeiriant gwleidyddiol yn etholaethau pobloig a chymysglyd glofeydd y Deheudir, ar unrhyw ,.acleg;cacnis'gallwnfeiddiopasio barn ar etholiad gynhelid yng nghanol y rhyfel. Dau arweinydd y gweithwyr adau estron, oedd yr ymgeiswyr, ac o dan amgylchiadau cyffredin nis gwyddom a oedd llawer oddewis rhyng- ddynt. Ond ymddengys i Mr. Winstone gylymu eihun yn ormodol gyda'r I.L.P., a disgyblion y diweddar aelod, sydd fel v gwyddis wedi rhoi sain anhynod! ac anwiad- gar yn achos y rhyfel, er ei fod ei hunan wedi ,datga,nei ffyddlondeb i Mr. Asquith a'r Llyw- odraelh. Mae'n amlwg na fynnai etholwyr Merthyr eu1 cynrychioli eto gan neb ag yr oedd cysgod o amheuaeth am ei safle ar y rhyfel. Y Twrc Di6flig. Ma,e llyfr wedi ei gyhoeddi yn rhoddi cryn lawer 0' fanylion am., rchyllterau y Twrc yn Armenia, ac y i>iae darllen y crynhpdeb mwy- al'-anghyflawn o'r stori yh ddigon i fferu'r h y;fron. Ni bu pennod ddmach a mwy eHyllaidd yn holl hanes dynoliaeth; a,'r hyn sy'n gwallgofldynbrÓn wrth ddarllen yr adroddiadau YW:'IfÓd'holldeyrnasoedd Crist- ionogol y byd eu hunain ar y pryd ynghanol galanas a'i ,g,wna yn hollol amhosibl iddynt ymyrryd nac. estyn y cymorthl lleiaf i'r genedl ac y mae uffern y Twrc wedi ei g-ollwng arni. Mae'r dynion wedi eu lladd wrth y cannoedd o illoedd, a'r merched wedieu gwaradwyddo yn v modd mwyaf cythreulig, a, miloedd o honynt hwy a'u plant bach diniwed wedi eu nafruddio trwy eu llo-sgi neu eu taflu i'r afon- ydd. Ac y mae tystiolaethi ddiamheuol i'r oil gael ei oddef a dweyd y lleiaf gan swyddog- ion Germanaidd. Y Sefyllfa yn Serbia- Er fod rhai o'r newyddion o Serbia yn fwy calonogol y dyddiau diweddaf, parha'r pryder mwyaf ynghyleh tynged. y genedl fechan ddewr a'i, byddin sydd yn gorfod encilio o flaen y lluoedd gelynol. Cyhoedda Germani adroddiad bostfawr, yn yr hwn y dywed fod prif waith yr ymgyrch i Serbia yn awr wedi ei gwblhau, a'r ffotdd rhwng Germani a Thwrci trwy Bwlgaria wedi ei hagor, tra y mae'r dyrnaid gweddiill o fyddin Serbia wedi eu gyrru' i fynyddoedd Albania. O'r ochr arall codir igobeithion fod Rwsia yn ymyl bod yn barod gyda byddin gref o Bessarabia i or- esgyn Bwlgaria. Mae yn awr tua chwech wythnos er pan y datganodd M. Viviani fod Rwsia yn myn'd i ymuno, a'r Cynghreiriaid i g'ynorthwyo Serbia. Yr wythnos ddiweddaf daeth y newydd o Petrograd fod y Csar wedi bod am ddyddiau yn y de yn arolygu'r fyddin ynoy ac yn gyffredinol. cymerir hyn i olygu fod y fyddin lion no yn awr ar fin symud ym- laen i gyflawni'r addewid i Serbia. Disgwylir effaith uniongvrchol y mudiad hwn hefyd yn Rwmania; ac os y sylweddblir y gobeithion hyn, bydd- gwedd newydd ar y sefyllfa yn y Balkans cyn pen yehydig, o wythnosau. Mae'r Ffrancod a'r Prydeinwyr eisoes wedi gwneud cryn lawer i roi atalfa a.r rwysg y BwIgariaid, a dywed'ir fod eu nerth yn ychwanegu yn gyson, a bod Itali hefyd yn symud i wneud ei rhan i adfeddianriu tiriogaeth Serbia sydd wedi ei charneddu mor ddidrugaredd gan Germani ac Awstria trwy help y Bwlgar brad- wrus a chreulon. Beth a wna Groegr? Nid yw'r newyddion diweddaraf o Groeg pan ysgrlfennwn mor glir. nac mor obeithiol ag y carasem.iddynt fod. Ar hyd' yr wythnos yr oedd hynny o adroddiadau gyrhaeddent o Athen ar y cyfan yn foddhaol a ffafriol, er eu bod yn amlwg ymhell o fod1 yn bendant a ther- fynol. Hysbysid o Paris ddydd Gwener fod Llywodraeth Groeg wedi ateb mewn ysgrifen i Nodyn y Cynghreiriaid; a bod yr atebiad a'i gymryd yn gyfPredinol yn gyfryw ag y gellid ei ystyried yn foddhaol. Yn a,wr daw'r newydd ifod, y Cynghreiriaid wedi cyflwyno Nodyn pellach, yn gofyn am sicrwydd ar y manylion. Mae hyn yn naturiol ac yn angen- rheidiol, gan nas gellid disgwyl iddynt fodd- loni ar atebiad cyffredinol a phenagored dan y fath amgylchiadau. Gofynnir yn awr am sicrwydd pendant fod Groeg yn mynd i gadw'n fanwl at y telerau osodwyd i lawr yn y Nodyn blaenorol. Dywedir fod llawer o'r pwyntiau yn gwbl dderbyniol gan Groeg ond fod eraill yn peri cryn anhawster i'r Llywodr- aeth ddyfod: i benderfyniad arnynt. Wrth gwrs, y Brenin Cystennin yw Groeg a'i Llyw- odraeth i bob pwrpas ar hyn 0 bryd; ac y mae'n amlwg fod gofynion pendant y Cyng- hreiriaid yn ei wthio ef i gongl. Yr oedd yn hollol barod i addaw amhleidioldeb cyfeillgar; ond pan y gofynnir iddo sicrhau na bydd ym- yriad a milwyr y Cynghreiriaid ym Macedonia nid yw mor barod i ateb yn gadarnhaol. Ym- ddengys fod gwarchodaeth y mor 0 gylch yr Ynysoedd Aegiaidd yn peri- anhawster hefyd. Yn 01 y newyddion sydd wedi cyrraedd wedi ysgrifennu'r uchod y mae Groeg wedi cyd- synio a thelerau'r Cynghreiriaid yn eu manyl- ion a hysbysir eu bod yn awr i'w cyflwyno i Gomisiwn Milwrol er ystyried y ffordd1 oreu i'w gwneud yn effeithiol tra a,r yr un pryd yn cadw i fyny hawliau ac annibyniaeth Groeg. Y Senedd. Tra y sonir cryn lawer gan Weinidogion y Goron yn y Ty ac allan o hono am gynhil- deb a darbodaeth, prin y teimlir eu bod yn dechreu yn yr iawn fan trwy roi arweiniad ac esiampl ynglyn a swyddau cyhoeddus. Gwnaed hynny trwy benodiad Mr. H. Samuel i ddilyn Mr. Churchill fel Canghellor y Dduc- iaeth. Bydd cyflog Mr. Samuel fel Post- feistr Cyffredinol yn ddigon, a rhoir cyflog y swydd newydd i'r Wladwriaeth. Mae lliaws o swyddau y gellid rhoi rhan dda o'r eyflogau uchel sydd ynglyn a. hwy i'r un pwrpas. Cyf- Iwynodd Mr. Long fesu'r i atal codiad rhenti mewn lleoedd prysur, a disgwylir ei basio trwy'r Ty'r wythnos hon. Disgwylid Mesur i barhau oes y Senedd bresennoi hyd ar ol terfyn y rhyfel ac i benderfynu ar y gofrestr; ond digwyddodd rhyw anhawster ar y funud olaf, a bu raid' gohirio cyflwyno'r Mesur hyd yr wythnos hon. Bieth bynnag brofodd yn graig rhwystr i'r Mesur hwn, credir y deuir I dros yr anhawster yn fuan, ac y gellir disgwyl y Mesur ddydd Iau yr wythnos hon. Ceis- iodd Arglwydd Tyddewi esbonio i ffwrdd rai o'i gyhuddiadau yn erbyn swyddogion y fyddin yn Ffrainc, mewn araith bur anfoddha- ol yn Nhy'r Arglwyddi ddechreu'r wythnos. Dywedodd fod cam-esboniad wedi ei roi ar lawer o'i eiriau oddiwrth adroddiadau ang- hyflawn yn y wasg. Yr oedd ei esboniad ymhell o fod yn argyhoeddiadol, a derbyn- iwyd ef yn oeraidd iawn gan ei gyd- arglwyddi. Dywedodd Arglwydd Crewe nad oedd gan ei iarglwyddiaeth neb ond ef ei hun i'w feio am yr argraff annymunol oedd ei araith wedi roi ar y wlad:, a'r condemniad di- arbed oedd wedi dynnu am ei ben. Diweddaraf. Nid oes lawer o newyddion cyffrous yn cyr- raedd y dyddiau hyn, ac eithrio d'isgrifiadau'r gohebwyr o drueni arswydus Serbia, lie mae'r dyffrynoedd: a'r llethirau wedi eu gorchuddio a chyrff y ffo,edigio,n o flaen byddinoedd y gelyn. Nid oes gennym yr un ddirnadaeth na dy- chymyg am yr alanas, a'r gwae sydd wedi d'ilyn rhuthr dlwcddaf Germani, a wnaed yn bosibl gan frad gwarthus Ferdinand a'r Bwl- gariaid. Mae'r gaeaf, yn ei erwinder, wedi cyrraedd y llinell orllewinol erbyn hyn, a'n milwyr yn Flanders yn dioddef gan y gwlaw a'r gwynt, ac yn arbennig yr ja. Edirydd Syr John French! ddechreu'r wythnos hon am wr- hydri gyflawnwyd gan ,ein hawyrenwyr yn ystod yr wythnos ddiweddaf. Yr orchest fwyaf eithriadol oedd gwaith un ohonynt yn dryllio un o suddlong'au'r geIyn ger Middel- chyrff y ffoedigion o fl'aen byddinoedd y gelyn. potamia fod y frwydr fawr am Bagdad wedi ei gohirio oherwydd fod y Tyrciaid wedi derbyn atgyfnerthion cryfion.