Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
4 erthygl ar y dudalen hon
SABOTH YN LLANWDDYN
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
SABOTH YN LLANWDDYN TAITIf DROS Y BERWYN O'R BALA. LII. a r4 -ir Wedi cwblhau gwasanaeth y bore, a rhoi tro bach all an. i fwynhau yr awei falmaidd ac iachusol, caf- wyd cinio. Wedi hynny hwyliwyd. am Lanwddyn erbyn dau o'r gloch—pellter o 5 milltir, gyda gLan y llyn. Diiolch i Ragluniaeth garedig nad oedd raid cerdded y 5 milltir yma. Buasai hynny .yn tolli llawer ar fwynhad y Saboth hyd yn oed i gerddwr goidda. Dywedir fad cerdded ynprysUrfyriêd aLLan o'r ffasiwn ym myd y ptegethwr, 'fel'mewn cylch- oedd eraill. Gall hynny fod yn jwir am Sir Fori a Sir Gaermarfon sydd yn tueddu at fod yn foethus. Ond y mae gwrandawyr a phregethwyr Sur Feirion- ydd a Sir Drefaldwyn yn gorfod cerdded gryn. lawer o hyd. Ond nid oedd raid cerdded o Riwargor i Lanwddyn nac yn ol. Yr oedd y ceffyl a'r cerbyd yn barod i'r daith. Ac er fod y march ieuancyn bur gefnog, ac yn rhoi awgrfrn yn awr ,»c eilwaith y gallai fod yn ddireol, eto tyr oedd gyriedydd medrus a phofiadol ar ei gvfer yn Mi Thomas J. Jones, y mab hynaf. Ac yr oedd y • dr yn werth ei chael ar brynhawn Saboth yng nghrdiaol* haf. Mae yr awdurdodau wedi planu llawer o goed gleision yn ddiweddar yn amgylchoedd y llyn. Ac er eu bod yn tolli yn drwm ar y tir, eto gwnant y golygfeydd yn rhai swynol a thlws iawn. Ac yr oedd yr arogl oddiwrth y meusydd a hwythau yn hyfryd dros ben. P,am y plenir rymaint o goed gleision yn y lie? Yr atebiad gafwyd oedd, fed-isyn- iad yn bod, fod coed gleision yn bethau da am dynu gwlaw o'r cymylau. Yr aeddwn ynmeddwiwrth glywed y sylw, fod ambell i sant yn gwneud yr un gwasanaeth mewn eglwys, ag a wna y coed gleision ar ben Hyn Llanwddyn, sef tvnu dyfroedd y X efoedd i lawr, er mwyn i'r ddaear fod ar ei mantais. Y ma-e arwyddion y rhyfel i'w gweled mewn gwlad neilltuedig a thawel fel hon. Ceir cabenod yma ac acw wedi eu codi i'r rhai sydd yn gwylio y llyn. Ac un peth dyddorol ydyw, mai nid milwyr 0 Seesori tyn unig sydd yn gwylio y lie, ond rhai o'r brodorion hefyd. Ac wedi hold, cafwyd allan mai yr amcan oedd, cael rhai oedd yn adnabod pobl y lie a'r cwmpasoedd, er mwyn gallu cyfarwvddo y milwyr i'w dyfodiad heddychlawn. A ellir ym- ddiried iddynt i fyned yml,a,engydaphn y llyn ar 1 fyny? Wedi preg,e.thu yn Llanwddyn, a chael cwpanaid o de blasus gyda Mr. a Mrs. Ellis cychwyn- wyd dros y gefnen i gapel Bethania,. ,'yn Cwm Cowni • at yr hwvr. Galwyd heibio Bryn Cowni—neu yn ol yr enw diweddar sydd iddo, Caeau Bychain—lie y preswylia Mr. a Mrs. Hughes, a'u rnerch fach ,sir- iol (a phert Dora. Bu cyfeiriad at y lie yn ddiwedd- ar vng ngholofnau v "Cymro," y Parch. R. W. Jones, Dinas, yn galw sylw at yr hen gladdfa, sydd o fewn ychydig latheni i'r ty. Maecapel Bethania yn ymryl, ond fod y llwybr tuag ato yn un serth ang- hyffredin. 'Mieddyliwn wrth ei dei&io am linellau Williams: "'Rwyf yn caru'r percriiiion Ar y tylau serth y sy." Tynai yr afpn ar waelod y cwrn fy svlW. Y mae iddi wely llydan, ac arwyddion fod llawer o.ddwfr wedi bod ynddi ar un adeg. Ond mor ychydig ydyw erbyn hyn. Ac erbyn deall, yr awdurdodau sydd wedi troi y dwfr ohoni yn uwch i fyny; gan ei ar- wain i'r llyn gyda thwnel o dan y geinen fynydd. Ac y mae hyn mewn alegori yn dangos, pa mor fedrus ydyw rhai pobl i droi pob aiber, fawr a bach, at eu melin eu hunain..# Y mae capel newydd (Bethania, yr hwn a agorwyd yn 1909 yn fwy golygus adeilad na'r hen gapel. Olid y. mae un dinyg mawr ynddo yntau. 'Does yr un o'r ffen«stri yn agor yr un fodfedd. Hynny o awyr geir, rhaid dibynriu am dano ar y 'ventil- ators' sydd i fyny. Ac ar Sul mwll ym mis Gorff- «nnaf, thy ychydig ydyw hynny i fod yn gvsurus, a gallu addoli yn hwylus. Yr oedd y cerbyd wedi ei adael yn iLlanwddyn, ac aed yn ol ato yn union wedi y gwasanaeth yn Beth- ania. Cyrhaeddodd Mr. T. J. Jones a minnau yno, pan yr oedd y bobl newydd ddod allau o'r capel. Yxnddengys iddynt gael meaur go helaeth yn ,ycyf- arfod gweddi, a chymerent hamdden wed'yn i gael 9 ymigom cyn troi tuag adref. Un o anheibgorion yr AchO's/ gyda'r Methodistiaid, 1 flynyddoedd yn ol, ydoedd lie wrth y capel i gyn- nwyg dau neu dri o geffylau. Ond y mae yr augen yma tyn prysur ddiflannu erbyn hyn. Yn iLlan- Wddyn, modd bynnag, y mae y nodwedd hon yn dal mewn bri o hyd. Ceir yno ystabl helaeth a hwylus iawn. Maai ynddi ddigon o Ve i hatiner, dnvsin o geffylau. A deallwn ei bod yn llawn ar nos Sul yn amI. Yr oedd yno bedwar ceffyl y nos Sul dan sylw. Dau oddilawr, sef o Abermarchnanit a'r Gwreiddiau, a dau oddifyny, sef o Cedig a Rhiwar- tor. Pan y mae o dair i bum milltir un ffordd i'r papel, da iawn ydyw cael gwasanaeth oeffyl a cher- byd. Dyddorol iawn ydoedd gweled Mr. a Mrs. 'Morris, y Llechwedd, yn cycliwj'n adref, a5u dau btentyn bach gyda. hwy, un yn dair a'r Hall yn N chwech oed. Y -tad yn cymryd y bychan lleiaf o'i Ila-en ar ei 'bicycle' ef, a'r ferch yn gosod ei hun yn bapus y tu 01, i'w main ar yr eiddo hithau. Ac yn y dull yma yn cwblhau taith o dros dair milltir mewn ychydig funydau. Oscaiff yplanf bach vna fyw i fynd yn hen, diameu mai un o'u hatgofion fydd, ^ynd a dod o'r capel yn sgil eu rhieni ar y bicycles.' Yn aros i'r cerbyd 'fod yn barod eisteddwn, ym harl y Ty Capel, a'r ffenestr yn llydan agored. ty allan tyr oedd gwyr y cerbydauyn ymgomio, yn aros i'r teuluoedd ddod at eu gilydd. Ac rneddai un. ohonynt wrth y Hall, 'mewn ton oedd yn awgrymu lobaith a boddhad wrth edrych ymlaen. mi fawn bregethwr da y Sul nesaf os daw o." Medd- yliwn ynof fy hun, beth oedd ystyr yr os. Tybed mai os o amheuaeth ydoedd? Mr. Enoch Anwyl ydoedd y pregethwr yr edryohid ymlaen mor awchus am ei weled a'i glywed. Ac ielly yn syml y cy- hoeddwyd rf yn Bethania, heb g-ysylltu He o gwbl .a'i enw. Rhaid i'r mwyafrif ohonom gael ein cys- ylhu a lie, neu wyr fawr neb ddim pwy ydyw. Daeth i fy nghof am Mr. Anwyl pan yr oedd yn ddyn ieuanc yn dechreu pre.ge.thu yn Nyffryn Clwyd. Credaf mai ar ei flwyddyn brawf yr oedd, os nad yn wir yn myned trwy y Dosbarth. Y diweddar Enoch Evans,—blaenor parchus yn G-yffylliog—y-n ei gy- hoeddii i fod yno'y Sul dilynol, am y tro cyntaf, ac yn dweyd "Bydd yma bregethwr newydd spon y Sul nesaf. 'A rhaid ei fod yn bregethwr da, y mae ganddo yr enw goreu sydd yn bosibl. Enoch ydi o, ac Enoch Anwyl hefyd." Rhaid terfynu ar hyn yr ychydig sylwadau am y Saboth difyr dreuliwyd yug nghwmpasoedd Llyn Llanwddya. Pare. WM. JONES.
; CWMOGWY .
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CWMOGWY MARWCMLAETH DAU 0 FEIBION Y PARCH. CHARLES WILLIAMS 1M. C.) A MRS. WILLIAMS Bu farw. Pite. Arthur Williams ar Faes y Rhyfel yn Fifrai-nc tra, yn a-rnddiffyn delfrydau uchaf ei wlad, yn ieuanc, dim ond 31ain oed. Yr oedd yn athraw yn Ysgol y Bechgyn, Tynewydd; er bod ychydig go-fnod-ion wedi ymddangoe ar dudalennau y 'Goleuad' ychydig wythnosau yn ol, nis gallwn lai na theimlo yn ddyledswydd i roddi yr ychydig a ganlyn, er mwyn i ni allu sylweddoli foel mae ein bechgyn wedi, ac yn aberthu eu bywydau yn yr ym- gyrch ofnadwy hon dros gyfiawnder, a rhyddid eu gwllad. Fel hyn yr ysgrifenn-a un o'r bechgyn o faes y frwydr at ei rieni ar ymgo-m a gawsant eu dau "Mae marwolaeth Arthur wedi effeithio yn fawr arnaf. Noson neu ddwy cyn fy nghlwyfo cefais ym- gom hir ag Arthur. 'Have you heard,' meddai, 'that they are going to blow up a mine. Is'nt it strange, I have no fear of death, never since I am out here. I know this, that we hold the highest prinoiples; I felt it my duty to- defend them, and I shall do. so with by last breath: I might live at home.to be 70, and die a natural death, and people would say, 'Well he never did anyone harm,' and they would put me to rest in style, but to be honest Owen, I would rather die for England's high ideas, and be buried 'somewhere in Franpe' here than 'that. I myself would have the satisfaction of knowing it at the time of my death, even if the world knew it not.. I have no fear of the result." Serch fod pum mis wedi myned heibio er pan welais ef, nis gallaf yn fy myw weled Arthur, ond fel yr oedd y no-son honno, ac fe garwn yn fawr gael marw cystal ag ef. Gall- af eiclh sienhau fy mod wedi colli cyfaill, a'm gweddi ydyw -bydded i'r Duw roddodd y sicrwydd i Arthur fod yn Dduw i chwithau fel teulu i ddal yn gryf yn eich profedigaeth." Pan oedd un cwmwl fel hyn uwchben y teulu, wele un arall yn taflu ei gysgodion pan y daeth y newydd am farwolaeth mab arall iddynt, sef Mr. David Williams, athraw yn ysgol y bechgyn, Ty- newydd, 2gain oed. Bu farw yn Ysbyty Cymla, Neath, y 14eg o'r mis hwn; er nad oedd y teulu yn disgwyl gwellhad iddo, eto pan ddaeth y newydd yr oedd yn archoll drom i'r tad a'r fam a'r teulu trwy nad oedd and rhyw fis o amser er pan dderbynias- anty ne-wydd am eu hannwyl fab Arthur. Da-eth tyrfa luosog i ddangos eu cydymdeimlad a'r teulu ddydd lau canlynol-, pryd y, rhoddwyd ei weddillion i orffwys yng nghladdfa gyhoeddus Cwmogwy. Yr oedd y trefniadau dan ofal y Parch. M. J. Mills, Nantymoeh Cynhaliwyd gwasanaeth yn y ty cyn cychwyn; darllenwyd gan y Parch. R. G. Lewis (B.), a gweddiwyd gan y Parch. E. Moses Evans, Blaengarw. Rhoddwyd pennill i'w ganu ('Ymadaw wnaf a'r babell," etc) gan y Parch. D. Miathia/s, St. John's (Curate in charge). Ar lan y bedd gweddiwyd gan y Parch. D. J. Thomas, ficer Tbnyrefail. Cafwyd anerehiad byr fan y Paroh. M. J. Mills, yn dwyn tystiolaeth uchel i gymeriad y brawd ieuanc, oedd yn cael ei roddi i orwedd ym mhriddellau y dyftryn a dywedodd un banesyn hynod o darawiadol a chalonogol am dano ychydig cyn iddo ymadaw a'r fuchedd hon, set, fod gwasanaeth yn cael ei gynpal yn yr Ysbyty bore Saboth, ac un yn darllen iddo hanes y Claf o'r Parlys, ac lesu Grist yn dweyd wrtho, "Ha fab, maddeuwyd i ti dy bechodau," pan y torodd allan i dd-weyd mae efe oedd y claf y maddeuwyd iddo ei beohodau." Parch, J. G. Jones (A.), Bethania, a ddywedodd ei fod yn adnabod David ac Arthur a'r teulu er ys bliynyddoedd lawer, ac a ddygodd dystiolaeth uchel i'r teulu, a bod y plant wedi cael yr addysg oreu a gobieithion disglair o'u blaen am fywyd o ddefnydd- ioldeb, ond oawsant eu torri i lawr yn ddisymwth ym mlodau eu dyddiau, a gwasgodd yr amgylchiad o'r pwys o fod dynion ieuamc yn cys-egru eu byjvyd i lesu Grist. Gweddiwyd gan y Parch. Evans, Gilfach Goch (gynt) yna rhoddwyd pennill i'w ganu -—"Bydd myrdd o ryfeddodau," &c., gan y Parch. R. Johns (B.), Tbndu. Datganw-yd y fendith apos- -tolatidd gan y Parch. Molhins (B.), Nant-ymoel. Giwelsom yn yr angladd heblaw y rhai a gymerodd ran, y boneddigion canlynol:-Henadur W. Llewel- yftf Y.H., J. John, J. E. Jones, E. D. lorwerth; blaenoriaid yr eglwys yr oedd yr ymadawedig yn ielod olhoni; J. Townley Jones, arweinydd. cynorth- wyol y canu; Mri. Jenkin Phillips, J. R. Evans, Ysgolfeistr, J. W. Jones, Nantymoel, Morgan Wil- liams, Glynogwr, D. Richards, Ysw., CD. Manager, T. E. Lewis, Y.H., Blaengarw, T. R. Thomas, Ysw., Architect Bridgend, Parch. R. T. Gregory (A.), Nantymoel, Parch, E. W. Hough,-Prim. Mleth. Cwm- ogwy, Mr. Adams (W.), aceram rhy luosog i'w henwi. Aimlygwyd teimlad cyffr-edinol gan eglwysi y, lie trwy iddynt oil basio pleidlais o gydymdeimlad a'r teulu yn eu galar. Gweddus hefyd fyddai cydnabod y teimlad caredig ddangoS'Wyd gan y Parch. D. Johns, B.A., Taibaeh, a'r Eglwys, iddynt gynnal y se-iat yn hollol i ym- ddiddan am yr amgylchiad. Ysgrifenna y Parch. T. Gwernogle Evaas- hefyd, "Bydd melusaeh graw-nion eich gweinidogaeth wedi'r ddaeargryn." "Yn y ddu awr—o bydd wron, Gwyddost fod goddef yn llesol, Y don lwyd a'th gwyd i gol- A hedd Iesu'n iirddasol. Gallwn dystiola^ethu fod y teulu wedi derbyn can- noedd o lythyrau o gydymdeimlad, ac yn dymunto cydnab-od yn ddiolc-hgar iaw:n, bawb, and eu led yn cfni nad allent eu hateb oil. Ymhlith y rhai ysgrif- ennodd atynt y mae y rhai canlyi-iol-Dr. James, Chief Educ. Official, Caerdydd; W. Bryn Davies, Ysw., County Inspector of Schools; Principal Howat, Trefecca; Chas. Fenwick, Ysw., Dowlais; Mr. J. D. Brown, M.A., H. Elem. Schools; Parchn. J. R. Williams, E W. Llewellyn, Griffith Evans, B.A., B.D., Fioer Newcastle Emlyn, H. Barrow Wil- liams, G. M. Llewellyn, M.A., B.D., Rector Llan- dough, J. Emlyn Jones, W. Edwards, Vicer of Llan- dyfodwg, G. B. Havard, M.A., B.D., Rhyl, W. H. Thomas, Maesteg, W. Jones, Cyn-iLywydd y Gym- deithasfa, D. Glanmor Jenkins, D. Picton Evans, M.A., D. E. Thomas, Treforris, M. H. Ellis, Tre- M. T alaw, T. M. Jones (B.), Trealaw, B. T. Jones, Neath, W. Saunders, C.C., Pontycymmer, W. Rich- ards, Ammanford, J. E. Rees, Port Talliot, E. Owen, Port Talbot, Morris. Morgan, S.W.T.X., L. Morgan, Lilandaff, J. R. Evans', Neath, D. Mardy Davies, Walter Daniel, Hafod, Syr T. J. Hughes, Dr. Edgar Llewellyn, Bedlinog; Mri. Edward Ed- wards, Prifathraw Ysgol Bechgyn Tynewydd, Charles Davies, ysgolfeistr, Gilfach Goch, J. R. Jones, Mining Lecturer, A. H. Thomas, Y.H., Llan- samlet, W. G. Roberts, Llywydd Cyfarfod M'isol G.M., T. James, Y.H., Porthoawl, J. J. Morgan, EA., H. Elem. School, Pontycymmer, R. S Griffiths, Y.H. Wele ychydig o'r llu anfonodd eu cydymdeim- lad a'r teulu; ac nid oes ond y sawl sydd mewn profedigaeth o golli eu hanwyliaid. yn gwybod y cymorth sydd i'w gael a'r cysur trwy gydymdeimlad cyfeillion. Nerth a gaffo y tad a'T fam yn eu gwendid, a'r teulu oil i ymgynnal yn awr y brofedigaeth, i fwrw eu baich ar yr Arglwydd, ac ymddiried ynddo, ac efe a'u dwg hwy i ben." CYFAILL.
MEIRION A'R GLANNAU.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MEIRION A'R GLANNAU. Bydd yn dda gan liaws cyfeillion Nurse Roberts, merch Mrs. Owen Roberts, Bronhaul, District Nurse boblogaidd yr Abermaw a'r Cylch, glywed am amgylchiad annisgwyliadwy ddaeth i'w rhan y dydd o'r blaen. Ymhlith y nifer mawr o ffoadur- iaid Belgiaidd sydd wedi bod yn yr Abermaw er wythnosau cyntaf y rhyfel, y mae amryw gynhclid gan aelodau Capel M.C. Charing Cross, Llundain. Yr oedd amryw o'r ffoaduriaid yn dioddef cryn lawer aherwydd y profiadau erchyll yr aethant drwyddynt. Ymhôb achos lie yr oedd angen am hynny, rhoddai y nyrs ei gwasanaeth yn ddiflino, yn cael ei chymell yn unig gan y caredigrwydd a'r tynerweh sydd mor nodweddiadol o'i ho 11 weithredoedd. Gellir dych- mygu ei syndod un di wrnod yr wythnos ddiweddaf pan dderbyniodd "attache" o'r fath harddaf, 'Zyda'r arysgrif a ganlyn :Amlygiad bychan o'n diolch- garwch o'ch holl ofal am, a'ch caredigrwydd tuag at y ffoaduriraid Belgiaidd yn yr Abermaw, oddiwrtli y PWyllgor yn Llundain." Erioed ni bu anrheg fwy haeddianol, a llonigyferohiir y nyrs, ar y ffaith fod ei gofal caredig yn cael ei wenhfawrogi mewn dull mor sylweddol. Penodiad.—Lloihgyfarchwn Mr. R. LI. Jones, Fair bourne (gynt o Mount Place, Bala), ar e,i benodi xd yn Arolygydd mewn ffactri He y gwneir awyrenau o bob math yn Aylesbury. Penodwyd ef i'r swydd bwysig hon drwy arholiad, a sicr gennym y rhyed bob boddloiiirwydd i'r awdurdodau mdlwroil. Nid oes ym Meirion a'r Glannau westy mwy adna- byddus na Ty'nycornel, gerllaw llyn Talyllyn. Yr wythnos ddiweddaf daeth o dan forthwyl yr arvverlli- ydd yn y Ship Hotel, Dolgellau, a gwerthwyd ef i Mr. Alexander, Wrecsam, am £ 3,125. Cafodd Mrs. Wiilliams, priod y Parch. Henry Wil- liams, Llandudno, ei hurddo yn Eisteddfod Genedl- aethol Aberystwyth, wrth yr enw "Megan Maw- ddach." Merch ydyw i'r diweddar Henadur John Evans, Tanrhiw, Abermaw, a Mrs. Evans. Han-na o deulu cerddgar, a chafodd hithau yrfa ddisglair ym myd cerdd.
iGAIR YN EI BRYD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
iGAIR YN EI BRYD. "Giair yn ei bryd, jnor dda ydyw!" meddai Solomon, a gwyddai ef! Dyma'r adeg o'r flwyddyn pan y i-nae y rhan fwyaf ohonom yn teimlo. allan ft hwyl yn ein cyfarllsoddiad-yn colli ton, yn teimlo "allan o liw," neu "islaw'r marc." Dim byd yn ddifrifol, hwyrach, ond eto d'igon o anhwyldifib y cylla a'r afu i alw am sylw buan a phriodol. Pan fyddo pethau felly, a wnewch chwi dreio Mother Seigel's Syrup, a sylwi ar y gwellhad yn eich iechyd a'r cynnydd yn each yni? Nid oes unrhyw feddygiluiweth arall yn, meddu ei alluoedd rhagorol at gyweirif) a chryfhau yr organau treuliadol. Fel tonic y cylla a'r afu, y mae y Syrup yn feddyginiaeth deuluaidd mewn ffaifr gan filoedd ar filoedd o gax- trefi. Cedwch ef yn eich cartref chwi,