Y Cymro

CAWELL SAETHAU YR AREITHYDD PRYSUR. GAN Y PARCH. ELLIS JONES, BANGOR. Prynu'r Fasnach. Mae si wedi mynd ar led fod y Fasnach ar Werth, a hod y perchenogion yn fodd- Ion ei g.oltltwng o'u dwylo am ryw ^300,000,000. Tarawyd y rhai gredent hynny a 'chryn fraw yng Nghynhadledd Cymanfa Arfon yn Penmaenmawr pan hysbyswyd hwy gan un ddylai wybod tipyn am y mater, mai yr oil geid am y swm anferth hwn yd- oedd Buddiiannau y Bragwyr yn unig. I brynu pob buddiant yn y Fiasnach ni thyibiai y costiai lai na "M:il,o F,ili,ynnau!' A ph'le y ceir yr oil arian hyn? 'Mr. Caradog Rees, A.S., wnaeth y datganiad. Nis mynn ef y Cynllun y mae rhai, o'r Aelodau Cymreig yn ei gymell arnom. Daw rhagor o'r un farn a Mr. Rees gydag amser. Rhoddi Beichiau ar Eraill na fynont eu dwyn eu hunain. Mwyaf yn y byd feddylir am yr Aelod- au Sen-eddol ac y chwilir i'w pac, cliria yn y byd y daw eu rhagrith i'r g-olwg. -.Rhoes y Brenin orch- ymyn nad oedd dim diodydd meddwol i fod yn ei Bal'asau. Ond gwrthododd yr Aelodau ddilyn ei es- iampl. Mae Bar Ty y Cyffredin yn agored hyd oriau man. Ac eto, y mae gan y boneddigion hyn, rai ohonynt, yr haerllugrwy-dd i daenu sibrydion, nad yw pawb o'r mawrion wedi cadw at eu dirwest o hynny ymlaen. Mawr ddiolch iddynt hwy onide Yr oeddynt yn s-elog ryfeddol i roi adran yn un o'u mesurau a wneud 'treating' yn angbyfreithlon yn nhafarnau y wlad! a llawer tyfarnwr sydd wedi ei gosbi, efe a'i gwsmeriaid mewn canlyniad. Ond wrth far Tiy y Cyffredin, yn nhafarn yr !M.)P.'s y mae 'treating' yn gyfredthllon. Rai misoedd yn ol cododd Mr. Leif Jones y mater i sylw y Ty derbyniwyd ef gyda bloedd o grechwen! Nid yw yn ymarferol," neu rywbeth i'r perwyl ydoedd ateb Mr.1 Asquith. Ddirwestwyr IOymru mae arnom angen ysgub fawr yn fwy na dim, a ffrewyll hefyd o fan reffynnau! Ffrwythau Da y Control Board. Mae effeithiau 'daionus yn ooroni gwaith y Bwrdd Canolog—prof a yr effeithiau hynny fel popeth sy'n cyfyngu ar y Fasnach yn effeithiol: boed llai o dai, neu lai o ar- ian, dilynir hynny gan laii o feddwi. Deunaw allan o 56 carchar wedi eu cau-trosedd o feddwi wedi disgyn ragor na'r hanner mewn nifer o ddinasoedd poblog. Y mae y 'Control Board yn I«Joegr wedi cymryd meddiant o 127, ac yn yr Alban 42 Ty Trwyddedig, a cha-u ryw 37 o'r cyfryw. 'Mae un Dis- tyllldy yn Lloegr, a-c un yn Scotl'and wedi eu cymryd drosodd gan y iLlywiodraeth i gynyrchu alcohol at ladd yr Ellmyn ond y mae y lleill ol mewn llawn j gwiaith yn cynyrchu alcohol i'n lLadd ni. Bwriedir f cymryd 4 distylldy yn ychwanego-1 drosodd gan y Llywodraeth cyn bo hir Na chymerid yr oil onide? Ond ni phlesia hyn bawb. Mae pethau yn mynd £ y nrhy bell gan rai: dim digon pell gan eraill. Ym- '<■ ysg y blaenaf ceir Mr. John Gretton, AjS., a Briwar. Yn Nhy y Cyffredin yn niwedd Hydref, ceisiodd bersiwadio ei gyd-aelodau i dorri ewinedd y Control Board. 'Does. dim sens, ebai, fod Bwrdd o'r fath yn gwneud a fynno yn y wlad, heb fod yn gyfrifol i'r Senedd dylai fod un o Weinidogion y Goron yn uniongyrchol gyfrifol i'r Ty am weithredoedd y Bwrdd. Cynygiodd welliant i'r perwyl, ond cwyn bur wahanol ydoedd yr un y rhoddai Mr. Leif Jones fynegiant iddi. ar yr un achlysur, na fae yr awdurdodau'yn rhoddi gorchymyn i'r Control Board i wahardd y Fasnach yn hoflol. Yr oedd ganddo gwyn arall hefyd, set fod y Control Board mewn rhai lleoedd, Annan a Carlisle, ym mynd yn lied agos at beri fod addewidion pendant y Llywodraeth yn cael eu dianrhydeddu. Pan basiwyd y mesur yn sefydlu y Control Board, rhoed sicrwydd na fyddai y gaHu i Brynu y Fasnach roid i'r Bwrdd yn cael ei defnyddio ond yn brin, ac mewn aimgylchiadau eithriadol. I'r un perwyl y siaradai Syr T. P. Whittaker hefyd cond-eimniai yn ddiarbed waith y Bwrdd yn prynu y Fasnach nid y Bwrdd ydyw y 'B-abl! gymwys,' i wneud 'experiments' mewn Cenedl- aetholi ebai ef ac ychwanegodd mai nid dyma yr 'adeg bri,odol" ychwaith: dylai yr Tegwyddorion arba rai y prynir gael eu penderfynu yn y Senedd. Mr. J. H, Thomas, A.S., hefyd, a gytunai i alw am Waharddiad. Yr Ochr Arall. Ma.e y Control Board fel ilawer o ddiwygiadau eraill ar eu cychwyn, wedi ei groes- awu fel 'first instalment' o'r Mil Flwyddiant: ond fel' y deuwn yn fwy cynefin," llonydda ein gorfol- edd. Fod effeithiau daionus, yn dilyn pob symudiad i gyfeiriad gwharddol' o eiddo y Bwrdd sydd yn cael ei gydnabod ar bob llaw. Ond nid yw y ffrwythau daionus hyn yn fwy amlwg yn y mannau yr aeth y Bwrdd yn uniongyrchol i'r Fasnach. Yn Annan, dros y terfyn, y gwnaed yr arbrawf ar brynu i gychwyn yna cychwynwyd yr un polisi yn Carlisle. Ac nid oes dim lie i gasgiu fod y mudiad newydd yn rhagori. Y mae y carchar mor lawned ag erioed yn Annan ebai y Parch. M. ipeebl-esi, gweinidog o'r He. Tystia Miaer y dref fod meddwi yn waeth nag y 11 erioed yn y dref; ac i'r un perwyl' y tvstia Gohebydd y '!Manchester Guardian,' fod yr effeithiau yn siorn- edig i'r edthaf caed un o. gwsmeriaid tai y Llywodr- aeth yn gorwedd mewn maes. gerl-law y dref a ph-otelau arel berson, yn farw: nid yw y ffyrdd cy- hoeddus. yn ddiogel i deithwyr fod arnynt, gan mor afreolus y meddwon! Golygfa fynych yw canfod meddwon, cwsmeriaid y iBwrdd, yn gwneud eu gweJy ar fin y ff-ordd yn rhy feddw i gyrraedd eu llety. Ond yr oedd y Bwrdd mor dra boddlon ar ffrwyth eu ihymdrechion i sobr-f y bobl yn Annan, fel y pen- derfynasant wneud yr un 'experiment' yn Carlisle. Ac nid gormod ychwanegu gyda yr unrhyw effeithiaif, m-eddwi y cwsmeriaid y mae cwrw Carlis,le hefyd, er danfon gwr medrus o Lerpwl yno i arol'ygu yr holl Fasna,ch dros y Bwrdd Wedi prynu y Fasnach, gwir i'r Bwrdd gau ryw banner dwsdn o dafarndai: ond i wneud iawn am hynny prynasant hen Post Office, a throisan-t ef yn -dafarndy: a chymaint y nawddogaeth rydd^ y cyho.edd iddo, fel y ceir ef mor ,1'aw-n nas, gall rhagor fyned i mewn. Mewn ys- tafell eang, yn yr un adeilad, tu oil i'r Bar cyhoedd- us, ceir mammau ,a.'u plant gyda hwy, yn addoli Bachus. Ceisiodd y Bwrdd yn Annan redeg Cinema yn un o'r tafarndai: ond cododd crefyddwyr ac ynadon y dre,f y fath gri yn.erbyn 'y Diwygiad' (?) fel y bu raid ymfoddloni hebadi am ysbaid. Nid ydym yn synnu ryw lawer i Syr T. P. Whittaker ag yntau yn Ge-nedl!aetholwr pybyr, ddweyd -mai. nid y Bwrdd'yw y bobl gymwys i wneud 'experiments' mewn CenedLaetholiad. A gall'ai ychwanegu drwy ofyn pwy sydd. A dyna .i chwi un o Managers y Bwrdd eisoes wedi ei ddirwyo i £5 am fod yn feddw yn ei dafam ei hun! Na yn wir, nid darlun o'r Mil Flwyddiant geir yn Annan a Carl-isle. Disinterested Management. "If a Bishop sold drink even in a Cathedral, he would make his custom ers drunk." Felly y dywedodd Syr T. P. Whittaker flynyddau yn ol. "The Crank is the man who sees truth some 50 years earlier than his neighbour."—Mr. Leif Jones. Pechadurus! Pa air arall sy'n bosibl am y gwastraff mewn. llafur a nwyddau achosir gan y Fas- nach feddwol ar yr adeg bresennol. Gwastreffir rhagor na 'Miliwn' o fwsheli o yd bob wythnos gan y Briwar. 'M,il, o filiynnau (1,000^000,000) o fara, 4 pwys yr un, ellid wneud o'r hyn sydd yn cael ei drod yn ddiod feddwol mewn bI wyddyn—rnwy na digon i fwydo Byddinoedd Ffrainc a Phrydain gyda eu gÜydd. 8,000,000 pwys o 'siwgr' bob wythnos yn cael eu difetha er mwyn cael alcohol i'n meddwi- digon o siwgr i'r holl' fechgyn sydd alLan yn Ffrainc yn ymladd drosom! A rhwng pump a chwech o lo- wyr yn gwneud dim -cnoc o waith ond i gadw peir- iannau y Fasnach ar fynd. Pechadurus meddem eto. Inexcusable Lie! dyna y carictor roddai Dr. Saleeby i ryw newyddiadur yn Lerpwl am daenu y celwydd fod Syr Victor iHorseley wedi mynd yn aberth i'w ffydd ddirwestol. Yn yr Aifft dioddefai Syr Victor gymaint 'oddiwrth y gwres, fel y cyngoxid ef i gymryd alcohol. Ond gwrthododd, a bu farw mewn canlyniad. Dyna y celwydd Sdiesgus ebai Saleeby. Ni ddiodde"fai oddiwrth y gwres yr oedd ei ynni yn yr Aifft yn ddiarhebol,dyna pam yr aeth i Mesopotamia i chwilio am galetach gwaith.

CAERDYliD. Yng nghapel Jerusalem, Walkers Road, nos Lun diweddaf, y i6eg cyfisol, traddodwyd darlith gan yr enwog Barch. Isaac Thomas, Ferryside, ar yr "Hynod Kilsby Jones," ac yr oedd y darlithydd yn rhagori arno ei hun y tro hwn. Llywyddwyd gan Edward Jenkins, Ysw., Y.H., yn ei ffordd urddasol ei hun. Datganwyd yr hen alaw igymreig "Breu- ddwyd y Bardd" mewn modd effeithiol iawn yn ys- tod y cyfarfod gan Mr. Enoch David ar ibenil-lion o waith y Parch. J. T. Job. Oafwyd cynullliad rhagor- o.l. Cynhygiwyd diolchgarwch cynnes i'r darlithydd gan y Parch. J. Morgan Jones, ac eiliwyd gan Mr. David Beynon. Cynhygiwyd ac eiliwyd diolchgar- wch i'r Cadeirydd gan y darlithydd a'r Parch. John Roberts, M.A. Teg .ydyw hiysibysu i'r darlithydd roddi ei. wasanaeth yn. rhad ac am ddim er mwyn cynorthwyo; yr achos: yn y lie, ac yr ydym fel eglwys yn mawr werthfawrogi caredigrvvydd y gwr parch- edig.

NODION OR DE'HEUDIR. YSGAFNIIAU'R iBAIOFI.—Addawa boneddwr nad yw am i'w enw fod yn hysbys, £ 500, tuag at leihau y ddyled drom sydd ar eglwys. N odd fa, Mountain Ash, a ^500 arall os gwna hi ^500- ei hunan. Pwy bynag yw y boneddwr ha.el hwn, ein gweddi yw am i ddeuparth o'i ysbryd syrthio ar ryw rai allad yn hawdd pe yn ewyllysio symud rhan o'r baich sydd yn llethol ieglwysi ereill.. Y mae gweithred fél yr ucho-d yn grefydd ymarferol. Gwyr llawer o ddynion ariannog am grefydd, o-nd ni wydd- ant ddim am grefydd ymarferol. SAVANA,ROLA.-Cafodd y Parch. T. H. Morgan, y Garth, amser da yn Bethlehem, Maesteg, nos, lau diweddaf, yn traethu ei len. ar y testun uchod, i Gymdeithas y bobl ieuainc. Ddolchwyd yn gynnes iddo am arlwyo'r bwrdd a chystal gwledd. DYSG:U'-R IAITH.—Pasiwyd penderfyniad cryf yng Nghynihadledd yr Undebau Cymreig ym Mbon-typridd, i hysbysu y Bwrdd Addysg, fod i'r Pwylilgor hwnnw yn y dyfodol gymryd mesi-irau i beidio penodi athrawon na fyddai yn alluog i ddysgu'r iaith Gymraeg yn ogystal a'r i-aith fain. YN FFRAETFI FEL AIRFER.Blin.id y siaradwr a'r gwrandawyr yng n-ghyfarfod diweddaf y Cym- rodorion yn Aberdar gan- wichiadau ansoniiatus y drws a agorid yn rhy ami o lawer gan y diweddar- iaid. Awgrymodd y Parch. H. T. Stephens, Car- mel, i Ab H-efin w.neud can 'Y Drws" fel cymhares i gan "Yr Ymbarel." Daw allan toe. YR V.MNE.IILiLTUWYIR.Pedwar ohonynt oddi- cartref" oedd testyn darlith y Parch. H. Barrow Williams, yn Gobaith, Cwmdar, nos. Fawrth diwedd- af. Yr oedd yn hynod ddyddorol. Mr. Edward Pugh, 'M.E., oedd yn cadeirio. YN Y GLOlRIAN.—:Bu y Piarch. Gwmryn Jones, Miscin, Mountain Ash, yn y glorian yn Penuel, Caerau, nos Sul diweddaf. Erbyn hyn y mae Pen- uel yng nghlorian Gwmiyn. Trodd yglüÜan gyntaf yn ffafriol. Nis gwyddBm- eto beth am y llall. PRIIS Y LLE.FRTTH.-Clywais, laethwr yn ddi- weddar yn achwyn yn arw er codi chwe cheiniog y chwart am y llefrith nad cedd yn talu y ffordd iddo. Yr wythnos ganlynol hybysodd fod y busnes ar werth, ac y byddai yn golygu chwe phunt yr wyth- nos o broffit i'r prynwr. Ois, oedd y dyn hwn yn dweyd y gwir rhaid ei fod yn dweyd celwydd hefyd. Y ddau bregethwr wasanaethent yng nghyfarfod- ydd pregethu Bethlehem, Treorci, -oedd. y Parch: W. E. Williams, B.A., Maerdy, a'r Parch. T. E. Dav- ies, gweinidog yr eglwys. Cafwy-d oedfa eithriadol 7 mewn mwy nag un ystyr bore Sul, pryd y pregeth- odd y gweinidog i'r V.T.C's a'r dorf ddaeth ynghyd, ar "Bobl Dduw yn Nydd y Frwydr." Gwr ag sydd yn debyg o ddyfod i dipyn o sylw yn y dyfodol agos ydyw Mir. David 'Burreft, swyddog- ffyddlon yn Penuel, Fern dale, oblegid bwriada alw sylw Cyfarfod Misol Dwvrain Morgannwg at y priodoldeb o ddifodi pob cyhoeddiad ag sydd ar lyfrau cyhoeddiadau y gweinidogion a'r eglwysi ar ol deuddeng mis o amser. Bendith y nef ar ei ymdrechion.

CAERSWS. Yng Nghaersws, nos lau, y nawfed o'r mis hwn,, cynhaliwyd oyngherdd dyddoroi iawn, yr elw yn myned tuag at brynu anrhegion i'r milwyr lleol erbyn y Nadolig. Yn absen.loldeb y boneddwi hyn- aws, Mr. E. Jones, Maesmawr Hall, cymerwyd y gadair gan. y meddyg E. Davies Rees-, Rhufeinfa. Rhedai y rhaglen fel y canlyn :—Pianoforte Duet, 'Fruit and Flowers,' gan y Misses Trow, ac Woos- narn. Adfoddiad, 'The broken rose,' gan Miss Maud Williams. Can 'They sang God save the King, gan Mrs. Rogers, Ceiriog Villa. 'Deuawd, 'The Minstrel Bioý, gan Mis.s Olwen a Master Edfryn Jones, Ilen- blla's. Digrif-gan, gan. Mr. Eddie Jones, Caersws. Pianoforte Duett gan Miss Margorie Williams, a Miss Enid Williams, Post Office. Unawd, "A long long trail,' gan Miss Norton, Dolcorslwyn Hall, Cemaes. Deuawd, 'The Two Patriots," gan Mr. Arthur Heath, a Mr. R. Jones, Caersws. Unawd,. 'Arm arm ye Brave,' gan Mr. John Jones., Shop y Groes, Carno. Ystum-gan, S.ons of Bxittania,' gan feohgyn yr ysgiol. Can, 'There's a little black cupid in the moon,' gan Master Merfyn Williams, Sunny- side. Triawd, 'Diuw bydd d rugarog,' gan Mr. a Mrs. Arthur Heath, a Mr. Richard Jones. Unawd, 'The Union Jack,' gan 'Miss Enid Wilson. Monologue, "The,Old Veteran,' gan, Miss Maud Williams, Sunny Side. Can a chydgan, 'Nurse Cave.ll! gan enethod yr ysgol. Unawd, 'Love's Garden of Roses, gan Miss Norton. Digrif-gan, 'Put on your ta-ta little girlie,' gan Miss Margorie Williams, Sunny Side. Can gan Mr. J. Jones, Carno-, "iBechgyn Cymru." Can, 'Ten dirty little fingers,' gan Mrs. Rogers, Ceiriog Villia. Digrif-gan, gan Mr. Eddie Jones. Yna cyd-ganodd bechgyn'a genethod yr ysgol dra- chefn. Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a Mr. E. Jones, Maesmawr Hal'l, a Mr. John .Rees, yr ysgol- f-eistr, y ddau wedi eu lluddias i fod yn bresennol gan afiechyd. Terfynwyd cyfarfod fwynhawyd gan bawb trwy i Mr. J. Jones, Carno, arwain "Hen Wlad fy Nhadau," a "igiod Save the King." Diau y cafwyd elw da oddiwrth y cyfarfiod, a gwyddom y bydd dymuniad- au goreu Caersws yn myned gyda'r anrhegion bryn- i.r i'r bechgyn sydd yn aberthu cymaint drosom. Yn neuadd y pentref y cynhaliwyd y cyngerdd, yr hon oedd wedi ei haddurno yn brydferth, a dylasem fod wedi dweyd fod y rhan fwyaf o'r rhai gymerasant ran wedi eu gwisgo i weddau y gwahanol gymeriad- au gynrychiolent.. i ■