Y Cymro

NODION CYMREIG. Dywedir yn y papur.au mai mewn tafarndy y dewiswyd maer Newport, Penfro,-yp y Llwyn.g"wair Arms Hotel. -+- -+- -+- Dywedir fod y Llywodraeth yn bwriadu torn llawer o goed yn ardal Biettwsycoed, ac y daw coedwigwyr Canada drosodd i wneud y gwaithi. -+- -+- Gwariwyd dros ddeng mil ar hugain ar gastell Caernarfon er pan urddwyd Tywysog Cymru yno yn 191 x. Bwriedirgwarioeto wedi yr el heibio y rhyfel. Mae Annibynwyr canolbarth Cymru wedi pasio penderfyniad yn erbyn sefydlu cadeiriau diwinyddbl yn y Colegau Cenedlaethol. Ac anfonir dau gynrychiolydd i roi tystiolaeth o blaid y penderfyniad oi flaen y comisiwn. Mae llawer o anesmwythid yn Llandudno a'r glann.au ynglyn a gweithio ar y Saboth. Dywedir fod -cwestiwn rhedeg y. trams- i godi eto, a bod y teimlad yn gryf yn erbyn yng Ngholwyn Bay, a bod Llandudno yn fwy rhydd eu syniadau. • -4- Mae C'ronfa Fenthyciol y Methodistiaid yn awr yn, £ 30,963 19s. ole., ac yn ystod y' 25am mlynedd, yn terfynu eletii, mae wedi bod1 yn help i dalu ^63,60° 01 ddyledion capelau. Dyna waith ardderchog, yn cael ei gario, ym- laen yn hollol ddistwr. -+- -+- Y Saboth o'r blaen bu Dr. R. 0. Morris, M.A., meddyg ynglyn a'r Sefydliad Cbffa, yn annerch eynulleidfaoedd1 Llanbrynmair ar Ddeddfau Iechyd. Yn y. bo,re yng1 nghapel Pennant, y prynhawnyng nghapel y M.C. y Bont, a'r hwyr yug ngh apel. yr Annibynwyr. -+- -+- Yng nghyfarfod hanner-b 1 y 11 yddol y Bwrdd Canol yn yr Amwythig ddydd Gwener, pas- iwyd penderfynLaid o blaid cael addysg Cymru dan ofal Cyngor Cenedlaethol. Pasiwyd, hefyd, i wneud ymholi,adl faint o chwarae teg gaiff y Gymraeg yn yr ysgolion elfennol, yr ysgo,lio,n -ca,nolraddo,f, a'r -coleg-auz. -+- Dywedwydl yng N gihyfa rfod Misol Dyiffryn Conwy fod meddwdod yn myned ar gynnydd ymhlith merohed y trefydd. Clywir yr un gwyn o bob cyfeiriad. Dywedai meddyg sydd yn adnabod Dolgellau yn dda fod mwy o yfed ymhlith merched y dref nag a welodd efe, erioed. Mae llawer mwy a eisiau rheol- eiddiio'r ddiod nag sydd o angen gyda'r bwyd. A Nation's Heroes" ydyw enw llyfr .prydferth a gyhoeddlir gan The Educational Publishing Co., Caerdydd, yn rhoi d'arluniau o'r terfluni,au a osododd Arglwydd. Rhondda i fyny yng Nghaerdydd, a hanes y gwroniaid a bortreadir ganddvnt. Bydd ll.awer nas gall- ant weled y cerfluniau yn falch o weled y dar- luniau o honynt geir yn y llyfr bychan hwn. Ac y mae'r,byr..gofi'ahtau, hefydi, yn rhagorol. -+- Galwyd sylw yn llys ynadod Ca-ersws at y ffaith nad yw y tafarndai yn cael eu cau yn ystod yr oriau y gwaherddir gwerthu diod ynddynt. Dywedwyd nad oes gan yr ynadon hawl i'w gorfodi i gau, ale eto heb amheuaeth mae llawer o yfed yn ystoå oriau anghyfreith- Ion.. Pender fynwyd an ton y gwyn ymlaen i'r Liquor1 Control Board. Fel y sylwodd Mr. Edward Jones, mae yr anhawster ynglyn. a theithwyr, y rhai sydd a hawl i fwyd pan y mae'r tf yng nghau. Dywed ficer Colwyn Bay ei fod yn cael llawer o galondid gyda'r Genhadaeth Genedl- aethol wrth glywed' fod Anghydffurfwyr yn ioOOO am dani. yn eu gweddiau. Derbyniasai lythyr oddiwrth y Parch. Thomas Lloyd, gweinidog yr Annibynwyr, yn d'weyd fod rhai o'r tuallan i'r Eglwys Sefydledig yn gwedd'io am lwyddiant y Genhadaeth. Rhifyn digon: trwm ei, gynnwys yw'r di- weddaf o'r 'Cymrodor,' ond un na chymerai dyn lawer a bod hebddb serch na ddarllenir byth mo honoi drwydd'o ond gan efrydwyr eithriadol o effro'. Mae enwau'r awduron yn ddigoTi QI war ant fod yr erthyglau yn glasur- on,—Mr. W. Llewelyn Williams, Syr John Rhys, yr Athro Ifor Williams, Mri. Arthur E. Hughes, B.A., J.- Arthur Price, B.A., Syr E. Vincent Evans, Mr. J. Glyn Davies., M.A., Syr Herbert Warren, a Proff. J. EL Lloyd. Mae'r testynau yn rhy feithion i'w rhoi yma. Gall y darlienydd ''cy wrain wneud i fyny'r diffyg oddiwrth enwau'r awduron. -+- -+- -+- Pa nifer o'r cymdeithasau llenyddod sy'n cael eu gadael i farw eleni dan esgus fod Rhyfel ymlaen Ni fu erioed fwy o angen gweithio gyda'r bobl ieuainc, gan' y bydd galw aim eu gwasanaeth, yn llawer cynharaoh ar eu hoes oherwydd difrod y rhyfel. Mae Towyn, Meirionydd, yn rhoi esiampl dda i drefi'r wlad drwy gael un gymdeithas i'r holl enwadau, dan lywyddiaeth y Parch. Hywel O. Jones, a Mr. W. Pryce Wi,lliams yn ysgrif- ennydd. Mae eu rhaglen yn un chwaethus a dydSorol, a gwna ddirfawr les i'r bobl ieu- ainc. Adroddwyd hanesyn tarawi.adol gan. Syr Wm. James Thomas wrth lywyddiu yng Nghymanfa Gahu Annibynwyr Caerdydd yr wythnos o"r blaen. Pan air ymweliad a'r Welsh Hospital yn Netley yn ddiweddar, dy- wedwyd wrtho fod yno, flaichgen, o'r Rhondda wedi dod i mewn. Aeth i'w weled, a chafodd .ei fod yn dod o Dreorci, ac erbyn edrych wrth ben y gwely gwelocld Syr William mae rhodd eglwys Noddfa, Treorci, oedd y gwely ymha un y gorweddai y ITanc. Milwr elwyfedig o Dreorci yn gorwedd mewn gwely wedi ei roddi gani Noddfai, Treorci. How appro- priate," meddai Syr William. Apeliai am i Annibynwyr Caerdydd roddi gwely, ac ar un- waith dyma un brawd yn codi i gynnyg, ac un arall i eilio y cynhygiad. Y nbson ganlynol gwnaed yr atpel, a derbyniwyd casgliad gyda'r addewidion yn Cyrraedd £70, at ychydig geiniogau drosodd. Fe gostia noddi gwely yn yr Hospital £ 70. Bu tymor Dr. Smith fel Arglwydd Faer mor lwyddiannus fel yr oedd yn ofid 1 galon pob Cymro idldo fwnglera cymaint gyda'r trefn- iadau o ddadorchuddio y cerfluniau. Te,g yw dweyd ei fod wedi' rhoddii pob ceTnogiad i. bob mudiad Cymreig yn y ddinas, yn enwedig Cyfarfod y Plant Dlydd Gwyl Dewi, ac mae yn syn felly na fuasai wedi galw i mewn rhyw Gymro iymgynghori ag ef parthed y dynion mwyaf priodol i ddadorchuddio y cerfluniaiu. Ond dywedir iddb ef a'r clerc trefbl (Sais \\rth gwrs) wneud y trefniad fu yn achos cymainf 0. ddblur heb unrhyw ymgynghoriad a'r cyngor trefol. Mor wahanol y buasai pe wedi dewis y dynion] .awgrymwyd gan y Parch. David Davies, Penarth, yn. ei lythyr i"r South Wales Daily News.' Ond dyna hanes Caerdydd-h,-awli-o sefydliadau Cym- 4 reig i'r ddinas, ac wed'yn dwyn anfri arnynt trwy .ddiffyg meddylgarwch .a chydymdeimlad gwir Gy mreig'. v Yn adroddiad Syr Georg-e Newman, prif swryddog iechydbl y Bwrdd Addysg, ceir y geiriau synfawr ,a; ga;nlyn Not less than a quarter of a million children of school age are seriously crippled, invalided, or disabled; not less than a million are so physically or ment- ally defeictiv6 or diseased as to be unable to derive reasonable benefit from the education which the State provides." Gwelir fod gen- nym broblemau i'w hwynebu. -+- Dywedir fod llawer o gynuIleidfaoedd yn, y wlad yn gorfod myned heb bregethwyr ar y Saboth, nid am nad oes bregethwyr i'w Cael, ond am nad yw'r swyddogion yn ymdrafferthu i'w cael. Yn nechreu'r rhyfel, ac yn fwy felly wedi cau Colegau Aberystwyth a Threfecca, tybid nad oedd' pregethwyr yn bod. Erbyn hyn y mae'r dyb wedi ennill tir i'r fath raddau fel nad anfonir bellach at y gwahanol oruch- wylwyr, yn y Cblegau neu'r -Siroedd, i geisio pregethwr pan fo eisiau un. Mewn tanlyn- iad y mae eglwysi heb bregethwyr a phreg- ethwyr heb gyhoeddiadau o ddiffyg ymhol- iad. Clywais y dydd o'r blaen am brinder y gair mewn ardal heb fbd nepell o'r Bala. -+- -+- Yn ol un gohebydd yn y Cerddor,' y mae barn y mwyafrif yn galw am dorri tir newydd ynglyn a'r gwasanaeth crefyddol, a chred y dylid cael mwy, o ganu. Mae gwasanaeth trefyddol wedi mynd yn unffurfiol iawn. Er wedi anghydffurfio ag Eglwys Loegr, yr ydym yn anymwybodbl i ni ein hunain wedi llithro i fwy o unffurfiaeth. Teg y gofynna, Beth ydyw yr aflon,yddwchl Ie, beth hefyd ? A chaniatau y dylid cael rhyw gymaint o gyf- newidiad, pa sicrwydd sydd ganddo mai cael mwy o ganu yw'r feddyginiaeth. A phe llwyddid i gael hynny, hawdd gennym ddych- ymygu clywed Ilawer cyn pen y,chydig yn codi eu llais, ac yn grwgnach yn erbyn yr unffurf- iaeth gerddorol. -+- -+- Y mae yr Ysgol S'ul eto yn dechreu dod i'w hetifeddiaeth, .a hyfryd yw gweled rhai o oreu- gwyr y genedl yn dechreu ymddeffro er rhoddi bywyd newydd iddi. Beth all fod yn fwy clir a phendant na geiriau pwysfawr Got. ygydd Cymru'r Plant.' Meddai: Dyma Ysgol oreu oin cenedl ni. Yn yr Ysgol Sul y gwelir 'cenedl y Cymry ar ei gwedd, bryd- ferthaf. A dull yr Ysgol Sul yw y dull addysg goreu welodd Cymru hyd yn hyn. Y mae-yn ysgol rad1. O'i fodd yr a pawb iddi. Mae pob dosbarth yn ddigon byohan fel y medr yr athraw wylio meddwl pob disgybl. Pe bu- asai raid i mi ddewis rhwng yr Ysgol Sul a holl ysgolion a cholegau Cymru gyda'u gilydd, dywedwn nas gall Cymru fyw ei bywyd ei hun heb yr Ysgol Sul. Gohebydd a ysgrifenn.a: Dywed,ir fod gweinidog yn Sir Benfro wedi ymddiswyddo am fod pobl ei ofal wedi gomedd cydsy-nio a'i gaisam ychydig godi ad1 yn ei gyflog yn wyneb y cynnydd aTuthrol yn nhreuliau byw. Ac yn sicr g-wnaeth yn berffaith iawn. Yr hyn sydd yn syn yw na fuasai llawer yn ychwaneg wedi gwneud yr un peth. Yr unig beth a "n ceidw rhag gwneudl yw fod banner torth yn well na dim. Rhaid cyfaddef fod eglwysi yn brin iawn mewn anrhydedd a mawrfrydigrwydd, aid wrth ddrws y rhai sydd yn arwain mae'r pechod yn gorwedd. Pe cymerid cyfrif o eglwysi mwyaf a goreu'r De, gyda'r eithriad o ychydig sylltau ddyry rhai 01 honynt fel war bonus ar y Sul, nid yw nifer y rhai sydd wedi rhoi codiad yng nghyflog eu gweinidogibn yn' llawer mwy na,'r byseddi ar y law. ,A'