Y Cymro

PERSONOL, HÐDD vVY, Llineliau a ganwyd yn y, Cy far fod Goffa yn Nhrawsfynydd, Medi f3eg. Yn hedd y mynydd dybu gorn y gad, Pan yn bugeilio" praidd ei dad;" Gwelodd hen faner Cymru yn y gwynt, ■ "Draw ei gymrodyr aent yn gypt;" Cefnodd yntau ar y moelydd mawr, Ac yng ngwisg ei f nenin y daeth i lawr Canodd ffarwel hir i'w dir a'i dref— Cofia; Cymru fach am ei ffarwel ef! y < Carai awelon. bro y grug a'r hrwyn, Hwythau'r aberoedd melus mwyn; .Y Carai yr awen yn ei gyffa gaed Ooid oedd caru yn ei waed ? Fel ei enaid yr anwylai hwy, Ond anwylairyddid ei wlad yn fwy Flab y mynydd a'r athrylith gref— Cofia Cymru fach am ei aberth ef! Gwag" yw'v cor 1 ana u—nefoedd ei fwynhad, Gwacach yw aelwyd* ty ei dad; Gwwg yw'r oadeiriau -He bu'n eiste'n Hon, Cadair y marw ydyw hon! Heddwch iddo—Bfetih os marw yw ? Ceidw ei arwrtaeth ei --An yn fyw. Heddwch iddo, 0. d'an arall nef: Cofia Cymru fach fel bu farw ef! EIFION WYN. -+- Mae golwg am diysltleb deilwng i'r athro, ar bardd Gwili. Penderfynwyd gadael y drys- orfa yn agored hyd ddiwedd Rhiagfyr. -1- Mae y Parch. J. T. Prit chard, Aberdaron, wedi, nhoddi tri mis o rybudd i eglwysi Rhyd- Hos, Dte'unant ac Uwchmynydd1 ar oil eu gwas- anaethu am un mlynedd ar bymtheg. Ddydd Sul diweddaf yr oedd y Parch. J. J. Thomas, Ysgrifennydd Henaduriaeth D'wyr- ain Morgannwg, yn canu ffarwel a'r1 Gel'li. Ei gyfeiriad newydd fydd 40, Bbverton Street, Ro.ath Park, Caerdydd. Pasiodd Cyngor Trefol Biwmaris bleidtais oi ddiolch i'r Henadu'r Hugh Thomas am ei waith yn achub dau fachgen rhag boddi. SyrthriOldd y ddau i'r Fenai, a nofiodd yr Hen- ad ur at gwch, a ga III odd Iyrmedd y ddau lane. ff,ysbiy,sio,dd, Mir. Jones Hughes yng Nghyng- or Towyn ac Aberdyfi ddydd Gwener, fod rhvw berson gymerai ddyddordeb yn Aberdyfi wedi rhoddi yng1 ngofal dau ymddiiriedolwr y swm o fil Or bunnau tuag: at welliantau yn y lie. Nawn. Miercher cyrhaeddodd y Tywysog Albert mewn. oerbydres arbennig i Lanidloes. Ychydig wyddai, fel ag i fanteisw ar y cyfle i'w weled. Bwiriada dreulio1 ei wiyliau yn y Cloohfaen, Llangurig, gyda Mr. a Lady Joan Verney. Mr. T. J. Thomas (Sarnicol), Ab-rfan. enillbdd wobr y 'Western Mail' am gyfieithu hoff emvn Mr. Llloyd George, allan 01 lu o ym- geiswyr. Mae Slarnieoil yn fiardd aenedlaeth- ol, ac -wedi cyhoeddi cyfrol, sef "Claneuon Mynydd aMor." D'rwg gennym gofnodi fod y Qtr. Master Sengt. A. Mills, R.W.F., o Lanidlbes., wedi ei laddl yn y ffrvnt. Mab ydoedd i'r diweddar Mr. J. H. Mills, a buy:n y fyddin am tua 24 mlynedd. Cyn y rhyfel yr oedd yn siefydliad y R.W.F. yng Ngwrecsam. Xos Sul, Medi 9, cynihaliwyd oyfarfod ar- bennig yng nghapeI Siaesneg M.C. Taff's Well, i ffarwielio a'r organyddes a'r ath.rawes ffyddlon Miss Nellie Dlavies, B.A. C'yflwyn- wvd anrheg iddi ar ei symudiad i Abengwaun. Ceir y manYllion yn. ein nesaf. Gadawodd Mr. Richard Lloyd, ewythr y Prifweinidog eiddo gwerth £$44- Profwyd yr ewyllys gan Mr. William George, yr hon oedd yn rhannu ei eiddo yn gyfartal rhwng y ddau frawd— Mr. Dd. Lloyd George' a Mr Wil- liam George; ac yn rhoddi i blant y ddiau £ 10 yr un fel rhv-wbie, th i gofio am g:ariad angerdd- 01 'Uncle Llo.yd' tuag atyn,t „ 1J\ift"i'Mff:f.J--Æl"JI't.>'I/i't'æ'$f. Nid oles raid i'r Parch. J. Moirgian Jones, Caerdydd, wrth lythyrau canmoiliiae'th, obiegid gwyr y genedl yn dda am werthiawrwld ei y I wasanaeth. I'regethwr Gymr'a.eg yw wedi ar- fer bod, yn iiaith ei fam y bu trwy ei oes. yn traieHhu y genadwri i'w ond crbyn hyn clywir ef yn fynych ym. mhwlpudau yr eg- lwysi Seisnig", a phlair syntlod i bawb a'i c]yw at ei lithrigrwydd yn iaith yr estron i fynegu mawrion weiitihredoedd Duw. Hir oes iddo. -+- "Letygarn" ydoedd ffugenw y Parclh. Wil- liam Eivanis, B.A. (Wil Ifan) wrth ei gyfan- soddiad buddugol ym Miirkenhead. Nid pawb a wyr mai enw ar fferm fechan yw Ietlygarn ym mhlwyf IJanwinio, yr ardal lie y tneuJiockl y bardd ei fachgendod, pan oiedd ei dad y Parch. Dan Evans, D.D., yn weinidog eglwys Moriah. Miae testun y guiriol-t, sef "Pwyll, Pendefig Dyfed" yn dwyn cysyiltiad hefyd a Glyn Cych. Nid rhyfedd felly i Wil 1 Ian dalentog ei hennill. -+- Wrth annerch Cangen Sir Gaernarfo-n o Undeb DrwestOily Merohed, dywed'ai Mrs. Lloyd George fod y Llywodraeth wedi colli ei chyfle o ddelio a'r Fasnaoh Fedtiwod ar doriad allan y rhyfel. Ar bob cyfrif, meddai, dylai Cymru fod wedi cael Dewisiad Lileol er ys blynyddau, ond nis gellid ei gaiel heb i'r cy- hoedd sefyll fel un gwr. GelIrid llwyddo Z7, gydag ymdrecbi, ac at y merohed y rhaid ed- rych am iddynt gymryd y rhan hvyaJ blaen- llaw. r, Bilin gan bawb am ystad iechy-d (Giolygydd b mwyn "Cymru," ond y mae ei Gylchgrawn mor fyw a chyn lached ag erioed, a'i atebion yntau i'w Qbeibwyr mor ffres a dwr y ffynnon. Nid oes ganddoi d'dimcydymdeimlad a phobl yn degymuY minbys a'r annis mewn oyfnod fel hwn. Mleddai, "Dylai fod gennych uchel- gais uwdh na gwneud gramadeg" arall. Gad- ewch hynny i hen bobl, neu i gvfnodati tiawel- ach a marwachi na'r cyfnod rhyfedd hwn. Cbdwch eiich meddwl i betlhau uwdh. Yohwan- egwch at lenyddiaeth fyw eich iaitih," &c. -#.>- Mewn cvfarfod yn Llanrwst er hyrwyddo sefydliad Undeh OeoedlaethoJ yr Amaethw y r yn y cylch, dywedai Mr. Ellis Davies, A.S., ei ly fod yn cydyimdeimlo a'r ffermwyr. Os y bu rhai yn gwneud ariao yn neichreu y rhyfel, credai DIad oeddynt felly yn awr. Yr oedd y ffermwr yn cael ei wasgu rhwng1 y tirfeddian- wr a'r prynwr. Bu ef o blaid i'r Llywodraeth brynnu y tir, ond nid oedd. yn credu hynny yn awr. Dyledswydd y Llywod/aeith oedd rhoi cyfle i'r ffermwr brynu ei dir* --fe driniai y tir iddo ei bun yn well nag i'r Llywodraeth. -+. Ysgrifennodd Mr. Llewelyn Williams, A.S., i'r Times i gefnogi y D14. Gwenogvryn Evans yn ei ddadl mai ffildreg yw dweyd fod yr ar- wyddair "Joh Diien" yn sefyll aim 'Eiioh Dyn. Dywed mai mewn ysmaldbd yr awgrymwyd y syniad gyotiaf gan Lewis Morris (hendaid y bardd) yng nghlanbl y ddeunawfied ganrif. Ond y pwnc yw, meddai, a ddylid cytfnewid "Eiich Dyn" am 'lah Dien." Byddiai yn an- rhydedd i Dywysog Cymrul wisgo yr arwydd- air yn iaith ei dywysogaeth,—yr hen iaith ddiaeth i'w ffurf a'i llun, o. flaen nemawr un o ieithoedd diweddar Iwrob. .-+- Yn y 'Treiaisury' am y mis hwn ceir nodiad- au dyddorol am gyebwyniad a chynnydd yr Eiglwiys Sesnig ym Menai Bridge. Pan feth- odd eu gwieinidog y Parch. Joseph Jones oiblegid afiecthyd, hysbysir eu bod wedi cyf- twyno iddo dysteb am C250 ac addav iddo £ 60 y flwvddyn tra y byddai byw. Yn sicr dyma rywbreth gwerfh, ei g'ro,niiiclo, a'i efelychu. Hysbysir hefyd fod llawer o'r pregethau a'r rancrohiadau draddododd y Parch. D. Charles Davies yma ar gael a chradw ynghyda'i weddi- au. Os felly y mia,ent yn drysorlau rhy werth- fawr i gad eiu ouddioL Bu dau ysgolhiaig enwog or Fanceinionyn aros yn k Frioig y mis hwn, sef Dir. Marshall, Prifathro Coleg y Bedyddwyr, a Mr. H. S. Williamson, atjhraw yn yr Ysgol Ramadegol, a daw'r diweddar Barch. W, R. Jbmes, Conwy, gynt 0' Laofairfechian. Y mae Drv Mairsihiall newydd orffen vsgrif faith a lliafurfawir "Ur Regeneration"'(yr Ad-enedigaeth) ar gyfer i '¡-a _D" _4-r- Gwyddoiniadur Hastings. Arholwr clasurol g-wych yw Mr. Williamson, ac ymhlith ei OTchwyiMn-eieni y ihaie'n. ar-hol-i mewn Grbeg drois x- Canoil Cymreig, ar ol Cyflawni'r g-waitlhymaeisoes miewn Lladin. Bu teulu Mr. William Lewis, Willesden Green, yn aros mwy na deufis ar y glannau hyn. gwr s'ydd wedi bod yn wir gymwynaswr i'r mihvyr Cym- reig. Cafwyd corff ar lan mor Penfro y dydd o'r ;> chian nad oedd yn bosibl ei adna'bod, nd ohafwyd trenghoiliad, a rhoddwyd caniatad i'w glta,ddugan y cofriestrydd. Pan y dygwyd y corff i'r fynwent, yr oedd an-gliadd person arall yno, a prote'stiodd yr hwn vvasanaethai yn He y Fiber nad1 oeddyot i gladdu y coirff yn y fynwemt. Aeth yn ddadl frwd, pryd y'niyn- nodd y dprf gael el add u. G wr thododd y gvveinidog wasanaeth u a dhdadidwyd heb un math o wasanaeth1. Yn ddiweddarach dyigodd y plwyfoilioo y mater gerbroo y Fiicer, yr hwn .Y z, ar un;wiaithi a hysbysodd y cynlneiid gwasan- aeth uwchben y bedd cauedig ddydd Sul.