Y Cymro

NODION OR DEHEUDIR. Y MILWR SYRTIiIEDICi.—Daeth profiad llawer ^weinidog bellach yn brofiad i'r Parch. William Wil- liams, Pontygwaith, a'i briod yr wythnos dddweddaf, sef y newydd blin fod eu hunig fab wedi syrthio yn aberth i'r gelyn ar faes y frwydr fawr. Gwrieuanc rhagorol ymhob ystyr oedd y 2nd Lieut. D. J. Wil- Mams, wedi cael manteisdon addysg, ac Wedi dringo yn uchel trwy'r ysgol elfennol, canolmddol, a'r prif- ysgiol yng Nghaerdydd lie y graddiiodd yn B.A. Bu yn cyfrannuaddysg yn Ystalfera am beth lamser, ond pan- dorodd y rhyfel allan yr oedd yn y Bounty School, Brynmawir, yn athraw cynorthiwyol, ac fel lliaws eraill ymrestrodd tan faner ei wlad. Yr oedd yn ol pob hanes yn ysgolor gwych. Teimlir colled mawr ar ei ol yn eglwysi Sion, PontygAvaith a Liban- us, Brynmawr. Yr Arglwydd a fyddc. yn gysur i'r tad a'r fam a'r ohwaer sydd mewn galar mawr o'i golli. Y GRONFA GANOLOG.—Trwy gynrychiolaeth gref daeth Eglwysi Dosbarth Pontypridd at ei gilydd ddydd Mercher diweddaf i Festri Penuel. Y cwest- W11 llosgawl tan sylw oedd y "'Gronfa Ganolog." Wedi cryn ymddiddan yn yr ysbryd goreu, pender- fynAvyd,. "Ein bod yn ymrwyano i 'wneud ein goreu 1 gasglu y gyfran ofynol ar bob eglwys erbyn diwedd Hydref fel y gallo yr eglwysi gwei-niaid dderbyn y cynorthwy angenrheidiol." Y mae rhai eglwysi eis- oes wedi an foil eu cyfran, ond y mae'r nifer luosoca heb wneud, hyd yn hyn. Egwyddor y Gronfa ydyw fod y cryf yn cynorthwyo y gwan,, ond fe-ofymvyd y cwestiwo, <!Bteth a olyigid wrth y gair gwan?"- ond nid oedd weledigaeth eglur. YR WYL D'F.—Goihiebydd a ysgrifenna i Wyl De gael ei chynnal yn iLibanus. Clydach Vale. Cafwyd diwmod diymunol tros ben., a 11 u mawr wedi dod ynghyd i gyfranogi o'r danteithion. ■ Gobeithia y 9 11 bydd y wledd yn symbyliad. i f-w-y o ffyddlondeb yng- lyn a'r YSlgol Sul yn y dyfodol, gan fed gwir angen am hyn yn yr ardal yn gyffredinol Dywed hefyd fod gweled dynion. a bechgyn yn dal swyddau yn y gwahamol eglwysi ac heb fod yn aelodau o'r Ysgol Sul yn rhywfcfeth y tu hwnt i'w ddeall. SE'LNI PROFFWYD.—CanoJig o ran iechyd er ya peth amser bellach yw hanes y Parch. Richard, Wil- liams, Nasareth, Aberdar. Aeth i ffwrdd yn ddi- weddar i Gaerbaddon gyda'r gobaith y bydd rhin- weddau y ffynhonnau yno, a'r awyr iach brofi yn llesol iddo. Hyn hefyd yw dymuniad llu o gyfeill- ion.. ( YR WYL RRBGETJIU.—Nelson, Parchn. Phylip Jones, Pontypridd, a J. H. Howard, C'olwyn Bay. Llanillitiyd, Parchn. Wilson Roberts, Ynyshir, a David Davies, B.A., Blaenclydaoh. Pontlottyn, Parchn. T. Charles Williams, M.A., Pont Menai. a James Llewelyn, Peniybont. Oélierffili, ¡Plat!chn: R. W. Davies) M.A., Rhymney, a W. Davies, M.A., Aber- dar. New Tredegar, Parch. Wilson Roberts. Cwm- afotn, Parchn. Wm. Davies, M.A., Aberdar, a J. R., Jones, Penygraig. Coedpenmae-n, Parch. W. Adams, B.A., Llanelly.

MEIRION A'R GLiANNAU. Mr. Bertrand Evans, miab yr Athro J. Young Evans, oedd yn pregethu y Sa.both o'r blaen yng nghapel Saesneg Fairboume. Efe newydd ennill ysgoloriaeth yn Rhydychain, a phan ar ei wyliau yn llenwi bwlch. Nos Sul, yr oedd y Parch. R. Evans a Mr. J. Ifor Jones a Dr. Jones, Hartech, yn cymryd llais eglwys Biethel (iM.-C.), Talsafnau, ar ran y Cyfarfod Miisol, i ddewis blaenoriaiid. Syrthiodd. y eoelbren ar Mr.i. John Lloyd, M.A., Tygwyn; IThos. Griffith, C'efn- gwyn; R. Roberts, Jones, Gefntrefor Fawrr; John Jones, Fronyw. Mir. D. White Phillips, Bl. Ffestiniog, a benodwyd yn is-gadeirydd Pwyllgor Pensi'wn MilwyrjClwyfedig dros. Ogledd Cymiru. Llawen gan lawer ym Meirion yw igweld fod Mr. Tom Ellis, mab Mr. T. E. Ellis, ac wyr Cynlas, wedi ennill ysgoloriaeth ymg N'gholeg Aberystwyth. 9 11 Mae'r Caplan R. W. Hughes., mab MIf. R. Hughes, Felin-newydd, wedi myned at y fyddin yn Salonica yn gap lan. Wrth basio drwy'r Aifft cyfarfu a Lieut. Eintion Evans, a chawsant amser hapus gyda'u gjtydd. Mae Ysgol Dr. Williams: yn Nolgellau yn 11-awn am y tymor hwn et-o, a miwy o ferched yno nag a fu erioed. Bydd yn dda gan lawer o gydnlabod glywed fod Mrs. Meyrick Jones, gweddw Mr. J. Meyrick Jones, Y.H., Dolgellau, yn well y dyddiau hyn. Mae wedi bod yn gfystuddilol iawn ac agos: i angeu ond er ei bod ymhell dros oedran yr addewdd, troi ei hwyneb yn ol atom y mae. Nad oes yn y wlad neb a ddang- osodd fwy o garedigrwydd na iMrs. Meyrick Jones. Yn ddoeth iiawn mae eglwysi Salem a Bethel, Dol- gellau, dan arweiniad y Prch. T. Miordaf Pierce, wedi penderfynu cynnal sle,irat a chyfarfod gweddi undebol ar hyd y gaeaf. Dylai hyn fod yn gam tuag at uno y ddau aohos.

NODION 0 FON. Er mor bryaur oedd am aeth wyr Mon yn y cyn- haeaf, cafwyd cynulliad. Iluosog yn Aberffraw yn v Cyfarfod Misol. ITncyfarfod gadwyd yno. Yr oedd y oiniaw cyn dechreu yn bob peth y gellid ei ddy muno. Un peth annymunol iawn yn y C.M. oed diarddel blaenor o eglwys, mewn cwrr arall o'r wlad am anolliestrwydd. Cafwyd trafodaeth ragorol ia \'iU ar yr Orddnhad o Fedydd. Piarch. R. Matthews yn agor y mater. Gof- ynwyd gan frawd ar derfyn. y drafodaeth pa beth oeddynt i'w ddweyd wrth eu heglwysji adref o berth- ynas i fedydddo plant aelodau a phi ant rhieni heb fod yn aelodau, gan fod un o'r aiaradvyyr yn cymer- adwyo bedyddio plant rhai heb fod yn aelodau, vra y dadleuid gan frawd arall: 'Gan ein bod ni fel enwad yn edrych ar yr Ordinhad yn sel cyfamod ac n,id fel arwydd o'n hangen am lanhad yn unig,, ac felly nas, gellid yn gysion fedydddo plant rhieni nad oeddynt eu hunain yn proffesu bod yn y cyfamod y mae bedydd yn sel .o.'i addewidion a'i amodau." Gofynwyd cwestiwn-grydarg amcan teilwng mae yn ddiau—beth oedd stafl-e C.M. Mon yn awr gyda der- byri blaenoriaid newyddion gan fod Rhcolau Cym- deithaafa y Gogledd yn wahanol i'r hyn a basiwyd yn y C.M. blaenjorol, sef fod Dirwest yn amod derbyn- iad un yn aleod o G.M. Mon rhagllaw. (Glynai y C.M. wrth ei benderfyniad. "Yr hyn a ysgrifeiiais a ysgrifenais." Awgrymwyd pan y gelwir swyddogiori newyddion mewn; eglwys fod Rheolau y Gymdeithas- fa yn cael eu darllen, ac hefyd benderfyniad pellach C.M. Mon, sef na dderibynir neb yn aelod o'r C..M. heb iddo fod yn Ddirwestwr. Cafwyd sylwadau diifrifol ar Ystadegau y C.M. ac ar yr ymweldad a'r eglwysi am 1916 ganlMr L Hughes, Y.H., yn neilltuol am achos. y lleiihad yn nifer y cy- •munwyr a'r Ysgol Sul, a'r difaterwch a welrir mewn dilyn cyfarfodydd yr wythnos. Diaw hyn i sylw yn y C.M. nesaf. T'refnir i gael cyfarfod coffadwriaethol Dau Gan' nilwyddiant Williams, Pantycelyn,, nos Lun, Hydref 8fed, yn Garieiglefn ynglyn a'r C.iM. nesaf. Mae'r -Parch. J. Williams, D.D., wedi addlaw siarad ar y mater, a ddsgwylir enwogion eraill. Y meusydd llafnr ar gyfer yr arholiad sirol nesaf ydynt: I'r tri dosbarth ieuengaf, Safon V., Gwersi i.—ix. o'r Rhan xaf, a i.—vii. o'r Ail Ran. Ychydig iawn 10 amaethwyr Mion sydd eto wedi cael eu cynhaeaf, ac male y tywydd pre,senniol oblegid y gwlaw a chynhesrwydd yr hiin yn peri i'r yd egino yn gyilym iawn. • Mawr ydyw y llawenydd* oblegid dyrchafiad Mr. E. Jones GIliffith, A.S., i'r Fainc Famol, ac ym- ddengys nlad oes ond un gwir yn amlwg iawn o flaen y wlad fel ymgeisydd Rihyddfrydol, sef R. J. Tihomas, Ysw., Garreglwyd, yr hwn sydd wedi dangos y fath haelionii a gweiithgarwch ynglyn a Chronfa Gwr on- laid Gogledd Cymru. Tybed mai rhagweled y gallai hra,elioni mawr Mr. Thomas droi yn fan,teisiol i'w etholiad, yn aelod sleueddrol dros Fonoedd yr achos fod cyn lleied o Glerigwyr Mon yn y Fete gynhaliwyd yn Garregliwiyd yr wythnos o'r blaen ynglyn a'r aohos ucbod. Yn y Fete uchod yr oedd Mrs. Liloyd George, E. Jones, Griffith, A.S., ILord Sheffield, a Dr. John Williams yn cymryd rhan flaenllaw. Gweithredodd Dr. J. Williams unwaith yno fel arwerthydd, pryd y gwerthwyd llythyr y Prifweinidog, yn yr hwn. y dat- ganai ei ofid o fod yn abSiennol oherwydd afiechyd) i £100, pryd, y sicrhawyd y llythyr "gan foneddwr sydd yn byw yn Trearddnr Biay. CiwlYuo y mae llawer iawn o dyfwyr ffrwythau y rhai siydd wedi cael siwgr at wneud jam trwy y scheme ddiweddaf fod y siwgr wedi ei gadw nes mae yr eirin i gyd wedi difetha. Paham y rhaid i drefniadau golli eu heffeithiolrwydd mor ami trwy fod yn rhy ddii'weddar? A yw hwn yn gwestiwn i'r County Council ? Ymholi mawr sydd hefyd, pa fodd y mae llenwi y fiorms er slicrhau siiwgr i'r teulouedd. Pa fodd mae gwneud gydag enwau y rihai sydd yn cael nifer o brydiau bob dydd adref ac yn yr amaethdai lie maent yn gweiithio. Mae y Biollieddrwlr haelionus Mr. R. J. Thomas wedi rhoddi ^100 i eglwys Llanrhyddlad1, ac i'r Hog gael ei ddefnyddio at y Fugeiliaeth. Deallir mai mynnu ymddiiswyddo o fod- yn fugail yr Iglwys y mae y Parch. J. Venmore Williams. Deallwti ei fod mewn oedran i gael cyfran o Gronfa Gweinidogion Oed- rannus. Ond mae yn ddiau y bydd yr eglwys yn Llanrhyddlad a'r cylch yn mianteisio, ar. ei weithgar- wch am ainser maith. i

CAERLLEON Cyinhaliwyd, Cymanfa Ganu Undebol yr holl en- wadau 'Cymreig, yn cyninwysi Eglwys Esgobaethol St. Martin, yn St. John Street, Medd 26, dan nawdd y Feibl Gymdeithas, a chafwyd casgliad sylweddol tuag ,at ei chyllidau. D&fniydddrwyd llyf-r y Gymanfa Gen- edilaethol, a cbaed canu rhagorol, dan arweindad Mr. R. W. Dodd yn absenoldeb Mr. J. W. Harper oher- wydd afiechyd, a chyda Mr. H. D. Williams wrth yr organ. Llywyddai Mr. Henry Jones (A.), yr hwn a, ymfa'.chiai yn yr iarwyddiiion hyn o undeb. Dechreu- wyd y oyfarfod gan y 'Parch. John Kelly (W.), a 0 sdaradodd (a dangosodd yr oil ohonynt ddoethineb yn hyd eu hanerchiadau mewn cyfarfod canu), y Parch. H. Ivor Jones (A.), Mr. Jones (B.), a'r Parch. G. Hughes, M.A. (M.C.). Daeth cynulleddfa fawr o Gaer a'r cwmpasoedd ynghyd, ia mwynheid y canu hefyd gan dyrfa o'r tu allan i'r addoldy, gan yr aeth- ai son am y canu drwy y ddinas ar^gyfriif. yr ymar- feriadau a gynihelid er y» tro yn y gwhanol addol- dai yn eu cylch. Ceir arwyddion y daw y Llyfr Canu Cyffredin yn dra phoblogaidd. B,wriedir ei ddefn- yddio eto Hyd. 3 ar lan y Ddyfrdwy, yn yr awyr agored, mewn cyfarfod dan nawdd y Faeres er help i'r carchariorion rhyfel.

POENAU AR OfT. BWYTA. Os yw eich orgatnau treuldol m,ewn: cyflwr iach a phriodol, 051 ydynt yn tynnu maeth o'r bwyd a fwyr- tewch, ni ddylai fod yna arwydd o been nac anihap- usrwydd. Ond 'heddyw y mae ynra filoedd yn ofni bwyta, oherwydd y poenau sydd yn dilyn hyd yn oed bryd ysgafn o fwyd d|i a maethlawn. 01 bosibf fod y cyUa allan o drefn, yr afu yn afiach, neu y cohidd- k>nr vn rrhwym. Mynwch eu cael i gyEwr o weithred- iad "iach us trwy gymryd Mother Seigel's. Syrup, a byddwch yn abli i fwyta heb unnhyw effeithiau poen- llS Bydd eich bwyd yn cael ei iawn dreulio. Ni fyddwch yn gwybod ei fod. yn caelei direillio, a dyna, wedi'r cyfan, yw y prawf goreu o iawm:-dreuliad- peidio gwvbrwl am dan o. Y mae deg dyferyn ar liugaiii .0 "Mother Seigel's Syrup, ar oli bwyd, wedi helpu degati o filoedd i fwynhau eu bwyd,. a'u gallu- ogi i osgoi poenau, a thrueni cam-dreuliad.

ddweyd o da,n bob amgylchiad "Dy ewyllys Di a wilder." irhoddodd esiampl, iT aelodau mewn siancteidd- rwydd.—Y ffaith o'i fod yn ddyn mar sanctaidd oedd yn cyfoif am ei elyniaeth mawr yn erbyn pob rhith o ddrygioni. Yr oedd eiddigedd dros. ei .Dduw yn llosgi yn fflam barhaus yn ei fynwes. Gallesid meddwl ar adegau pan y buasai yn siarad yn gryf, a'i lygaid yn fflac'hio yn ei ben, ei fod yn ddyn 'stern' rhyfeddol; ond dyn mwyn, caredig a thyner ydoedd. Sel dros ei Dduw oedd yn ei ys-u cariad at y da, teyrngarwch i'r gwirionedd, a'i hoffter tuag at sancteiddxwydd. Cyfarfyddodd ag angau yn dawel a digyffro. "Ni frysda yr hwn a gredo." Ni flinai ddim, am farwolaeth. Porth ydoedd angau iddo yn arwain i mewn i'r nefoedd a'r cartref tra- gwyddol. Dywedodd lawer gwaith yn y seiadau, "Gofalwch am fyw yn iawn, a gadewch rhwng yr Arglwydd a'ch marwolaeth." Rhedodd yr yrfa i'r pen. Ymdrechodd "hardd deg ymdrech y ffydd." Mae wedi ei goroni a gogoniant, anrhydedd ac an- farwoldeb. "Duw a'i oynierodd ei." Ond yr oedd yn anhawdd ei hebgor; yr oedd arnom ei wir angen a'!Í eisdau. 'Roedd ed angen ar y teulu.—iHoffai a charai ei' deulu rnegis ei einioesl ei human. Gwnaeth ei rail i'w blant fel tad duwdol, ac yr oedd yn bafod bob amser i'w cynghori a'u cyfarwyddo. Duw y tad fyddo yn Dduw i'r plant hefyd; a rhodded iddynt yn helaeth o "ddiddanwch ei iachawdwriaeth" yn eu gailiar mawr. 'Roedd ei angen ar eglwys Tynewyddo-Efe oedd ei harweinydd gweledag, ac fel arweinydd gweledig, yr oedd bob amsier yn Ilaw, ac 0 dan gyfarwyddid yr Arweinydd anweledig, sef Duw. Symudwyd ef o'n plith pan yr oedd arnom ei angen i'n tywys, i'n rhybuddio, a'n cynghori. Edn cysiur ydyw fod ei Dduw yn aros, i godi, ac i gymhwyso eraill i ddwyn ei waith da yn y blaen. Gwnaeth Mr. Watkins ddiwrnod da o waith aeth oddiwrth e,i lafur at ei wobr. "Eii hum mor d-awel yw." Mae ein cydymdeimlad personol dwysaf a dyfnaf gyda'T teulu yn eu galar mawr a'u gofid dwys; a llawenydd ydyw eu gweled oil yn sangu llwybrau rhinwedd a moes, fel eu diweddar dad. Mae y ferch hynaf, Mrs. Evans, Abertillery, yn briod a Mr. J. Evans, C.M., o'r dref honno efe yn ddyn gwasan- aeth,gar ac yn ddiacon ffyddlon yn Siix Bells. Mae yr ail feirch yn briod a'r Parch. J. Francis, Capel Hiendre, Caerfyrddin gwr duwiol, "ac iddo air da gan bawb a ohan y gwirionedd ed hun." Priod y trydydd ferch ydyw y gweinidog adnabyddus y Parch. J. H. Williams, Porthmadog. Gweinodd y ferch ie-ulen,gaf Miss, P. Watkiag yn dyner a cha-redig dros ben ar e,i thad yn ysitod ei flynyddoedd olaf; ac am hynny ni chyll ei gwobr. Y Duw da fyddo yn ddiddanwch iddynit oil yn eu gorthrymder mawr.