Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
% 0 Gwmpas yr Eisteddfod.
0 Gwmpas yr Eisteddfod. GAN SION CENT. Eisrteddfod ..Gymredg Iwyddiannus ymhob YíStyr,<dya i cliwi Eisteddfod Castell Nedd. Mawr oedd rnintai. y rhai a gyrchasant tuag ati, ac yn eu plith rai Gogleddwyr pybyr ag yr oedd yn dda gan gyfeÜliion Cwm N-edd eu cynness groesawu. Yn wir aeth rhai yno cyn wythnos yr wyl, -a chynhal- iw,yd cyfarfodydd a 'buwyd ynmwyn. hau mwy nac un ciniaw. Y Pan- 'Geltiaid üedd y •brwdfrydigaoni hyn, a deuai'r hwb 0 gyfeiriad Undeib y Cym. ideitliasau Cymreig. Undeb yw hwn o ,rai o Gymdeithasau Cymreig y De a rhyw un neu ddwy or Gymdeithasau'r G,ogliedid; ac efallai, cyin galw Geltiiadd yr holl fyd at eu gilydd i Gorwen fel y bwrrodir mai gwell fuasai gwneud yr Undeb yn wir Undeb. Diau fod can- noead o Gymdeilthasau Cymreig yn yr hen w lad, ac os bu .rhai feixw, onid dyledswydd yr Undeb yw eu hatgyfodi a rhoddi anadl einioes ynddynt erbyn 'y dydd y daw'r meib yn ol? iGwaithia Mr. E. T. John. A.S., yn ,eigni:ol ,a brwdfryddg yn y cysylltiadau hyn, ac mid byehran ei; aberth 6r sicr- hau cycmaint sel m-ewn -er,a,ill.ig sydd. gand^iiO' eii; bun. Ceix hefyd, yn. yr ysgrifenyddion Mr. D. Arthen Evans, ysgolfeistr o'r Harri. a Mr. D. Rhys Phillips, llyfrgellydd Cymreig Aber tawe, weithwyr heb eu hail, ac hawdd fyddaiiddynt gario'r gwaith i'w ben. draw trwy dreftnu fod Cymru i gyd i gael ei deffrü. j'r angenrbeidTwydd am Undeb ac Undeb cryf. Yn un o'r cyfarfodydd bu golygwyr newyddiaduror. Cymreig Lerpwl a Llundain yn darllen papurau ar gyf- ratiiad Cyrnry y ddwy; ddinas. i len- ydddaeth Gymraeg, ac yr -oedd gan y ddau destun gwych. Gwyr pawb am J.H. "Y Brython," fel ysgrifenwr a sdaradwr medrus a ciioeth, ac aeth drwy ei waith yn swyno-1 fel y medr ef gydag ami, i ddy wediad pert a stori ddonioL Diddorrol iawn oedd hanes ei gysiylkiad a'r Llyfrbryf, a da fydd cael cyhoeddi y papur fel yr addawyd. Rhyw lais, o'r uorffennol ydioedd Mr. T. J. Evans, yn newyddiadurol, oher- wydd deallaf fod. y "Celt" yn .huno hyd gyboeddiad heddwch, a dillau fod y brawd ynddieithr i amryw wrandaw. ent amio. Ond; cafwyd ganddo bapur galluog a dyddorol, a thrueni i fyr- dra'r amser a swn y cylliill a'r ffyrc beri iddo gwtogi yr hyn oedd ganddio. Hore dydd Llun: (Gwyl y Bane) y bu'r papurau hyn, ac yn y prynhawn cafwyd trafodaeth. gyffredi'niol gydad chyfeiriiad. anbenniig at Gymdeithasau v Cymreig Trefi T-loegr. Mr. Price, brawd o Warrington, yn agor. Yn y cyfarfod hwn. hefyd pasiwyd pleidlais oddiokhgarweh i bapur Lerpwl a J pbapur Aberdar ("Y Darian") ain eu gwiaith dlros y Gymraeg, a bu cryn dipyn o ganmol eu hunain a'u gilydd;, nes, pierii imi holi onid oes: gwiaath da wedi, ac yn cael ei wneud1 gan b,apurau Cymra'eg eraill. Nac anghofier eraill iSlyddyn llafurio yin. yr un maes, a rhai chonynt na wlydrdir hyd1 yn oed eu hen'wau, ac a w,ei,thiant am gyn lleied >0 gydnabyddiiaeth a'r cyf-, eillio.ni ganmioilid. Bu Eurof a Diyfnallt ac amryw o'r brodyr yn siarad yn y cyfarfodydd' hyn., ond araith fawr y dydd oedd I eiddo Mr. Llewelyn William's, A.S. Un.bai mawr siydd arnaf vvrth'wrando ar areithiau gwyr cyhoeddus, ac yn en, wediig Aelodau. Seneddol, ac ambell i weinsdog fo'n ymfflamychu ynghylch y'Oymraeg- amheuaf ai Cymraeg iaith eu hael-wydydd, ac 'fel rheol mae'r ateb yn, nacaol, a chollaf fy ffrydd ym mhawb eraill bron. A rneddyiiads ia.m y Llew o Lanellr, ai tybed mai Saes- neg wedi'r cwbl siiaredii- gan ei. hid. Ondl gyda'r hwyr, a mi wiedil methu mynd i'r cyngherdd Oymreig poblog- aidd, eisiteddais yn hamddenol tÍ duar lilen llyfr nle wydd y Seneddwr, S lawiey dydd," cynwysedig o ysgrifau ymddangotsodid yn y "Berrniiad' ac a gyhoeddilr yn Swyddfa'r 'South Wales" Press,Llan- elli, a setlwyd iy amlu-aon a chefais h wyl d.dd,fyr yn myn'd o. stori i stori -yng nghyfrol ddiddan y Cymro twym. galon. Am y cyfarfodydd. eraill "o gwm- pas" yr Eisteddfod rhaid dweyd fod cryn hwyl ymhob un ohonynt. Gwadth da wneÓxgan Gymdeithas Alawon Gwerin Cymru, dan ofal Dr. Mary Da vies a Mrs. Herbert Lewisl, ac yn y cyfarfod blynyddol cawd adroddiad calonogol, a chanwyd rha,i o'r hen alawon gydag ardideliad gan M.rs.. Herbert Jones. B A. (gynt Mdisis Dora (Rowlands) a Miss Megan Thomas, merch y ddeuddvn cerddigar o Lantelli. ——^ —r- Yng nghyfarfod blynyddol Cym, deithas Lyfryddoi Cyrnra darllenwyd papur hynod ddiddoriol ax Ramant Llawysgrji mewn hen lyfrau" gan Elfed, yr hwn gymrodd ei lyfrgell ei hun ac a ddarilenodd y nodiadau meW11 Ilawysgrif sydd mewfl amryw o'r hen gyfrolau sydd ynddi.. Hefyd, llongyifarchwyd yr Ysgrifennydd 1h. D. Rhys Phillips ar ei wraith yn enindll y wcbr o Gan' Punt am draethawd ar ''Hanes CWlm Nedd." I I Y cyfarfod y bu mwyaf o hwyl ynddo ydoeddCyfarfod BlYDyddoL Cymdeithas yr Eisteddfod a'r Orsedd, ac yn wir dyma un o gyrddau goreu'r wyl, er ys: rhai, bivnyddoedd bellach. Tarawyd y xywair yn. gynnar mewn araith lawn hiwmor gan iy brawd ffraethbert Mr. John, Morgan, yr hwn gyda Mir. Hugh Morriis (Ap Rhudd- tr- n) gymychiolai Bwyllgor Cor wen, ac a Wiahoddai'r Bistieddfodwyr oil i Ddyffryn Edeyrnilon ym mis Awst nesaf. Wedyn, cafwyd ceisiadau 'am yr wyl yn 1920, ac nid yn fuan yr ang. hofir rhai o'x areithiau. Caed tair iaraith yr un dros y B,a,rri, Porthcawl a'r Rhon,dda, a'.r, blaenaf a orfu fel igwobr am ddyfalbarhad,- oherwydd dyma eu pedlwerydd cynnyg..Rhodd- odd y Parch. David Davies rybudd y bydd yn y Cyfarfod: Blynyddol nesaf yn cynlliylg jpenderfyniad, yr hwn, o'i gaiio all greu chwyldroad yn y dull presennol fabwysiedir gan Gym. dGiithas: yr Eisteddfod, yniglyn a mater- ion arirannol ac a chyhoeddi icynyxch- ion gwioforwyeddig. Diau fod lie mawr i, W'ella. Wirth s,on am y cyfarfodydd ynglyn a'r Eisteddfod bu agos imi anighofio dau ,eisiteddiiad y Cymrodorion, ar irlvw ystyr y pwysicaf o'r oil, oherwydd ym. drinid ynddynt a mater hynod amser- ol, ac yn. dwyn cysylltiad agos a byw- yd' presennol iardaloedd gwleddg Cym- ru -ac a',u dyfodol. Yr Athro Robert Richards 0. Faiigox .agoirodd yr ym- dxajfodaeth, ac yn Saesneg y cynhal- aiwyd y cyfarfodydd. Y testuni oedd C,Y "Some problems, of rural reconstruc- tiolli in Wales,a bu rhai o wyr mawr y genedl yn ei drin yn v ddau gytar- fod. Da gwel'd mteddyliau goreu Cymru ar waith ynl ceisio- gwel'd a pharatoii ar gyfer y dyfodol, ac odid fawr na cheir gweledigaeth eglur ond dnnd barhau i. geislio treiddiio i'r niwl Newyddiadurwr ieuanc o Fachyn- lleth aeth a'r Goron, a, doniol oedd ei wel'd yn codi wrth fainc y wasg. Job ami ei gadair aejth a Ghadair 1918 hefyd, ac edrychai'n iddia ond ei fod wedi britho Ilaw,er. M,eddyjl,i,em,ei fod wedi ymneilltuo o'r maes cystadieuol, a phe bae'r hawl gennym rhoddem f amiod ina bo neb i gystadlu yn yr Erisl. tedd'fod Genedlaethol fo wedi ennill y biiif wobr ynddi, o'r blaen yn yr un gy'stadileuaeth. Ndd y beirdd sy fwyaf euog yn y cyfeiriad h.wn, ond gwelaf ymysg enwau y buddugwyr cerddorol l'ai sydd yn hanner proffesAvyr ac yn gwneud bywioliaeth dda w,rth ganiu hwnt ac yma yn yr hen wlad. Pa saw! gwadth y gwelwyd enwiau y brodyr Lewis a Nelson, a. Chubb o Bonty- pridd yn fuddiuigol ar y ddeuawid ac ar hyslbysfenni cynigherddau yn Ne a Gogledd. Ac eto dyma hwy yn. cysi- tadlu ac yn ennill etc yng Nghastell Nedd. Mentxaf ddweyd nad yw hyn yn cydfyn'd ag amcan yr Eisteddfod Mcddyliwch 'hefyd am y gystadleiu- aeth am wobr Ovmdeithas, yr Eistedd- fod ar draetha;w,a "Gwaith gwreidddol ymchw^iliadol yn Gymraeg (neu yn Saesneg) ar unrhyw destun ymgl|yn a Chyniru." Yrngcisiodd un ar ddeg, a chipiwyd y wob.r-g,an wr yn, gwis¡g8 M.A. A deallaf hefyd mai gyda',r traethawd hwn fel 'thesis' yr enillodd ei radd. Ai dyma amcan yr Edstedd. fod? Ad teg i'r oystadleuAvyr eraill P Rhoddid canimaliaeth mawr i diiiaeth. awd anorffenedig Mr. Phillips', Llyfr. gellydd CymTelilg Abertawe, ar' "HaÙ,es CWm Nedd," ac i draethawd Mr. Griffith Wdlliams o Lanhedr ar "Ilanes Beirdd Morgannwg,ond nid tiior gnamoiliaethus: feirniiadaeth y biardd byd enwog William Watson ar yr arwrgerddi Sedsnig ar "Gym.ru a'r Rhyfel." Gynhygid Can' Punt gan gwmnri"r'W!estern M,ai.l,' 'ond ni. farnai Mr. Watson y tri goreu yn werth. mwy na deg punt yir un, Ia; dyna ei ddyfarn. iad: yr oedd dau o',r tri yn feirdd Cor on yr Eisteddfod Genedlaethol (Sarnicol a Wil Ifan) a'r Hall yn filwr ieuanc (Lieut. Prys* Jones, Coleg Dinbych), ac anhawdd dweyd heb •wel'd y cynyrchion a yw salon y bardd enwog yn rhy uchel neu a yw safon beirniadaeth yr Eisteddfod yn rhy isel. Gwyddom wrth gwrs nad yw'r bardd. Cymreig yn ei el fen, os na chan yng Nghymraeg, ond mae o leiaf un o'r tri brawd uchod wedi cyhoeddi llyfr >0 favddoniaeth Seisnig.
LLANARMON, CEIRIOG.
LLANARMON, CEIRIOG. Nos Fercher dliveddaf, traddodswyd darHth ddifyr a buddiol yn y lie hwn gan y Parch. Edward Thomas', Peny- groes, ar y Proffwydi Lledaf." Tra- ddodwyd yr un ddaxlith gan Mr. Thomas yn Nantyx nos .Luai," ac yn Bronygarth nos, Fawrth. Pe ceid mwy o ddarlditihiau fel hon elai dar- lithio- eto yn ein mysg yn boblogaidd; -Bxysded, atom leto. Yr oedd y darldith- ydd pare he dig yn. traddodd y ddarlith nos l'au yn Rhiwlas-, ac yna yn Llan- dtynan nos, Wener. Nid peth mynych ydyw peth fel hyn yn h-anes darldthiau,
MEIRION A'R GLANNAU.
MEIRION A'R GLANNAU. Ymysg y rhai a benodwyd yn Ynad- on Hieddweh ym Morgannwg, gwielwn ,e-ii,w -Alr. W. G. Roberts, Maesitag. Brodor o Lilandderfel, Meirion, yw Mr, Roberts, a symudodd i'r De 3.0 mlynedd yn ol. Ymdafl'edd i waith mewn gwahanol gylchoedd, a deil lu o swyddj pwysig anewm byd ac eglwys-. iCenedilaetholwr Cymreilg, ac Ymneill- tuwr py-byr yw, ac yn flaenor ffyddlon yn aglwys Tabor, Maesiteg, er ys 20 mlynedd. Mae Egilwysi Rhydd Dolgellau wedi pend-erfynu cynnal Cymanfa Ganu Un- debol yng nghapel y Wesieaid nos, Fercher, Tlachwiedd 19. Yr arweinydd fydd Llew Mejrion. Cydymdeimiir yn ddwys a Mr. Owen .Yd,Y Owe,nis, Dregexrig, yn y bxofedigaeth o golli ei annwyl fab Aneurin yn y frwydr yn Ffrainc ar y 14eg o'r mdis. hwn.
RHYL.
RHYL. OAlPTEN T. GLYN LIDYD .Yr oedd y swyddog 'ieuanc uchod yn ail fab i'r Archddi,acorn a Mrs. Llo!yd, y Fic-erdy, Rhyl, yr hwn oedd ar goll er's mils Mai diweddaf, a'r teulu o'r her- wydd mewn dw'fn bryder yn ei gylcli; ond er eu hofnau, yn parhau i obedith. doi ei fod yn fyw, ac yn garcharor yn. llaw y gelyn. Gnd dydd Llun yr wyth- nos ddiweddaf daeth y newydd trist ei fod wedi cwympo ar frae's y frwydr, yn ol pob teibyg er's dechreu ,Mla:i, gan. wedi i ymehwiliad manwl ga-e1 ei wneud) gan iein. mihvyr iddynt ddod o hyd i',w gorff ar faes y frwydr oedd wedi ei adfeddilannu .0 law y gelyn. Adnabyddwyd y coxff drwy gyfrwng llyfr oedd yn-ei llpgell. Yr oedd yn ysgolhaig gwych, ac yn wx ieuanc hyn- -oc1 o hawddgax 'a. thra ad-dawol, ac y mae y Rhyl,, a'r ardaloedd, cylchynol, yn mawr gydymdeimlo a'.r Fiber, a'r teulu yn eu galar am un oedd mor annwyl ganddynt. Pastiwyd cydym- deimlrad unfrydol a hwy yn y cyfa,rfod eglwysiig yng nghapel 'Clwyd St. nos Fercher.
CAERFARCHELL.
CAERFARCHELL. DARLITH AR WILLIAMS, P ANT- \:lCErL YN .-TraddiOdodd yr henafgwr Mr. DavTS. Evans, Y Felinwynt, Ty- ddeiwi, ddarldth ar 'Bantycelyn a'i Em- yuau" yng Nghaerfarchell brynhawn Sul diweddaf, pan y daeth tyrfa yng- hyd. Clywsom amryw o gedyrn y pul'pud yn dweyd yn xhagoro! ac yn darlitihio ar y Perganiedydd yn ystod y flwyddyn aeth heiibio, ac yr oeddem wedi meddwl fod y testun wedi ei hys- byddu; ond torrodd Mr. Evans lwybrau newydd iddo ei hun, a chaw- som amser diddorol ac adeiladol iawn. Syndod i ,11Ii: oil oedd clywed, yr henaf- gwr weldiigladalCillei 85 mlwydd oed, yn da.l i siarad ar' ei; ho.ff bwnc am yn agos i! ddwy awr heb nodyn nac arall i gynorthwyo ei gof, heb un waith bet- ruiso nac anghofio gair o'r ugeini.au liawex a adxoddodd o benillion yr- hen Bantycelyn. Gresyn na fyddai gofod yn caniatau i fanylu ac i, ddangrosi nod- weddiion rhai o'r einyinau fel y can- fyddiai yr Emynwr Mr. Evans: hwynt. Y male amryw o emyiiau Mr. Evans i'w cael yn "Emynau y Cysiegr" (Gee). "Melusi moes eto."
Family Notices
æení, priobi a fldarw. PRIODASAU. Davies — Davies.—-Awst i4«g, yng nghapel Bethel, Aberhonddiu, gan y Parch. T. J. Henry, B.A, (gweini- d-og),. a'r Parch. Llewelyn, Davies, I.langorse, brawd y bxioda.-fercli, y Parch, 0. J. Davies, P-ontfaen, A M-iss, Mary Davies, y Villa, Capel Isa.. Cyflwynwyd y briodasiferch gan ej brawd, Mr. D. Davies, Cil- howey, Capel Isa, tfa y gwasan- aethai Miss; Jacob, Pont Senni, fel morwyn y briodasferch. Gwas y prdodfab oedd y Parch. D. Rees, iBronllys. James—Phillips.—Awst 7, ,yng nghapel Tabor M.C., Llangwyryfon, gan y Parch. T. J. Hughes, Mountain Ash, Mt. Edgar Griffith James, Caerau, Maesteg, a Miss Anne Jane Phillips, merch hynai Mrs:. Phillips: a'r di- weddar Mr. David Phillips, Trefaes Ucha, L'langwyryfon. Jones—Edwards.—Awst 12, yng nghap- el Bxynhyfryd, Garth, Llangollen, gan y Parch. W. Benjamin, Mr. Erne sit Jones, Prospect Hill, Higher Behbjngtpn, a Miss Agnes Edwards, merch Nfr. a Mrs.' Edwards, Harri- son Row., Garth. Pierce—Jones,.—Awst 15, yng nighapel M.C. Charing Cross, Llundailn, gan y Parch. T. M Jones, Trisant (cefn- der y briodferch) Mr. Alfred Robert 1' y Pierce, Treferwydd. Llangaffo,, Mon, a Miss Eva Jones, 50, Gower Place, Llundaiin. Powell—Hughes- Awst 13, yng nghapel M.C. Fitzclarence Street, Lerpwl, gan y Parch. Wynn Davies, i'te. T. Norman Powell, Royal Scots, ped.werydd mab Mr. a Mrs. T. Powell, Rhydy-mwyn, a Misa BLodwen Hughes, unig ferch Mr. a M-rs. E. Hughes, Rhosesmor. Reesi—Phillips.-—Awst 7, yng nghapel Tabor, M.C. Llangwyryfon, gan y Parch. John Edwards, Mr. T. Ivor Rees, mab Mr. a Mrs. J. T. Rees, .Bron Ceiro, Bow Street, a Misis Lizzie, Phillips, merch ieuengaf Mrs. Phillips a'r diweddar Mr. David PhillipsE, Trefaesi Ucha, Llangwyr- yfon. Thomas—Anthony.—Awst i3eg, Ylng nghapel Caersalern, Pantyffynnon, igan y Parch. J. E. Mostyn Owen (gweinidog), priodwyd Air. John Thomas, Harlan, a Miss Mary Ethel Anthony, merch hynaf Mr. a. Mrs- David Anthony, Rhuddlan, Ty Croes. Ymadawodd y ddeuddyn gyda dymuniadau da lliaws mawr o gyfei'llion am Landrindod lie y treul- iant eu mis mel. Y mae y ddau yii aalodau defnyddiol a. gweithgar yn yr eglwysi uchod. Hir to eu taith ,gyda'u gily'd.d, a dilyned bendi:thion deufyd hwy. MARWOLAETHAU. Gabriel.—Y.11 77 ml. oed, Mr. Samuel Gabriel, Stryt Isa Farm, Penycae, Rhiwabon. Griffith.Aws;t la, yn 92 ml. oed, 1I.rs. Elizabeth Griffith, 3, Llain Wen Uchaf, Llanberis. Hughes.—Awst 10, yn 39 ml. oed, Mr. Hugh Hughes^ Mount Pleasant, Bettwsycoed. Jacob.—Awst 9, Mr. Thomas' Jacob, Llety'r Gof, Treorci, a thad y Parch. H. T. Jacob, Abergwaun.. Jones.—Awst 11, yn 60 nil. oed, Mrs. Elizabeth Jones, annwyl briod Mr. William Jones, Bwfi, Llansannan; Jones.-Awst 4, yn 72 ml. oed, Mrs. Catherine Jones, annwyl briod Mr. Robert Jones, Lon Abram, Dinbych. jo,n,es.-Awst 3, Mrs. Jones, annwyl briod Mr. Allen Glyn Jones, cytf- reithiwr, Crprnwelll House, Surrey St., Lhundain. Lewis.-A-,liehefin 6, mewn ysbyty yn Ffrainc, mewn canlyniad i'w glwyf- ,au, Sign. John F. Lewis, annwyl Lab Mrs. Roberts, Brittania Terrace, Llanfair P.G., Mon. Roberts'Awst 17, Mr. 0. E. Roberts, lannwyl briod Mrs. E. A. Roberts, Berwyn,, Priory Road, Anfield, a Bettwsycoed, a brawd y diweddar Barch. R. E. Roberts, Llangernyw a'r Wyddgrug. Williams.—Awst 14. yn Norwood, Hoylake, Sarah Ann, merch hynaf y diweddar Mr. a Mrs. Williams, Der- wen House. Trevor, a chwaer, Mrs. .Owen Roberts, Derwen Leigh, Hoy. lake.
CYDNABOD CYDYMDEIMLAD.
CYDNABOD CYDYMDEIMLAD. Dymuna Mrs. Ellis W. Jones). Tal- arfon, Waterloo, Park, Liverpool, ddiolch o waelod calon i'r lliaws cyf- eillion, sydd wedi anion llythyrau o gydymdeimad a hi yn ei phrofedigaeth lem. iNIae y nifer inOT fawr fel y mae'n anihosibl eu hateb bob yn un, felly dymuna ar i'r cyfeillion dderbyn yr "hysib'3'siad hwn. fel atebiad gan eu sdcrhau ei fod mor dddffuant a phfe jar llythyx cyfrinachol. Yr^-ufi modd y dymuna ei frawd J. Bennett Jones hys'bysu y llu an,fonodd ato yntau. Mae llythyrau y brodyr a'r chwiorydd wedi bod yn gymorth amhrisiadwy i ni yn nydd yr ystorm