Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
YGYMANFA GANU GENEDLAETHOL.
YGYMANFA GANU GENEDLAETHOL. CASTELL NEDD Awsit 9, 1918 CAN, Y PARCH. D. TECWYN EVANS, B.A. Tua dwyawr cyn dechreu Cyf- -ir "() af arfbd cyntaf y Gymanfa prynhawn Gw ener. yr oedd y dyrfa'n dygyfor oddeutii1 maes y Hahell ar bob lliaw.. I ddifyrru'r aanser, dech- reiKisant g;inu, a c'hanu cani ada u Sei.an yr oeddynt nes rhoddi dyn. mewn bwyl i g.adw gwyl i'r Arglwydd. Agorwyd y pyrth, ym hellcyn dau o.'r gloch, ,a Ihfodd y torfeydd i mewn hyd oni annent hob congl trwy'r Babell eang i gyd: yn wir, llahwyd 1 leoedd y Gerddorfa. a phrin y medrwyd cadw lie. i'r Arweinydd a.'r Llyw- ydd. Ni fu He llawnaich erioed. Gresyn na bâi'n bosibl dech reui, dyveder banner awr ynghynt nag y g wnaed, gan fod. y dyrfa yno'n band ers meityn. Yn y cyfam- ser gwnaeth Mr. Thos. Powell', I Ysgrifennydd y Gymanfa, ei. ran yn ddeheuig mewn, arwain y doirf i gann, a doôth a da oedd ei v/aith. O'r diwedd, daeth yr am- Sicr i ddechreu, ac ni ddaoth ddirn yn rhy fuan. Darllenoddy Parch.. D. Bankes Williams, Ficer Cwm- afoii, rannau o'r Ysgrythyr, a byddai'n anoda darllen rhannau mwy a-mhriodoi ar ddechreu Cym- anfa Ganu. Gweddiodd. y Parch. W. E. Prytherch, Abertawe, ac y rnae' n rhaid dywedyd maii ei weddi eneiniedig ef oedd y rhan fwyaf bendithiol 01 gyfarfod y prynhawn. Yr oedd y clorf mor enfawr fel vr oedd yn. an odd os niad yn am- hos,iibl cael trefn berffaith clan y fath am.v,lichi,ad,-tu. Ond: nid yw'r amgylchiadau iiia. dim arall yn ddigon i gyfiawnihau'r chwib- anu, a'r s,mocio a'r lluchio- tyw- yrch oedd yn mynd ymlaen mewn cwrdd oedd wedi ei fwriadu i fod yn, aiberth moliiant i'r Duw Gor- uchaf. 0,s torr-odd trefniadau'r Pwyllgor i lawr, nid oedcl mo'r help am hynny, gan mor fawr y dyrfa a'r rhuthr. Nid ar y Pwyll- gor yr oedd y bai, ond ar y bobl oedd wedi. anghofio yistyr y cyn- ulliad. Nid oedd rhyw lawer o wawr ar y can,u,pa wawr a ddisgwyliai neb yng nghan'ol bloeddiadau ar ddiwedd pob emyn am "Lloyd George"1? Yr wyf yn deall awydd angerddol 1 lawer Cymro i glywed y Prif Weinidog, ond y mae i hynny ei le a'i amser. Y Cwestiwn yw hwn,—prun. ai Cymanfa o fiawl ir Arglwydd yw hon i fod, ynteu oyfle i bobl ddyf- od at ei gilydd i weld a chlyvved Mr. Lloyd George? Gresyn. na fedrai'r Prif Weinidog drefnu rywfocld i ddyfod i'r Cyfarfod mewn pryd, yn lie tarfu'r cwrdd a/r dyrfa iair,oil i'r Gymanfa ddech- reu. Nid ei fwriad ef, wrth res- wm, yw tarfu'r Cyfarfod, ond gan m.ai ef ydyw ef, nid oes. dim .arall yn bosibl. Rhaid i'r dyrfia oedd ei .groeSiawu, ond os felly, gwell fyddai gwneuthur hynny ar y dechreu, a darfod gyda'r gwaith. Fel y bu petihau'r prynhawn hwn, .aeth y Gymanfa'n, fath iar ar- (idangosfa, a.c os. na ellir rhyw- beth gweil na hyn, gwell o lawer fyddai hod heb Gymanfa, Genedl- aethol o gwlxl. Yr oedd rhyw- hetih tebyig, i farn ar bopeth bron. Y Llywydd oedd Esgob LLan- da.f,—gwr hawddgar a da'n ddi- anu-u, ond. yr oedd ei anerchiiad yn druenus 0 wael. Darllen a wnai, --(I,a,rll,eii,yn Gymraeg, a hwnnw 'n Gymraeig go anobeiithiol, oiblegid yin lie. "nod weddi on" soniai am ^nodweddiaclau,° (!), a dywedai hefyd fod "tyngd y cenhedloedd, yn y cloriannoedd (!) y dydd-iau hyn." Tebyg oedd ei araith i araith gwr a wahoddesid i I.yw- ydidu cyngerdd ba'ch lleol yn y dref. H'vs'bysodd ni ddarfod iddo fod yn giwrad ynli Nghastell Nedd am chwe blynedd, ac os na fedr wneuthur gwell gwaith nalg a wnaeth yn y Gymanfa, y syndod yw ei fod yn ddim amgen na chiwrad! hyd heddyw. Myneg- oddi yn ystod ei arawd fod" am- gylchiadau r byd heddyw i gryn raddaun dibynnu ar Kaglun- I.aetk" Ni chlywais chwaneg" di d dirychfeddyli au, gan dwr:f y cly.rfa,: a,r ol gw,raindo',n astud a pharchusc 11 warae teig- i'r dorf. am tua wyth munud, dechreuodd y bobl derfysgu a chlapio'u dwylo; ond megis y gwnaeth Arglwydd Treowen y bore cynt, felly y gwnaeth yr Arglwydd Esigob y prynhawn ihwn,daliodd ati hi: yn nannedd y miioedd, ac aeth v civbl yn fiiasco perffaith.
Advertising
PLAS DINAM. LLANDRINDOD WELLS. Public & Private Apartgnents. South Aspect. Overlooking Rock Park. Close to Mineral Springs and Principal Baths. Very central. Miss WILLIAMS & JONES, Proprietresses ESBONIAD RHAGOROL AR YR Epistolau at Y Thessahiiaid. Can y Parch. IOBWERTH JONES. Maesteg- Mewn lliaca. hardd, 168 tudalennau. Pris is. 6c. trwy'r llythyrdy. Hefyd ALLWEDD j'r ddau Episto* at y TiheSlSlaloniaid, va cynnwys Rhag. arweiniad, Cyfieithiad Newydd, Dad, elfeniiadj ac Esboniad, Gan y Parch. D. POWELL, Lerpwl Pris 6ch.- yr un. (Tudalennau 64 mewn amlen). tI Oddiwrth— Y Parch. EDWIN JONES, LLANWRTYD WELLS. MAES LLAFUR YR UNDEB. HOLWYDDOREG AR HANES IESU GRIST o'i Enedigaeth hyd y Gweddnewidiad, Gan y Diweddar Barch. WILLIAM LEWIS Pontypridd. Un o'r pethau olaf a wnaeth Mi Lewis ynglyn a'r wasg oedd paratov argraffiad newydd o'r Holwyddoreg hwn i'r wasg. Pris Tair Ceiniog, i Ysgolion 3s. y dwsin yn rhad drwy'r post. E. W. EVANS, Ltd., SWYDDF A'R 'CYMRO,' DOLGELLAU. University of Wales. Graduates qualified for registration as Parliamentary Voters must regis- ter and pay fee by September 16th, igi8. Forms obtainable from Uni- versity Registry, Cardiff.
YR HYBARCH JOHN MORGAN JONES.
YR HYBARCH JOHN MORGAN JONES. GAN Y PARCH. J. E. DAVIES, M.A. Yn y Gymdeithasfa, yn Og- more Vale, llongyfaifiChwyd dau feawd ar eu gwaith yn cyrraedd ac ynpasio pedwar ugain oed, set yr Hybarch J. Morgan Jones, a'r Hybarch Wm. Evans, M.A., ac fe wnaed hynny gyda, theimladau eyinnes a diolchgar lawn,—cyn- illes, am eu !bod yn Annwyl ga y Cyfundeb, a diolchgar am P-u bod gyda ni ynryf ac yn iach hyd y dydd hwn, ac yn 11awn. o a bWliogírwydd ieuengaidd. Cymcr- af yn ganiataol eich bod wedi goif- yn i rywun aralL i ysgrifennu i'r CYMRO ar W. Evans, gan y gof- ynnir i mi ddweyd glair yn unilg am John Morgan Jones. (V yw gweinidog" yn teilyngu cael ei alw yn Hybarch unrhyw: ad eg, y mat: felly wedi iddo groesi liuu 1: y .pedw&r ugain—Parchedig ydyw cyn hynny, ond Hybarjh ar ol hynny. Rhad i mi felly aly y gwr annwyl hwn yn, Hyibarch--yr Hybarch John. Morgan jone- Anhawdd1 iawn yw dygym-jd^ a myn'd yn hen; ond y mae'n i>osibl' myn'd yn ben heb heneiddio1; a dyna'r hyn y mae'r Hybarch John Morgan Jones, wedi wneud. Y mae pedwar uglain yn faith trwra ar iambell un ond y mae efe yn ymddangos fel yn. gallij dwyn y baich gyda rhwyddmeb. Y mae, o' i gryfder, wedi. cyrraedd dydd- iau'r addewid!, wedi cyrraedd y "pedwar uiglain, rnlynedd end heb dclim arWyddion yn v_ golwg fod ei "Inerthi yn boen a blinder." Mae ei wedd yn llyfn, ei wallt heb nemor oarwyddion y pren almon, a'i liodiad yn. heinyfi--hron mor droed-ysrgafn a bacihgein. Y mae hyn, oil yn ffaá th nid am ei fod wedi cael hyd a ibywyd segur, nac wedi arbed ei hun mewn unrhyw fodd. Y mae wedi bod ar hyd ei oes yn un o'r g'weitihwyr caletaf fagodd y Cyfundeb erioed. Nid yw yr amser wedi dyfod' eto i ysgrifennu ei hanes, a, g'obeithio' na ddaw yr aimser am lawer iawn o flynyddoedd i neb ysgrifennu ei gofiant; oind f;e faddeua i uA am nodi, rhai o'i gyllawniadau, neu Tras-linellu' ei fywyd prysur, fel yr yniddeng-ys i un' sydd' heb. fod yn rhy gylarw ydd a'r man-ylion. Brodor o Landidewibrefi, Cer- edigion, ydy w; ond wedi gadael yno, a gwneud gwaith arddeirohog yug Nghodeg" Trefecca, ymsefydl- odd ym Morgannwg, ac yno. y mae wedi arcs. hyd yn hyn, gan broR ei hun yn un. o'r co.lotna!u pennaf gyda phob g waitli. Ar ol gwasanaethu am ryw gyfnod byr mewn un neu ddau o leoedd eraill, gwnaeth ei gartref yng Nghaer- dydd, yn weinidog yr eglwys ym Pembroke Terrace, at ymdaftu mor llwyr i bob. gwaith, treiol ac egiwysig a chyfundebol, fel iliad oed yr un cylich yn gyflaun heb J. Morgan. Jones. Y mae. wiedi n gwasanaethu ar fyrddau .addysgo'l bron heb rif: y niae; yn, bwyllgor- ,9 wr a chynadlieddwrheb ei ail. Nid pwyllgorwr ydyw i wneud i fyny y rhif; ond gwir weledydd, ei farn yn. glir, a'i fedr i wiel'd ffordd allan o anhawster yn ddi- hafal. Pan gyf yd i, siariad, ei air ef fel rheol iydd yn derfyn. ar bob dadl, a'i gyngor hefyd a saif. Y mae'r Cyfundeb, er ys blynydd- oedd lawer, wedi gweled ei werth yn hyn o beth, yn gymaint felly fel nas gellir meddwl am nodi pwyllgor i drafod unrhyw achos pwysig, heb fod yr Hybarch J. Morgan Jones arnol yn gyntai gvvlr. Gellir ychwanegu na fu erioed yn fwy 0' lygad i'r Cyfun- deb nag ydyw heddyw. Yimneilltuodd o'l pfal Buigeiliol yn Pembroke Terrace rai blvn- yddoedd yn ol; ond ymneilltuo a wnaeth, nid i fwynhau y seibiant .a haeddai ond ymneilltuo er mwyn ymgymeryd a gwaith mawr mewn cylich eangach. Efe ben- odwyd yn olynydd i'r parchedig Ddr. John Pugh fel Llywydd neu arweinydd y Symudlad Ymoisodol (Forward Movement); ac er cym- aint y g'wai.th a'r gofal sydd arno yn y cylch hwnnw, y mae yn par- hau yn y swydd hyd y dydd hwn.: .ac y mae ei ynni, ei ofal, a'i ddoethineib yn peri; i bawb gyd- nabod na wnaed pe,nodiad mwy doetih erioed. Y, mae ei yisgtifell hefyd wedi bod vn ddiwyd iawn, a gellir <iwevd, vn dra phriod-dl', fod gan- ddo bin ysgrifennydd buan, Y' inae wedi cynyrchu gwaith mawr, ac wedi troi allaii,la,w,or o gyflrol- au gwerthfawr, a fyddant o werth parhaol i'r Hanesydd Cyf- undebol. Ei esboniadau hefyd ydynt yn dda a safonol, yn. cyn- nwys barn addfed a meddwl clir, wedi eu iiysgrifennii mewn ar- I ddull gain a darllenadwy. Gwxiaeth waith mawr fel GoTy g- ydd y Lladmerydd/' y 'Drysorfa,' a'r 'Dehonglwr,' ac nid llai gw,as- anaethig'ar yw ei waith yn y Torch o fis i fis. yn adofygu gwaith y Symudiad* Ymosodol. Heblavv hyn oil, y maewedi cyf- oethogi tu-dalenn,au ein, cyfnodol- b ion ar hyd y blynyddoedd. Y mae meddwi am v pethau hyn oil, yn gystal a'i waith anferuh yn y gwa!h'a.nol gylchoedd eraill, wedi peri i mi ofyn yn fynych pa fodd y miae efe yn gallu ig wneuel popeth. Ond dyna, gwaith yw ei bleser, gwaith yw ei fywyd, ac mewn gwaith y mae. ei fwynhad pennaf. Y mae'n rhy igynn.ar i\v feirn iadu fel pregethwir; ond glellir dweyd yn s,icr ei fed yn per thy n i'r rhengHaenaf o'n pregethwyr, ac er wedi troi ei bedwar ugain, nid oes na Ghymdeithasfa na Chymanfa yn, pasio. heib ei tfod ef yn pregethu yn un o'r odfeuon mwyaf amlwg", yr hyn sydd yn ibnawf' o'r safie sydd iddo. yn y pul- pud. Y mae'r Cyfundeb wedi ei, ain- rhydeddu a phob swydd o ymddir- ied yn e:ifeclchant; ac y ma.e yntau wedi go sod anrhydedd air bob swydd, gan rnoir urd'daisol y-Ncyf- Lnvnai ei waith. Fiel dyn. a chyfaill, y m;ae yn foneddwr dirodrels, ac anhawdd bod am bum munud yn ei gwmni heb dderbyn rihyw fendith yn ei gymdeithas. Clywais yn ddi- wfeddar fod ei annwyl briod heb f od yn dda iawn o- ran iechyd; ond fy neisyfiad ydyw air iddi gael gwella yn fuan., a gwelia yn dda, fel y byddo' prynhawn yr ''einioes heb "gnvmwl y'n gorchuddio y ffu.rfafen. Fel y dywedwyd, an- hawdd dygymod a'r syniad o fyn/d yn hen, ond gall fy mrawd à'm cyfaill hoff fod, yn ddedwydd—nid yw yn heneiddio. Ymae hefyd mor gryf ac mor iach, ac mor ieu- an.c ei ysibryd, fel y gallwn ddis- gwyl iddo gael byw i fod yn fab canmlwydd. Mae'n hen, and heb heneiddio Yn ol blynyddau'ii, oed,— Mewn meddwL ac mewn ysbryd mae ;).,I,or jeuanc ag er,loed; Pr neÍ bo'r dad am dano, Y A rhyfedd waith ei oes. Cysieigrodd ef ei fywyd oil I Iesu Grist a'i groes.