Y Cymro

GOHEBIAETHAU. (Nid ydym yn ystyried ein hunain yn gyfrifol am syniadau ein Gohebwyr).

SAJSIWiN PWlLiLiHEiLiI A'R YSiGOtL SUL. AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,-Dia gennyf glywed fod un cyf. adod yn Sasiwrn Pwlliheli i'w dareulio ynllyn a'r Ysgol Sul. Ai tybed na ellir ciael yno nifer 0 ,si.aradwy;r o blitih ein dyndon ieuainc sydd. a'u calon yng ngwiaith yr Yslgol Sul? Fiel rheol mae'r Gymdeithjasfia yn rhoi dynion i siarad ar yr Ysgol Sul nad ydynt hwy n,a'u teuluoedd byth yn ei mynychu. Onid da fyddai gwneud eithrdad. ym Mhwll- held drwy gael haimer dwain o'r ffyddi. 10niraid i sd arad ? Yr eidid-ocli, &c., AELOD AM OES. Awst 14eg. Y PRIFIFARDD JOB. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl iIr. Evans,—Gweinidog Metihiodisit ondde yw y Prif-lfardd Job. Ond i fedrwch chwi ddweyd wrthyf pa faint o le a roed iddo gan Gym- dedthasifia'r Gogledd a Chymdeithasfa' r De ? N,i WieIlais ei eniw ymhlith yr ychydig a wahoddir i gyfarch y Gyrn- deithasfa, nac i bregethiu yn, "y modd. ion cyhoeddus." Pa bryd y daw dym. ion ieuanc y Cyfund.eib i gael, eu lie yn y prif gyfarfodydd p C- M.P. "EMYNAU DYFED." AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Evans,—Dymunaf o galon ategu apel 'Gethwr Methodist' yn y CYMRO l:pairrthed argraffu Emyna u Dyfedi yn llytr. Byddai. yn ddiau yn drysorfa ysbrydol i filoedd sydd yng nghanol swn ystormydd o bob n^ixr. Byddaf yn anfon y CYMRO yn rheol- aidd i'm bechgyn yn Ffradnc a Meso- potamia, ac y mae Emyna u Dyfed fel 'pot mel' iddynt o dan lawer derwen yno. Gwn fod y CYMRO yn rhoi "nerth i'r diffygiol," ac yn amilihau cryfder i',r diryrn mewn l'lawer cwr o'r byd. Yr eiddoch, W. JONES. Yr Orsaf, Porthmadog. PETER WILLIAMS. AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,—Ymha flwyddyn y ganwyd Peter Williams? Dywed y Parch. J. Morgan Jones ynry "Tadau Method- istaidd" (tud. 455). "Dydd LIun, Awst 8, 1796, bu farw Peter Williams,, yn 76 mlwydd, oedi." Felly yn y flwyddyn 1720 y ganwyd ef, ond dywed J.M.J. ei hun (.tud. 434) a Dr. T. Rees yn 'The History of Protestant (Noncon- formity in Wales' mai yn 1722 y gan- wyd P.W. Yn ol T.R. ordeiniwyd ef yn 1745, tra y diywed J.M.J. mai. yn y flwyddyn 1743, neu 1744 Y cymerodd y digwyddiad Ie. Cytunant iddo ym- uno a'r Methodistiaid yn y flwyddyn 1746. Osi felly, pa bryd yr aeth i ysgol Thomas Einion, a fiainit o amser direuliwyd gandtdlo ynddii, 3 neu 5 mlyri'edd ? Hwyrach fod gan y Parch. J. M. Jones esbondad ar yr anghyson- deb geir mewn clvdddadau y'n, ei hanes clodwiw. Wrth derfynu ysgrifenna,-— "Ffaith dra arwyddocaol ydyw, fod mwy o hiliqgaeth Peter Williams wedi parhau yn aelodau crefyddol ymySig y Methodistiaid naig o eidid,6, un o'r tadau erailil." Os felly, pa le y maent ? Yn y 'Western Mail,' Ion. 30, y flwyddyn hon, yrnddangosodd. a ganilyn.: "A great grandson of the famous Peter Williams has passed away in the person of the Rev. D. L. Williams of 'Rhyl, who was at his decease prob- ably the oldest cleric in, Wales, having been born as far back as 1823." Ai Elglwyswyr neu ynte Methoddstiaid yw hiliiOgaeth yr hen esboniwr annwyl heddyw. Yr eiddoch yn ddiffuant, YMOFYNVDD- DIOLCH Y MILWYR 'CYM- REIG. ATOLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Syr,—Yn y gwersyll yn Redcar, mae rhai cannoedd 00 Gymry. Ni chaws,ant unrhyw fath o wasanaeth. Cymxeig hyd nes y daeth y Parch. J. Rowlands, Llangollen, i'w plith. iBu yma rai Suliau, a mawr oedd gwerth- fawrogiai y bechgyn o'i Wiasanaeth. Yn ychwanejgol at wasanaeth y bore, sefydlodd YSlgol SuI ac oedfa Gymraeg y nos. Mae y dosbarth yn yr ysgol yn .un l'hvyddiannus, a hawdd: oedd deall fod ei breg-eth-au grymus wedi cael ar- fm.ff fawr ar feddwl y b-echgyn. Y ul diweticW oedd yx iddo yo y gwersyll yma, gan fod y Oaplan D. C. Herbert, o Frynsiencyn, wedi dod. Gan mai hwn oedd y Sul olaf i Mr. Rowlands, efe gymerai y gwasanaeth, ac wrth ddweyd gair ar ddiwedd yr oedfa yn y bore, cyilwynodd Capten Herbert y penderfyni.ad yma ilr mil- wyr,—"Ein. hod ni fel milwyr Cym- reig yn Redcar, y rhai ydym gan mwy- af yn aelodau 0 eglwysi yr Annibyn- wyr a'r Bedyddwyr yn y De, yn dy- muno datgan ein diolch gwresooaf i 'Bwyl:lrgor y Methodistiaid Calfinaddd am eu gofal dros, a'u diddordeb yn y milwyr Cymreig. Dyma'r unig 'en- wad sydd a phwyilgor trwyadl Gym,- reig i edrych i fewn i fuddianau y mil. wyr Cymreig. Ac ,eithrio y Parch. 'H. M. Hughes, Caerdydd, nis, gwydd- om am neb arall o iGyniru sydd yn gwneud dim isylw lohonom ac eithrio Pwylligor y Methodistiaid.. Gan hynny, diolchir jp galon iddynt, ac i'r Parch. J. Rowlands; am ddod latom a thraethu yr 'Hen, hen hanes' gyda'r fath flas ac arddeliad." Yr oedd: degau o'r hrogilau yn cynnyg y penderfyndad, a c'hymaimt arall yn eilio, fel yr oedd y penderfyniad yn cael ei basio gyda'r brwdtfrydedd mwyaf. Teimlwn y dyl- ai y wlad wybod hyn, er deall ohonynt mor werthfawr gan y bechgyn ydyw caeil yr efengyl yn eu hiaith eu hun- 'ain. Ein hangen mwyaf ar hyn o bryd ydyw llyfrau emynau. Oes rhywun yn barod i ddwyn y gost o gael ychydig ? Ni oflyddai angen mwy na dwy ibunt neu dair. Os y teimla rywun. ar ei galon yr h-offai gyfrannu at hyn, gallai anfon at y Caplan D. C. Herbert, 3rd Batt. Welsh Regiment, Redcar, Yorks. GOHEBYDD. PWYLLGOR ADDYSG CYM- DEITHASFA'R DE. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Evans,—Ymddengys i mi fod yn llawn bryd i'r eglwysd edrych ar ol eu hila wnderau yn wyneb ymgais offeiriaid y Cyfundeb ii drawis- feddianu pob awdurdod. Y mae y Ddeddf Gyfansoddiadol wedi. myned yn Uythyren fawr er ys l'llawer dydd, a thra y mae Eglwys Loegr ynig Nghymru yn ymdrechu am fwy o rydd. id, y mae y Cyfundeb Methodistaidd yn prystur gael ei, arwain i gaethiwed offeiriadol, gyda ohefnogaeth y to new. Ydd' o "dddacomiaid" aristocrataidd io eu hunain i'r ffrynt, tra nail o fawr wasanaeth i'r eglwysi gartref. Ai addysg yn unig tybed, ydyw y cymhwyster i wednyddu yr ordinhad- au? Yr ydym yn cael profion gwas- tadol mai ffurf farw ydyw gwasanaeth Swiper yr Arglwydd pan y gweinyddir ef gan lawer o'n gweinidoigion caleg- awl yn y blynyddoedd ddweddaf hyn. Heblaw hyn y mae. llawer o eglwysi yn nychu er bod o dan ofalaeth," ac ni gredwn fod yn rhaid. edrych axn wir achosion aflwyddiamt yr enwad i gyfeiriadau gwahgnol i'r hyn a wneir lbyith a hefyd gan yr awdurdod.au. Y mae y Gymdeithasfa e,i hunan wedi myned yn rhy debyg i gyfarfod o ryw "Stock Company." Ymffrostir iod cynnydd yn cymryd, lie bob blwiyddyn, tra mewn gwirionedd mai Jel artally mae, ac ystyried cynnydd y boblog- aeth. Y mae ein gweinddogion clasurol wedi llwyr anghofio comisdwn. Pen yr eglwys; nid yw achub pechaduriaid1 yn e'u Geiriadur—nid oes yr ymgais leiaf ond gan y "Symudiad YLq!.a'S'odo.l" i gael gafael yn y miloedd nad ydynt Ibyth yn diyfod i: le .0. addoliad. Dysgwn wers odddwrth Eglwys. Lioegr yn y gorff-ennol—Addysg oedd untilg gymhwyster i swydd ganddi, ac fel mater 0" fusnes, a bywioliaeth y byddai y Methoddsitiaid yn dwyn eu plant i fyny i fod yn "offeiriaid." Pell ydwyf o ddiystyru addysg glas- urol gan fy mod wedi cael profiad heliaeth oli gwerth e'r ys madith flyn- yddoedd, ond na wneler addysg felly, yn uniig niac yn bennaf gymhwyster i'r weinidogaeth. HENAFGWR.

NODI ON O SIR G ABRFYRDDIN. GAI,WAD.-Hysibys,ir ni fod eglwys Surry port wedi' estyn galwad A Mr. H. Pryse Jones, mab yr Athro D. Pryse Jones, ;Niwbwrch, Mon. Rhaidi fod 'Sir Gaer yn cario Slynllad uchel m wyr y GogLedd. Cawn fod cym- aint a phump o'r cyfryw eisoes; yn fugeiliaid. ar eglwysi, o fe\\i cylch y Cyfarfod Misol hwn, ac -yn uichel iawn eu parch. Dynia. re-str ohonynt y Parchil Ben E Jones, B.A, yn y Bettws J. E: Mostyn Owen yng Nghaersalem R. T. Davies yn Llamedi; J. E Wil- liaimsyn Lliansawel, a E. E. Hughes ymig Nghlosygraig. Yn, ardal Ammanfo-rd gyda'i fab, y Parch. J. E. Mostyn Owen, y treulia Mr. Wiiiiam Owen, Bethesda, Llyw- ydd Cyfarfod Misol Arfon, a'i briod eu gwyiiau elend. Llawen geninym ydyw eu gweled yn edrych nior dda ac mor gartrefol yn ein, plith. I'r Parch. Thomas Francis. Hend.re, yr ymddiriedodd Sasiiwn; y De y gwaith o gasglu -tuag at Gronfa y Gweinidogion Hen a Metheddg o fewn cylch C.M. Caerfyrddin. Deallwn fod Mr. Francis, edsoes yn dechreu ar y goichwyl hwn, ac ymwela yn. berson- ol ajg adtodau ein heglwysi. Gobeiithia y gwna pawb eu rhan gyda'r achos teilwng hwn.

NODION 0 LEYN. Nos Fercher, Medi neg, am bump o'r gloch, y dechreui.r Sasdwn Pwllheli. 0 dan, yr amgyichiadau presennol nid yw y brodyr yn bwriadu gwneud dar- pariaeth ar gyfer neb ond y rhai sydd yn gynriy chiolwyr. Cynheldr y cyfar. fodydd cyhoeddus yng nghaipel Pen- mouint a chyfarfodydd y cynxychiolwyr yng nghapel Salem. Am y waith gyntaf er ei: gyohwynilad ryw un mlyn. edd ar hugain yn ol ma-ei cyfarfod y Bobl Ieuainc yn ca-el ei roddi o'r naiill du, ond ya ei Ie fe gynhelir C'yfarfod Gweddi ac Ymostyingiad prynhawn lau yng nighiapel Penmount, ac fe ofynir i'r, cyn-ilywydd, y Parch. T. Gwynedd Roberts,, lywyddu y cyf- arfod. Fe gynhelir y Cyfarfod Ceo- hadol nos Iau fel arfer, ae fe ddis- gwylir tri o'r ceinhiadon i roddi eu presenoldeb, ac mae yn ddlLau mai iddynt hwy y rhoddir yr amser yn gyfangwbl. Bydd naw o bregethwyr yn traddodi yr efenigyl nos Iau a dydd Gwener. Ddsgwyliwn allu rhioddi eu henwlau yr wythnois nesiaf, ond gaUwn nodi fod rhaiohonyn,t o'r dosibarth ieuainc o bregethwyr na chawsent gyfle yn y Sasitwn o'r blaen, a chyda hwy rai eraill sydd wedi dioddef pwys a gwres y dydd. Cofied y cynrychdolwyr sydd i. ddod 'Syd i Sasdwn Pwllheli fod yn ofynol iddynt ddod a 'coupon' cig gyda hwy. Yn ystod yr wythnosau hyn mae Miiss Evans, y Genhades, yn talu ym- weliad a rhai o eglwysi y cylch, ac yh ead cyfarfodydd Tha,gorol. Mi g.redaf y bydd wedi ymweled a'r rhan fwyaf o eglwysii y Cyfarfod Misol cyn y Sasdwn.

L.ERPWL. MAiRWU'L'A'Li-ti JONES, Y.H.—Fel y cyfeiriasom yr wythnos ddiweddaf, bu farw y bahi- eddwr uchod ddydd Gwener, Awst 9fed, yn Llwyddarth Fawr, Ltanerchy- medd. Gwanaidd oedd ei iechyd rer's-, peth amster, ac er dechreu hai y«E .oeddi wedi gadael Bootle a rhynfidi i''w hres- wylifod ym Mon. Eife y^fiddj rtadi Cyngor Trefol' Bootle, wedi gwasan- aethu am yn iagos i ddeugain, nuynedd,, ac wedi; llenwi y gadair faeraidd gydag; anrhydedd. Rhoddodd lawer o'i iam- ser i wasianaethu y d,r.ef yn y cyfeiriad hwn, ac edrychid arno gan bob pLaidi yn y Cyingor fel gwr o fern, ac yim- gynghorid ag ef ymhob1 anhawister gan y swyddogion. Olid fel crefyddwr y perchid ef fwyaf; yn bur ei, gymeriad, yn meddu ar aEgyhoeddiada.u dyfnion, ac o ysibryd llariaidd a gostyngediig, yn Ulenwi y drychfeddwl o foneddwr Crisit- ionogol. Bu yn llanw y swydd' fel blaenor yn eglwys. Stanley Road am ago,a i ugain mlynedd, ac yn bennaf, trwy ei ymdrechion ef, y cyohwynwyd yr achos. yn Peel Road. Ac er y gahvadau tymhorol oedd amo, ni bu neb ffyddlonach i'r seilat a'r cyfarfod gweddi hyd nes. y palloddi ei merth. Yr oedd ei galon a'i, logell yn. wastad yn agored i gri yr anghenus, ac mewn oedran teg o 79 mlwydd oed, gadaw- odd y fuchedd hon, a pherarqgl ei gym- eriad yn. Uenwi yr holl, gylch. Blwyddyn a banner yn ol y bu fa,rw ei annwyl briod, a chydymdeilnlir yn fawr a'ir teulu yn eu colled, yn neiilltu- ol felly Miss, Jones, a fu yn gwasan- aethu mor ffydlon, ar ei rhieni. Llawenydd mawr ydyw gefnnym gael oyfle i longyfarch Miss Vera Henry, merch y Parch. W. Henry, Waterloo, ar ei gwaith yn emndill y wobr. am chwarae yr organ yn yr E-ist-eddlod- Genedlaethol yn Castell Nedd. Yr oedd medrusrwydd Mias Henry, yn wybyddua trwy y cylchoedd er's llawer o amser. AJC er pan y rhodd- wyd yr organ yng nghapel Waterloo, iddi hi y disgynodd i'w chwarae. ac y mae y parodrwydd gyda pha un y mae yn wa-stad ynrhoi ei gwasanaeth, i bob symudiad wedi enndll iddi le cyn- nes: inid yn unig yn serchiadau yr eg- lwys yn Wateriloo, ond meWn cy-Ich- oedd eangach; a hydexwn fod iddi oies faith a disglair gyda chaniadaeth y cysegt.

Onid yw rhai arglwyddi, lien a lleyg, yn medru bod yn hurt, mewn difrif? Rhwng popeth, nid oedd y cwrdd prynhawn yn llwyddiant. Nid wyf yn heio'r dyrfa fel cyfallig"orff,-a:t ei; ilydd yr oedd y dorf yn syndod o wedd- .Y a.idd 'dan yr amgylchiadau, oind yr oedd rhyw nifcr yn y dorf y byddai'n dda iddynt fod wedi pietiddo â dyfod yn agos i'r lie. Ond am gwrdd yr hwyr, da g'ennyf ddywedydJ fod hwinnw'n gymaint o lwyddiiant ,ag oedd cwrdd y prynihawn 10 aflwyddiant. Yr oedd y dorf yn 1-liai,—a diolch am hynny—a'r trefniadau wedi eu perffeithio. Darllenodd y Parch. T. Mardy Rees (A.) adran briodol i:awn o'r Beibl, a g weddiwyd yn ddwys ac effeithiol gan y Parch. Edwiard Parry (B.), Alberdulais. Teimlais o'r dechreu fod proff- wydoliaeth y canu tu allan i'r Babell ganol dydd ar fedr ei chyf- lawmi. Ac felly y bu. Yr oedd pawb yn drdnus a gweddJaiidd, a rhyw yisbryd hyfryd a rhagorod yn llenwi'r lie. Yr oedd yr Arwiein- ydd, Mr. T. Hopkin Evans, yn ei eHen ac wrth ei [odd. Nid oedd na thon nac anthem na dkra heb eu bod yn. g-aifaell bob cynnyg. Atgo.fion cysegredig fydd i liaw:s, os nad i bawb, am.y oanu gwef- reiddiol hwn,—ar ''Biryntirion/' (T. Maldwyn Price) er-enigihraiff't; ac yr oedd y diiwedd—'Vr ddafad a gaed,?—wedi ei gyfodii, wythawd, yn ol awgrym yr Arweiinyddl a chaniatad yr awdur, yn ogtoinedd- us, yn. wir yn fythgofiadwv. P,as- iodd yr oriau fel chwedl, gan hvfryted oedd y canu hwn. Onid oes. rhyw wahaniaeth anfesurol rhwng cyfarfod crefyddol ag en- eioiad a mo, ac un helb yr enein- i,ad ? LiTywydd y BOS oedd y Parch. Brif Athro W. Edwards, D.D., Coilag y Bedyddwyr, Caerdydd. Ar ddiwedd ei anerchiad clir, meddyligar, a phroffwydol, dywed- ais, heb .geisio, yng nighlust Hyf- Teithon oedd wrth fy ochr, "Diolch i Dduw am Ymneilltu- aeth Cymru"! Llefarodd Dr. Edwards fel proffwyd, a, chafodd gymaint o afael ar y dyrfa ag a g'a.fbdd yPrif W einidogei hun,- os. nad mwy. Anerchodd Mr. Lloyd George y Gymanfa yn y ddau gyf'arfod, a hynny mewn afiaith nodweddiadol ac mewn Cymraeg diledryw fel arier. Caf- odd y croeso mwy,af gormod o groeso mewn Cymanfa Ganu, fel y credaf y dywedai yntau ei. hunan. Dyfod yno i gyd-addoli Duw y mae yntau fel y Cymro- dis'tadlaf yn. y He, ond ni fyn y Cymry oil gredu a, chofio hynny. Fodd ibynnag, diweddodd y Giymanfa eleni dan, eli choron; ac er mai ibynnag, diweddodd y Giymanfa eleni dan, ei. choron; ac er mai miethiant oedd cwrdd y prynhawn, > credaf mad cwirdd y nos yng- Ngliastell Nedd oedd y g'oreu a Ngliastell Nedd oedd y goreiu a gaifwyd hyd yma ynglyn a'r Gym- anfa Genedlaethol. Gwnaeth Mr. Hopkin Evans, ei wiailtib a graen a I medr ac effeithioirwydd mawr. Diolch iiddoi ef a'r Deheuwyr cerddgar a'r Nefoedd am Gyman- fa mor odidog lag a ig.alfwyd nos Wener, Awst 9, yntg Nghastell Nedd..