Y Cymro

Henaduriaeth Newydd Liverpool A'R CYFFINIAU. ANEROHIAD AG OK IAD OL Y LLYWYDD, MR. J. MORTIMER HARRIS. MAWSTH i8ied, 19x8. Herno yr ydym yn. daitfalu cychwyn- iadpenmod newydd yn haniesl Eglwysi Saesneg y cyich hwn, ac hwyrach mai priodol fyddai i mi, yn gyntaf old, grybwyll yn fyr y rhesymau a barodd i ni ofyni i'r Gymdeithasfa. ffurfio yr Henaduriaeth newydid ihioin. Mae yn hiysbys i'r iihian fwyaf ohonoeh fod yr eglwysi ag oedd, yn cyfansoddi Cyfarfod Dosbarth Liver- pool yn y gorffellina wi ffurfio rhan o Henacluriaeth Siroedd Lancaster a Chaer—iHenaduriaeth sydd yn gorch.- uddio- maes eang iawm, yn cymryd i mewn, hebliaw SirOoedd Lancaster a Chaeir, Sircerld Dinbych a. Fflin t, ac yr ydym, ear's amser beHfach, wedi ieimlo yr anfantleision a'r anhawster- au oedd yn codi yn anor.heladwy p'r cysylltiiad hwn.. Y,r oedd Rhaglen y gwaith oedd- yn galw am, syiw bob amser yn fai'tfi yr oedd anihawsterau eglwysi y wlad, fel rheoJ., yn wall an o I i anihawsterau eglwysi y dref hiebliaw hynny, cynhe'lid cyiiarfiodydd yr Hen- aduriaelh yn gyffredin, giryn heHter oddiwrthym, ac yr oedrl ein lleygwyr —<1 ynioii busnes. gan mwyaf, yn cael yn arnhosib] iddynt hwy roddi diiwrn- od ar ei hyd i fod ynl bresennol yn y cyfarfodydd, yd-a',rc.an;yni.ad eu bod hwy a',r egiwysi a gynrychiolid gan- ddynt yn c,o,I,I,i cyffyrddiad, nid yn unig a'r HenladiUTiaøth, ond hiefyd. a'r Cyfiundeb. Yr ydym ni a'r farn y galliwn wneud em gwai,th yn well ac yn fwy effeithiol trwy grynihoi eiin hegniarl a'u cymhwyso at broblemau ac anhawsterau, neilltuol yr eiglwysii y perthynwn iddynt. Yn-i mililob cylch o fywyd y dyddiau hyin cymlhwysdr yr egwyddoir o ra.nmu'r gwaith ('devolu- tion,'). Trwy ra.nnu"rmaeSi ceir a,rol- ygiaeth fanylach. a mwy effeithioK a dilynix hynny gan gynthiaeaf mwy tor- eithiog; a'n gobaith ni ydyw, trwy sic.rhau cynorthwy a gwasamaetb ein llieygwyr, y rhai fyddant aelodau or Hiemaduriaeitih newydd han, y gallwn belpu yr Achois mawr ymlaen yra Haw- er mwy effeithiol. Heblaw hynny, oydnabyddir ei bod yn dTa, phwysdjg, ym y dyddiau hyn yn enwedig, fod poh Cyfiundieb o, weith- wyr Crisrtiönrogol yn gwneud eu ,rh,an i ddylanwadu ar y farn. gyhoeddus fel ag .i'w dwyn ir hyn y diyliai fod ar igwestiyniau moesiol a cbrefyddol Tleimlwn nad ydym! ni fel dosbartih o egliwysi yn y gorffennol wedi ga;l.l,u gwinleud nemor ddim yn y cyfeiriad hwint, ond gobedlthawn allu gwneud mwy yn y dyfodol. Yn ycbwanegoji at hyn, yr ydym yn awyddus am gymundeib agosiaoh a'n cyfeillion petrtjiynol i'r eglwysi Cym- reiig, ac a'r Cyfarfod. Misol.. Yn bres- ennol yr ydym mor bell oddiw;rt!hyn<t ac mor dddeithar iddynt a phe buasem Jn enwad1 holilol waihamoil, tra mai y p;,ir ydyw eim, bod yn un Cb,rff, ein hamcanion a'n manteisiioin yx um, a pihob peth genmtyin yn gyffredin, Ein «red ni ydiyw y dylem fod yn cyd- wekhr,e,du aT Liaws o faterdon, ac na ddteuai 4dim ond daioni o gydweithred- iad, o'r fath ar faterion, ag yr ydym oN yn teimlo diiddoTdeb ynddynt. Er enghraifft, y cwestiwin pwysiig o pa beth i'w wneild er atal y 'leakage' di- fri-fol sydd yn myned ymfliaen o fhvydd- yn i flwyddyn ynglyn a'r gwahanol egliwysi. Fel e,glwyai Saiesmeg yn y cyldh hwn oerdaf fod gennym waith neilltuol i'w gyfiawni a chyloh penodol i weithio ynddo. Yr ydym yma miewn, dinas1 fawr—prif-ddinas Clymru fel ei geliwir weitihiau, He y rhaid fod miloedd o 'Gymry yn preswylrio, ac yn en wedig P641 ieuainc, y rhai; .ntas. gallant gyda dim qysair a nuantais iddynt eiu hum- ain, ad'doli yn yr iaith Gymraeg. Beth sydd i ddyfod ohonynt ?■ A ydym <ni fel enwad yn mywed i adael iddyint lithm ymaith at en.wadau er- iM, neu, bwyrach,goUi yngyfa,rugwbl bob archwaeth at grefydd, ac ym- ddatod oddiwrtlh eu boll gysyilltiadau crefyddol p Yr wyf yn ystyried hwn yn gwestiwri pwysig a difrifol, ac ofit- af nad yw ein, Cyfundeb ni yn y gorff- eninol wedi sylweddoli ei bwysig- rwydd. Ystyriaf mai: neges gymtaf ein 'hieglnvysd Slaesneg yw Isial,vio,' y brob- lean hon. Ond y ma.e gennym gylch eamgach ma hwn ynta i weithio ynddo. Own miai y cri a glywir o. bob cyfeiriad y dyddilau hyn ydyw fod eisieu gostwng a siymud ymaith y ffinilau enwadol. Ear hynny yr wyf yn credu yn gryt meiwn teyangarwch enwadol. Mae ar- nom eisieu undeh Cristionogoil, ond nid oes- arnom eisieu unffurfiaôth. Yr wyf yn credu yn ein heglwys nii ein hunain. Yr wyf yn credtt yn ei n,h,e,ge.is--ei chenhiadaeth. Yr wyf yn credu fod ganddi genhadiaeth s'ydd yn eangach na chylch yr iaith Gymraeg. Yr wyf yn credu yn ein dynion mae ein henwad i wedi ac yn cynyichu pregethwyr. M;ae y CymrO' yn medru preigethu, ac yr wyf yn ofni nad wyf yn ei hystiyried yn fraint nac yn ddyl- fcdswydd annom i gyflenwi rhanniau er- aill o'r Eiglwys' Gri.Sitionog'Ol a phre- gethwyr a slwyddogion. Gredaf ei plod yn hen bryd ohwiliio i'r owestiwn pia- ham y mae cynifer o'n gweinidoigion ieuengaf-yn gadael ein Cyfundeb; yn sicr miaie yna rywibetb alJan o Ie, a dylem siymud yr achüs: o gait wn, Nis galilwn fforddio colli ein dynion ieuainc yn y dyddiau hyn yn enwedig, pan: y mae y cyftenwad mor brin ymhob cyfeiriad. Ffaitih arwyddocaol! ydyw fod ein hegilwysi Saesneg yn cael eu giwneud i fyny gall, mwyaf 0 Saeson ac Yisgot- ilaid, y rhai a gyfaddefanit, fod ein pregethu a ffurt ein gwasanaeth yn apelio; atynt, yr hyn sydd yn profi fod' gennym fel Cyfundeb faesl eangach i Jafurio ynddo na darparu cartref cref- yddol i Glffiry undaiith. Addefir fod y Cymro ym m herson ein Prif We inidog presennoJ yn cymryd ei Ie ac yn gwineud ei ran i rOoddi cyfeiriad i ac i luhi:o lynged y gwiedydd, a phaham ,nad aill Eglwys y ( >niry, gyda'r don- iau ÚeilltuÛtII sydd yn perthyn iddi, ba,rotoi a chyfiaddiasiu ei bun i gymryd mwy o ran yn efengylieiddiad, y byd. ( red a 1 fod gan ein hen1 wad ni yn yma, yr adran, Seiismiig yn gystal a'r adran Gym.reig, gyfleuster- lau i wneud gwaith ardderchog—pa- 'ham nadi -an-turi-wn ar rywbeth gwerth .gia.fla,e1 ynddo, a gwneud rhywtbeth o Wierth yn enw eim Meistr mawr? Otnid ydym wedi myned yn gysiglyd a difater-, yn rhy eSilIlwyth arnom, yn ein bywyd eghvysig? Onid yw ein beglwysd a'n cape,lau. wtedii dyfod iIles" us mawr yn ddim amgen na ltleoiedd cy far fod' i wiiando a barnu pre- gethau, a'n orefydd mewtnr can- lyniad meWn perygill o ddyfod yn rhyrwlheth gwag, ddsylwedd a hunan- ol, beb gynyrchiU dim6 ffrwyth gwir- ioneddol; Nis. gallwn gau ein lliyigiaid a.r y ffaith fod dilaterwch ac undon- edd yr eglrwysiii yn parly,su ein gwieitlh- garwch a'n hymdirechion. Nid oes gennym ddigpn 0 wmltdéb i gydnabod ein camgymeriadau ac i geieio eu gwella, nac ychwaith ddigoin o nerth i wineud unrhyw ymdrech ddifrifol i symud ymlaen ac i eangu ein terfyn- au. Hoffwn yn fawr weied rhywbeth yn oaeli ei wnteud geninym yma yn Liverpool rhywb eth teilwng ohonom a_ tlhelirlwn,g, o'n traddodiadaiu. Gredaf ein bod ni fel einwad yr adran gryfaf 0 ran' rhif o holl Eglwysi Rhyddion Liverpool. Oni allem, ym,uno i gael Ty Cyfundebol ('Ghurch House') ynghanol: y ddipas, gyldia Phwylilgor G'Wieithiol cryf yn cyinryichioli yr Ad- ran Gymiltelig' a'r AJdran Saesneg, a'r Pwyllgor hwnnw yn IPawt, ollr elferi a'ir ysfbryd ymiosodol, ('aggressdvie poli- cy') ? Os oes gennym gapeiau mawr- ion rliadl ydynt byth yn Hawn naiC yn hann-ai1 llawln, oni aMiem eu troi yn neuaddau i'r Symudiad Ymosodol, a'u gwn elud yn: ganoifanau (' centre s') i bregethu ac i waith ymoisodol cryf yn Gymraeg neu yn Saeanegp Teimlaf yn butr hydeirusi, pe byddai i ni, gyda ffydd a gwroldeb, daro y nodyn ar- wol ('the hieroic note') y galJiem wneud pethau mawrion 'er hyrwyddt- iamt teyrniasi ein Gwaredwr. Maie y RhyfeJ, wedi dwyn oddiam- gylich lawer o gyfinewidiadau. Mae wedi oynyrchu anbawstemu mewydd- ion a phrobltemau newyddion, ac yim, hob cyloh V ydym yn gwelted trefn- iadau newyddion yn cael eu mabwys- iadtu i gy far fod y cyfnewiddadau yn yi amgylchiadau. Ad-drefniad ('re- coinistirnction') yw arwyddiair y dydd,. Brelth am yr Eglwys? Onid oes angen am iddi hithau newid ei tbrefniadau, a dhyfaddasu ei hun, i'r an-igylchiiad- au newyddion? Uywetlir rhai pethau pur galedion am yr Eglwys y dydd- iau hiyn dywedir ei bod yn fethiant, ac nad ydiyw MWIYach, yn ddylianiwad ym mywyd dynion, nac yn carlo un- Irhyw ddylianwad ar symudiadau imawrion cymdeithasiol, &c., &c. Na fydded i nd gymryd go.llwg rhy dywyll. ar bethau. -Nid yw meddygon call byth yn bryisAo d1 dd.weyd fod uoiihyw giefyd yn sicr 01 arwlain i farwoliaeth maenlt wedi gweled gormod o'u cledf- i;Üln yn gwella i: ddyfod i unrhyw gasgl- iad o'r fath. Bu adegau ym hanes. yr Eglwys pan yr oedd peltJhau cyffeliyb yn cael eu dweyd am, dani gyda Maw- er mwy o sail iddynt nag aydd hedd- yw. Gredwm nad oes dim a>Man, o lie heddyw yn yr egwyddoriiani sylfaeno'l, miae y diffyg a'r bai yn hytrach ynglyn a'i threfniadau; mae. wedi lilithro, i ryw rigoiliau, ac wedi myned yn gaeth i draddodiiadiau, ac yn rhy wan i ym- rychlhau oddiwrthynt. Ond mae ar- wyddion gabeiitbiol i'w gwe-iled ai bob Haw. Gwelk ymgais i ymysgwyd a "itihrefnu'r^ ty" mae hyd yn oed yr "Hen Gorff" wedi penodi comisiwn ac yr ydym yn disgwyl pethau mawr- ion. Ond mae sviiwiad. ar bob un oboniom i wineud ei ran. Arnom ni, ytn weinidogion a Ueygwyx y mae y cyfrifoldeb yn gorffwys. Mae cyfrifol- deb y gweinidrogion yn fawr, ond byddaf yn tueddu-i feddiwili weithilau fod: cyfrifoldeb y lleygwyr yn. fwy, Dywedais mai yngiliyn a'r trefniadau yn bennaf y ma-e y diffy:g, ac os yw hynny yn wir, yn sicr arnom ni, dyn- ion busnes, y mae y bai. Busnes yr Eglwys yw hyrwyddo gwaith 1Jeymas nefoedd, a dyma y busiieisi mwyaf ac ardderchocaf yn y byd; ond y ffaith ydyw nad ydym ni', 'business men,' wedi rhoddi i'r "busnes hwni yr hyn sydd yn ddyiedus oddiwrthym. mewn amser ac arian a gwas>anaeth. Y:n ein tirafodaetbau masnach ol yr ydym yn gofyn, am effeithiolrwiydd (efficdiency) ymihob adran o'r busnes, ac yr ydym yn barod i diallu am diano. Pam y mae y rihai, sydd yn ein gwas- aniaetih wedi mynedi yn rhy hen i alilu gwaeud eu gwaith yn efieith-ioli, yr ydym yn cydnabod eiu gwa,sanaeth yti y gorffennol, yn candatau blwydd-dal iddyntt, ac yn Manw eu lite gyda dyn- ion ieuengach. Gydla.'n trafiodaethau person ol nid ydym yn candatau i beith- au gael eu cario yml.aten, o flwyddyn i flwyddyn mewn dull after, rywsut, rywfodd, gan ddibynu ar ddigwydd a damiwain-, yr hyn- nasi galiliai lai nac ar- yn unaongyrcbol i fethiant a methdatLad, a phahiani y dylem adael i be,thau gaiel. eu dwyn ymlaen fel hyn yn ein helgl wysi ? Nii ohyfiawna Eig- lwys Crist ei chiemhadaeth nies y draw lleygwyr ein helgIlwysi-ein 'busineisisi- men, I i gymryd en Heac i wneud eu lhan yn ei gweithredradau. Hebllaw hyn, caniiateiwch i mi ddweyd; fy mod yn argyboeddedig fod Uywodraetb yr eglwysi ar hyn o bryd yn. nwylaw dynion sydd wedi mynied yn rby bent i'r gwaith. Tybed nad ydyw yr arfer o ddewis biaienoiriaid am eu noes erbyn hyn 'out of date!' ? Mewn Wa,wg o amgylchiadau mae y ddiacon- taeth wedi myned yn unbenaethol, ac yn cynrychioli popeth ceidiwadol; nid ydyw mwyach yn cynifyohioli yr ysi- bryd gwerinol a democxaitaidd, a'r a. wyddam igymud ymlllaen sydd yn nod- weddu yr oes. yr ydym ni yn byw yn- ddi. Hyderaf na bydd i chwi fy ngham,- ddelalL Nid1 wyf yn ddystyru hen ddyddiau ac aeddifeidrwydd profiad; ¡n¡a¡e i'r cyfryw yn ddiau e-u, lie, a lilie wawr, ondi yr wyf o"r farn fod ar yr Eigdlwys heddyw angen dynion ieuanc. Mae yr Eglrwys wedi colli ysforyd am- turio.. Pe cymerech gyfartaledd oed. Iran Iein, ddaoondaid fe syneoh.. Miae yr ced'ran ynddc ei bun yn tybied pwyll, gocheligarwcth a diffyg ynni. Os ydyw yr Eglwys i gyflawni, ei chenhadaeth ibaid iddi gymryd gailael yn y, darnion, ieuanc. Maent yni awj yn dychweilyd o'r rbyfel, a rhaid i ni gaie.1 rhyw ffoxdd i roddi'iddynt hwy le a rhan yn y 1,1,ywodraeth,. Mae nifer mawr o'n dynion ieyane wedri bod yn siwyddog- ion milwiroil, wedieu disfgyblu i ar- wain, ac i weLed fod gwaith yn cael ei wnetid, ac yr wyf yn I'liwyr gredu, os bydd i ni ymgymeryd a rhywbem fydd yn. gofyn am, ac yn gal w all an yr arwrol, ,y bydd iddynt hwyithau ateb i'r apel.. Ychyddig o gariad ateu gwliad oedd yn cael ei ddangos. pan nad oedd y wlad) yn gofyn oddiwrth- ynt ond yn -unig .daliu treth yr Incwm ond pan.allwodd arnynt i ymliadd ac i farw drosti, mor fuan y bu iddynt ateb yr apet. FeUy heddyw yn yr Eig- lwys. Os bydd, i ni sydd dan y cyf- rifoldieib daro- y nodiyn arwrol, taflu o'r ben arferiion adullltilau tradd- odiado' 'a dangosi fod Acoosl y Meistr yn rhywbeth 'real' a byw, a'n bod yn benderfynol: o ddwyn barn i fuddug- oliaettb, fe gawra y bydid ein dynion ieuanc yn holilol barod i ddlyfiod, allian i ymliadd dros eu iMeistr fel: y d,aeth- ant allan i yml:add dros eu gwlad ar feusiydd Fflanders. W,rth derfymu, dymunaf wnteud apel dditfrifol. at bob aelod o'r Henadur- iaeth newydd ban i ddyfod, allian a gwneud ei ran. Yr wyf yn oredu yn onest fod DuW yn y dyddiau hyn yn galw ei bobl mieiwn modd amiliw'g a di- garnitsynial i ail-iadeiliadu ei Demi. Bydlded i ndnnau siydd yn, gyfrifol am y rhan dion o 'r gwaiith feddu y gwirol- dteib a'r ffydd: i Ofyin, "Arglwydd, beth a fyni di i mi ei wlneuthur ?" r N