Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Y Llywodraeth yn cynhilo.
Y Llywodraeth yn cynhilo. Dengys yr arwyddion foci y Llywodraeth yn svlvvcddoli y pwys- igrwvdd 0 dori. i liaiwr gostau y gwa hanol adrannau yn. ddiymdroi. Mynn rhai mai beirniadaeth y wlad ar airaith y Prif Weinidog a'u sym- byilodd i hyn, ond mae'n ddiameu gennym fod Mr. Lloyd George mor fyw i'r sefyllfa a neb pwy by nnag. Yr unig fat a, welwn, yw na. buasai wedi gwneutihur cyfeirrad mwy pendant at hyn, a',i egluro yn ei ar- aith. Yn awr deallir fod y Prif Waini'dog' yn, taflu ei hull. egni er sicrhau cynhildeb yn y'f boll Ad- rannau Rlhyfel. Ad-drefnir y rhag- len i adeiladu 1 long au' rhyfei, ac os bydd' yn afbediad torir i fyny long- au oedd ar eu banner yn. lie eu cwblhau, a. throir rhaii yn llongau masnach. Cauwyd i fyny y gweith- feydd llongau rhyfel anferth yn Chepstow, Plorthbury a Beaclilcy, aiCni adeiilladir lioogiau oni bydd raid. Cauwyd' y gwait'h cadarpar eang yn Gretna., a phob ffactri oedd yn cynhyrehu pylor a gynau ond Woolwich. Rhaid i'r Mori vs. y Swyddfa Ryfel, a"r Adran A.wy>r_ oil, wneucl amcangyfrif newydd a'i dwyn getbron pan ail-gyferfydd Y Senedd. Yn ystod y rhryfel yr oedd rheolaeth y T'rysoriys ar dreuliau y gwabanol adrannau wedi llacio 0 angenrheidrwydd, ond: yn. awr penodwyd swyddogion newvddion ac ad.ferir y reolaeth ddy I a i fod ar gostau pob adran. Da gennynii sylwi hefyd fod y wlad ei hun. yn dechreu deffro, ablegid arwydd dda yw gweled Undeb y Peirianwyr a'r Adeiladwyr llongau yn gohirio eu cais am leihad yn eu horiau gweithuio. Yn, sicr dylai pob gweithiwr sylweddold eii gyfrif- Z, oMeb personol yntau. ♦—
Y Cadfridog Botha.
Y Cadfridog Botha. Collodd yr Y merodraeth Bryd- einig un. o'i cholüfnau ym marwol- aeth y Cadfridog Botha, Prif We in id ng Undeb De Affrica, yr hyn ddigwyddodd yn y wlad x honno nos Feroher diweddaf. yn S6 mhvydd oeid. Efe ydoedd un o'r cadfridoigion peryclaf a ym- ladd'ai i'n herbyn gan beri y fa;th L' gioliledibh. i i-it, yn Rhyfel y Trans- vaal. Wedi trefoil iieddwch gwnaeth ei oreu, er yn. orchfyg- edig, i'r heddwch hwnnw fod yn v,-irioneddol. Yn 1907, paiii, y cyf- Iwymodd: Syr Henry Campbell- Bannerman ymreolaeth i'r Trans- vaial', penodwyd Botha yn Brif Weinidog, ac yn ddiweddarach gwnaed ef yn. Brifweinidog" Undeb De Affrig. Yn yr amseroedd difrifol diweddar n,i, bu gennyro gyfaill cywirach na'r Cadfridog Botha. Rlioddodd i lawr y gwrthryfel per- yglus gyfodwyd' gan De Wet, Maritz, a. Beyers, a gorchfygodd1 y Germaniaitl yn 11 wyr yn Ne Ddwyr- ain Affrica. Cyfunid y-ndclo y mil- wrdewr a'r g'wleidydd craff. Daeth drosodd yn un 0 gynrychiiol- wyr y deymas i'r Gynhadledd Heddwch ym Mhariis, He y cymer- wyd ef yn bur wael. Bernir yn lied gyffred'mol mai ar y Cadfridog Smiuts y disgyn eli fan tell fel Prif Weintidog dyfodol De Affrica. —+-—
,Etholiad Widnes.
Etholiad Widnes. Yn ystod yr wythnos cymerid dL ddoirdeb eitih.riadol yn, yr ym;gyrch etboliadoll yn Widnes, a phleid- leisiwyd ddydd Sadwrn. Yn ol y reol newydd ni wneir y canlyniarl yn. hysbys: hyd Msdi 12. Y ddau ymgeisydd ydynt Mr. Arthur Hen- derson (Llafur), a: Mr. F. M. B. Fisher (Tori). Yn etholiad Rhag- fyr yr oed mwyaifriif Syr William HaJIWalker (Tori) ar yr ywigeis- ydd 11afur yn 3,694. Mae y rhan- barth erbyn, hyn wedi ei ad-drefnu, 'ac ynl cynnwysi 30,960 o eithokvyr. Dygwyd; cryn, dipyin o laid a chy- huddiadau personol i'r frwydr bres- ieninol. Gwan ydoedd rhaglen, Mr. Fisher, ond yr oedd personoliaeth a rhaglen Mr. Henderson yn> gryf t' a dylumvadol. At hynny, cafodd v.* olaf gymorth yn ei ymgyrch gan amryw 0 wyr blaenillaw, tra y cwyna pleidwyr Mr. Fisher na dderbyniodd ef yr help a ddis- giwyliai gain ei blaid. Mae y Blaid Llafur yn hyde-rus y tynir y mwy- afrif Toriaadd i lawr yn sylweddol, os nad yn wir yir eniilir y sedd g:all1 Mr. Hendersonv
Tan yn Aberystwyth.
Tan yn Aberystwyth. Yn gynnar fore Mawrth dinistr- iwyd: un o'r adeiladau mwyaf yn Aberystwyth gan dan, sef y Water- loo Hydro Hotel. Ymddengys liddo gychwyn yn y rhainnau isaf, a chanfyikhvyd ef oddeutu dau o'r gloch y bme, ac erbyn. ch.wech o'l' .gloh ntid oedd ond y muriau moel- ion yn sefyll. Yr oedd oddeutu cant o ymwelwyr yn aros yn y Gwesty hardd y nos honna, ond yn ffodius diangodd yr o-lil yn cldioge'l. Y n eu mysig- vr oedd cwmni cerdd- orol Madame Laura Evans-Wil- liamis, oedd ar daiith yn cynnal oyngtherddau at achos y mil wyr. Llawienydd ydoedd deaill na choll- wyd yr un bywyd, er i bawb broil goili eu holl eiddo. Amcangyf- rlifir y goiled yn ^40,006, a hawdd y gaJlasai y tan ymledu i'r adeil- adau oyfiagos oniibai llafur y frigad dan a'r heddgeidwaiid. --+-,
Y Drudaniaeth.
Y Drudaniaeth. Deallwn fod y Llywodraeth yn brysur gyda.'r gwaitb o drefnu ar gyfer y mesur newydd i ddelio a'r cribddeilwyr. Yn fuan bydd tri- bvinlysoedd ymhob a.rda.1, adywed- ir fod hyd yn nod y son am hyn yo. ;caiel effa:ith er da mewn rhai man- nan. Er hynny golw,g pur dywyll isydd erbyn y glaeaf, gan fod rhes- wm digonol dros lawer o'r drud- aniaeth. Yr unig feddyiginiaeth ddiiqgel yw cynih.yrchu mwy o nwyddau, yn y wilaid hon, er mwyn prynu angenriheidiaiu tramor a hwynt. Hysbysir fod Rheolwr y Bwyd wedi, cana'atau i godiad fod ym mhris y dorth,hydd y dorth 4 pwys yn awr yn 9c. Vr achos 2 o hyn yw fod y pobwyr wedi sicr- halu ychwanegiad yn eu oyflbgaii.
Ewyllys Mr. Carnegie.
Ewyllys Mr. Carnegie. Maei ewyllys y diweddar Mr. Andrew Garnegiie yn meddu di- ddordeb arbenniig, oblegid cofiodd y miliwnydd had am nifer o wyr cyhoeddus yn y wlad hon. • CyfriL ir iddo rannu tra: yn fytw y swm: o 7° miiliwn. Enilla 11awer 0 sefyd- liadau daionus eto drwy. ei ewyllys, a tbrefno<ld hefyd i1 ddwy fil yn y fliwyddyn. gaei ei rhoddii i Mr. Lloyd George, Anglwydd. Morley, a Mr. Taft tra biytddant by w, a; mii.1 yn anrheg i Mr. John Burns, Mr. Thomas Burt ac eraill. Bernir fod y swmi i Mr. Lloyd. George yn gyd- nabyddiaeith am ei lafur gyda iheddwoh a diwygiadau cymdeithas- 01 a thtirol.
AMRYW.
AMRYW. Mas Mr. John, Williams., ,o^ Goleg y Bala, wedli derbyn gal wad un- frydol oddiwrth egdwysi Bwcle a Miynydd Isa, yng N ghyfarfod Mis- 01 Fflint. Cwyno sydd mewn 1 lawer ardal fod nifer fawr o'r g'wyr leuainc sydd wedi dychwelyd gartref o'r fyddin. yn mynychu y tafamau, a gwna; rhai, oilionynt hynny heb n,a chywilydd' na.' pbet!rlUste'f er gofid i rieni., ac athraw a. gweinidog". Pan oedd helynt olaf Datgysyilt- iad yn ei man, chwerwaf, bu'r dat- grysyllfwr pybyj- Mr. Llewelyn Will- liams, K.C., yn siarad, mewn tua hanner dwsint o eglwysi Meirion. G-yda'r Henaliaethwyr yr ydoedd. a chymerai, ei le yn naituriol ar ris- iau';r all or ne u wrth ddarllenfa, fel y byddai 'r ,g'a'lw. Teimla Golygvdd y Tyst y dylai awdurdodau Prifysgol Cymru an- rhydeddu y Parch. David Davies, Penarth, a gradd anrhydeddus fel cydnabyddiaeth am ei lafur lle:n- yddol gvverthfaxvr, a hwyrach 7 nad anghytunai neb a'r awgrym ond ambell i offeiriad penboetth. Ond yr anhawlsteir yw gallu deffro a symud yr awdllrdodau, canys yn sicr ni fu eirioed bobl yn fwy all an 0 touch a the,ii Ila(-] y wind ;n na'r bob! dda hyn. Cafwyd cyfadodydd eithriadol o Iwyfldiannus eleni yn Llandrindod. il-an, nawdd y "Wrelsih School rvf Social Service," a. haedda, yr Ysg- rifennydd—v Parch. Gwiivm, Dav- ies, B.A.—ei longyfarch yn galon- no¡g. Cafwyd aroithau brwdfryd- ig, a chammolwyd y delfrydau a"[ sefydliadau Cymreiig. Datgan- wyd ein dyled fell ceiiedl i'r pul- pud, ac hyd yn OIed i'r Ysgol Sul, a d'a y gwnaed. Ond da fyddÛi lawer gofio mai'r ffordd effeithiol- af i, ganmol yr YS'gol yw trwy fod yn ffyddlon iddi. Ffarweliodd y Parch. E. 1.. Wil- lams a'i, he leiglwys yn Hove y Saboth oyn y diweddaf. Ar ddi- wecld y gwasanaeth nos- Saboth cyflwynwyd iddo' swm sylweddol o nodaiu'r Trysorlys fel amlygiad o y w a. dymuniadaiu da yr eglwys a.'r giynulleidifa,: Rhoed datganiad i hynny, hefyd, gan swyddogion yceglwys a'r Ysgol Sul. Diolch- o<ld Mr. Williams am y teimladau da a d'elangoswyd tuag 8,tiO a'r car- ediigrwydtl a, dderbyniodd yn ystod ei arhosiad yn eu plith, a. dymunai fendiith yr Arglwydd ar bob rhan o'r gwaith. Fel y mae'n wybydd- us, y mae Mr. Williams yn symud i gymryd g-ofa) eglwys y M.C. yn Wallasey, liverpool. Mae'n amlwg nad1 yw'r- lhvrdd Amaethydclol y.n darllen aireithian Mr. Lloyd George a:r gynih,l(leb.. Oblegid y mae newydd benodi 16 o ddynion i edrych ar ol ffermwyr Sir Drefaldwyn y cyflog yn. gan' punt y fliwyddyn a'u treuliau. Penodwyd hwy heb ymgynghori dim a. Phwyllgor Amalethyddol y Sir. Gofalu fod: diglon o dir dan glr.,op-i-,au ydyw eu gwaith, ac fe ddy- s wedodd Mr. John Jones yn- y Pwvllgnr, • ac y mae John Jones bob amser yn gwybod am ba beth y mae yn s;iia.rad,-f,od y oropiau air y ffordd i'r ydlan pan fn'r swydd- ogion yn ei gymdoigaeth ef. Dyma fel y mae swyddi yn ceel eu creu a chyflogau yn cael eu talu!
CLADDEDIGAETH Y PARCH.
CLADDEDIGAETH Y PARCH. H. BARROW WILLIAMS. Dydd lau d'iivveddaf, Aw'st 28, heb- ryingwiydi i dy ei hir garltref ym myn- w,en,,t,gyho,edidu.si Wrecsam, weddi 11 ion niarWiOl y Piaroh. Suigh Biarrow Wil- liams'. Fel yr hiysibysfwyd' yT wythnos ddiweddaf, bu Mr. T3iarrow Williams f,arw yn y Southern Hospital fore Saboth, ac jno y gorffwysiodd y corff hyd fore dydd lau. Nos. Fercher, cynhialiwyd gwasanaeth crefyddol yn nhy ei fab. Mr, W. 11. Barrow Wil- liams', Prenton, l^irkenibeiad. Dr. M'oelwyn Hughes' yn, cyimrydi rhan, ac yr 'oedd y weddw ac aUHYw o'r nerth. ynasiau yn bresenmol. Aim ddieg o'r gldoh cymerwydi y gweddillion drosi yr afon, i Birkenhead1, a cihyda'r gerbyd- res, i Wrecsam. Mae'n debyg mai gervvinder y tiywydd. oedd yn cyfrif mai ychydi;g iawn o gyfeilliom Liverpool oedid: yn bresennol yn cychwyn yr a.ngladd. Yn wir, anfynych y gwelwyd diwrnod mor wlyb ac o-er yr adeg hon. o'r flwyddyn. Ac yr oedd felly yri,g Ngwrecsam. Disgynai gwlaiw trwm ac oer- drvvy'r dydd;, ac nid oes amheu- aeth nad oedd 11a,wer yn peryglu en bywlyd wirth f'ynecl i'r angladid. Ynrg ,iigors;af Gwrecsam- yn, disigwyl y tren i mown, yr oedd torf o hein gyfeillion o bell ac ,agos. Yr oedd gweinidog a swyddogio-n Caersialem, Aher- maw,—^yr eglwys. lie y magwyd Mr. Harrow Williams,—yno yn. gryno ond un b,];aenoi-(,iap,t,e.-n Richards sydd yn. wael. Ffefyd weinidiog a ohynrychio'l- aeth ddia o e,glw,Ns, Silo,h, -Llan,-IildiQ,o gweiinidog eglwys Saesmeg Llandudino a Mr. Ben: Jones, drosi y swyddogion a swyddogion eglwys Zion., Gwarecsam. a nifer lluoisog o, beirtihynasiau a chyf- eillion 0 bob rhan O"T wlad. Aedi a'r oorff i grapel Zion,—y lie y treThiodd Mr. Ba,rriow Williams flyn- yddoedd. mor ddedwydd a llwyddian- aiti-, fel btigai!. Tria yr oedd yr orym- daith angladdol yn dytod i mewn enwiareuodd. Mass: Tlughes, orgaoydd'es yr eglwIYls" 1,0 Rest in the Lord.' Anweiniwyd yn y gwasanaeth g,an-. y Parch. J. Morgan, Jones, Caerdydd, ilvwydd dewisieldig y Giyimanifa Gyff- redinol at y flwyddlyn nesiaf, y gweini- dog hiybarch ag yr oedd y Parch. H. Biarrow Williams: ynedrych ymlasn at gael cyflw\rno'r gadair iddio. Teimlai pawb. yn ddiolchgar i M'r. Morgan Jones am ei ffyddloindeb yn dyfod i fyny o. Gaeirdiydd pain nad yw ei iechyd )"n gryf, i gynrychioli llys' uwchaf y iCyfUindeb yn yr ang'add. Wedi camu "Gwel, uwchlaiw cymyl.au amser," dan .arweiniad -Miajor Whel- dion, d:arllien:wyd rhanmau o-li Beibl gan y Parch. M. R. Owen, Gwrecsam, a gwedidiodd y Parch. W. W. Lloyd, Ciwirecsam. Hy.Sbyswyd fod lliaws o lythyra u cydlymdeimiLadi wedi eu dier- byn 0< bob rhan, o'r wlad, a darUenwyd llythyr y Parch. James Mellis, M.A., Sio'Uith.port, ar ran Eglwys Hen ad nr. iaethol Lloegr, a Hythyr y Parch. E. K. Jones, Cefinmiawr. D'yma lythyir M:r. Mellis (a, anfomwyd at y Parch. Lewis, Ellis, Rhyl) Dear Mr. E,Ilis,- I ohserve in to-day's 'I.pool Post' with profound' regret the death an- nounced of the Moderator of your General Assembly, the Rev H. Barrow Williams. This will be a heavy'blow to' your church and to' his. intim.ate friends a paiimfiul shock. Not havirvg been, able to attend the meetilllgs of the Assembly this year at Trcorchy. I had nlylt the pleiasuTie orf meeting Mr. WTilliamsi, but Oli, public ground's: and as Convener of the English part of o.ur Welsh-English •Oommittee, I wish to express, through you, my sympathy with our sister church. I feel SIUDe that our church at large will appreciate the loss sustained, by the Presbyterian, Church of Wales. Trusting you keep, well ,and with very ..kind regards-, Sincerely yours, JAS. MELLIS. Y Parch. J. Morgan, Jones, Caer- dydd, a ddy wedodd Er pellter ff( irdd, a rhyw gym- aint o lesgedd corff, yr oeddwn yn ttelmlo' rhwymedrigaetll arbennig ar- naif i dclod yma: i'r oladdedigae'th, pe n:a: 1.)a- c ond i gynrychioli y De- heudiir. VI' oodd ein brawd yn llawn mor ailnabyddus yn' y De ag oedd ef yn, y Gogledd, a'i weini- dbigaeth yn cael llawn cyinaint o'i gwierthfaiwrogi yno. Yn. wir dawn. y De oedd ganddo,. nid a.rafwch