Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
ADDYSG CANOLRADD.
ADDYSG CANOLRADD. Y PUMED LLYTHYR: LLUOSOGI'R YSGOLION. Y SYNIAD a goleddir am brif amcan yr Ysgolion Canolradd a benderfyna eu rhif, dyweder a fyner. Os llanw'r colegau ydyw hwnw, fel y tybia llawer, a pharotoi bechgyn a genethod dosbarth canol y Cymry gogyfer a'r galwedigaethau bonheddig, bydd nifer bychan o ysgolion yn y trefi, yn nghyda'r gyfundrefn ysgoloriaethol ar gyfer plant galluocach yr ardaloedd gwledig, yn ddigon, ond os nad ofer ein hymbil am iawnderau gweithwyr Cymru, ac os mynwn roi moddion bywyd uwch, mwy diwylliedig a mwy ded wydd, yn ngafael plant goreu gwyrtlawd ein gwlad, rhaid i ni luosogi'r ysgolion hyd eithaf ein gallu. Cadwed fy nghydwladwyr olwg glir ar amcan yr ysgolion, ac nid oes achos petruso na fynir moddion cymhwys i'w gyrhaedd, ac ni lithir y werin a rhesymau coeg. Ond feallai mai doeth cydmaru yn ofalus fanteis- ion ychydig o ysgolion mawrion, a lluaws o ysgolion llai. Er mwyn gwneud pob chwareu teg a phleidwyr yr ychydig ysgolion mawr, caniataf iddynt, yr hyn nas gallaf ei gredu, y bydd modd cynyg digon o ysgol oriaethau i fechgyn a genethod y wlad i'w gosod ar yr un tir aphlant y trefi, fo'n byw gerllaw'r ysgolion. Y ddadl bwysicaf, yn wir yr unig ddadl, DROS YR YSGOLION MAWR ydyw, y cyfrenir gwell addysg ynddynt, a hyny am amryw resyniau. Yn gyntaf, gellir penodi mwy o athrawon, a dosranu'r gwaith rhyngddynt yn llawer gwell. Gellir penodi athraw ar bob un o'r prif ganglienau, un at iaith a llenyddiaeth Seisnig a hanesiaeth; un at yr ieithoedd clasurol; un at wahanol ganghenau Meintoneg; un at y gwydd- orau, ac un arall at y Ffrancaeg a'r Ellmynaeg. Gellid hefyd gael adran mewn ysgol fawr er addysgu egwyddorion gwaith llaw, a lie i'r merched ddysgu coginio, yn nghyda phynciau eraill anheb- gor i gysur aelwydydd Cymru. Os rhoir cangen benodol o dan ofal athraw, y mae gwell gobaith y gellir sicrhau gwir addysg yn y ganghen hono. Os rhoir amryw ganghenau iddo, bydd ei wybodaeth o rai ohonynt yn arwynebol, a'i addysg mewn can- lyniad yn ddifin a diysbryd. Yn y lie nesaf, gellid sicrhau gwell athrawon oblegyd gellid eu talu yn well. Ac yn y trydydd lie, byddai mwy o gydym- geisio rhwng yr ysgolheigion, ac y mae hyny'n help mawr iddynt hwy a'r athrawon; tra yn yr ysgolion by chain byddai'r dosbarthiadau mor fy chain, ac mor lleied o ymgystadlu ynddynt, fel mai anhawdd iawn, os nad anmhosibl, fyddai cadw bywyd ac yni gweithgar-hanfod pob twf meddwl a moes-yn y dysgyblion na'r athraw. Byddai eangach awyr- gylch, syniadau, ac esiamplau mwy dyrchafol yn yr ysgolion hyn rhagor mewn rhyw fan ysgolion yn nghymoedd Cymru. Ymgymysgai plant y naill ddosbarth a phlant y lIall; gwywai dylanwadau cul y sect a'r blaid, a gellid disgwyl gyda hyder y diflanai'r elfen hacraf yn mywyd cymdeithasol Cymru, ac y cyfanid y rhwyg sydd rhwng Eglwys- wr a chapelwr, a rhwng bon a gwreng. Gwell i ni o lawer fyddai ychydig o ysgolion da, a digon o rym ynddynt i newid agwedd ein bywyd fel cenedl, na lluaws o ysgolion bychain, dinod, a dinerth. Y mae grym yn y dadleuon hyn yn ddianmheu, a manteision mewn ysgolion mawr nas ceir mewn ysgolion bychain. Ond a oes digon o werth ynddynt i'w sefydlu hwy yn unig, a hyny ar draul yr ysgol- ion llai, sydd bwnc arall. ANFANTEISION YSGOLION MAWR. Yn y lie cyntaf, nid yw yn hollol sicr, er i'r dos- barthiadau fod yn fwy a'r athrawon fod yn well yn yr ysgolion mawr y bydd yr addysg ynddynt yn rhagori, os ystyrir yr holl amgylchiadau. 0 leiaf y mae yn anmheus iawn a ydyw ysgolion elfenol y trefi yn well ar gyfartaledd nag ysgolion elfenol yr ardaloedd gwledig. Oblegyd fel y lluosoga'r ysgol- heigion y mae cysylltiad a dylanwad personol yr athraw ar y plant yn lleihau; ac y mae hon yn elfen bwysig iawn mewn addysg dda. Heblaw hyn, digon prin y gellid rhoi sylw priodol mewn ysgol fawr i anghenion arbenig y gwahanol ardaloedd. Er engraipht, rhoddai ysgol yn Methesda le neill- duol i Ddaeareg a Mwneg, ond prin y gellid gwneuthur hyn yn Mangor, He y byddai anghenion y lluaws plant o'r gwahanol ardaloedd yn amryfal. Ond pa un bynag am hyn, bydd coll amser y plant wrth dramwyo gyda'r tren yn fwy na chydbwys a'r enill a gant oddiwrth ysgolion y trefi. Tebyg yw, a chymeryd Bethesda eto fel esiampl, nas gallai y bechgyn a'r genethod fyned o'u cartrefi i'r orsaf, o orsaf Bethesda i orsaf Bangor, ac oddiyno i'r ysgol, mewn Ilai nag awr o amser ar gyfartaledd, a chymerai awr iddynt ddychwel, a hyny hyd yn nod pe byddai y tren yn gyfleus. Ac y mae'r peltder yn llai a'r trens yn fwy cyfieus nag a geid yn y cyffredin o ardaloedd gwledig Cymru. Mewn rhai Ileoedd, megys Caergybi, collai plant y wlad oriau bob dydd; ac nid oes genyf fi un anmheuaeth na fydd teithio dyddiol yn anmhosibl mewn lluaws o leoedd. Heblaw hyn, tybier fod haner cant o fechgyn a deg ar hugain o enethod yn myned o Fethesda neu Lanberis hwyr a boreu gyda'r tren, beth ddywedai'r bobl hyny na fynant i'r bechgyn a'r genethod gyd- gyfarfod yn yr un ysgol? Ai doeth i gynifer o blant gyd-dramwy heb neb i ofalu am danynt? Pa un oreu hyn ai cael ysgol lai, ac os myner, lai effeith- iol, gartref? Os dyrchafol dylanwad ysgolion mawr, nid dyrchafol, a dweyd y lleiaf, fydd y teithio dyddiol iddynt foreu a hwyr. Ond yn y lie nesaf, byddai y cynllun hwn YN FWY COSTFAWR i'r dosbarth gweithiol. Yn un peth byddai raid, yn ngolwg llawer rhiant, dilladu'r plant yn well os elent i'r dref, ac y mae yn ddianmheu genyf fi y glynai wrth yr ysgolion mawr rai o arferion costfawr Ý Public Schools, ac y byddai llawer gofyn ar y rhiaint tlawd, fynent roi eu plentyn eu hunain aryr un tir ag eraill, na theimlent oddiwrthynt mewn ysgol lai yn eu plwyf eu hunain. Ac yn mhellach, fe deimlent lai oddiwrth bwys cynaliaeth y plant hefyd pe caent gyd-fwyta a'r teulu. Feallai y dywed rhywrai mai rhesymau bychain ydyw'r thesymau cyffredin ac agos hyn. Ni thybiaf fi hyny, ond i'r gwrthwyneb, y byddent yn ddigon pwysig yn ngolwg miloedd gweithwyr Cymru i beri iddynt ddewis ysgol fach yn agos atynt er holl fan- teision ysgolion y trefi. Nid bychan yn wir unrhyw ddylanwad ddelo a'r ysgol i gyrhaedd y plant, ac a'u cadwo mewn cysylltiad agos a'u teuluoedd. Ond y mae rhesymai mwy yn ol y dymunaf sylw arbenig atynt. Mewn lluaws mawr o leoedd gwledig byddai teithio mor annghyfleus fel y byddai yn angenrheidiol i'r ysgolheigion letya yn y trefi. Yn awr, pa le bynag y Iletya'r plant, pa un bynag ai yn yr ysgol ochn ofal yr athrawon, ai mewn adeilad (hostel) at y pwrpas, ai mewn tai cyffredin, fe gollant ddylanwad aelwyd eu rhieni. A dyma. i'm tyb i, golled foesol, a cholled rhy drom o lawer i ni ei gwynebu os gellir ei hosgoi. Nid wyf fi'n anmheu dim na fydd dylanwad athraw diwylliedig yn uwch a phurach na dylanwad llawer aelwyd, ond er hyny, anfynycli iawn, os byth, y ceir athraw all fod fel tad a mam i ugain neu ddeugain o blant fo dan eu gofal nos a dydd. DYWEDAI DEON LLANELWY yn ddiweddar, y gwyddai efe am fechgyn yn Nghymru ddinystriwyd gan ddylanwad eu tai llety. Dianmheu hyn a dianmheu hefyd y dinystriwyd canoedd lie y lletyai'r plant yn yr ysgolion. Nid wyf fi am godi dadl os gallaf beidio, na cheisio dweyd pa ddylanwad fu y mwyaf niweidiol i foes a chrefydd Cymru yr amser a aeth heibio ond gwn y cydwel lluaws fy nghydwladwyr a mi mai gwell o lawer, na'r naill na'r Ilall, yw cadw'r bechgyn a'r genethod dan ofal eu rhieni, os oes modd, fel y cydgerddo addysg yr aelwyd ag addysg yr ysgol. Pwy ond y rhieni a allant ofalu eu bod yn iawn dreulio oriau'r hwyr, ac yn defnyddio y moddion crefyddol yn ystod yr wythnos. Os nad wyf fi yn camfarnu'n ddirfawr, nid isel na gwael fydd dylan- wad aelwydydddinod y gweithwyr hyny anfonant trwy lawer aberth ddofn eu plant i'r Ysgolion Canolradd. Wrth ddadleu hawliau gweithwyr Cymru, mi wn i yn dda mai dros weithwyr crefyddol Cymru yr wyf yn dadleu. Cyfaddefaf fi gyda galar nas gallwn ni wneud dim ar hyn o bryd dros blant mewn amgylchiadau isel ag y mae eu rhieni yn ddilafur, neu yn wastraffus. Aelwydydd rhieni gweithgar, cynil, darbodus yn ystyr oreu'r gair, rhai a'u nod yn uchel, a'u hymgais dros eu plant yn cael ei lywodraethu gan syniadau doeth, fydd aelwydydd tlodion y gweithwyr hyny a fynant yr addysg oreli i'w plant. Bydd d.ylanwad y rhai hyn ar y plant eu hunain yn fwy gwerthfawr nag unrhyw ddylanwad arall. A dymunwn i weled rhieni Cymru yn teimlo yn fwy dwfn nag erioed mai arnynt hwy yn benaf, ac nid ar neb arall, y gorwedd y cyfrifoldeb o roi'r cyfeiriad moesol a chrefyddol i fywyd y plant. Nis gall nag athraw yn yr Ysgol Sabbothol na'r ysgol ddyddiol, nac unrhyw sefydliad na swyddog eglwysig, roi'r fath argraph ddofn a pharhaol ar ysbryd plentyn a mam neu dad rhin- weddol; ac y mae gofal ac arweiniad y rhieni yn neillduol o bwysig i'r plant ar yr adeg hono o'u bywyd pan y dechreuant hawlio eu rhyddid heb brofi ei gyfrifoldeb na gwybod nemawr am bwys an- nhraethol ymddygiad da. Y mae gormod o duedd eisoes mewn llawer i annghofio DYLEDSWYDDAU MOESOL YR AELWYD, ac i ymddiried addysg grefyddol y plant i eraill; ac yn hytrach na chryfhau'r duedd hon a Leihau moddion addysg foesol yr aelwyd, hoflwn i weled rhieni Cymru yn mynu hamdden nid yn unig i lafurio er darbod cynhaliaeth i'w plant, ond i'w hyfforddio trwy air a gweithred yn llwybrau rhin- wedd ar yr aelwyd gartref. Rhodder addysg grefyddol ac addysg foesol yn yr ysgolion ar bob cyfrif, pa un bynag font ai bach ai mawr rhodder mwy o le i hyn o lawer nag a roddwyd erioed yn Nghymru cyn hyn ond na thybied neb y gwna hyn i fynu am addysg yr aelwyd a gofaled gwerin Cymru na fyddo'r gyfundrefn addysg yn gosod an- hawsderau newyddion yn ffordd hyn. Y mae'r ystyriaeth hon ynddi ei hun yn ddigon o reswm, mi dybiaf fi, dros luosogi'r Ysgolion Canolraddol hyd eithaf ein gallu. Ond y mae un ystyriaeth eto y dymunwn ei gosod gerbron. Y mae yn anhawdd profi, feallai, yr addysgid nifer llai o lawer o blant Cymru er cael moddion arianol i dalu cost eu cludiad, neu eu llety yn y dref, na phe dodid ysgol yn eu hymyl. Ond nid oes neb anmheua hyn. Os disgwylid i bedwar ugain o blant fyned i ysgol yn Llanberis, a gred rhywun yr elai y pedwar ugain plant hyn yn ol ac yn mlaen i Gaernarfon bob dydd ? Dyweder fod cost cludiad crefyddwyr Llanberis i Gaernarfon yn cael ei dalu fel yr elont yn wythnosol i addoldai Caernarfon, a dybia rhywun yr elai cynifer o bobl Llanberis i Gaernarfon bob Sabboth ag sydd yn myned i'r addoldai yn y lie ? Nid oes un anmheu- aeth genyf fi y byddai pellder yr ysgolion ac an- nghyfleusderau a thrafferth teithio, yn ddigon i droi'r fantol yn erbyn addysg uwcliraddol miloedd o blant Cymru, ac mai'r unig ffordd i gyrhaedd corph y bobl yw d'od a'r ysgolion, hyd y mae'n bosibl, i'w hymyl. Nid oes angen ymhelaethu ar hyn- y mae yn ddigon amlwg i bawb synwyrol. Nid oes unrhyw nwydd naturiol na meddyliol, fel y gwyr masnachwyr yn dda, y mynir mwy ohono os dygir ef at y bobl. Ac nid oes dim grea'r fath awydd am addysg mewn ardal, na dodi ysgol ynddi. Y mae hanes plwyfydd bychain fel Bottwnog neu Ystradmeurig, a'r arweinwyr Cymreig fagwyd yn- ddynt, yn profi hyn. Gadawn ystyriaeth pellach y pwnc pwysig hwn hyd yr wythnos nesaf ond credwn ein bod wedi dweyd digon eisoes i ddangos mai annghydmarol well i Gymru fydd lluosogi man ysgolion, na sefydlu ychydig o ysgolion colegawl yn y prif drefi. HENRY JONES. Goleg y Gogledd, Bangor, Ion. 9fed, 1891. o
DYFFRYN CLWYD.
DYFFRYN CLWYD. EISTEDDFOD GADEIRIOL Y TEMLWYR DA.—Mewn colofn arall, gwelir rhestr o'r prif destynau yn yr eisteddfod uchod, yr hon a gynhelir yn Ninbycli, Medi 24ain. Bu yr eisteddfodau blaenorol a gynhaliwyd yn nglyn a Dosbarth Demi Dyffryn Clwyd yn llwyddianus iawn, a dianmheu y myn yr ysgrifenydd medrus a diwyd a'i gynorthwywyr ffyddlawn gael yr un ddyfodol felly hefyd. YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL.—Y mae pwyll- gorau llenyddol a cherddorol yr uchod yn cyfarfod yn wythnosol, a rhestr y testynau bron wedi ei chwblhau. Yn mysg y testynau llenyddol y mae awdl y gadair, "Y Cenhadwrpryddest, "Dewi Sant;" myfyrdraith, "Yna y bydd y diwedd;" cywydd, Morfa Rhuddlan;" chn ddesgrifiadol, "Yr Ysgol Ddyddiol." Y mae eglwys Pendref, Ruthin, wedi rhodiM galwad i'r Parch Caradog Jones, Corris, ac y mae yntan wedi cydsynio. Dechreua ar ei weinidogaeth yno yn mis Mawrth nesaf. Y mae i Mr. Jones enw da fel pregethwr medrus a gweinidog diwyd a gofalus, ac y mae gwedd siriol a llewyrchus ar yr eglwys yn Pendref. Dianmheu genym y bydd llwyddiant yn dilyn yr undeb. Y mae mynwent y Rhyl bron yn llawn, a dylasai y fynwent newydd fod yn barod er's misoedd. Er fod y pwnc o flaen y Commissioners er's mwy na blwyddyn a haner o amser, ymddengys mor an- nhebyg i gael ei benderfynu yn awr ag erioed. Pan oeddym yn meddwl fod yr achos wedi ei benderfynu i foddlonrwydd eyffredinol, cododd annghydweled- ïadar bwnc y cysegru, ac ofnwn y bydd yma frwydr boeth,—yr Eglwyswyr a'r Ymneillduwyr yn ym- arfogi.
NODIADAU CERDDOROL.
NODIADAU CERDDOROL. CAN ddoniol yw eiddo Alaw Manod ar y testyn "Ei delyn dawelodd." Y mae y gerddoriaeth yn llawn tynerwch swynol. Hit hapus yw dwyn i mewn yr hen alaw, L Cwynfan Prydain," modd y gall cynulleidfa o bobl gael cyfran yn y gerdd- oriaeth. Y mae yr argraphiad yn bobpeth ag sydd yn ddymunol, ac y mae y pris yn dra rhesymol. Cyhoeddir y. gan yn Swyddfa Gwrecsam. Wrth sylwi ar ganeuon a gynyrchir gan ein cgfansoddwyr Cymreig, rhyfedd fel y mae eu pris yn llawer is na y rhai a gyfansoddir gan gerddorion Lloegr. Dyma y gan hon am cbwe' cheiniog. Pe buasai yn argraphedig gan gyhoedd- wr o Lundain, buasai ei phris yn llawer uwch— yn ddwbl beth bytiao, Pwy reswm sydd i'w roddi am byn ? Dim, y mae arnaf ofn ond y rheswm pwysig nad ydynt yn cael ond pris bycban am yr°hawl- ysgrif a'r cyhoeddwr a'r cyhoedd yn cael yrhufen. Enwn ryw ychydig o ddarnau poblogaidd gan gyfansoddwyr Cymreig,—darnau ag y mae yn sicr fod y cyhoeddwyr wedi manteisio bunoedd arnynt, a'r cyfans iddwr—efallai mewn caledi- yn gwerthu yr hawlfraint am oud ycliydig,- pris canwyllau-a dyna'r cwbl. Dyna "Teyrnasoedd y ddaear" (J. A. Lloyd) Y Blodeuyn Olaf," gan yr un awdwr. Faint fanteisiodd yr awdwr ar y cyfansoddiadau hyn, tybed ? Cymerwn etc "Datod mae rbwymau," yn nghyda chyfansoddiadau eraill penigamp o waith John Thomas, Llanwrtyd. Gwerthwyd a gwerthir hwynt wrth y miloedd-faint gafodd et o r enillion ? Ychydig y mae arnaf ofn. Cymer- wch eto "Seren Unig," a "Bydd melus cofio," gwaith Isalaw, y rhai y cychwynwyd eu cylch- rediad yn Eisteddfodau Bangor yn 1874 a 1890. Y mae cylchrediad helaeth ar y cyntaf, ac y mae miloedd lawer o'r olaf yn cael eu gwerthu, ond a ydyw yr awdwr yn cael tipyn o'r pres? Dyna'r cwestiwn. Gellir yfed clod fel gwynt, ond fe wyr pawb nas gellir byw ar glod yn unig. Dyna weithiau D. Emlyn Evans, J. H. Roberts, Mus. Bac., ac eraill. Pe buasent yn treio byw ar gyfansgddi cerddoriaeth yn unig, buasent wedi llwgu er's talm. Y mae Dr. Parry, Mr. David Jenkins, Mus. Bac., a rhyw ychydig nifer gyda bwynt, yn argraphu eu gweitbiau eu hunain, ond nis gellir gwybod i sicrwydd a yw hyny yn talu iddynt yn y long run, am y rheswm digonolfod rhai darnau yn sicr o fod yn anffodus er fod darnau eraill yn llwyddianus. Nid wyf yn beio y cyhoeddwyr am wneud eu bargen gyda'r cyfansoddwr, a hyny yn ami iawn am bris isel ond yn sicr, y mae bai dybryd ar y cerddor am werthu ei gerddoriaeth, fel ag y mae yn gwneud yn ami, am y nesaf peth i ddim. Y mae y cerddor-gyfansoddwr yn cael cam dybryd arall yn ami. Er engraipht, gyda'r cymanfaoedd canu yma ag sydd ar hyd a lied y wlad. Argreffir a gwerthir dwsinau o donau cynulleidfaol, y rhai gan rhyw argraphydd Ileol a gyhoeddir yn llyfryn pwrpasol, a gwneir use o'r Ilyfr tuagat barotoi am waith y gymanfa. Clod etc—gwynt i gyd—a dim pres. Fe glywsoch stori y g6f a'i geiliog. Byddai y bobl yn rhoddi job i'r gof, ac ar y diwedd "Tanci mawr," fyddai y tâl. Toe i chwi, mi feddyliodd y gof y byddai yn eithaf peth rhoddi y tai hwn i'r hen geiliog. Felly fu. Bob tro y byddai job ar droed, a'r "Tanci," yn dilyn, byddai y gof yn ateb, Rhowch o i'r ceiliog." Wel, i dori'r hanes yn fyr, fe fu farw y ceiliog ar frasder gwynt y Tanci mawr." 0 Fe wel y darllenydd beth yw'r addysg oddi- wrth yr uchod. Rhoddwch y cyfansoddwr yn Ile'r ceiliog, a dyna hi i'r dim. Os ydyw ein cymanfaoedd canu yn arfer ton o waith unrhyw awdwr, dylasai yr awdurdodau roddi rhyw gyd- nabyddiaeth fechan am hyn. Infringement of copyright. Y mae yn bechod anfaddeuol, a dylesid crogi pob un ag sydd yn euog o'r pechod hwn gerfydd ei glustiau. Rbyfedd fel y mae rhywun yn mmblo, onide ? Gadawn hyn yrwan. Cefais fantais heddyw o weled yn argraffedig am y tro cyntaf, anthem fawr Owymp Bdbilon (J. A. Lloyd). Y mae y gwaith-ie, gwaitb, canys y mae ynddi saith o rifynau—yn haeddu canmoliaeth uchel. Ond waeth beb a siarad, y cwestiwn yw,—A ysgrif- enodd awdwr "Cwymp Babilon rywbeth sAl erioed ? Ac nid wyf finau yn myn'd i feirniadu ryw lawer yn y fan yma. Gellir dweyd fod yr argraffiad yu dda, y papyr yn dda, a'r pris yn hynod resymol, sef chwe' cheiniog. Dyma fantais ysblenydd i'n corau i ddysgu hon. Y mae genyf gopi ohoni a bi-iciais fy hun mewn hen Jyfr hir hen ffasiwn, pa gopi a gefais gan hen gyfaill ag sydd yn awr yn ei fedd. Cof us genyf mewn cor fod yn canu yr anthem odidog hon, a'r ben frawd, Daniel Jones, y crydd, fyddai yn eviafrio yn yr uuawd bass, Syrthiodd Babel.' Unawd gwir ysblenydd yw hon, a gwna ddernyn noble ar wahan i'r anthem. Idea hapus fyddai cael cyngherdd a'r pro- gmmme i fod yn gyfangwbl o waith y cerddor hwn. Dyna "Gweddi Habacuc,"—diolch i olygydd y Cerddor am fy nghywiro parthed hon -a dyma "Gwymp Babilon." Oni fyddai yn wir fendigedig ? Os na edrycbwn ati, bydd y Saeson yn cipio hyny o gerddoriaeth ag sydd genym. Gwelaf fod y Sol-ffawyr yn Llundain, yn nathliad haner can' mlwyddiant y gyfundrefn, wedi rhoddi yn eu rhaglen ddernyn o waith D. Jenkins, o Aber- ystwyth, sef Y Seren Dlos." Dyna rywbeth. Ai gwir yw fod y Gemau Mawl yn disodli y Ail-attodiad i lyfr Ieuan Gwyllt-fod mwy o gylchrediad i'r cyntaf nac i'r olaf ? Modd bynag, y mae y ddau lyfr yn rhai da. Deallwyf fod yr argraffiad cyntaf o'r Gemau wedi eu llwyr werthu. Go lew, onide ? Byddaf yn disgwyl yn ddyddorus weled argraffiad o Dafydd a Saul, gan Mr. Jenkins. Y mae y llyfr yn sicr o fod yn brydferth yn ei ddiwyg, canys y mae Novello, Ewer, and Co., yn ei gyboeddi, ac wedi sicrhau yr hawlfraint. Gwn am yr oratorio hon, canys gwelais y copi gwreiddiol, a gallaf sicrhau fod llafnr mawr i'w ganfod yn y gwaith. Da, onide, fod ein cyfan. soddwyr yn cael sylw dyladwy gan wyr mawr Llundain. Bydd y gwaith allan ddiwedd Chwefror. Dyna ddigon o stwff bellach. Y mae yn oer gynddeiriog, a fy nhrwyn fel tepot greindar yn disgyn libidilib ar y papyr, fel ag i fy ngorfodi i roddi fy ffidil yn y to. Nos dawch, bellach. WALAS. Pwy a ddewisir yn un o feirniaid cerddorol Eisteddfod Genedlaethol Abertawe yn lie y diweddar Mr. John Roberts, Porthmadog i Dylai fod yn Ogleddwr, ac yn gerddor uchelryw, yn gynefin a'r gwaith, ac o alln a gonestrwydd dianmhfHiol. Ai gormod fyddai ini awgrymn i'r Pwyllgor enw Isaiaw. Nid ydym yn aduabod y boneddwr hwn o gwbl, ond mewn enw a thrwy ei waith.
o A AELWYD Y GAN.
o A AELWYD Y GAN. AVALLON, HULL, ION. 5. Anerchiad i Mr. H. E. Williams.-Onid gwell fyddai ymgadw oddiwrth ymadroddion mor annod. weddiadol a hwn- Arweinydd armor o yni ? Aitadl.-Nid wyf yn hoffi'r desgrifiad o anadl fel hen ddaear forwyn." Gan nad yw englyn ond pedair llinell, dylid bod yn ofalus am ieithwedd loyw a chryno. Er cof: William Morris Davies.-Da iawn; deuwch i'r Aelwyd eto. Aelwyd y Gdn.—Drwg genym nad yw yr ail gynyg yn hollol gywir. Yn ei gwres yr awen gu, coll r. Anwylyd y Bardd.-Tlws: ond a oedd eisiau bod mor eithafol? Dywedwch fod serch eich hanwylyd yn "burach" na chariad angel. Gan nad yw y Cymro am i angelion ddwyn cynghaws yn ei erbyn am athrod, gadewir y penill hwnw allan. Dyweded y beirdd a fynont am eu hanwyliaid, ond peidio dweyd anwiredd glas. ELFED. Anerchiad i Mr. H. E. WILLIAMS, arvieinydd cyfarfod adloniadol yn Lad Lane, Tach. 15, 1890, Arweinydd a mor o yni,—medrus Ei 'madrodd yw Henri; E. Williams, am reoli, Ni ddaw ei fach, meddaf fi. TREFOR, ANADL. Hen ddaear-forwyn ddiwyd,—yw Anadl, I enyn tan bywyd Chwyth ddwyfol i ddynol ddyd,— Gudd elfen trag'wyddolfyd. Caergybi. TREFLYN, Er cof serchog am WILLIAM MORRIS DAVIES, mab Mr. a Mrs. John Davies, Eagles Hotel, Ruthin, yr hwn afn farw Tach. 11, 1890, yn 15 mlwydd oed. 0 fy Nai hoff! ai afon hen—angau Sydd rhyngom, fy machgen ? Ai du weryd daearen—a'th guddiodd ?— Ai hyn bellhaodd dy wyneb 11awen ? Cu iawn fuost cyn i fywyd-gilio, Galar mawr a thristyd 0 dy gofio di gyfyd, Wylo hallt a'm deil o hyd. William Morris, ar wely marw,—bu Dan boen hir a chwerw Galar am ei wyneb gwelw—sydd arnaf, Wylo fynaf am na welaf hwnw. Bu'n llawn hoen, tra 'i boen beunydd-ynei ddal Dan eiddilwch cystudd Ei ber gan—bu ar gynydd, Yn fawr ddawn o fore 'i ddydd. Nid yw ergyd ei organ-yn arwain Cerddoriaeth yn unman Ow daeth mudandod weithiaii- Awr ei gwymp ddistewai'r gan Bywyd o rinwedd dibaid arweiniai; Yn ddiwaradwydd i'w Dduw y rhodiai, Gweithiodd a allodd, a pharch a eniliai, Bèr oedd ei einioes-yn ebrwydd hunai; Yn y don fe adwaenai—Gynhaliwr, Yn llaw Gwaredwr galluog rhodiai. Ei Ewythr, JOSEPH DAVIES, Nantglyn. ANWYLYD Y BARDD. Mae gwyneb y nefoedd yn sanctaidd a mwyn, A llygad y gwlithyn yn orlawn o swyn; Ond llonach, Sancteiddiach yw'r gwenau a chwardd Yn llygad nefolaidd anwylyd y bardd. Mae gruddiau y rhosyn yn ddwyfol o goch, A gwrid o Baradwys ga'r wawrddydd i'w boch Ond tecach, Dwyfolach na'r wawrddydd na'r ardd Yw gruddiau rhosynog anwylyd y bardd. Mae lili y dyffryn yn dyner ei bron, A gwylaidd yw'r lloer wrth gusanu y don Ond mwynach, Gwyleiddiach yw'r teimlad byw, hardd, Sy'n mynwes or-dyner anwylyd y bardd. Mae'r eira'n ddihalog, a'r boreu yn wyn, A chanaid yw'r alarch ar fynwes y llyn; Ond gwynach, Perffeithiach—annhraethol mwy hardd, Yw mantell cymeriad anwylyd y bardd. R. TALVOR PHILLIFS,