Y Cymro

o Dyfroead Cymru i Gymru." GALWODD y Parch. Owen A. Nares, ficer Ceri, sir Drefaldwyn, sylw yn ddiweddar at amryw o gynlluniau i ddiwallu trefydd Lloegr a dwfr o afon- ydd Cymru cynghorai y Cymry o bob plaid i uno h'il gilydd i gadw dyfroedd Cymru yn Nghymru a derbyniodd y llythyrau canlynol oddiwrth Aelodau Seneddol Mr. Stuart Rendel, A.S., a ysgrifenai: Nid Wyf yn deall yn hollol beth a olygir wrth gadw dyfroedd Cymru at wasanaeth Cymiu nid ydym yn cadw glo a haiarn Cymru i Gymru. Dwg yr Hafren a'r Wy y rhan fwyaf o ddyfroedd Cymru i dir Lloegr, ac a ydyw hyn yn annghyfiawn neu yn anwladgar? Dyfrheir Lerpwl, mewn ystyr gelf- yddydol, o Gymru, ond nid ar draul Cymru nac er niwed i Gymru. Ond o'r tu arall, y mae Llyn Llanwddyn, a wnaed ar draul pobl Lerpwl, o werth, neu o leiaf dylai fod, o werth mawr i Gymru. Dylai atal gorlifiadau dinystriol y Fyrnwy a'r Hafren. Beth fydd dylanwad y cynllun sydd gan Birmingham nis gwn. Credwyf nad oes un sail i gredu y bydd i'r cynllun gael ei gymeradwyo gan y Senedd os bydd yn niweidiol i Gymru. Gwneud y cri o Gymru i'r Cymry' yn wawd fyddai codi eri am gadw dyfroedd Cymru yn y Dywysogaeth. Gwna y Cynghorau Sirol yn hollol yn eu lie wrth hawlio i Gymru gael ei digolledu." Syr Hussey-Vivian, A.S., a ysgrifenai: Dy- rnunwyf ddweyd y dylai hawliau Cymru gael eu gwylio yn fanwl gan adranau yn sicrhau iddynt, nid yn unig yn bresenol ond hefyd am y dyfodol, gymaint 0 ddwfr ag a fyddo arnynt eisiau. Nid wyf fi yn barod i fyned i'r eithafion o wrthod i dref yn Lloegr yr hyn na fydd ei eisiau ar Gymru, a chredwyf y byddai ceisio gosod i fynu y fath gi yn y preseb' o egwyddor yn rhwym o wneud y niwed mwyaf i'r achos Cymreig." Mr. A. J. Williams, A.S.,a :ysgrifenai Dy lai y rhai a gynrychiolant y gwahanol siroedd yn y eVnghorau wrthwynebu i'r dwfr gael ei gymeryd, as na ellir dangos yn glir na fydd yn un niwed i'r ardaloedd hyny. Ac ni ddylid ei ganiatau ar un eyfrif heb ad-daliad am y frsint, nid yn unig i'r ychydig o dirfeddianwyr, ond hefyd i'r cyhoedd." Yr Anrhyd. G. T. Kenyon, A.S., a ysgrifenai:— Wrth feddwl am boblogaeth luosog rhai rhanau o Ogledd a Deheudir Cymru nid wyf yn credu fod y rhybudd yn rhy fuan. Dylai Aelodau Seneddol 'lVylio mesuraa fyddo yn amcanu tynu dwfr o Gymru."

Y "CANU YN YR AWYR." AM yr hen gred swynol hon, y soniasom am dani yn ein rhifvn diweddaf, diau ei bod yn dra chyffredinol yn Nghymru hyd o fewn oes neu ddwy yn ol. Dy- wed Mr Owen Jones, un o fkenuriaid y M.C., Sea- combe, y byddai hen grefyddwyr Mon, pan eedd ef yn fachgenyn, yn tystio iddynt glywed y miwsig awyrol amryw weithiau. Ac yn hanes Yr hynod William Ellis, Maen- twrog," dywedir: "Byddai yn myfyrio llawer ar y byd ysprydol a'i breswylwyr. Soniai am yr angylion da a drwg fel pe buasent ei gymydogion agosaf. Rhoddai rhai yn ei erbyn ei fod yn ofer- goelus, gan y byddai yn rhoddi coel ar freuddwyd- ion, ymddangosiad ysprydion, a gweinidogaeth an- gylion. Dywedai wrth bregethwr unwaith, pan yn ymddyddan ar hyn, Y mae yr angylion yn ymladd llawer drosom i gadw y cythreuliaid rhag ein riiweidio. Y mae yn swydd ddigon sal iddynt hefyd, a ninnau yn rhai mor ddrwg.' Gofynai y pregethwr, 'A ydych yn meddwl eu bod yn dyfod i'n byd ni o gwbl?' 'Oydynt,' ebe yntau, 'ac y mae guard ohonynt yn dyfod i nol pob dyn duwiol. Daethant i nol Richard Jones o'r Wern dipyn bach yn rhy fuan, yr oedd o heb fod yn hollol barod. Darfu iddynt hwythau ganu penill uwch ben y ty, i aros iddo fod yn barod, ond 'doedd neb yn deall y geiriau na'r don ychwaith iaith a thon y nefoedd oeddynt.' Yr oedd rhai o'r cymydogion yn dweyd fod swn canu nefolaidd uwchben Rhosigor-y ty lie y bu Richard Jones farw ynddo ychydig amser cyn iddo ehedeg ymaith a dyma ydoedd esponiad William Ellis arno." Chwanega yr awdwr, y diweddar Barch Griffith Williams, Talsarnau :—" Y mae cymaint a hyn beth bynag i'w ddweyd dros ei olygiad y mae angylion yn medru canu yn dda, ac y maent yn llawenhau pan y mae un pechadur yn edifarhau; ac os ydynt yn llawenhau pan y mae y gwaith da yn cael ei ddechreu, y mae yn ddigon naturiol meddwl fod y llawenydd hwnw yn troi yn gan orfoleddus pan y mae y gwaith da hwnw yn cael ei orphen. Pa un ai William Ellis oedd yn credu gormod, ai y lluaws sydd yn credu rhy ychydig am y bodau ysprydol hyn, gadawn i'r darllenydd benderfynu."

-:0:- BIRKENHEAD. "CHWEDLONIAETH Y CYMRY." DYNA ydoedd testyn darlith odidog gan y Proff. J. E. Lloyd, M.A., yn Festri Parkfield, nos Lun ddiweddaf. Pe gwybuasid yn gyntmai "Chwedlau fuasai'r testyn, diau y cawsid cynulliad llawer lluosocach. Dangosai y darlithydd dysgedig, oddi- wrth darddiad a defnyddiad y geiriau, mai lied lac ydoedd syniad ein henafiaid am y gwahaniaeth rhwng chwedl-story, a hanes-history; ac mai dyna'r paham fod cymaint o'r elfen chwedlonol wedi ei drosglwyddo i hanesiaeth Gymreig. Drwy ei chwedloniaeth yr oedd y Cymro wedi dyfod yn adnabyddus i'r byd. Nid oedd y Sais yn debyg o fenthyca cyfreithiau Hywel Dda; a thra byddai Shakespeare ganddo, ni ddeuai ar ein gofyn am farddoniaeth ond > r oedd ei feirdd a'i nofelwyr penaf wedi gwneuthur defnydd helaeth o'n chwedloniaeth; ac yr oedd dylanwad y Cymro yn y cyfeiriad hwn i'w weled ar lenyddiaeth pob cenedl yn Ewrop. Yr oedd yn anhawdd penderfynn oedran llawer o'r chwedlau. Yr oedd rhai ohonynt yn hynach na dim a feddwn fel cenedl-yn hyn na'n gwareiddiad, yn hyn na'n crefydd. (1) Chwedlau am dduwiau a gwroniaid. Dyfynodd amryw ddarnau o'r Mabinogion i ddangos dewiniaeth a phrydferthwch y chwedlau hyn; ac fod pedair Mab- inog-Math fab Mathonwy, Branwen ferch Llyr, Manawyddan ab Llyr, a Pwyll pendefig Dyfed, mewn gwirionedd yn bedair cainc o un Fabinog Nid oedd air o son am Arthur yn y rhai hyn, ac yr oeddynt yn ffrwyth dychymyg y Gwyddel a drigianai gynt mewn parthau o Wynedd, Powys, a Dyfed, cyn ayfoJiad y Brython. Gwron hollol Frythonig ydoedd Arthur a thrwy gyfrwng y Normaniaid, y teithwyr diflino, trosglwyddwyd ei enw i bedwar ban byd ac yr oedd son am y Ford Gron yn cyr- haedd o Arabia yn y Dwyrain hy.l Iceland yn y Gogledd. (2) Chwedlau hanesyddol:—Fel yr oedd amser yn eu pellhau oddiwrthym, yr oedd cymer- iadau anwyliaid y genedl-megys Llewelyn ab Gruffydd ac Owen Glyndwr—yn cael eu haddurno a chwedlau prydferth, ond heb nemawr sail hanes- yddol iddynt. Yr oedd chwedl gyffelyb i'r eiddo Llewelyn a'i gi i'w chael yn mhob gwlad ag iddi lenyddiaeth. (3) Chwedlau am ysbrydion, tylwyth teg, &c. Yr oedd y rhai hyn cyn hyned a'r chwedl. au am y duwiau a thra y darfu i Gristionogaeth ymlid ymaith y duwiau mawrion, yr oedd yn fil. waith mwy anhawdd diorseddu yr ysbrydion bych- ain, ac fe lynodd y gred mewn bwganod ar geffylau gwynion, tylwyth teg yn dawnsio ar loergan Ileuad, gwrach y rhibyn, ffynonydd rhinweddol, cwn annwn ysgethrin, &c., hyd ein dyddiau ni. (4) Chwedlau yr Aelwyd Adroddodd amryw o gasgliad Glasynys yn Nghymru Fu i ddangos tlysni a choethder y dosbarth hwn; ond bu gorfed gadael (5) y Chwedlau Llenyddol hyd rhyw dro eto. Swydd y bardd ydoedd adrodd chwedlau neu ystoriau wedi bod ar hyd y canrifoedd ond yn yr unfed ganrif ar bumtheg, pan drodd boneddigion Cymru i siarad Saesneg, collodd yntau ei le yn y llys a'r palas, a gyrwyd ef i ganu ac adrodd ar ei fwyd ei hun. Dyma ydoedd gwir gyflafan y beirdd. Darlith ddyddorol, lawn o awgrymiadau am werth a phwysigrwydd y rhan hwn o lenyddiaeth ein gwlad; ac wedi cynyg gan Mr G. Rees, ac eilio gan frawd arall o'r gymdeithas, pasiwyd pleidlais gynhes o ddiolchgarwch i Proffeswr Lloyd am dani. CENHADAETH TUNNEL ROAD. Cynaliwyd cyfarfod blynyddol y Genhadaeth hon yn Ysgoldy Parkfield, nos Fercher, Rhagfyr 16. Yn y prydnawn, rhoddwyd gwledd i fynychwyr yr Ys- tafell Genadol; ac yn yr hwyr, diddanwyd hwy Go chaneuon ac adroddiadau gan Gor Meibion Park- field, Miss May Wayman, Mr a Mrs Llew Wynne, Mri T. G. Morris, Richard Parry, Owen Williams, a Cromwell Miss M. Richards yn cyfeilio. Syndod gymaint o Gymry sydd wedi syrthio i byllau isel yn ein tref-o fewn ergyd careg i bob capel Cymreig y maeugeiniau ohonynt yn dihoeni mewn tlodl a llygredigaeth, ac ami i Lefiad duwiolfrydig yn pasio heibio i'w haneddau heb estyn llaw o ymwared iddynt. Ond y mae caredigion y genhadaeth hon yn gwneud ymdrech deg i enill eu cydgenedl yn o 1 gymdeithas ac i grefydd; a hyfryd yw gweled yr ymdrechion yn cael eu bendithio a lIwyddlant-y gynulleidfa yn lluosogi, ac o'r diwedd Ysgol Sab- bothol wedi ei sefydlu ar foreu Sul, lie gwelir dwsin- iau o "arabiaid" Cymreig yn cael eu parotoi i redeg gyrfa o barch ac uniondeb. Rhwydd hynt l r band o ffyddloniaid hyn a gobeithio yr agorir calon y fam-eglwys yn Mharkfield i'w cynorthwyo i gael ystafell eangach, a hono yn eiddo iddynt eu hunain.

Y DIWEDDAR MR. RICHARD OWEN, YR "ARCHITECT DRWG genym orfod cofnodi marwolaeth ein cyd-ddinesydd parchus, Mr. Richard Owen, yr hyn a gymerodd le yn ei breswylfod, Rhianva, Anfield Road, ddydd Ian, Rhag. 24. Dichon nad oedd Gymro yn Lerpwl mor adnabyddus i bob dosbarth a cbenedl ag efe ac er y sylwai amryw o'r rhai na fyddent yn ei weled yn fynych ei fod yn gwywo er's dwy neu dair blynedd- rhyw afiechyd yn difa gwraidd ei nerth-parodd y newydd am ei farwolaeth syndod i bawb, a galar i'w luaws cyfeillion. Trodd yr afiechyd hwnw allan yn ddolur y gareg, ac er cael gwas- anaeth physigwyr goreu'r ddinas, ac iddo fyned tan driniaeth lawfeddygol ddwywaith, methodd pob ymgais i estyn yr eiuioes, a bu ein cyd- wladwr hynaws farw'n dawel, ymroddgar a chrediniol, am saith o'r gloch fore y diwrnod cyn y Nadolig. "0 flaen yr Wyl, fel hyn 'r aeth." Ganwyd Mr. Owen yn Plas Bel, Fourcrosses, sir Gaernarfon, yn 1831. Saer oedd Griffith Owen, ei dad, ac i'r alwedigaeth hono, gyda'i dad, y dygwyd yntau i fynu. Cangen oedd yr Oweniaid hyn o'r un cyff a theulu Syr Hugh Owen, Llundain. Yn ugain oed, daeth i Lerpwl, a bu am rai blynyddau yn gwasanaethu fel fore- man a chlerc i Mr. John Jones, adeiladydd, Spencer Street, Everton, gwr o'r un wlad ag yntau a phan ymfudodd Mr. Jones i'r America aeth Mr. Uwen i swyddfa Mri. Williams a Jones, Castle Street, ffirm, y pryd hwnw, oedd yn gwneud masnach helaeth mewn prynu tir a'i wertbu i adeiladwyr. Ei brif waith yma ydoedd mesur tir, tynu cynlluniau, &c. Ar ei ddyfod- iad i Lerpwl, penderfynodd arfer pob moddion er diwyllio ei feddwl, megys mynychu ysgol nos yn rheolaidd, a darllen glynodd yn ddyfal wrth Lyn am flynyddau a dyma pa fodd y gallodd, tra heb fanteision addysg ond rhai cyffredin y pentref gwledig, ymgymeryd & dyledswyddau yr oedd gofyn cryn ysgolheigdod at eu cyflawni. Yn 1862, dechreuodd fel architect ar ei gyfrifoldeb ei hun ac yn fuan, prynodd Eglwys Rose Place dir yn Fitzclarence Street (Clarence Street y pryd hwnw), i adeiladu arno eu capel newydd. Gwa- hoddwyd yr archadeiladydd ieuanc, yn mysg eraill, i ddanfon cynllun o'r adeilad ar wedi ystyriaeth hir, ei gynlluniau ef a fabwysiadwyd. Fe gydneb- ydd pawb mai doeth y gwnaeth y pwyllgor, canys nid oes yn Lerpwl addoldy mwy cysurus na hwn- y cyntaf a godwyd ar blan Mr. Richard Owen. Agorwyd y capel yn mis Mawrth, 1864 ac yr ydym yn cofio yn dda am erthygl faith a dyddorol a ysgrifenodd "Gohebydd Llundain" i'r Faner ar yr amgylchiad, yn mawr ganmol y portread, ac yn prophwydo i'r cynllunydd ddyfodol dysglaer. Diau i gymeradwyaeth uchely' 'Gohebydd"fod o gryn help i'r Cymro ieuanc ar gychwyniad ei yrfa fel architect capelau a chlywsom ef ei hun yn dweyd yn ddi- weddar am garedigrwydd y Town Councillor, Mr. Wm. Williams (Edge Lane wedi hyny), yr hwn a fu yn gefnogydd ac yn gyfaill calon iddo y pryd hyny a thra fu byw. Fel y profwyd wedi hyny, dechreuodd Mr. Owen ar adeg hynod o fanteisiol-disgynasai ar y pryd ysbryd ail adeiladu addoldai yn rymus ar dref a gwlad, ar Gymru yn arbenig ac, fel y gwyddis, syrthiodd iddo ef gyfran helaeth o'r gwaith o'u portreadu. Cafodd y fraint o gynllunio 250 o gapelau, ac y mae ol ei fedr a'i gelfyddyd yn addurno Cymru o Amlwch i Dyddewi, heblaw amryw eraill sydd yn Lerpwl a rhanau eraill o Loegr. Ei ar- wyddair bob amser gyda'i holl gynlluniau ydoedd Cysur yn nghyntaf, celfyddyd yn ail-yr ymarferol yn hytrach na'r gorwych. Yn y cyfamser hefyd, cymerodd adfywiad neill- duol le yn y fasnach o godi tai yn Lerpwl a phar- haodd am dros ugain mlynedd. Dechreuodd Mri D. Roberts, Son, and Co., brynu darnau mawrion o dir mewn gwahanol ranau o'r dref, ei ddrenio, a'i drefnu yn heolydd, ac yna ei werthu i adeiladwyr a Mr. Owen oedd yn gweithredu fel surveyor i'r ffirm er's llawer o flynyddau, yr hyn a fu yn gyn- orthwy pwysig iddo yn mhob ystyr. Efe a gynilun- iodd iddynt yr adeilad hardd o swyddfeydd sydd yn Dale Street; yn nghyda phlas Mr. John Roberts, A.S.—Bryngwenallt, ger Abergele. Yn ddiweddar, yr oedd yr adeiladau ar Etifeddiaeth Gladstone yn Hawarden wedi eu rhoddi tan ei ofal. Trwy y profiad maith a gafodd, a'i ddawn gyuhenid, safai ei farn parth dosraniad a darpariad tir at adeiladu arno yn uwch bron na'r eiddo undyn arall yn y ddiaas lioii ac yr oedd yn awdurdod dianmheuol ar y Municipal Building Act- Galwyd am ei wasan- aeth gan y Corporation i osod allan Kensington Fields ar gyfer adeiladu arnynt; a phan geisiai Corphoraeth Lerpwl,ddwy flynedd yn ol, eangu ter- fynau y Fwrdeisdref, efe oedd un o'r tystion pwysicaf a alwyd gerbron Pwyllgor Ty y Cyffredin ar y mater. Yr oedd Mr Owen yn ddarllenwr mawr ar hyd ei oes. Heblaw llyfrau yn dal cysylltiad a'i alwedig- aeth, yr oedd yn dra hyddysg mewn hanes-hanes ei wlad ei hun yn enwedig-ei harwyr, ei beirdd a'i phregethwyr, a gailai adrodd miloedd o ddy wed- iadau pert a hanesion hynod am yr hen bobl. Cymerai ddyddordeb yn mhob symudiad a dueddai i ddyrchafu ei wlad a'i genedl. Yr oedd yn aelod blaenllaW o Bwyllgor Eisteddfod |.Genedlaethol Lerpwl, 1884; ac yn ol ei gynllun ef y trefnwyd y babell ysblynydd yn yr Haymarket. Yr oedd hefyd yn aelod o'r Gymdeithas Genedla- thol Gymreig er ei sefydliad wyth mlynedd yn ol a bu yn gadeirydd fwy nag unwaith yn ei chyfarfodydd. Galiasai ambell un dyeithr dybied oddiwrth ei ym- adroddion sydyn, dihoced, a chwta ambell waith, mai dyn o dymher chwerw ydoedd ond wrth ym- gydnabyddu ag ef, gwelai yn fuan eigairgytneriadj a bod gan lefarydd yr ambell air eras, galon dyner iawn a llaw dra haelionus. Edrycher ar y rhestrau, a gwelir ei enw fel cyfranwr at bron bob achos daionus ac y mae genym reswm dros ddweyd fod ei gyfraniadau annghyhoedd yn llawer lluosocach a haelach fyth. Yr olaf oedd ei lioff ddull ef o "roi," hyn sydd yn gwneud ei enw ur' r beraroglus. Yr oedd ganddo allu mawr i wneud arian, a chalon rhy fawr i'w cybydda. Yr hyn a loddodd, a'r hyn a arbedodd ar gyfer ei deulu, cynyrch ei fedr dian- mheuol a'i ddiwydrwydd diorphwys ef ei hun oeddynt. Bu yn aelod ffyddlon a diargyhoedd gyda'r Methodistiaid yn Rose Place a Fitzclarence Street er pan ddaeth i Lerpwl, oddigerth y byr amser y bu, pan ddaeth gyntaf i'r dref, yn aelod yn Mulberry Street. Fel athraw yn yr Ysgol Sul anhawdd oedd cael ei well; ac yn mhob cylch arall y penodwyd ef iddo, efe a'i ilanwai i foddlonrwydd cyffredinol. Yr oedd cartref yn gartref i Mr. Richard Owen. Y ty hardd a adeiladodd ef iddo ei hun rai blyn- yddoedd yn ol, ar y llecyn hyfryd yn gwynebu ar Bare Stanley, oedd y ty dedwyddaf gf nddo ef yn y byd. Yr oedd wrth fodd ei galon yn mynwes ei deulu. Yn 1858 yr aeth yn wr priod, trwy gy- meryd yn gydmar bywyd Miss Roberts, merch Mr. Hugh Roberts, Bryn Meirion, Llanfairfechan, yr hon sydd yn awr yn galaru ei cholled fawr. Mae o deulu yn aros hefyd bum' merch, un o ba rai sydd yn briod a Dr. W. Vaughan Roberts, Blaenau Ffes- tiniog; ac un mab, Mr Hugh Owen, yr hwn sydd wedi bod yn cynorthwyo ei dad bellach er's 16 mlynedd, ac yr ydym yn deall yn bwriadu dwyn yr alwedigaeth yn mlaen. Cymerodd y cynhebrwng le yn Nghladdfa Anfield, ddydd Llun. Daeth tua 600 yn nghyd, a gwein- yddid yn y capel ac wrth lan y bedd yu dra etfeith- iol gan y Parchn. John Hughes, M.A., yn nghyda'r Parchn. G. Ellis, M.A., ac O. Owens. Yr oedd y perthynasau canlynol yn bresenoi :-Mr. Hugh Owen (mab) Dr. Vaughan Roberts, Ffestii.iog (mab-yn-ughyfraith) Mri. Wm. Owen a John Owen (neioedd); Mri. R. Griffith, R. Roberts, a John Jones (brodyr-yn-nghyfraith) a'r Parch. E. Griffith, Meifod (cefnder). Gwelsom hefyd yn bresenol y gweinidogion a ganlyn Parchn. J. Thomas, D. D., W. Jones(W.), James Davies, M.A., Owen Lloyd Davies, D. Lloyd Jones (Llandinam), D. Williams, Wm. Jones (David Street), E. J. Evans, 0. J. Owen, M.A., H. Roberts, T. G. Owen, B.A- (Walton Breck), J. Jenkins, Walter Bathgate. Hefyd: Mri. John Roberts, A.S., J. Herbert Roberts, Y.H., David Hughes, Y.H., Robert Roberts, W. Patton, Jonathan Parry, W. Price Jones, A. T. Davies, David Jones, William Venmore, J. Williams, Ellis Jones, J. J. Williams, H. E. Williams, J. R. Pritchard, E. Lloyd, Wm. Evans, Y. H., Daniel Lloyd, Wm. Evans, James Venmore, O. H. Owen, G. C. Owen, John Davies, D. Davies, E. Griffith, J. Williams (Moss Bank), Wm. Jones (Balliol Road), Griffith Thomas, W. Davies, Lloyd Jones, A. Duncanson (deputy water engineer), 0. Hughes, W. Tomkinson, T. Merk-alf, Vaughan, Hart, Chappell, Mooney, Saddler, &e. Y r oedd trefn y gladdedigaeth wedi ei ymddiried i Mri. Griffiths a Davies, Scotland Road a than ofal personol Mr. E. Griffiths, dygwyd pobpeth yn mlaen yn dra gweddus.

O TRYCHINEB YN RHOSCOLYN. TUA dau a'r gloch bore ddydd Nadolig, tjrodd tin dinystriol allan yn ffermdy Penybryn, Rhoscolyn, tua thair milldir o Gaergybi, trwy yr hwn y collodd un dyn ei fywyd. Yr oedd yn cysgu yn y ty y noson hono dri brawd, a gwraig a phlentyn un o'r brodyr. Pan ddeallwyd fod y ty ar dan, diangodd y brawd priod, yn nghyda'i wraig a'i blentyn, allan trwy ffenestr gefn tra y cyrchodd y ddau frawd arall at ddrws y ffrynt; ond yn anffodus syrthiodd un ohonynt cyn ei gyrhaedd, a chafwyd hyd i'w gorph yn hwyrach ar y dydd wedi llosgi yn lludw. Llosgwyd pobpeth yn y ty nes oedd ei furiau yn gwbl foelion. 0 drugaredd, chwythai'r gwynt o'r gorllewin, onide buasai'r ydlan a'r tai allan hefyd wedi eu difrodi. Yr oedd ganddynt, druain, eu rhent yn y ty ar y pryd, mewn nodau'r bane ac aur, ac yn ystod y dydd cafwyd hyd i'r aur yn yr ad- feilion. Enw y brawd a gollodd ei fywyd ydoedd Henry Jones, tua 38 mlwydd oed a gwasanaethai fel prynwr yn siop Mr. Owen Owen, London Road, Lerpwl. Rhoddodd y cymydogion bob help a charedigrwydd i'r teulu anffodus yn eu hadfyd. Deallwn fod Mr Henry Jones wedi gadael gwasan- aeth Mri Owen er's wyth mlynedd ac mai gartref yn amaethu yr ydoedd er's rhai blynyddau.

Cyfarfod Llenvddol Caernarfon. DDYDD Sadwrn, cynaliwyd cyfarfod llenyddol y Bedyddwyr, yn y Pavilion. Llvwyddid gan y Maer, Mr. John Davies (Gwyneddon), y Milwriad Ruck (Prifgwnstabl sir Gaernarfon), a Mr. Griffith Jones, Bootle. Arweiniwydgan Mr. W. T. Samuel, Aber- tawe ac yn mysg y prif gantorion, yr oedd Miss Sissie Davies (Bootle), Miss Bertha Burgess,R. A.M., Mr. Ashley Thomas (Eglwys Gadeiriol Salford), a Mr. J. W. Jones (Tenorydd Peris). Enillwyd y prif wobrwyon fel y canlyn Traethawd, "John Penri," Deiniol Vychan, Bethesda. Testyn y Gadair—Pryddest, "Gofid," Mr. Nicholson Jones, Caergybi, myfyriwr yn Ngholeg yr Annibynwyr, Aberhonddu. Y Brif Gystadleuaeth Gorawl, "Awn a medd- ianwn y wlad;" gwobr, 20 gini a llawffon (rhodd Cwmpeini Cerddorol Gogledd Cymru). Canodd y corau canlynolAbergele (arweinydd, Mr. O. Jones); Tanygrisiau, Ffestiniog (Mr. W. M. Ro- berts) a Bethesda (Mr. Pennant Evans). Dyfarn- odd y beirniad (Mr. D. Emlyn Evans) gor Bethesda yn fuddugol. Rhanwyd y wobr i gorau y plant rhwng plant capeli Salem a Chaersalem. Enillodd seindorf bres y Vaenol, yr unig ymgeis- ydd, am chwareu Selections from Wagner." Yr oedd y cyfarfod yn Ilwyddiant mawr.

-0.- Mr. T. Hughes, o Borthaethwy, a ddewiswyd yn glerc Gwarcheidwaid Undeb sir Fon, yn lie y diweddar Mr. George Hughes.

I For Breakfast, Dinner and {Supper, use only Ambrose' Cocoas. Ambrose' Cocoas.