Y Cymro

Cohebiaethau. OYMRY YN RHANEDIG. SYR,—Y mae golygvdd un o'ch cyfoesolion yn cwyno yn dorcalonus oherwydd fod rhai o'n cyd- wladwyr yn Neheubarth Cymru yn meiddio bod yn ddigon annibynol i anwybyddu y symudiad ertbyl aidd a adnabyddir wrth yr enw "Cynghrair Rhyddfrydig Cenedlaethol Cymru Fydd," ac am eu bod yn glynu wrth eu hen gyaghrair, ac apelia mewn ton lesmeirioi am fwy o undeb. Ai nid gonestach a mwy gwynebagored a tuasai iddo gyd- nabod mai symudiad anymarferol as erthylaidd yw y symudiad newydd ? Cwyna fod gormod o duedd yn mhawb i fod yn geffyl blaen ond y mae yn amlwg mai ei ddirgel gred ef yw nad oes neb i fod yn geffyl blaen ond rhyw ychydig o wyr ieuaiDc di- brofiad ac annghyfarwydd mewn gwir wladlyw- iaeth perthynol i "Gymru Fydd," a phawb arall i'w hanrhydeddu hwynt trwy dywys eu hobi-farch hwy trwy yr heolydd, gan waeddi "Abrec." Pwyntia y golygydd at y sefyllfa y mae annghyd- fod wedi dwyn y Gwyddelod iddo, ac eto y mae efe am i ni efelychu gwladlywiaeth y Gwyddelod mewn anwybyddu y gwahaniaeth sydd rhwng egwyddorion Rhyddfrydig ac egwyddorion Tori- aidd. Myn i ni anwybyddu egwyddorion a dyr- chafu hunaoles (expediency) i'r orsedd yn eu lie. Yr ydym yn ddyledus am y golled o rai o'r seddau Seneddol yn Neheudir Cymru i ymyriad Cymru Fydd. Y mae y drychfeddwl o fod i ni fel cenedl e ymuno mewn un cynghrair cyffredinol yn idea ardderchog ar bapyr, a hoffem weled y drychfeddwl mewn ymarferiad. Ond y mae yn groes in hanian- awd ni fel cenedl, ac hefyd yn anymarferol oher- wydd y draul ddirfawr i'w gario yn mlaen, a ninau y Rhyddfrydwyr mewn oydmaris.eth mor dlawd. Un anhawsder i allu dyfod i gyd-ddealltwriaeth cyffredinol fel Rhyddfrydwyr yw fod y wasg Rydd- frydig yn Nghymru, oddigerth ychydig eithriadau, yn ymarferol gauedig yn erbyn pob gohebydd nad yw yn gallu seinio shibboleth Cymru Fydd. Ym. ddengys fod perchenogion a golygwyr llawer o newyddiaduron wedi eu hud-ddenu trwy gael eu gwneud yn aelodau a swyddogion ar gynghor y cynghrair newydd. Rhyfedd fel y mae rhai o'r newyddiaduron, oeddynt gynt yn bur boblogaidd, wedi ymddirywio, fel y mae y rhai oeddynt gynt yn arwain y cyhoedd, yn eu dyrchafu, ac yn cymedroli dosbarthiadau o'n cenedl fyddent yn dechreu cymeryd cwrs gyfeiliornus ac eithafol, erbyn hyn wedi ymddarostwng i weini i chwaeth isel rhai pobl, ac i wenieithio iddynt, fel y mae y cyfoesolion hyny wedi dyfod erbyn hyn y pethau mwaf glasdwraidd ac amrwd. Gellir gyda golwg ar rai ohonynt ofyn, Pa fodd y tywyllodd yr aur coeth?" Nid ydynt bellach yn maentumio ac | attegu egwyddorion. Camarweiniant y werin trwy eu hadroddiadau o'r hyn sydd yn myned yn mlaen yn Nhreffynon, ac ni roddant yr un awgrym mai gau yw y gwyrthiau honedig rhoddir pob rhwyddineb i'r rhai sydd yn hau cyfeiliornadau ac yn ceisio dadymchwel ffydd ein tadau. Y mae lie i ofni fod yr ysbrydiaeth gonest, diarswyd, a selog dros rin- wedd ac egwyddor, oedd flynyddoedd yn ol yn tanio ac yn gwefreiddio Cymru trwy y wasg, wedi cymeryd ei adenydd. Yn mhellach, y mae dillyn- der a phrydferthwch iaith a dullwedd wedi rhoddi ffordd i lipryndod a brygawthedd. Y mae sefyllfa bresenol rhan o'r wasg Gymreig yn ddigon difrifol i drydanu llwch Ieuaa Gwynedd, Hiraethog, John James Hughes, J. Evans Jones, &c., i fywyd yn ol i wrthdystio, Os ydym am gael,Cymru unol, adnewydder i ni wasg a feiddio sefyll dros egwyddor, serch colli rhai tanysgrifwyr, ac na cheisier efelychu ein brodyr yn yr Ynys WerJd yn eu pethau gwaelaf. SYLWEDYDD. "COURT LEET." SYR,—Gwelais hysbysiad y cynelid Manor Court, Court Barm, Court Leet, and view of Frankpledge, ar yr 28ain o'r mis hwn yn Cemaes M6n. Nid wyf I yn deall beth feddylir wrth y Courts hyn, na pha amcan neu ddyben sydd iddynt. A fyddwch chwi, syr, neu rai o'ch darllenwyr, cystal ag egluro hyn, a theimlaf yn dra diolchgar i chwi. —Ydwyf, &c., UN 0 GEMAES. --0-

Dyffryn Clwyd. DYMA fis Awst—un o blant anwylaf y flwyddyn —wedi ein gadael, ac er fod cryn hiraeth ar ol colli ei wyneb melyn fel lliw afal, ei ruddiau cochion fel gwrid rhosyn, a'i lygad siriol lie chwareuai heul- wen haf, eto wrth iddo ef fyned daeth mis Medi atom gyda ffrwythau toreithiog ar ei ysgwyddau, y grawn addfed yn hulio ei lwybrau, a'r cryman yn crogi wrth ei wregys. Erbyn hyn, mae gwen ar wyneb pob ffermwr yn y Dyffryn, ac y maent yn brasgamu drwy y meusydd gydag asbri newydd yn eu hysbryd, ac am ysbaid, beth bynag, yn gollwng y dirwasgiad amaethyddol dros got, ac yn cael cymhorth i annghofio eu cwyn. Eu gruddfan a droir yn ddiolch, ac wrth weled llafur eu dwylaw dan fendith, y tywysenau yn plygu pen dan bwys y grawn sydd ynddynt, a'r meusydd yn dyferu brasder, y mae eu llygaid yn gloewi a'u calon yn ysgafnhau. Nid oedd prinder testynau i siarad arnynt yn y Dyffryn yr wythnos ddiweddaf. Yn Rhuthyn, pwnc dydd oedd y cyhuddiad ddygwyd yn erbyn Dr William Jones o fod yn feddw ar y lawnt sydd wedi ei gysegru i'r Apostol Pedr. Hona, yr Arolyg- ydd Roberts fod y meddyg bron yn methu sefyll ar ei draed, ac yr oedd yr Heddgeidwad Jones o'r un farn. Dygwyd amryw dystion o'r ochr arall i geisio profi fod y Dr yn sobr, a dywedodd ef ei hun mai math o benysgafnder ddaeth arno i gyfrif am y sefyllfa y gwelwyd ef ynddi gan yr heddgeidwaid. Wedi i'r ynadon ystyried yr achos, hysbysodd Dr Jenkins eu bod wedi penderfynu taflu yr achos allan, ond rhoddodd yr Ynad Lumley ar ddeall nad oeddynt yu unfrydol wedi dyfod i'r penderfyniad hwn. Ddydd Iau, bu disgvblion y diweddar Beacons- field-aeloaau Cynghrair y Friallen-yn mwynhau eu hunain drwy agallu am eu gwrhydri yn yr ethol- iadau diweddar dros y Blaid Undebol. Wrth gwrs gan fod cymaint o wrachod yn bresenol rhaid oedd yfed te, ac oddiwrth yr areithiau Uiprynaidd draddodwyd nid ymddengys fod trwyth y ddeilen hono wedi ychwanegu dim at nerth meddyliol y siaradwyr. Bu'r Capten Wynne Edwards yn rhoddi balm sebonaidd ar friwiau ei bleidwyr siomedig, yn canu molawd Joe Chamberlain, ac yn dweyd wrth bawb oedd yn bresenol am efelychu y Germaniaid, fel pe na fuasai neb yn teilyngu efelychiad yn y wlad hen. Terfynwyd y gweithrediadau trwy ddawnsio, ac fel y dywedai her ffarmwr ddigwyddai fod yno- Yr oedd mwy o nerth yn eu traed nag yn eu heg- wyddorion o lawer iawn." Tra mae'r ffermwyr yn medi ffrwyth eu llafur, y mae caredigion addysg yr ardaloedd hyn yn prysur hau. Gwanwyn yw hi eto ar addysg ganolradd, ond gellir disgwyl ffrwyth toreithiog yn y man, a bydd meddwl Cymru yn gyfoethocach o'i blegyd. Cynaliodd llywodraethwyr Ysgol Ganolradd Din- bych gyfarfod dydd Mawrth er ethol athraw cynor- thwyol. Ymgeisiai amryw am y swydd, ond Mr J Howland, B.A., Coleg y Drindod, Dublin, etholwyd* Bu tafarnwyr yr ardal yn cael eu mesur a'u pwyso yr wythnos ddiweddaf. Ychydig iawn o drwydd- edau wrthodwyd. Yn Rhuthyn ceir tafarn ar gyfer pob 97 o'r boblogaeth yn Llandegla, un ar 2 gyfer pob 83 ac yn Llanfair, nid oes ond un ar gyfer pob 481 o bersonau. Mae hi'n wlypaeh, fe welir, mewn rhai manau na'u gilydd. Yn ynadlys Dinbych, ddydd Gwener, cyhuddwyd Harry Howes a Robert Royles, dau fachgen yn byw yn Mhwll Grawys, o ymosod ar Lloyd Jones, Stryd Henllao, hen wr, trwy daflu ceryg ato a'i niweidio yn dost.—Anfonwvd y bechgyn i garchar am saith niwrnod.—Cafodd John Jones, Pwll- grawys, hefyd ci ddirwyo i Is 6c a'r costau am arfer iaith anweddus. Bu doethion tref Rhuthyn yn eistedd mewn cynghor ddydd Mawrth. Y peth cyntaf ddaeth dan sylw oedd anhwylusdo y trenau, a phender- fynwyd apelio at awdurdodau y reilffyrdd i wella hyn.—Hysbysodd y meddyg fod saith o farwolaethau a chwech o enedigaethau wedi cymeryd lie yn ystod y mis, a darllenodd adroddiad o sefyllfa iechyd y dref. Er ei fod yn cwyno am amryw bethau, rhoddwyd clo clap ar y drafodaeth drwy i'r Maer, (Mr G. F. Byford) ddweyd fod Rhuthyn mor iach ag unrhyw dref arall yn Ngogledd Cymru ae-nftd oedd neb yn marw yno ond o henaint. Bu cwestiwn y dw'r dan sylw, a dechreuodd ferwi tipyn. Penderfynwyd gohirio'r ymdriniaeth arno —Penderfynwyd fod ffair gyflogi a phleser a arferid gynal yn mi8 Mawrth i gael ei chynal rhag- llaw ar y dydd cyn ffair Ebrill.-Bu'r cwestiwn o sefydlu llyfrgell yn y dref dan sylw, a throsglwydd- wyd y mater i Bwyllgor Addysg Gelfydslydo'. -0-

Nodion o'r Ddinas. [Can CWILSYN.] DYMA Gymanfa'r Annibynwyr wrth y drws. Bydd pregethu yn yr holl addoldai Annibynol nos Wener a thrwy ddydd Sul. Ceir amryw weinidogion newydd yn gwasanaethu eleni, ac yn eu plith y Parchn Ben Davies, y bardd coronog o Ystalyfera G. Griffiths, Pentre-estyll, lienor o fri, ac un o fuddugwyr yr Eisteddfod Genedlaethol ddiweddar. Efe yw awdwr y gyfrol ddyddorol hono Emynwyr ac Emynyddiaeth Cymiu.' Beirdd eraill sydd yma yw'r Parehn Machreth Rees, Llundain a Parri Huws, B.D., Ffestiniog. Ceir amryw gewri eraill, fel y gwelir oddiwrth restr mewn colofn arall, yn gweinyddu yn yr wyl. —o— Nos Sadwrn, cynelir y Seiat Fawr. Ceir cyfle yma i weled a gwrando yr holl weinidogion dyeithr. Y llywydd fydd y Parch H. P. Thomas, Birken- head. Nos Lun, bydd cyfarfod i ddathlu Can. mlwyddiant Cymdeithas Genadol Llundain yn nghapel y Tabernacl a nos Fawrth bydd cyfar- fod i sefydlu y Parch S. Roberts, diweddar o'r Nant, Coedpoeth, yn weinidog eglwys weithgar Seacombe. Bydd adroddiad cryno o'r holl gyfar- fodydd yn y rhifyn nesaf. —o— Clywais droion nad yw y Cymry yn nodedig am gefnogi talent eu oydwladwyr. Faint bynag o wir sydd yn hyny, da genyf weled cyfeillion David btreet yn bwriadu rhoddi cefnogaeth i'w horgan- ydd ieuanc gobeithiol, Mr John Jones, Jacob Street, i fyned yn mlaen gyda'i astudiaeth gerdd- orol. Bwriadant gynal cyngherdd nos Fawrth, Hydref 8fed, er budd y cerddor ieuanc sydd wedi eu gwasanaethu mor ffyddlawn er's tro bellach a chan fod datgeiniaid gwych, yn cynwys Cor Meibion Walton, i gymeryd rhan, a'r amcan mor deilwng, gellir disgwyl iddynt gael cefnogaeth dda, a gobeithio y ceir swm da o elw. —o— Tra yn treulio yspaid o seibiant yn Mettwsycoed gyda'i deulu, derbyniodd y Parch William Pierce, gweinidog eglwys Tollington Park, Llundain, hys- bysrwydd fod lladron wedi tori i mewn i'w dy. Fodd bynag, y mae yn ymgysuro yn y ffaith ei fod wedi yswirio ei eiddo yn erbyn lladron, ac felly gwneir y golled i fynu. Mab ydyw'r pregethwr hyawdl i Mr a Mrs Pierce, Holden Street, o'r ddinas hon. -0- Ddydd Iau, ar fwrdd yr agerddlong St. Tudno, eynierodd amgylchiad dyddorol le, sef anrhegu y Capten Owen Lewis ar ei ben blwydd gan y swydd- ogion a'r peirianwyr. Cynwysai'r anrheg charm aur ag arwyddlun y cwmni arno, yn nghyda'r geiriau canlynol Anrhegwyd i'r Capt. Owen Lewis, agerddlong St. Tudno, gan y swyddogion a'r peir- ianwyr, fel arwydd o barch ac edmygedd, Tymhor 1895." —o— Ychydig o gapteniaid sydd mor adnabyddus ag yw'r Capten Lewis. Adwaenir ei wyneb gan fil- oedd sydd wedi ieithio i Ogledd Cymru yn agerdd- longau y Cwmni, a chyfrifir ef yn un o'r rhai medr- usaf vn ei alwedigaeth. Yn 1881 gwnaed ef yn g tpten y Bonnie Doon, wed'yn bu'n rheoli y Bonnie Princess hyd 1886, pan gymerodd ofal y Queen Victoria a foriai rhwng Lerpwl ac Ynys Manaw, ac yn 1890 dechreuodd ar ei waith fel capten y St. Tudno. Y mae ei orchwyl wedi bod ar y dyfroedd dyfnion am 44 mlynedd. —o — Ddydd Sadwrn nesaf agorir Pare Adloniadol Wavertree, a roddwyd i'r ddinas gan foneddwr an- adnabyddus. Rhoddir gwledd i ganoedd o blant yr ysgolion dyddiol, a bydd chwareuon, seindyrf, a llu o seremoniau i ddifyru y gwyddiodolion. —o— Bwriedir gwario 15,000p at helaethu'.c ysbytty yn Netherfield Road. o Ddyddiau Sul a Llun, agorwyd capel newydd y

O'r De. UN o siroedd prydferthaf Cymru yw sir Frych- einiog, y debyca iddi yn y North, greda i, yw sir Ddinbych gyda Haw, gailesid hefyd gyffelybu sir Forganwg a sir Gaernarfon mewn llawer o bethau, ond fod gan yr olaf ei Gwyddfa fawr nid anhebyg iawn ychwaith yw Aberteifi a Meirionydd Byddai cyffelybu'r siroedd yn orchwyl dyddorol. Ond son oeddwn am Frych- einiog—unir ynddi'r mynydd uchel a'r dyffryn isel gyda'r ucheldir bryniog, fel y Foel Famau, Dyfiryn Clwyd, a bryniau lal yn Ninbych. Daw ymweiwyr yn lluoedd i Frycbeiniog eleni, ac yn eu plith hysbysir fod y Parch Thomas Spurgeon, Llundain, gweinidog y Tabernacl. Nid oes gwell rhanau yn Nghymru i'r lluddedig ei feddwl gael adgyfnerthiad. -0- Wrth droi dail rhyw newyddiadur yn ddi- weddar gwelais gan briodasol i'r Parch J. Bron- liwyn Davies. Taibirion, a'i briod. Gwyddwn am y briodas o'r blaen, a gwyddwn fod hyny yn un o ddigwyddiadau pwysicaf y ganrif, a dechrenais ddarllen y gân gyrJa bIas. Can felus, felns, felus (chwedl yr Archdderwydd), ac, wrth gwrs. ar y diwedd 'roedd enw'r awdwr. A phwy feddyliech ? Dr. Probert, Pentre awdwr yr Esboniadau ar y Rhufeiniaid a'r Epbesiaid. Fidryched y beirdd at eu llawryfau. Mae'n amlwg fod gan Dr. Probert awen, ond yn unig fod yn rhaid cael digwyddiadau eithriadol i'w rhoi ar ddihun. Enillodd rhyw Ddoctor gadair yn sir Aberteifi yn ddiweddar wn i ddim beth sydd i'w wneud os yw y doctoriaid o bob math yn troi yn feirdd. Dywedir am y diweddar Ddr. Edwards o'r Bala ei fod yn fwy tueddol i ym- ffrostio yn ei farddoniaetb na dim arall a ysgrif- enodd erioed. Synwn i ddim na fydd Dr. Probert yn yr un camwedd yn fuan os ydyw am barhau. —o— Ysgrif ddyddorol, finiog, amserol ydyw'r ys- grif arweiniol yn Seren Cymru am yr wythnos ddiweddaf. Nid oes flewyn ar yr ysgrifell, ac er yn llvm iawn, nid oes finegr yn yr inc. Byddai gwasgaru ambell i ysgrif fel hon i'r cyn- ulleidfaoedd yn sicr o fod yn fendith. Ei tbestyn yw Lladd y Prophwydi." Ac mae'n debyg mai'r golygydd galluog yw ei hawdwr. -0- Un o helyntion y Darian mewn ystyr len- yddol y dyddiau hyn ydyw belynt yr ail oreu yn Llauelli. Dyry restr o'r ail oreu ar wahanol destynau, a cban fod y rhestr yn un go ddy ddorol dyma hi :-Yr ail ar y Goron y Parch R. R. Morris, Ffestiniog y Libretto, Dr. Gurnos Jones y cywydd, Morleisfab y deuddeg englyn, Pedrog y myfyrdaitb, Ap Ionawr. Felly'n wir. -0- Dyma englyn i'r Bywydfad ag yr awgryma'r un ysgrifenydd ei fod ar un adeg o'i fywyd yn go agos i'r un buddugol:— Goruwch aig, dyngarweh yw,-a gwibiol Fad gobaith uwch distryw Gwaredydd beiddgar ydyw, 0 ddiluw'r bedd hawlia'r byw. -0- Mae'r Caniedydd Cynulleidfaol, sef llyfr emynau newydd yr Annibynwyr, bellach wedi ei gyhoeddi ac yn cael ei wasgaru yn gyflym dros y wlad. Ceir ynddo lawer o newydd-deb tonau ac emynau. Nid oes yr un llyfr emynau yn cynwys cymaint o gynyrchion awduron byw. Pa faint o'r emynau a'r tonau fydd yn byw yn nghalon y werin sydd gwestiwn nad oes ond arnser a'l hetyb yn effeithiol. -0- Yn Llandebie pwy nos cafwyd darlith odidog gan y Parch Elwyn Thomas, ei destyn oedd "Deng mlynedd yn Llunden." 'Roedd dros uoain o bregethwyr yn bresenol, a dim ond dweyd fod y lie a nodwyd wedi ei leoli y drws nesa i'r Gwynfryn ni raid dweyd o ba le y deuai yr holl bregethwyr. Fe faddeua W. Wyn i fi am ddod mor agos i'w dý i gasglu newyddion. —o— Cynaliwyd cyfarfod ymadawol brwdfrydig yn Merthyr i'r Parch D. C. Edwards a'i briod. Cyflwynwyd y llestri te a choffi i Mrs Edwards, ac nis gellir nemor ddim sydd yn fwy cymhwys i wraig, a chyflwynwyd bookcase godidog i Mr Edwards—beth arall mwy priodol allesid roddi iddo yntau. Bendith fo ar y naill a'r llall. Tra- ddododd Mr Edwards ei bregetb ymadawol nos Sul diweddaf. SOUTHMAN. -:0:-

Mr Herbert Roberts, A.S,, a'r Ysgol Sul. DDYDD Mercher, bu aelodau holl ysgolion Sul Abergele yn mwynhau eu hunain yn Tanrallt, palas Mr J. Herbert Roberts, A.S., yr hwn oedd wedi eu gwahodd ac yn estyn croesaw calon iddynt. Mewn anerchiad byr, dywedai Mr Herbert Roberts nad oedd dim yn rhoddi cymaint mwynhad iddo a threulio diwrnod gyda rhai yr oedd wedi byw yn eu plith ar hyd ei oes. Dymunai ddatgan gobaith y byddai i'r plant oedd yn bresenol dyfu i fynu yn ddynion a merchel da, ac y deuent yn ddinasyddion defnyddiol. Gyda manteision presenol addysg, yr oedd llwybr cynydd yn agored iddynt oil yn ddi- wahaniaeth. Apeliai atynt i fod yn bur i'w gwlad, ac i wneud rhywbeth er hyrwyddo a gwella Cymru. Hyderai weled Abergele yn cynyrchu dynion a wnaent enw iddynt eu hunain yn y byd meddyliol. Da oedd ganddo eu cyfarfod fel plant yr Ysgol Sul, ac wedi'r cyfan yr Ysgol Sul oedd Prifysgol Cymru. Argymhellai hwynt i barhau yn aelodau ffyddlawn ohoni. Yn mhob ysgol arall elent yn rhy hen i ddysgu, ond yn yr ysgol Sul parhaent i gynull gwybodaeth po hynaf yr eleut. Tra yn manteisio ar bob addysg arall, dymunai arnynt barhau i fyfyrio'r Beibl a duwinyddiaeth, oblegyd wrth fod yn ffyddlawn i wirioneddau sylfaenol eu crefydd y gallent yn unig ddisgwyl am lwydd yn y byd hwn a dedwyddwch tragwyddol yn y nesat.-Wedihyn, eisteddodd oddeutu 800 wrth y byrddau llawn a threuliwyd y gweddill o'r dydd i ddifyru eu hunain. Diolchwyd i Mr a Mrs Roberts am eu caredigrwydd ar gynygiad y Parch Francis Jones, ac eiliwyd gan y Parch Humphrey Lloyd, y curad.

Boneddwr mewn Helbul yn Rhyl. YN ynadlys Rhyl ddydd Llun, cyhuddwyd Wil- liam Henry Wright, boneddwr o Birkenhead, o ymosod ar Captain Clarke, o Westty'r Foryd. Oddiwrth y tystiolaethau, ymddengys fod y cy- huddedig wedi achosi cynhwrf yn y gwestty droion, a'r wythnos ddiweddaf gwysiwyd ef am ddau drosedd gyflawnodd yno. Nos Sad wrn aeth i'r gwestty yn feddw, a gwrthododd fyned allan. Cymerodd botel o wirod o'i logell, ac wedi yfed ohoni malodd hi ar lawr a thorodd ddwy ffenestr. Hefyd tarawodd C-Iptain Clarke yn ei lygad. Gan fod y boneddwr anfoneddigaidd wedi bod ger- bron y llys droion o'r blaen, dedfrydwyd ef i gar- char am fis heb y dewisiad o dalu dirwy.

-0- Y Cymraeg yn Rhaith y Plwyf. YN ddiweddar pasiodd Rhaith Plwyf Rhuddlan benderfyniad fod y gweithrediadau i gael eu dwyn yn mlaen yn Gymraeg, a'r holl gofnodion i fod yn yr iaith hono. Nid oedd hyn wrth fodd rhai o'r aelodau, a danfonasant eu cwyn at Fwrdd Llywodr- aeth Leol. Atebodd awdurdodau y Bwrdd nad oedd ganddynt hawl i benderfynu y mater, ond eu bod yn tybio nad oedd gan Raith Plwyf hawl i gario eu holl waith yn mlaen mewn un iaith yn unig, nac ychwaith i gyfyngu y cofnodion i'r iaith hono. Ychwanegant y gellir cario'r drafodaeth yn mlaen yn Gymraeg neu Saesneg, neu y ddwy, ond fod yn rhaid i'r cofnodion fod yn yr iaith a siaredir yn y cyfariod. --0--

Manion oddeutu'r Menai. Y Llysoedd Trunjddedol.- -Buasai, y mae yn amIwg, lai o dafarnau o un yn N ghaernarfon onibai yr ychwanegiad diweddar at yr ynadon. Mae yn ddigon posibl mai i byn y galwyd hwy, pa fodd bynag. pleidleisiodd yr oil ohonynt yn ffafr trosglwyddiad trwydded y Temperance Mawr. Yr oedd y ty y blynyddoedd diweddaf wedi bod yn gyrchfan lluaws o yfwyr Sabbothol. Gresyn na fuasid wedi llwyddo i'w gau. Syrth- iodd gwrthwynebiad Oeidiog Roberts i dafarn yn Bethesda am na fuasai wedi rhoddi y rhybudd yn Haw y gwr yn lie llaw y wraig. Pa ddyben son am wneud "dau yn un pan y mae yr ynadon wedi byny yn eu gwahanu. Bydd Ceidiog yn fwy gofalus yn sicr y tro nesaf. Profedigaeth chwerv\—Yn hwyr un noson yn ddiweddar, daeth dyn i Gaernarfon o Kent i dreulio ychydig ddyddiau o wyliau. Yn fore tranoeth cafodd bellebyr fod ei unig fab wedi boddi. Y Sasiwn.—Dyma oedd cyrchfan miloedd yr wythnos ddiweddaf. Trwy i'r tywydd droi yn anffafriol, pregethwyd yn y gwahanol addoldai, nos Iau. Credwn mai gwell ydyw hyny yn mhob tywydd os na wna y pregethwyr lefaru yn ddigon uchel i fwyafrif y dyrfa eu clywed. Yr oedd y bobl yn awyddus iawn i wrando yn Mangor eleni; ond er gwneud ymdrech deg yr ydym yn sicr yr aeth canoedd o'r cae beb glywed yr un gair. Beth pe rhoddid cyfleusdra i ychydig o waed newydd ? Pe buasai y pregeth- wyr yn llefaru mor uchel wrth y dyrfa ag yr oedd Parch James Donne wrth Dduw pan yn dechreu odfa y prydnawn buasai yn ddymunol a chym- eradwy. Parotoi i'i- Udd.-Nos Sadwrn ddiweddaf, cyn- aliwyd cyngherddau yn Brynrodyn a Nantlle gan gorau meibion yr ardaloedd ucbod a nos Lun a nos Fercher cynelir cyngherddau gan gorau plant Caernarfon, yr oil ohonynt yn parotoi i Eisteddfod Pwllheli. Mae rhagolygon am Eisteddfod ardderchog yno. Bethesda. -Ddydcl Sadwrn oedd diwrnod yr arddangosfa flynyddol. Yr oedd rhif yr entries eleni yn fwy na'r un o'r troion blaenorol, ac yr oedd y cynulliad yn llawer lluosocach. Amod nev:ydd.- Yn gyffrediti yr un amodau geir mewn testynau cyfarfodydd llenyddol, ond dyma un newydd, Rbaid i'r ymgeiswyr ar ddatganu yr unawdau a'r adrodd fod yn bres- enol. Gwel testynau Myned a dyfod.—Y mae y Parch Ishmael Evans wedi myned o Gaernarfon, ac y mae y Parch Hugh Hughes wedi dyfod yn ei le. Ddydd Sul diweddaf, dechreuodd Mr Hughes ar ei weinidogaeth yma. Pregethwyd yn ei addoldy y prydnawn gan y Parch D. Hughes, Castle Square. Nos Sul bu raid i ganoedd droi i ffwrdd am nad oedd lie iddynt i wrando y tad yn pregethu a'r ferch dalentog (Miss Gertrude Hughes, R.A.M.) yn canu. MARCUS. r o:

Cyhuddwyd geneth ieuanc o'r enw Elizabeth Ann Edwards, yn Aberystwyth, ddydd Iau, o bigo llogellau, ond gan mai dyma ei throsedd cyntaf gollyngwyd hi yn rhydd dan feichiafon.

CO LEG Y GOGLEDD, BANGOR. (UN C'R CO LEG AIT YN Y BRIFYSGOL GYMUEIG) Prifathraw: H. R. REICHEL, M.A., Gydag 11 o Broffeswyr, 3 o Ddarlithwyr, a 14 o Athrawon eraill. DECHREUA y Tynihor nesaf Hydref 1, 1895. Parotoir- ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru ac eiddo Prifysgol Llundain, y Cwrs Meddygol yn Mhrifysgolion Edinburgh a Glasgow, ac arholiadau eraill, Rhoir addysg arbenig mewu Amaethyddiaeth ac Electrical Engineering. Mae yn y Coleg Adran Normalaidd. Cynygir dros 20 o Ysgoloriaethau, yn amrywio mewn gwerth o £40 i 910 y flwyddyn, i'r rhai fyddo'n ymaelodi yn y Coleg gyda dechreu y Tymhor nesaf. Bydd haner yr Ysgoloriaethau yn gyfyngedig i Gym- ry. Deoqreua yr arholiad am danynt Medi 17. Ceir pob manylion gan JOHN EDWARD LLOYD, M.A., Ysgrifenydd aChofrestrydd. CWMNI YSWIRI0L Y PRUDENTIAL (CYFYNGEDIG). TBYSORFA DROS £ 20,000,000. AGENTS addas ychwanegol yn eisiau —Ymofyna A J. W. JONES, Prudential Office, Caernarfon.