Y Cymro

Barddoniaeth. Y CYMRO HIRAETHUS. AR lechwedd bryn yn Ngwalia wen, Dan gysgod derwen dewfrig, Saif bwthyn byehan llawn o serch, Ar lanerch wynfydedig; 0 dan ei gronglwyd dawel glyd Hoff ddyddiau mebyd dreuliais, Ac ar ei aelwyd lan ddinam Wrth lin fy mam penliniais. 0 gylch ei ddor yn lion fy mryd Bum ddiwyd pan yn blentyn, Yn chwareu'n iach o ddydd i ddydd, Yn ddedwydd annghyffredin Gwir, deuai cwmwl ambell dro I dduo fy awyrgyleh, Ond ebrwydd deuai'r heulwen gu I wenu o fy amgylch. Daeth amser myn'd i'r ysgol—do, 'Rwy'n cofio hwnw'n burion Y meistr Ilym a'i wialen ddu Oedd ddycbryn i fy nghalon 'Roedd bod yn gaeth o awr i awr Yn peri dirfawr ofid I un na welodd hyd yn hyn Fawr derfyn ar ei ryddid. Ond pan y cawn fy nhraed yn rhydd, Mor ddedwydd oedd cael uno Yn hwyr chwareuon lion y llu Arferai gasglu yno; Cyflawnwn rhyw fan gampau fyrdcl Ar hyd y ffyrdd yn llawen, Tra 'roedd ein lleisiau lion heb gri Yn llenwi y ffurfafen. Ond dyddiau mebyd lion a ddaeth Y sywaeth i derfyniad, A chefnu ar y bwthyn lion Yn union fu'r canlyniad A dyma fi mewn estron dir, Mewn hiraeth gwir am Gymru, Ac am y bwthyn bychan gwyn, A'r llecyn ces fy niagu. Fy ngweddi yw, O Arglwydd Ion, Boed d'aden dirion beunydd Uwchben yr anedd dawel hon A'i mwyn drigolion dedwydd A dyro nerth i minau ddal Y n ddyfal ar d'addewid I fod yn nodded yn mhob man I'r truan yn ei ofid. Gwrecsam. J. EVANS.

Mae yn mwriad Mr Wm. Jones, yr A.S. dros Arfon, ddwyn cyfrol allan yn ymwneud a Chymru, gan ddangos fel y dylanwadodd hanes ein gwlad ar y Deffroad Eidalaidd a chyfnodau chwyldroadol eraill yn hanes gwledydd Ewropeaidd. Yn nghyfarfod diweddaf y Gymdeithas Brydeinig yn Ipswich, darllenwyd papyr dysgedig gan y I' Parch Hartwell Jones, M.A., ficer Nutfield,Surrey, ar Y goleuni roddir ar hen ryfeloedd gan ieith- oedd ac arferion amseroedd hanesyddo!

Gymry, cefnogwch Gydwladwyr. Bwytewch "FOOTBALL OATS." Yr ansawdd goreu ar wynsb y ddaoar. 0 dyfiant Prydeiniz. Na chymerwch eich perswadio i brynu ansa.wdd gwael, diflas fel yr Americanaidd.

Syffryn Clwyd. DYWEDIR fod y doniol Barch Huw Puw, Mostyn, un cyfnod ar ei fywyd mor dew fel y bu raid iddo fyned trwy gwrs o Turkish baths er mwyn teneuo. Bu'r oruchwyliaeth mor effeithiol a chollodd gymaint o gnawd oddiar ei esgyrn fel pan ddaeth ei gyhoedd- iad i bregethu mewn eglwys neillduol y darfu i hen flaenor oedd wedi sylwi ar y mawr gyfnewidiad ynddo gyhoeddi y byddai" gweddillion y Parch Huw Puw, Mostyn, yn pregethu yno hwyr a bore y Sabboth dilynol." Gailwn ninau yn y Dyffryn yma ddweyd y dyddiau hyn nad oes ond gweddillion ohonom yn aros, gan fod ein bodolaeth bron wedi ei ysgubo ymaith gan afonydd o chwys. I'r rhai sy'n meddu digon o foddion ac amser i aros yn yr unman neu i ymbleseru dan gysgodion y llwyni ac ar finion y mor, diau fod y tywydd yn bobpeth dymunol; ond i'r rhai sy'n gorfod enill eu bara trwy chwys eu gwyneb fel y mwyafrif o drigolion y Dyffryn mae'r tywydd yn llethol i'r eithaf. Cwyna'r merched nas gallant wneud ymenyn a 1 gallech feddwl fod burym yn aberoedd yn disgyn hyd ruddiau y dynion. Ceir hyd yn nod y ceffylau a'r gwartheg yn gadael eu porfeydd ac yn dianc am nodded rhag y gwres i ganol yr afonydd, gan chwipio y dwfr gyda'u cynffonau i oeri eu cyrph ac y mae'r defaid—fel eiddo Dafydd gynt-yn hoffi bod ar lki y dyfroedd tawel neu yn yr encilion. Ie wir, sych yw pawb a phobpeth ffordd yma, ac nid oes neb yn teimlo fawr awydd i ganu "0 na byddai'n haf o hyd." Gobeithio'r anwyl y ceir tipyn o wlaw a gwynt cyn yr wythnos nesaf, neu bydd eich gohebydd wedi toddi a'i 14 le nid edwyn mwy ohono." LLYSOEDD BARN. Ddydd Mawrth, yn Ninbych, gerbron y Barnwr Horatio Lloyd, gwrandawyd amryw achosion o ddyddordeb i ffermwyr. Yn y cyntaf, erlynid y Parch P. Davies, rheithor Llanfair, Abergele, gan Elizabeth Pritchard, Ty Canol, am lp 8s, gwerth pedwar hobed o datws. Honai y diffynydd iddo gymeryd y tatws yn lie degwm, ac fod Mrs Prit- chard mewn dyled o lOp iddo. Rhoed dyfarniad o du'r diffynydd. Mr, T. H. Roberts, Plas Bennett, a erlynai Mr Eyton Lloyd am 6s. Dywedai'r erlynydd fod Mr Lloyd wedi gofyn iddo chwilio am ddafad golledig Cafwyd hyd iddi trwy y bugail, i'r hwn y rhodd- odd Is. Gwrthododd y diffynydd dalu y Is, a gwrthododd yr erlynydd roddi'r ddafad iddo. Fodd bynag, aeth y diffynydd i Plas Bennett ryw noson a chymerodd y ddafad oddiyno yn ddiar- wybod i Mr Roberts. Rhoed dyfarniad o du'r erlynydd am Is a'r costau. Yn yr achos nesaf, hawliai Rees Davies 6s 6c oddiar ei feistr Mr Roberts gweddill cyflog dyledus iddo. Dywedodd yr erlynydd iddo gyflogi'r bach- gen am 5s yr wythnos a 10s ychwanegol yn ystod y cynhauaf gwair. Pan welodd y bachgen nad oedd yn cael cydnabyddiaeth ychwanegol yn ystod y cynhauaf yd ymadawodd heb roddi rhybudd. Rhoed dyfarniad o du'r diffynydd. Mr R. A. Williams, Glyn Arthur, a erlynai Mr Evan Jones, Rhiw Bebill, am 6p 10s am gadwraeth gwartheg.-Dywedodd Evan Jones ei fod yn hawlio 16p gan yr erlynydd am y niwed wn ieth helwr- iaeth ar ei dir. Yr oeddynt wedi dyfetha pum acr o haidd, ac nid oedd 16p yn chwarter digon am y niwed wnaed. Credai fod 6ch y pen yn wythnosol ■[ yn ddigon am gadwraeth y gwartheg.—Rhoed dyfarniad o du'r erlynydd am 5p 12s, ac anwybydd. wyd gwrth-hawl y diffynydd. Owen Rowlands a erlynai Robert Williams, Green Ucha, Trefnant, am 19p 15s, am nad oedd ceffyl a brynodd ganddo i fynu A'r gwarantiad roddwyd. Gwadodd y diffynydd iddo warantu y ceffyl, a dywedai ei fod yn berffaith iach yn ei tarn ef pan y prynwyd ef gan yr erlynydd.. Wedi gwrando am- ryw dystion o'r ddau du, rhoed dyfarniad i'r erlyn- ydd gyda iawn o 14p. YFED AR Y SUL. Ddydd Mercher, yn ynadlys Dinbych, cyhudd- wyd i John Davies, Fforest, Llansannan; David Roberts, Glancwm, ac Owen Owens o fod yn y Sportsman's Arms, Bryntrillyn, ddydd Sul, Medi 15fed, ac hefyd cyhuddwyd John Davies o fod yn feddw y diwrnod hwnw. Wedi gwrandawiad maith, dirwywyd John Davies i 5s a'r costau am feddwi, a'r tri i 2s 6c yr un a'r costau am fod mewn ty trwyddedol ar y Sul. CYNGHORWYR RHUTHIN: PA LE MAENT ? Ceir deuddeg o ddoethion ar Gynghor Tief Rhuthin, ond yr wythnos ddiweddaf nid oedd digon wedi dod yn nghyd i gynal cyfarfod A oeddynt yn tybio foii sefyllfa y dref wedi cyrhaedd y fath berffeithrwydd boddhaol fel mai diangen- rhaid iddynt oedd cynal cyfarfod mwyach ? neu ai tybed eu bod yn teimlo nas gallent byh gyrhaedd y perffeithrwydd hwnw ac mai ofer iddynt gyfarfod eu gilydd ? Druan or hen dref pan y mae ei doethion yn ei gadael i'w thynghed Dywedai rhywun fod rhai ohonynt Mor brysur gyda'n busnes, A'r Ileill yn teithio'r byd, Fel nad oedd Cynghor ddichon Eu galw hwy yn nghyd. CREULONDEB AT GEFFYLAU. A yw creulondeb at greaduriaid direswm yn cynyddu tybed ? Rhaid credu hyn, neu addef fod swyddogion y gyfraith yn llawer mwy effro i'w dyledswyddau yn awr na chynt, oblegyd dygir Iluaws o achosion yn mlaen yn awr, a chospir llu am fod yn euog o'r trosedd hwn. Yn ynadlys Llanelwy ddydd Mercher, cyhuddwyd Thomas Davies; perchenog cerbydau, Colwyn Bay, a Hugh Owen, gyriedydd, o greulondeb at ddiu geffyl, y rhai oeddynt yn hollol annghymwys i weithio oblegyd y briwiau oedd arnynt. Dywedodd y Fainc fod hwn yn un o'r achosion gwaethaf ddaeth ger eu bron, a dirwywyd Davies i 3p a 13s 6c o gostau, ac Owen i 10s a 15s 6c o gostau. Gobeithir y bydd hyn yn wers i'r ddau, ac y credant rhag llaw fod caredigrwydd yn talu yn well na chreulon- deb at anifeiliaid direswm. Yn ynadlys Rhyl ddydd Llun, cafodd amryw eraill eu dirwyo am greulondeb, ac y mae'n amheus genyf a oes tref mor fawr yn y camwedd hwn ag yw "Rhyl ar lan yr heli." Cafodd Hugh a Wm. Evans, tad a mab, eu dirwyo i 5s a'r costau bob un am greulondeb at gefIvl.-Issac a John .Ton^s am drosedd cyffelyb a ddirwywyd i 2s 6c a'r costau bob uq. -T. M. Jones, Abbey Street, a H. Davies, Minydon, hefyd, a gawsant ddirwy o 10s a'r eostau. —Margaret Green a ddirwywyd i 5s a'r costau, a Joseph Bailey i Is a'r costau am ymddwyn yn greu- lawn at fulod. Yn yr un Uys dirwywyd Michael Dunn i 7s 6c a'r costau am ymosod ar Hubert O'Grady. Felly, gwelir fod rhai o drigolion Rhyl yn euog o greulondeb at ddyn ac anifail. Cywilydd iddynt. CLYWEDOG. --0--

Undeb Bedyddwyr Cvmreig Lerpwl a'r Cyffiniau, CYNALIWYD y cyfarfod chwarter nos Fawrth, 24ain cynfisol, yn Everton Village, o tan lywyddiaeth y Parch Peter Jones, Bousfield Street. Agorwyd y cyfarfod trwy weddi gan Mr Thomas Thomas, Edge Lane. Darllenodd yr ysgrifenydd gofnodion y cyfarfod blaenorol, y rhai a gadarnhawyd gan y cyfarfod. Pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad a. Mrs Wynne yn ei galar ar ol ei phriod, y brawd Thomas Wynne, Edge Lane, a dymunid nawdd Duw drosti hi a'i theulu lluosog. Yr oedd yn dda gan y cyfarfod gael ar ddeall fod y dysteb wedi cyrhaedd y swm o 36p, a dymuna ein chwaer gyf- lwyno ei diolchgarwch mwyaf diflfuant i bawb sydd wedi cyfranu ac wedi arddangos cymaint o gydyrr.- deimlad a hi yn ei galar a'i cholled.-Caed ymdrin- iaeth ar achos Seacombe, a dymunwyd ar y pwyll. gor i barhau yn ei ymdrechion i sicrhau darn o dir yno.—Darllenwyd papyr gan Mr R. E. Humphreys, Everton Village, ar Y pwysigrwydd o addysgu y bobl ieuainc yn ein hegwyddorion gwahaniaethol." Cafodd y papyr dderbyniad gwresog iawn gan y cyfarfod cynwysai sylwadau gwerthfawr a gwir ymarferol. Diolchwyd yn wresog i'r brawd ieuanc am ei lafur yn parotoi ar gyfer y cyfarfod, a chym- erwyd rhan mewn ymddiddan pellach ar y pwnc gan y brodyr J. Prichard, Edge Lane; J. H. Hughes, Bootle W. Samuel, D. Powell, a James Williams, Birkenhead. Terfynwyd trwy weddi gan Mr Powell. Birkenhead. J. DAVIES.

C. JONES (Late Jones & Davies), Tailor & Habit Maker, 83. Victoria Street, LIVERPOOL. 'IT, STYLE and WORKMANSHIP guaranteed for Reasonable Prices. F DARGAJ\'FYDDIAD ffYJVOI). DILLADAU Archebion. DEFNYDDIAU NEWYDDION Diweddaraf. Gwneir TROWSUSAU i Archebion am 12/6. DIGURO am y pris. Digon o FRETHYNAU i ddewis. GAN JOHN HUGHES, 24, OXTON ROAD, Birkenhead. S ¥ N x:> o JD.1 MAE NT WHITTINGTON Wedi ymadael o 9 Scotland Place, lie y bu am 24ain mlynedd, ac WEDI AGOR SIOP ARDDERCHOG yn 45, BYROM STREET faawn 0 STOC NEWYDD O'R BRETHYNAU GORED n y dref. Deuwch a Gwelwch! F) Chwi wyddoch am dano fel Teiliwr -ARGRAPHU- o bob math, Cymraeg a Saesneg, yn Swyddia'r "CYMO" 18, Brunswick Street, Liverpool CYRN CYRN!! CYRN MAE BUNODION BENSON EVANS Yn rhoddi esmwythad ar unwaith i G Y R N poenus, ac yn eu symud yn hollol mewn ychydig ddyddiau. Symuda hefyd DDEFAID ar y dwylaw a'r bysedd, tyn ymaith enyniad a gwres o BUNIONS gan eu gwnend yn iach a diboen. Gwerthir mewn potelau 7c a Is. lc. 2 yr un. Danfonwch am botel—mae'n feddygm- iaeth anffaeledig. GASTROCY N E BENSON EVANS. Yr unig feddyginiaeth effeithiol i DditFyg Treuliad, Poenau ar ol Prydiau, Llosg-gal m, Biliousness, &c. Derbyniwyd miloedd o gymer- adwyon i'w effeithiolrwydd rhyfeddol. Me.vn Poteli, Is. 1-jC. a 2s. 6c. yr un. T. BENSON EVANS, High Street, Dinbych. SAVES HAND-LABOUR. M J| m m m m m m a Aa YENUS SO A P I mbm I v Bti us WASS EVERYTHING. II

ANERCHIAD. UGAIN mlynedd yn ol penderfynodd nifer o ieuenctyd Methodistaidd Ysbytty Ifan roddi cadair dderw yn anrheg i'r capel, i'w llanw y pryd hyny gan y gweiuidog (y Parch J. Howell Hughes). Y mae'n ddodrefnyn hardd, ac i'w gweled yno'n awr gyda'r cerfiad canlynol arni1875. Rhodd gan leuenctyd Yspvtty i'l capel." Hefyd Gwnaed y gadair hon o goed ty y bardd emynol Edward Jones, Maesy- plwm, gan John Davies (Asiedycld o Walia), Groes, ger Dinbych." Fel hyn y canodd Tudur Arfon i'r amgylchiad:— Ti gadair anrhegol, wyt addurn celfyddyd, A cholofn cywreinrwydd trwy'r oesau cei fod Bydd pawb a ddaw yma i wel'd dy wynebpryd Yn un a difloesgni yn adrodd dy glod Dy ddefnydd a gafwyd o lanerch nodedig, Sef anedd neillduol hen Fardd Maesyplwm, Ac er ei fwyn heddyw mae'r lle'n gysegredig, Er huno ohono mewn beddrod oer llwm. Asiedydd o Walia, a'i fysedd yn gy wrain, A roes dy gymalau yn un corph yn nghyd Dy gryfach a'th harddach nid oes o fewn Prydain, Na chwaith o ran hyny o fewn yr holl fyd. Nid ffug arwynebol, fel eiddo tramoraidd, Yw'th gorph caboledig, ond bardd dderw'i sir, A hwnw'n gerfiedig, fel hen waith Brythonaidd, A bydd yn rhyfeddod yn hwy na dim tir. Bydd ysbryd haelionus ieuenctyd Yspytty Fel heulwen i'w weled tra'th wyneb ar gael, A chroyw ddywedi wrth bawb trwy'r addoldy- "Prynasant fi'n gytiawn, dygasant fy nhraul; Ac wed'yn y'm rhoisant yn anrheg i'r eglwys, I fod yn yr all or yn addurn a lies 0 fewn i derfynau'r ddaearol baradwys, Er nad ydyw'r allor yn arian na phres." Ar gwr yr areithfa ti gei yr anrhydedd 0 gynal rhyw Gristion o oes ar ol oes, A chlywed cenadon yn cynyg ymgeledd I'r aflan a'r euog yn rhinwedd y Groes Os bydd rhyw ymholi pwy gaiff ynot eistedd, A phwy fydd yn gymhwys o gaiel y fath fraint, Yn hyf dywed wrthynt, 'nol deddf y Gwirionedd, Mai'r gloywaf ei grefydd yn ngwersyll y saint. TEIMLAD DYN ALLAN 0 WAITH. MOR gythryblus ydyw meddwl Dyn sydd heddyw heb ddim gwaith Methu dirnad beth i'w wneuthur, Na ph'le i gychwyn ar ei daith Gwel'd ei hun yn myn'd i dlodi, Eisiau'n rhythu ar ei blant— Nid peth rhyfedd yw ei ganfod Ef yn taro lloddfu- dant. Mae rhyw fyrdd o hen feddyliau Yn cyniwair trwy ei ben, Y presenol du yn gwgu, A'r dyfodol o dan len Dirdyniadau erchyll newyn Bron a'i lethu hyd y bedd- Dyma fynwes lawn o gyni, Dyma bair neu for dihedd. Meddwl weithiau hel ei ddillad, Myned ymaith i rhyw le, Dyna'r groes anhawddaf iddo Ei chytiawni dan y ne Meddwl bod heb wel'd y teulu, Meddwl cefnu arnynt hwy, Dyn o'i lygaid heilltion ddagrau, 'Ysa'i fron, dyfnha ei glwy. 0 fath rwymyn sydd yn rhwymo Rhiaint yma hefo'u plant- Rhwymyn cariad ydyw hwnw, Nid oes modd i'w gael i bant, Mae fel angor yn gafaelyd Yn ddirgelaidd dan y don, Nid oes modd ei gael ef ymaith Heb ddyrwygo'r dyner fron. MORGKUGYN CALLESTR. (o)

helynt-y cwn yn cyfarth, yr ieir a'r gwyddau yn crugleisio am yr uchaf gan y dychryn a bar- asai y terfysg iddynt, a'r gweinidogion ar dori ar eu traws gan chwerthin wrth weled Robin yn ffoi a'r coachman yn ei erlid, a gorchfygwyd yr hen wraig foneddig ei hun gan chwerthin befyd, yr hon oedd yn edrych ar y cwbl trwy ffenestr ei pbarlwr. Fodd bynag, cafodd Robin ei bapyr yn ol ac wedi dyfod ychydig ato'i hun, aeth o amg\ lcb y gymydogaeth i'w ddangos a thaenu y chwedl ac yr oedd yn mron bawb yn coeli^'r stori gan ei bod wedi ei chodio'r papyr newydd, fel y credent. Ni woeid un sylw o chwedl o'r fath mewn un ardal o Gymru yn y dyddiau pre- senol, pan y mae addysg a gwybodaeth yn agor ac yn diwyllio meddyliau y bobl. Yr oedd y natur ddynol yn yr ardal hono, a llawer o ardal- oedd eraill yn y dyddiau hyny, yn ei symledd diniwed, yn agored i dderbyn a chredu pob chwedl, yn enwedig pob peth y dywedid ei fod wedi ymddangos mewn print, chwedl hwythau. Nid oedd dim yn rhy anferth ac anhygoel i'w gredu, ei fod gan wired a'r pader, os sicrheid ei fod mewn print. Y mae anwybodaeth yn elwa bob amser, a'r ehud a goelia bob gair.' (I barhau).