Y Cymro

FFOLINEB MAWR. MAE dyodd^f poen yn amyneddgar yn arwydd sicr a diymwad o feddwl mawr; ond gwna pob dyn syn- wyrol ymgais i gael ymwared o'i boen, neu ei leddfu os yn ddichonadwy, ac mae parhau i ddyoddef poen pan y gellir yn hawdd gael ymwared ohono trwy foddion syml ac effeithiol o fewn cyrhaedd i'r dyodd- efydd yn arwydd sicr o ffolineb mawr. Ffolineb i'r eithaf hefyd yw parhau i esgeuluso yr iechyd a'r modd i'w gadw a'i adfer pan mewn perygl o'i golli. Ond mae llawer o bersonau a gyfrifir yn eu pwyll yn gwneud hyn. Maent yn wir wrthrychan o dosturi yn gystal a cherydd. Nid yw colli cysgu, diffyg ar- chwaeth at fwyd, diffyg treuliad. ac anhwylderau eraill a esgeulusir yn ami, ond arwyddion fod iechyd yn dirywio, ac afiechyd yn cymeryd meddiant o'r cyf- ansoddiad. Ynfydrwvdd yw bod yn ddiystyr ohonynt, ao mae natur yn sicr o ddwyn cosbedigaeth am hyny. Medd- ygmiaeth syml, effeithiol, a sicr at bob anhwvldeb sydd yn tarddu o annhrefn yn y cvlla yw y meddyg- lyn rhagorol Quinine Bitters Gwilym Evans, gan ei fod bob amser yn llwyddo i wella a chryfhau y cylla a phuro y gwaed. Mae y Quinine Bitters y cyfryw o ran ei natur fel y gall y gwanaf ei gyfansoddiad ei gymeryd heb dderbyn niwed. Gall y plentyn neu y ddynes wanaidd ei ddefnyddio mor hyderus a diofn a'r dyn cryfaf. Gocheler pob efelychiad ohono. Gwerthir mewn poteli 2s 9c a 4s 6c gan bob fferyll- ydd, neu anfonir ef am y prisiau uehod trwy y post gan y perchenogion—Quinine Bitters Manufacturing Co., Ltd., Llanelly, South Wales.

NATIONAL EISTEDDFOD, LLANDUDNO. "CAMBRIAr DR. PARRY'S New Cantata, now ready, O.N., 2/6: S.F., 1/6 First Performance at Llandudno, July 1st. H IVRY" by G. H. PTTGH, Mus. Bac. O.N., Is., S.F., Gd. Competition Pieces at Llandudno Eisteddfod. "ÐwYllwen," Dr. Parry's Male Chorus. 0.N.,6d.. S.F., 3d Llwyn Onn." for Female Choirs, 2d. Y Brfinin Grl," R. S. Hughes, Baritone Song, Is. "Llaethferch a'r Bugail," Duet, W. Davies, Is. Now ready, "The Pilgrim's Song" (Can y Perprin'. Is John Henry's Great New sons for Baritone or Contralto. Bugeilio'r Gwenith Gwyn," arranged by Emlyn Evans, Female Choirs, 2d. Best Selection of New Music f >r Competition. Specimen Copies sent to Eisteddfod Committees. D. TRE, HE,-XR'T, Publisher,RHYL-

Cor y Merched. Aed yn mlaen gyda chystadleuaeth y corau merched, yr hon oedd am 25p, a thlws ariau i'r rweinydd, ac ail o 7p. Y darnau oeddynt God in Nature (Schubert), a Llwvn Onn (Ernlyn Evans). Beirniaid :-Mri 0. F. Lloyd, W. T. Samuel, Geo. Miller, ac Emlyn Evans. Cymerwyd cryn ddyddordeb yn y gystadleuaeth hon eto, ac yr oedd cynulliad rhagorol yn bresenol. -Canodd y corau fel y canlyn:-I, Gwalia (Maesteg), arweinydd, Mrs Hughes 2, Gwent (Casnewydd), Mrs Alfred Morris 3, Birkenhead, Miss Maggie Evans; 4, Dyffryn Clwyd, Miss E. M. H. Jones; 5, Pontypridd, Mr T. H. Madock 6, Llundain Cymric, Mrs Frances M. Rees. Ar ol i nifer o hysbysiadau gael eu gwneuthur gan Cynonfardd mewn modd doniol a digrif, a ,w chadw y gynulleidfa yn dawel i ddisgwyl y feirn- iadaeth, dyma'r clcrianwyr i lawr o'u nyth, a phawb yn clustfeinio. Gwnaed ychydig sylwadau gan Mr C. F. Lloyd yn Saesneg, a chan Mr Emlyn Evans yn Gymraeg. Dywedent ei bod yn amlwg nad oedd y merched ddim am adael i'w brodyr fyned a'r holl Eistedd- fodau na'r rubanau, a da oedd ganddynt weled -eynifer o'r corau hyn wedi dyfod yn mlaen ac yn canu mor rhagorol. Tuedd rhai ohonynt oedd cymeryd eu cario i ffwrdd gan frwdfrydedd, ac felly gorliwio rhai darnau. Eto canmolent hwy yn fawr, canys nid oedd un cor gwael yn eu plith. Safai Gwalia a Pontypridd yn uchel, ond yr oedd y gystadleuaeth yn sefyll rhwng Llundain a Birken- head, er fod rhai o'r lleill yn llawn deilwng pe na buasai eu gwell yno, rhoddent y flaenaf i Birkenhead, a'r ail i Llundain. Gymdeithas yr Eisteddfod a'r Orsedd. Cyfarfu y gymdeithas hon yn Church House am bump o'r gloch, dan lywyddiaeth yr Arch- dderwydd. Yr oedd yn bresenol Esgob Bangor, Argl. Mostyn, Syr John Puleston, Mr Marchant Williams, a nifer o wyr anrhydeddus eraill, a llond yr ystafell o Eisteddfodwyr pybyr. Adroddiad Gymdeithas yr Eisteddfod.. Yn nghyntaf darlienwyd yr adroddiad canlynol gan yr ysgrifenydd, Mr E. Vincent Evans :— Wrth gyflwyno eu hunfed adroddiad ar bymtheg i gyfarfod blynyddol Cymdeithas yr Eisteddfod, aid yw y pwyilgor yn ymhoni ei fod wedi galiu cyfiawai hyd at berffeithrwydd y gwaith a ym- ddiriedwyd iddo ac y dymunai ei gyfiawni. Ar yr un pryd, y mae yn hyderu ei fod wedi enill i ryw raddau gymeradwyaeth Eisteddfodwyr trwy ei ymgais egniol i gyfarfod a, Iluaws o anhawsderau sydd yn amgylchynu cyhoeddiad cyfnodol y baich mawr o gyfansoddiadau sydd yn toi gyda theilyng- dod mwy neu lai ein cystadleuon Eisteddfodol. Nid heb achos y mae y pwyllgor eleni yn gallu llawenhau yn nghyhoeddiad llyfr sydd yn debyg, yn ol eu barn hwy, o fod yn un safonol ar y pwnc y trinir arno. Ugain mlynedd yn ol fe ymgymer- odd yr hen Eisteddfodwr trylen, y Parch Robert Jones o Rotherhithe, a'r gwaith o olygu Gweithiau lolo Goch. Yn anffodus, rhoddodd angau detfyn ar ei einioes cyn iddo ddwyn y bwriad i ben, ac hyd y flwyddyn hon yr oeddcywyàdau bardd Owain .Glyndwr ar wasgar mewn ysgrifau allan o gyrhaedd y darllenydd cyfifredin. Ddwy flynedd yn ol cynygiodd y gymd ithas hon wobr o 50p am y easglia,d goreu o weithiau y bardd. Enillwyd y wobr gan Mr Charles Ashton o Ddinas Mawddwy, awdwr y llyfr gwerthfawr ar Hanes Llenyddiaeth Cymru a gyhoeddwyd gan. y gymdeithas ychydig amser yn ol. Trwy gyd-drefniad a, Chymdeithas y Cymmrodorion, y mae yn dda gan y pwyllgor eich hysbysu fod Gweithiau lolo Goch, gyda nodiadau helaeth arnynt gan Mr Charles Ashton, wedi eu cyhoeddi yn gyfrol hardd o dros 700 o dudalenau. Yn y cysylltiad hwn fe fydd yn dda efallai gan lengarwyr wybod fod trefniadau wedi eu gwneud i Werthu y llyfr—yr hwn a gostiodd i'w argaaphu oddeutu 24s y gyfrol-am y swm mwy rhesvmol o 10s 6c, a bod y Cymmrodorion wedi gwneud rhodd Vchwanegol i Mr Charles Ashton am ei lafur ar yr "egwyddor y dylai pob ymgais o'r fath at gyfoethogi llenyddiaeth Cymru gael ei chydnabod mewn dull sylweddol. Y llynedd fe lwyddwyd i osod ger eich bron awdl a phryddest Caernarfon yn llyfryn. Heddyw y mae gan y pwyllgor y pleser o gyflwyno i chwi gofnodion cyflawn yr Eisteddfod hono, yn cynwys ei chyfansoddiadau buddugol, ei beirniadaethau a'i chyfrifon. Bythefnos yn ol fe dderbyniasom gyfansoddiadau buddugol Eisteddfod Llanelli. Gwnaethom frys gyda'r amcan i osod l'hai o'r cynyrchion o fla,en y cyhoedd yn yr Eisteddfod hon, ac yr ydym yn hyderu y bydd awdl Pedrog a phryddest Llew Llwyfo mewn liaw cyn diwedd yr ymgvnulliad. Yn ng:yn a. chyhoeddiad cyfansoddiadau budd- ugol yr Eiste idfod Genedlaethol, dymuna y pwyll- gor alw sylw at y pwysigrwydd fod i'r gwahanol feirniaid gadw i fynu safon uuhel yn eu beirniad- aeth. Heb hyny, y mae perygl i lyfrau'r Eistedd- fod gael eu niweidio gan gyfansoddiadau na ddyl- lent gael eu cyhoeddi. Wrth gwrs, y mae y fath beth a gornshwyliaeth olygyrldol; ond pan fyddo traithawd yn draithawd buddugol a gwobrwyedig, fe osodir golygydd o angenrheidrwydd dan anfan- tais. Y beirniaid yw y personau priodol i gadw hyn mewn golwg o'r hyn lleiaf hwy yw y gwrth- glawdd cyntaf rhag annheilyngdod. Fel y mae'n hysbys, caniatawyd yn unfrydol gais Casnewydd am Eisteddfod 1897, a chyflwynir testynau yr Eisteddfod hono yn fFurfiol i chwi yn y cyfarfod hwn. Yn ymwybyddus o lwyddiant eu hymgais blaenorol yn yr un cyfeiriad y mae Cym- deithas yr Eisteddfod yn awr yn cynyg gwobr o 50p am y casgliad goreu o Weithiau Tudiir Aled, ac yn dal i gefnegi astudiaeth cerddoriaeth offeryn- 01 yn Nghymru trwy gynyg gwobr o 15p am Os- gordd o Dri Symudiad i Gerddorfa fechan. Cyn- ygir hefyd wobrau yn y cyfanswm o 20p yn adcan ^Celfyddyd Deuluaidd. Y mae Proffeswr Her- korner, oddiwrth yr hwn y daeth y cynygiad. yn myned i awgrymu y testyn, ac yr ydys yn deall y ry ei ddewisiad yn ffafr cynllun i brydferthu tri y °sparfch gweithiol. Cyhoeddir y manylion yn When ychydig ddyddiau. Cvhoeddodd Mr Thomas brydnawn heddyw y e"?^ad&eth a wnaeth yn hysbys dro yn ol, sef nad yr un o'r cynlluniau am fathodyn at wasan- e h y Gymdeithas a'r Eisteddfod yn deilwng o'r mean mewn golwg. 0 dan yr amgylchiadau hyn, si m?ef Pwyllgor wedi ymddiried y gwaith o gyn- mo bathodyn priodol i Mr W. Goscombe John, y certlunydd Cymreig enwog o Gaerdydd. GYd golwg ar babell symudol i'r Eisteddfod, y unir hysbysu fod cynlluniau Mr Edward Bath, v« wol3r y Gymdeithas am danynt 'C »an 1S j j Llanelli, yn awr o flaen Pwyllgor ewydd, ac fe ddichon y cymer ymgynghoriad m le rhwng y pwyllgor hwnw a phwyllgor y Gym- deithas I edrych pa, mor bell y gellir gosod cynllun- iau Mr Bath Deu rywrai cyffelyb mewn ymarferiad. Derbyniwyd dau gais ffurfiol am Eisteddfod 1898, sef o Flaenau Ffestiniog a Liverpool. Daw (lirprwyaeth o'r ddau le i osod y mater ger eich bron. Ar dudalen 16 o'r adroddiad sydd yn eich dwy- law ceir y daflen arianol am y flwyddyn ddiweddaf wedi ei haroh«»ilio a'i llawnodi gan archwilydd swyddogol y Gymdeithas ac ar dudalen 19 o'r un adroddiacl ceir rhestr gyflawn o gyhoeddiadau y Gymdeithas. Yna cvflwynwyd rhaglen testynau Eisteddfod 1897 yn Nghasnewydd i'r cyfarfod, a hysbyswyd fod yr Orsedd yn eu derbyn ac yn ei mawr gymer- adwyo. Prif waith y cyfarfod oedd penderfynu pa le y cynelir yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1898. Yr oedd tri lie am dani, sef Ffestiniog, Lerpwl, a Rhyl. Nid oedd Rhvl wedi anfon eu cais i mewn yn rheolaidd, ac felly theolwyd hwy allan o drefn. Derbyniwyd dirprwyaeth Lerpwl yn nghynt,af, sef Mri Jonathan Parry, Robert Roberts, a R, W. Jones {Diogenes). Dywedent fod yn agos i gan mil o Gymry yn Lerpwl a'r cyffiniau, a gallent sicrhau y cai'r Eisteddf; d dderbyniad cynes yno, fel a gafodd yn 1884. Bu'r Eisteddfod hon y Ilwydd- iant penaf. Talwyd mwy am fynediad i mewn iddi (sef 4,200p), a chynyrchodd y gyfrol oreu o gyfansoddiadau o'r holl Eisteddfodau fu o'i blaen neu ddaeth ar ei hoi. Cawsant ddigon o broiiad hefyd y tro hwnw i'w galluogi i wneud yr Eis- teddfod yn fwy o lwyddi&nt eto y tro nesaf. Yr oedd ganddynt ddeiseb wedi ei harwyddo gan 70 o ae!odau'r Cyrighor Dinesig, yn cynwys yr Argl- wydd Faer (Argl Derby). Ar ran trigolion Ffestimog, yr oedd Mr K, U. Jones, Henadur Jonathan, a Mr H. Jones (Eryl- dir). Dymunent hwythau, ar ran Eisteddfodwyr aiddgar ardal lenyddol Ffestiniog, roddi gwahodd- iad gwresog i'r Eisteddfod Genedlaethol i'w plith yn 1898. Nid oedd erioed wedi bod tufewn i der- fynau Meirion, ae nid teg i bobl Ffestiniog. y rhai roddent y gefnogaeth oreu i'r Eisteddfod, orfod mvned mor bell oddieartref y naill flwyddyn ar ol y llall. Wedi cyfrif v pleidleisiau, caed fod 9 dros Ler- pwl a'61 dros Ffestiniog. Felly cyhoeddwyd mai yn Ffestiniog y cynelir Eisteddfod 1898. Ar y diwedd hysbysodd Syr J. Puleston fod y Dywysoges Maud, merch Tywysog Cymru, yr hon a dderbyniwyd i mewn i'r cylch cyfrin ddwy flyn- edd yn ol yn Nghernarfon, ar fin myned i briodi a chynygiai. fod y gymdeithas hon yn anrhegu'r Dywysoges ieuanc ar achlysur eiphriodas a modrwy aur Cymreig, yn nghyda casket ac anerchiad. Ell- iwyd gan Arglwydd Mostyn a phasiwyd yn un- frydol. Y Gyngherdd. Cyngherdd amrywiaethol ydoedd hwn—yr unig un yn ystid yr wythnos, pryd y daeth nifer dda yn nghyd. Llywyddwyd gan y Prifathraw Herber Evans, D. D., a rhoes anerchiad byr. Canwyd gan I Madame Belle Cole, Mr Ffrangcon-Davies, a Mr Ben Davies, a chawsant oil dderbyniad cynes. Cafodd pob un ohonynt encor, yr hyn a gydna- byddwyd yn siriol. Yr oedd Mr Ban Davies yn ardderchog, yn rhagori os yr un arno ei hun, yu enwedig pan yn canu Y fam a'i baban ac 0 na byddai'n haf o hyd.' Nid yn fuan yr annghofir ei lais perswynol gan Eisteddfodwyr Cymru. Cymerwyd rhan hefyd gan Gor Merched Llundain, dan arweiniad Mrs Frances M. Rees, ond obiegyd camddeailtwriaeth a'r pwyllgor cerddorol gwrth. ododd Cor Birkenhead. DYDD GWENER. I Yr Orsedd. Ymgynullodd y beirdd eto yn fore ar y Faeh, er fod yr awyr braidd yn fygythiol. Yr oedd nifer yr edrychwyr yn llawer mwy na'r un bore blaen orol. Ar ol agor yr Orsedd gan yr Archdderwydd yn y dull arferol, cafwyd anerchiadau gan y Prif- athraw John Rhys ac Arglwydd Mostyn. Urddwyd y rhai canlynol ag urddau anrhydedd- us Lady Mostyn, Mrs Ashurst Morris, Miss Gertrude Hughes, R.A.M., Miss Evans (yr hon oedd wedi gwneud gwaith mor gywrain ar Faner yr Orsedd), Mr J. Jones cadeirydd medrus Pwvll- gor Eisteddfod Llandudno (Onoldref), llvwvddion Eisteddfod Casnewydd, T. W. Griffith (Ap Clwyd fardd), Parch John Morgan (Gwynlyno), T. T. Marks (Ap Myrddin), Mrs Williams Wynn (mam Syr Watkin), Parch W. P. Williams, golygydd Seren Cymru (Ap Priscart), W. Evans (Maelgwyn Llwyd), T. E. Morris (Morris Glaslyn), Anrhyd. Howell Mostyn (Gogarth), Mrs Williams, gwraig Berw (Cynhyder), a nifer eraill y rnethasom gael eu henwau. Hu Telynores Lleifiad wrthi yn swynol ar y delyn, ac Eos y Berth yn chwysu wrth ei chanlyn gan dant. Yr oedd Morien wedi cael hwyl yno, a bron na fu iddynt annghofio'r Eisteddfod yn eu brwdfryd- edd gorseddawl. Beth bynag, yr o?ddynt oil yn mwynhau eu hunain mor fawr nes ei bod bron awr yn hwyr cyn cyrhaedd i'r Eisteddfod. Buont wrthi hyd nes yr oedd yr awrlais wedi troi haner awr wedi deg. Cymerwyd y gadair heddyw gan y Prifathraw Dr. John Rhys, Rhydychain. Agorwyd y cyfarfod trwy i Cynonfardd ymddi- heuro ar ran y beirdd am fod mor hir cyn dyfod i mewn, ond fod ganddynt waith pwysig i gyflawni yn yr Orsedd. Felly ceisient wneud y coll amser i fynu trwy frysio yn mlaen. Mr David Hughes a ganodd "Henwlad y menyg gwynion (Emlyn Evans). Yr oedd mor gymerad- wy fel bu raid iddo ei hail ganu. Beirniadaeth ar y celfau :—' Modelling in clay of a head' (i'w wneud yn mhresenoldeb y beirniaid mewn dwy awr), 3p 3s, Miss Nellie Edge Panel in clay,' 2p 2s, Mr Herman Bennett, Acrefair 'Carved chimney piece in hard wood,' 3p 3s, Mr J. M. Jones, Llangefni: 'Carved case, in oak, of a grandtather's clock,' 5p, Mrs Paull, Caernarfon 'Carved oak panel,' lp Is, Mr W. O. Griffith, Llangefni. Cystadleuaeth yr unawd alto, 1 0 ye that love the Lord' (Price), Cystadleuaeth ragorol oedd hon, Miss Maggie Edwards, Machen, Mynwy. Beirniadaeth y I Llawlyfr Llenyddiaeth Gym- reig,' 20p a bathodyn aur. Y tri ymgeisydd yn annheilwng o'r wobr. Anogai'r beirniaid Mri O. M. Edwards, Gwenogfryn Evans, a Charles Ashton fod i Bwyllgor yr Eisteddfod ail gynyg y testyn. Darllenodd Mrs Walter Thomas ei beirniadaeth hi a Mrs John Rhys ar y cyfieithiadau. Nid oedd yr un gwael iawn na dim un rhagorol iawn. I'r Saesneg, Llyfr y Tri Aderyn,' lOp a bathodyn Mr L. J. Parry, B.A., Ctrrog, ger Corwen i'r Gymraeg, The ancient mariner,' 5p, Parch Ellis Williams, Pontcysyllte, ger Llangollen. Englyn, Beddargraph Clwydfardd,' lp Is, Elfvn, Ffestiniog. Cystadleuaeth ar yr unawd tenor, Adelaide' (Beethoven), Rhosyn unig (110m Price) 1, 3p 3s, Mr J. Halton Morris, Edge Hill, Lerpwl; 2, lp Is, Mr D. Lloyd, Llangenech, Caerfyrddin. Hysbyswyd mai y fuddugol ar y Set of baby linen,' 3p 3s, ar yr hyn y rhoddwyd y feirniadaeth ddydd Mercher, ydoedd, Miss Gwladys Roberts, Bethesda. Dywedai Cynonfardd fod yr eneth ieuanc yn enedigol o Patagonia, yn awr yn byw yn Bethesda. Ei bod yn galiu si irad Gymraeg campus a llawer o Y spaenaeg ond dim Saesneg. Cafodd dderbyniad gwresog. Best collection of dried plant' o unrhyw sir yn Nghymru, 5p 5s, Mr J. M. Jones, Llangefni. Y mtl, traddododd Dr. John Rhys (Rhys Blaen Rheidiol), llywydd y dydd, ei anerchiad. Cymer- odd yn destyn enwau lleol yn yr ardal. Cafodd y doethawr dderbyniad brwdfrydig. Rhoddwn grynodeb o'r anerchiad yn un o'n rhifynau nesaf. .1 Cystadleuaeth pedwarawd, 5p 5s, Miss Polly Isaacs, Caerdydd, a'i chyfeillion. Cystadleuaeth darllen ar y, pryd i bedwarawd 1, 2p 2s 2, lp Is. Dau barti yn unig ddaeth yn mlaen, ac nid oedd yr un o'r ddau wedi rhoddi boddlonrwydd i Dr. Rogers, yr hwn a ranodd y ddwy wobr rhyngddynt, sef Mr Richard Roberts a'i gyfeillion, Llanelli, a Mr Alex. Henderson, Talysarn, a'i gyfeillion. Can gan Mr Lloyd Chandos. Cystadleuaeth y ddeuawd (soprano a bass), Y llaethferch a'r bugail' (W. Davies). Galwyd pedwar cwpl yn mlaen i'r llwyfan, a chafwyd cys- tadleuaeth ardderchog. Rbanwyd y wobr rhwng Miss Cissie Pritchard ac Ed. Pritchard, Cefnmawr, a Miss Morris, Tonyrefail, a Mr Chubb. Y Garon. Ail gystadleuaeth fawr y beirdd, sef y goron. Arwrgerdd Llewelyn Fawr,' heb fod dros 600 llinell. 20p a choron arian. Y beirniaid oeddynt Dyfed, Elfed, Berw, Alafon, a J. Morris Jones. Wedi galw'r beirdd i'r llwyfan a chael dystaw- rwydd, daeth y beirniaid yn mlaen, a darlienwyd y feirniadaeth gan Mr J. Morris Jones. Yr oedd naw wedi ymgeisio, ond yr oil yn amddifad o yspryd ac arddull arwrgerdd. Yr oedd yn yr oil rai sylwadau rhagorol, ond heb eu trefnu yn briodol. Efallai fod eu cyfyngu i 600 Ilinell wedi gwneud cam a. hwynt. Ond yr oeddynt hwy yn hollol unfrydol, nas gallasent wneud dim yn well a, hyny yn gydwyboclol, nag atal y goron am y tro hwn. Braidd yn siomedig y derbyniwyd y dyfarniad hwn. Beirniadaeth ar y celfau:—Art needlework, Mountmellic bedspread with fringe,' 5p, Miss E, G. Jones, Menai Bridge 'Afternoon tea cloth,' 2p 2s, Miss L. Pierce, Llandudno Three worked panels for fire screen in silk,' 4p 4s, Mrs Parry, Bangor Handsome cushion, any design and material,' 2p 2s. M. A. Taylor, Casnewydd 'Small drawing-room Cloth worked in silk,' 2p 2s, Mrs Fel ton, Llandudno 'Pillow and sheet,' lp 10s, Miss Minnie Hughes, Porthmadog; Sideboard cloth,' 15s, Miss Brown, Llandudno; 'Table centre, r any material,' Ip Is, Miss Millie Thomas, Caer- gybi Handsome portiere in any material,' 5p, Miss Mainwaring, Trefnant. Darllenodd Alafon yn nesaf ei feirniadaeth ef ac Elfed ar y rhiangerdd, yr vmgeiswyr i ddewis eu testyn, lOp. Serch Hudol yn oreu, yr hwn ni atebodd i'w enw. Cystadleuaeth olaf yr Eisteddfod ydoedd yr ail grystadleuaeth gorawl i gorau cymysg rhwng 60 a 70 o leisiau. 70p, a gwerth 5p o gerddoriaeth i'r arweinydd. Yr oedd tri dernyn wedi eu dewis i'r gystadleuaeth hon, sef-' May no rash intruder,' (Handel) Hear my prayer,' (J. T. Rees) 'Thro' peace to light,' (J. H. Roberts). Yr oedd saith o gorau wedi anfon eu henwau i mewn, ond pedwar yn unig wnaeth eu hymddangosiad, a chana,sant yn v drefn ganlynol :-I, Gwrecsam, arweinydd, Mr W. M. Roberts; 2, Blaena.u Ffestiniog, arweinvdd, Mr Cadwaladr Roberts 3, Porthmadog 4, Beth- esda. arweinydd, D. Pennant Eva.ns. Y beirniaid oeddynt MriEmlyn Evans, Geo. Miller, C.F. Lloyd a W. T. Samuel. Caed beirniadaeth Berw a Dyfed ar a"-dl goffad- wriaethol Clwydfardd,' 15p a thlws ar'an gwerth 10p, rhodd Cymdeithas yr Eisteddfod, Elfyn, Ffestiniog, yn oreu. Wedi hyny gwnaed nifer o hysbysiadau gan c; Cynonfardo. gan gyfeirio hefyd at Eisteddfod oedd yn fwy na chenedlaethol, a gvnelir yn nmas Denver, Colorado, yn mhelldiroedd Unol Dalaethau yr Amerig, Medi laf, 2, 3, a 4 nesaf, pryd y byd4 y gwobrau a'r cvstadleuaethau yn rhagori hyd yn nod ar rai Llandudno a hysbysodd fod dros dri ugain o Gymry Americanaidd vn yr Eisteddfod, --i a,'u bod yn dymuno aanynt gydganu ua hen ernvn Cymreig cyn ymadael. Derbyniodd hyn gymerad- wyaeth galonog y gynulleidfa a galwyd ar Dr J. Parry yn mlaen i arwain Crugybar ar 0 fryniau Caersalein,' a chwareuai William Davies, Llundain, ar yr offervn. Cododd y gynulleidfa ar eu traed, ac ymdaflodd ei holl enaid i'r emyn, a dyblwyd a threblwyd hi. Yn awr galwyd am y feirniadaeth ar v corau. Siaradwyd yn Gymraeg gan Mr Emlyn Evans ac yn Saesneg gan Mr C. F. Lloyd. Yr oedd yn gvsHdleuaeth bwysig, galed, a rhagorol iawn. Dvmunent longyfarch y pedwar cor ar eu datgan- i&d ardderchog. Yr oeddynt yn agos iawn at eu gilydd. Yr oeddynt hwy yn berffaith unfarn ar y cor goreu, ond pe buasai ail wobr buasent mewn petrusder mawr i farnu pwy oedd ail. Ac er mai ychydig iawn oedd y goreu ar y blaen i'r lleill, er hvny yr oedd vn oreu, a'r cor hwnw oedd Blaenau Ffestiniog. Derbyniwyd y dyfarniad hwn gyda banllefau a therfynodd y cyfarfod. Y Gyngherdd. Y cyngherdd hwn ydoedd y mwyaf poblogaidd o holl gyfarfodydd yr wythnos. Erbyn 7 or gloch yr oedd y babell wedl ei llenwi hyd yr eithaf. Methodd llawer gael lie yn y seddau blaen, a gorfu iddynt ymfoddloni yn y cefn, a llawer yn gorfod sefyll trwy'r cyfarfod. Yr oedd y llywydd (Argl Mostyn), yr hwn oedd bresenol yn holl gyfarfodydd yr wythnos, wedi gorfod myned i Lundain cyn y cyngherdd, a chym- erwyd y gadair yn ei le gan Proff Hughes, Caer- dydd, yr hwn a wnaeth ychydig sylwadau pwr- pasol. vr oedd y cor a'r gerddorfa yn eu sadd an yn brydlawn, ae am saith esgynodd Dr Rogers y llwyfan, a tharawyd y nodyn cyntaf o oratorio an- farwol Handel, y Messiah gan y gerddorfa. Y unawdwyr oeddynt Miss Macintyre, Madame Bell Cole, Mr Lloyd Chandos, a Mr David Hughes. C-ifwyd perfformiad ardderchog, ac nis gall wn gan- mol gormod ar y cor, yr unawdwyr, a'r gerddorfa. Cafodd pawb eu boddhau yn anngbyffredin. Di- weddglo bend.gedig oedd hwn i'r Eisteddfod. Nid a'r oratorio hon byth yn hen. DYDD SADWRN. Gwyr y cyrn oedd wrthi heddyw. Y darn cys- tadleuol oedd Halvey,' ac i'r seindorf oreu rhodd- id 35p, gyda, cornets arian gwerth 12p 12s, cwpan arian, a bathodyn aur i'r arweinydd a 15p a bath- odyn arian i'r ail oreu. Er fod 14 wedi anfon eu henwau, ni ddaeth ond pedwar seindorf yn mlaen, sef Gossage, Widues Llan Ffestiniog Oakeley a Besses-o'-the-Barn, Manceinion. Enillwyd v wobr gyntaf gan yr olaf a enwyd, a Gossage yn ail. Khoed uchel gymeradwyaeth i'r oil gan y beirniad, Mr G Miller, Portsmouth. Yn nghys- tadleuaeth y mxrch, rhoad Besses-o'-the-Barn yn nghyntaf, a Llan Ffestiniog yn ail. Yn yr unawd ar yr euphonium, y goreu allan o 10 oedd Mr H. Scott ac yn yr unawd ar y cornet, Mr J, B Jham, y ddau yn peri hyn i'r seindorf fudd- ugol. -7 Amcangyfrifir yr holl gostau yn 4 600p yr oedd y derbyniadau am yr wythnos yn 4,100p a chan I fod y tanysgrifiadau yn SOOp, tybir y bydd gweddill mewn Haw.