Y Cymro

Y DDAU DAVID CHARLES. YN y Traethodydd am y mis hwn, ceir erthygl dra dyddorol o waith y Parch David Charles Davies ar y Parch David Charles, Caerfyrddin. Bwriedid yr erthygl gan yr awdwr, mae'n amlwg, fel rhag- ymadrodd i argraphiad newydd o bregethau ei daid ac y mae pobpeth yn nghylch y taid hwnw, a phobpeth o waith yr wyr, prin y mae'n angenrheidiol dweyd, yn werth ei ddarllen. Nid yw yr erthygl hon yn eithriad, er na ddywedir ynddi nemawr i ffaith nad oedd yn wybyddus eis- oes i ddarllenwyr y bywgraphiadau C3 ymddangosodd o'r Charlesiaid. Gwisgir y ffeithiau hyny, mae'n wir, yma a. newydd- deb dyddorol, canys anfynych y ceir awdwr allai ysgrifenu, er yn gyffredin mewn a rddull Seisnig, Gymraeg mor glir, cref a destlus ag y medrai D. Charles Davies. Fel y gwyr y sawl gafodd y mwynhad o ddarllen ei Bregethau, yr oedd ei daid yr un fath-ei syniadau cyn loywed a'r grisial, a thra yn ymdrin a rhai o'r pynciau mwyaf dwysedig, nid yw ei ymadroddion byth yn dywyll na chymysglyd. Mae nodweddion meddyliol y Siarliaid- Thomas Charles o'r Bala cystal a'i frawd o Gaerfyrddin a'u disgynyddion—yn dwyn delw deuluaidd na cheir ond anaml en- graipht well at wasanaeth y gangen o efrydwyr sydd yn caru olrhain y ddawn efr I etifeddol mewn tylwyth. Buasai hwn yn faes toreithiog i dalent athrylith fel Zola, dyweder, lafurio ynddo, a chaniatau fod gan yr awdwr poblogaidd hwnw cystal dawn at ddysgrifio y da ag sydd garddo i bortreadu y drwg. Mae nifer efrydwyr y gangen hon wedi cynyddu yn ddirfawr yn I y blynvddau diweddaf ond yr oedd yr hen Gvmry yn ei chydnabod er's canrifoedd. Un o'u'diarebion ydoedd nas gellir dwyn dyn oddiar ei dylwyth ac y mae agos i dri chant a haner o flynyddau er pan ddy- wedodd Tudur Aludy Ysbys y dengys dyn o ba radd y bc'i wreiddyn." Nid yw yr olyniaeth obrvd a gwedd mewn teulu ond cysgod gwan o'r ttbygrwydd sydd rhwng meddwl a meddwl. Dyma ddywed Mr Davies am ei dad-cu, a gellir gyda'r un priodoldeb gymhwyso pob gair o'r dyfyniad ato ef ei hun Yr oedd y greiriau a ddefnyddiai Mr Charles mor syml a'i frawddegau mor fvrion, gydai ddull o osod y naill ran o ymadrodd mewn cyferbyniad i ran araJl ohono, fel nad oedd ei feddyliau mewn angen eu hegluro a chyffelybiaethau er mwyn eu deall. Gallodd grynhoi ila.wer o feddwl i ychydig o eiriau. Am hyny y mae brawddegau byrion o'i eiddo yn ddigon crynno a chynnwysfawr i fod yn destunau myfyfdod. Yr oedd felly yn bregethwr n a feddyliai yr oil yn lie ei wrandawyr, ond a allai gynhyrchu meddylgarwch ynddynt hvvy, tebyg i'r eiddo ef ei hun. ? I un man nid anturiodd David Charles Davies ar ol ei daid, a'i ewythr o'r un enw, sef i deml yr awen. Gresyn na chawsem emynau o'i eiddo yntau tebyg i 0 fryniau Caersalem," o waith y naill a "0 Salem, fy anwyl gartrefle," o waith y llall. Dynion rhyfeddol oedd y ddau Charles yn nghydagamlun o'u gwehelyth;ac onibaihwy ni fuasai cystal golwg heddyw ar genedl y Cymry. Dyn mawr, heblaw mewn defnydd- ioldeb, oedd Thos. Charies; ac nid oedd David Charles nemawr llai ond na wyddom ni yn y Gogledd gymaint o'i hanes. Ni dde- chreuodd bregethu yn ffurfiol nes bod yn chwech a deugain oed, ond yr oedd fel blaenor cyn hyny gyda'r mwyaf ei ddylan- wad yn y Corph. Efe yn 1807 a eiliodd gynygiad Ebenezer Morris i ddiarddel y Parch Nathaniel Rowlands am oryfed, yr hyn yn yr oes hono a olygai wroldeb mawr. Mae yr ysgrif tan sylw yn cvfeirio at yr amgylchiad difrifol, a chwanegaMrDaviesyn bur ddiniwed," Nid oedd hynny yn effeithio dim ar ei swydd a'i safle yn yr Eglwys Sefydledig, yn yr hon yr arhosodd hyd ei fedd." Dewiswyd Mr Charles gan ei frodyr yn y Deheubarth i'w cynrychioii hwy ar y pwyllgor dewisedig i dynu allan reolau y Cyffes PJydd. Yr oedd yn gyfaill mynwesol i'r Parch Rowland Hill, ac ar ei ymweliad- au a'r Brifddinas bu yn pregethu droion yn Nghapel Surrey a gwrandawydd cyson arno fyddai'r Parch William Howells, y clerigwr hybarch o Longacre. Wedi pre- gethu ugain mlynedd, a phan ydoedd wedi cyrhaedd yr oedran o 66, c-ifodd ergyd o'r parlys, ac ni lefarodd air dealladwy byth wed'yn, er iddo gael byw am chwe biynedd. Wedi goddef ei gystudd maith a phoenus yn amyneddgar, daeth dydd gollyngdod, Medi 2, 1834. Hyn oil a wyddem o'r blaen, fel y dy- wedwyd, ond nid yw ein dioich yn llai am gael cyfle arall i vmgyfarchwel acholladwr- iaeth un o oreuon ein cenedl, trwy gyfrwng ei wyr, un o'r dynion anwylaf, uniawnaf, a'r mwyat diymhongar.

--0-- HELBULON Y WEIHYDDiAETH DRUAN 0 Weinyddiaeth Arglwydd Salis- bury. Nid yw hi weithian yn flwydd oed. Ond mesur ei dyddiau ydyw mesur ei hel- bulon, Y Sultan oedd y cyntaf i'w dir- mygu—chwarddai yr adyn hwnw am ben ei bygythion. Os trodd rywun erioed y pistyll i lawr gwar ei elynion, yr Arlywydd Kruger oedd hwnw gyda Llywodraeth Prydain. Llywydd Gweriniaeth fechan yn Nghanolbarth Affrica, trwy gyfiawnder ei achos a bwnglerwch ei wrthwynebwyr, yn gallu peri i'r Llywodraeth gryfaf o ran nifer fu'n llywio Prydain Fawr er's oesau edrych yn hurt a ffol gerbron holl bobl gwareiddiedig y'byd! Tynodd ddrycin yn ei phen yn Ngwlad yr Aipht heb raid nac achos, ac y mae yn awr yn galw am help milwyr India, ar draul pobl y wlad ordrethol hono, i dynu ei phen o'r groglath. Ac y mae hi tros ei phen a'i chlustiau mewn trafferth hefo brodorion duon Rhodesia, Matabele- land, a man wledydd eraill Deheubarth Affrica-yn eu lladd fel pe byddent fwyst- filod y coed. Yi un Llywodraeth ag sydd mor ryfeddol o ofalus am roi addysg gref- yddol" i blant Cymru, sydd yn galw y Negroaid truain a ymladdant am eu gwlad yn Affrica yn "rebels," ac yn eu saethu i lawr fel llygod. Wfft i'r fath ragrith a hymbyg. Dowch yn nes gartref drachefn. Llwydd- odd y Weinyddiaeth i roi help i'r amaeth- wyr o tua miliwn a hanner o bunau, yr hyn mor naturiol ag y rhed yr afon i'r mor, aiff yn y diwedd i logell y tirfeddianydd. Mr Price. Rhiwlas, a'i fath yn fuan neu hwyr ga'r holl fudd. Yr oedd y Mesur Addysg a gynygiodd y Llywodraeth i'r Senedd mor annhymig a gwrthun, hyd yn nod yn marn y Toriaid, fel y tynwyd ef yn ol am byth gobeithio. Y mae tynged pob mesur bron a addawodd eu rhaglen yn nechreu y tym- hor wedi ei selio, ond y Mesur Tir. Nid oes odid wythnos er y Calan na ddygwyd rhyw drybini neu gilydd ar warth- af y Weinyddiaeth fawr Undebol, fel ei gel- wir. Yr wythnos hon y mae hi mewn trallod arall. Y tro hwn, Mesur Tir i Iwerddon sy'n ei phoeni. Yr oedd hwn yn un o addewidion mawr ei rhaglen. Pan gynygiwyd ef gyntaf, nid oedd gan y naill blaid na'r lIall fawr i'w ddweyd yn' ei erbyn ond nid oedd yn boddio'r tirfedd- ianwyr, ac felly oedwyd ef hyd y mis olaf o'r tymhor; erbyn hyn mae wedi ei newid gymaint, fel y gellid ei alw yn Fesur y Tirfeddianwyr yna cododd Ulster mewn gwrthrvfel, a bygythiodd Mr T- W. Russell ymneillduo o'r Weinyddiaeth parodd hyn i ranau pwysig o'r mesur gael eu newid drachefn, ac i'r Ysgrifenydd Gwyddelig (a Gwyddelig iawn ydyw er yn nai i'r Prif Weinidog) ddweyd, Dyna fo i chwi—cym'rwch o neu gadewch o'n Ilonydd." Mae'n annichonadwy i elynion llywodraeth mor ddiymadferth beidio tos- turio wrthi ac yn hawdd i'r gwanaf ei amgyffredion weled na ddeil gweinyddiaeth tel hyn ddim yn hir iawn wrth ei gilydd- Ai gormod fyddai gobeithio, er mwyn anrhydedd Prydain gartref ac oddicartref, ei bod hi wedi myn'd tros haner ei hoedl eisoes ?

BWRDD CANOLOC ADDYSC CYMRU. CYFUKDREFN nad oes ei pherfTeithiach yn y byd o ran ei manteision a'i gwerth yw addysg Cymru erbyn heddyw. Gor- phwysa ei gris isaf ar y llawr yn ymyl y plentyn pum mlwydd oed, ac os yn meddu talent a medr gall esgyn i'r gris uchaf a graddio yn y Brifysgol. Cyfundrefn ydyw