Y Cymro

-:0:- CWRS Y BYD Wil Hopcin a'r Ferch 0 Gefn Ydfa, Y MAE gan Dafydd Morganwg erthygl yn Cvrnru ar Wil Hopcin. Nid oes ganddo fawr o feddwl o grefydd Wil, druan na dim llawer o'i awen ychwaith ac am y stori am dano yn caru y Ferch n Gefn Ydfa, celwydd Ceiriog, Myn- yddog, Dr Pan Jones, a Ohadrawd ydyw'r cwbl, neu bron y cwbl. Trwy brofion diymwad dengys na fu'r ferch erioed yn caru Wil, os bu Wil yn caru'r eneth. Y beirdd dycbmygfawr uchod luniodd y chwedl fod y ferch wedi marw o gar- iad at Wil Hopcin. Y mae eraill, meddir yn mhellach, wedi camsynied yn nghylch Wil. Meddai Dywedir gan Rowlands yn ei Biographir,al Diction- ary of Eminent Welshmen ei fod yn un o brif feirdd gorsedd Morga,nwg; a dywedir yr un peth yn Enwog-' ion Gymru gan I. Foulkes. Y mae hyn yn hollol gyfeiliorntis chamarweiniol. Ni chaniateid i neb fod yn fardd cadeiriog yn Morganwg ond a fedrai ganu'n gelfydd yn y mesurau cynghaneddol. Yr oedd beirdd cadeiriog Morganwg yn fodau i dosturio wrthynt os na dderbynient awdwr Bugeilio'r Gwenith Gwyn," i'w burdd. Dyma'r ghn nad ystyrid ei hawdwr yn deilwng, yn ol D. Morganwg, o gymdeitbas beirdd Morganwg wedi ei chodi air am air o'r casgliad o Ancient Welsh Airs," gan Miss Williams, Aberpergwm, lie, yr wyf yn deall, yr argraphwyd hi gyntaf. Y Gwenith Gwyn," yn ol yr esbonwyr, oedd y Ferch o Gefn Ydfa :— Mi sydd fachgen ieuangc, ffol, yn caru'n ol fy ffansi, Mi yn bugei io'r gwenith gwyn, ac eraill yn ei fedi O pam na ddewi ar fv ol, ryw ddydd ar ol ei gilydd, "Gwaith rwv'n dy wel'd, y feinir fach, O glanach lanach beunydd. Glanach, lanach, wyt bob dydd, neu fl sy'm ffydd yn ffolach, Br mwyo y gwr a wnaeth dy wedd gwna im drugareddbellach, o cwyn dy ben, gwel occo draw, a rho imi'th law, Gwen dirion; Gwaith yn dy fynwes, berth ei thro mae allwedd clo fy nghalon. Mi godais heddyw gyda'r wawr, gan frysio'n fawr fy lludded, Pel cawn gtisami llun dy droed, fu 'rhyd y coed yn cerdded; o cwyn fy mhen o'r galar maith, a serchus iaith gwarineb, Waith mwy na'r byd i'r rnab a'th gar y w golwg ar dy wyneb. Tra fo dwr yn y mor ballt, a thra fo ngwallt yn tyfu, A thia fo calon yn fy mron. mi fydda'n ffyddlon itti; o dywed immi'r a:wir dan gêl, a rho dan;sel attebion, r'ruQ ai « yft, neu arall, Gwenn, sydd oreu gan dy galon. P'rnn o gydoeswyr Hopcio ganodd gan dlysed a hon yna, tybed ond yn marn awdwr trylen H Yr Ysgol Farddol," nid esgynodd erioed yn Uwch na thribanwr." Cynddelw ysgrifenodd y frawddeg y cyfeirir ati yn yr Eityoflion ac er uched fy syniad am Dafydd Morganwg fel awdwr Haries sir For,,anwg, "-we], Cynddelw ysgrifenodd y frawddeg. Pan yn cywiro eraill hefyd, Dafydd, bvddwch ofalus na chamgymer- Oel-i eich hon. WILLIAMS, ac nid Rowlands, fel 7 dywedwch chwi, oedd awdwr yr Eminent Welshmen. Papyr Newydd Rhyfedd. MAE gan bob dosbarth, a chrefffc, a daliadau ftveddyjiol, cymdeithasol, a cbrefvddol, en papyr newydd ond bydd yn newydd i lawer glywed fod yn Ffrainc bapyr newydd yn cael ei ysgrifenu gan wallgofiaid ar gyfer gwallgofiaid. Perthvn y mae i Wallgofdv mawr Bicetre ger Paris. Un o nodweddau prudd gwallgofrwydd ydyw fod y claf yn tybied nad oes dim arno, ac o ganlyniad dybryd ydvw ei gaethiwo -cystal a'r "riniaeth a ga yn ei gaethiwed. Rboi llafar, 1 r farn hon oedd amcan cychwyn y cyhoeddiad yr hwn a elwir yn y Ffrancaeg "gelyn y medd- ygon gwaJlgof" (L! A nti- A heniste ). Gwneir defnydd mawr o'r papyryn i watwor gweision a swyddogion y sefydliad, a gwawdir unrhyw Syfoewidiad yn eu gwisg nen eu liymddangosiad anol yn Ilym. Rbydd y physigwyr yn y lie °b anogaeth i'r awdwyr anffodns, gan ystyried od- tuedd. yn v gwaith i wneud lies trwy ddy- n -HJ U ™ECWY^AI1 Y trueiniaid oddiwrth y math ei.lduol o wallgofrwydd fyddo yn eu blirio. r„ Person mewn Capel- oen ° ami§*0(l =l Gristionogaeth Cymrn yn yr on ydyw fod presenoldeb offeiriad o Eglwys daw^ n °'V>' caPe^ Ymneillduol, nid fel gwran- aC yn s^cr pregethwr, ond rhwng y ■> atln^l'y?i(1griedig o gsvbl, yn tynu cymaint vr\ W" j ^^ach cael buwch i odyn, chwedl Keil]/,ri na cbael oiFeiriad i gapel Ym- ddi„ 1ymain< casineb am bell glerigvvr at Y dfi^?'aVS'' v mae'n syndod. pa fodd y derbynia PritrV. ynt- Perthyna y Parch Thomas srall—1^osUanerchrugog, i ddosbarth y dosbarth callaf a'r goreu yn ddiau sydd yn Eglwys Loegr—y rhai sydd yn edrych ar Ymneillduwyr fel cyd-weithwyr ac i nid gwrth- weitbwyr. Yr wythnos ddiweddaf, cynaliai nifer o egiwysi yr Annibynwyr yn neheubarth sir Ddinbych eu cvmanfa ganu flynyddol yn Rhos, ac yn nghyf- arfod y prydnawn traddododd Mr Pritchard anerchiad ar ganu cynulleidfaol yn N ¿hymru, yn nghyda dyled y cyfryw i atbrylith Dr Joseph Parry, yr hwn oedd yn arwalo y Gymanfa. Fel y medr ein hen gyfaill T.P. pan yn ei figwrn, fel dywed y plant, yr oedd yn anerchiad amserol a destlus, ond dim gwell nag ugeiuiau o areithiau a draddododd y gwr parchedig o'r blaen na chan eraill mewn cyrddau o'r fath—y lie a'r adeg roddai hynodrwydd ar yr araith, a hyny drachefn sy'n rhoddi arbenigrwydd ar yr amgylchiad. Modd bynag, diolch am ambrfll gyfarfod fel hyn, lie y gellir canu yn lied ddi- ragrith Darfydded son am bob ymryson mwy Partiol farn a rhagfarn, lawr & hwy. Geiriau lIeoi. I RHYW ddosbarth, a hwnw yn ddosbarth go luosog hefyd, 'does yr un gangen o efrydiaeth yn rhoi cymaint o ddifyrwch a tbafodipithoedd, a'r ystyr wahanol a roddir i'r un gair mewn gwahanol ranau o'r wlad. Dyna y gair "brwnt," er engraipht. Ei ystyr Ysgrythyrol ydyw aflan -yr "hwn sydd frwnt, bydded frwnt eto;" a dyna hefyd y meddwl roddir iddo yn Neheudir Cymru. Yn Ngwynedd, dyn cas ydyw dyn brwnt, dynes flin ydyw dynes front, ac ni olygir byth wrth, byny ddyn budr neu ddynes aflan. Yn Mhowys drachefn, neu ranau ohono, megys Dyfiryn Maelor, y mae i'r gair ystyr arall fyth. Sut ydach chi heddiw, John Hngbes ?' Wir, teimlo'n ddigon brwnt ydw i, welwcb chi. Misio byta ys pythefnos." Gair digon cyffredin yn Rhos a Cefn Mawr am fod yn afiach ydyw bawaidd," ac fe ddefnyddir cwla mewn rhanau o'r Gogledd am seloi neu salwch. Dr Rhys, o b'le y gair "cwla "1 Wir syr, rhaid i ni gael haner colofn yn awr ac eilwaitb yn y Cymro ar eiriau lleol. A wna'r Prifathraw ei chefnogi ? [0. Y.—Os iawn'dweyd dyn brwnt a dynes front, paham nad iawn hefyd dweyd dyn gwyllt a dynes wellt ? Diffyg Llandudno- MAE'N wir ofidis genyf deall fod perygl y gelwir ar guarantors Eisteddfod Llandudno i dalu o leiaf I ddan neu dri chant o bunau. Ar ol misoedd o bryderu a gweithio, a gweithio'n odidog a darfu rhai ohonynt, digalon iawn ydyw gorfod gwneud y golled ariaool i fynn. Ai nid oes modd, tybed, cyfarfod y aiffyg beb dretbu y dref, i fasnacb yr hon, yn-ol pob argoel, y bu'r Eisteddfod yn fwy o ddyryswcb nag o help Yr wyf bron yn sicr pe gwneid apeliad at wir foueddigion Cymru, yn Eis- teddfodwyr ac eraill, na wneid ef yn ofer.

Cytfredinol. Drwg genym ddeall fod yr hybarcli Gwalchmai yn bur wael. Pregethid yn nghyfarfod blynyddol Annibynwyr Moelfre, Abergele, yr wythnos ddiweddaf gan y Parchn Peter Price, Lerpwl, a T. D. Jones, Conwy. Mae eglwys Armenia (M. C.) Caergybi wedi rhoddi galwad i'r Parch Thomas Williams, Gwalch mai, i'w bugeilio. Hysbysir fod y scwner John Evans, o Bortn- madog, wedi suddo tra ar ei thaith o Fredrikshold i Port Talbot. Achubwyd y dwylaw. Mae chwarel Craig yr Imbill, ger Pwllheli, wedi ei hail agor ac mewn llawn gwaith. Pery y fas- nach lechi yn Ngogledd Cymru yn fywiog. Dydd lau, cyfarfu John Griffith Jones, Shop Uchaf, Llanllyfni, a damwain yn Ohwarel v Cilgwyn, a drodd yn angeuol. Nid oedd ond 25 oed. I dori ei syched, llyncodd dyn o'r enw Roberts wenwyn mewn camgymeriad am ddiod dail yn Nghefn Bychan, Rhiwabon, ddydd Mawrth, a bu farw mewn canlyniad. Gerbron ynadon Ffestiniog, ddydd lau, cyhudd- wyd John Proctor a William Fyfe, dau o Lundain, o esgeuluso gosod clawdd o amgylch chwarel o'u heiddo ar y Migneint. Cawsant eu dirwyo i 12p. Cyfarfu Thomas Jenkins, Llanfihangel, Aberteifi, a'i farwolaeth ddydd Sadwrn yn Aberdyfi, trwy i bridd a cheryg syrthio arno tra'n gweithio wrth gronfa ddwfr newydd Towyn. Ddydd Sadwrn nesaf, bydd gwasanaeth Cym- raeg yn Eglwys Gadeiriol Caergaint. Brydnawn Sul bydd gwasanaeth cor.»wl yna, a chymerir rhan gan Madame Edith Wynne, Miss Kate Thomas, R. A. M., a Mr Dan Price. Cafodd y Parch Ben Davies, Oadeirfardd Llan- dudno, dderbyniad tywysogaidd gan bobl Ystal" fer a ar ei ddychwe!iad adref. Ffurfiwyd gorym- daith fawr, a chaed cyfarfod brwd i ddathlu ei lwydd yn nghapel Pant Teg. Profwyd ewyllys Mr S. K. Mainwaring, Oteiey Park, fu farw Awst 2, 1895, gan ei fab, Mr C. F.K. Main waring, Mr R. K. Mainwaring, Underdale, Amwythig, a Mr 0. J. Williams, OefH, Llanelwy. Gwerth personol yr eiddo yw 313,195p 193 7c. Yn nghvfarfod diweddaf Rhaith Dosbarth RhyJ, bu trafodaeth hir o berthynas i wrthwynebiad y Cynghor i Fesur Cwmni y L. & N. Western. Meth- iant fu gwrthdystiad y Cynghor. Diolchwyd i'r ddirprwyaeth fu yn Llundain, a phenderfynwy4 gofyn i'r Cwmni dalu traul yr ymweliad. Fore ddydd Gwener, bu farw'r Parch Thomas Jeffrey Jones, M.A., ficer Llanfaircaereinion. Brodor o Gaernarfon ydoedd, a bu yn gydysgolor a'r Parchn Dr Griffith Parry, Ca.rno Hugh Jones, Tregarth a Thomas Pierce (W). Claddwyd ef ddydd Mawrth yn mynwent Llanfair. Col! amser a thraul ariaool diangenrhaid yw cynal brawdlvsoedd yn Ngogledd Cymru. Yn v Brawdlysoedd Chwarterol diweddaf, nid oedd un carcharor yn siroedd Mon, Meirion, nae Arfon dim ond dan yn sir Fflint, a gollyngwyd un yn rbydd yn Maldwyn, dau, y rhai ni euogfarnwyd ac yn Ninbych dri, a'r gosb drymaf oedd saith mis o garchar. Gall em wneud yn rhwydd heb uchel lys pe gellid gwthio Gwrecsam hwnt i Glawdd Offa.

OwibnoclioH o Ddyffryn MaeSor. CANU, canu, a chanu, sydd, a fu, ac a fydd yn mhob cwr o'r Dyffryn yma. Rhyfedd fel y mae y ew n yn cael ei gymeryd i fynu, un waith v rhoir cychwyniad iddo mewn rhyw gornel*! Mae yn myned fel trydan ar draws ac ar hyd y Dyffryn, ac yn cyrhaedd hyd lethrau y bryniau, ae ambell waith. fel yr wythnos hon,"hyd ben- au y mynyddoedd. I ddechreu yr wythnos, cynaliwyd dwy gytxianfa ganu fawr, y naill gan Independia Fawr yn y Rbos yma, ar llall dan nawdd "Dippars" Brymoo. Un dan arweiniad. y Doctor enwog o Gaerdydd, a'r Hall gan fy nghyfenw o'r Deheu- dir, W. T. Samuel, Soloist y South. 'Does dim eisiau i mi ganmol y cantonon? achos gftyx pawb fod canu ardderebog yn y Rhos bob amser, a digon, yw dweyd nad oecldynt ar ol y tro hwn. Yr oedd elfon newydd wedi ei dwyn i mewn i r gymanfa eleni, sef, cerddorfa gorol, yr hon oedd yn gynorthwy nid bychan i'r cor ac yr oeddynt yn rhai da hefyd. Nid bob amser y mae ffidleriaid yn gynorthwyiganu cvnulleidfaol, ond bu yn llwyddiant y waith hon, yr byn sydd yn awgrymu y ceir hwynt yma eto. 'Vel, un peth sydd genyf i'w awgrymu os deuir a hwvnt yno y tro nesaf, sef iddynt gael eu rhoddi i eistedd yn ymyl yr organ. Pa reswm fod hvd y capel rhyngddynt? b Elfen newydd spon arall ydoe'dd, fod rhai o'r anwvl ga-iadus A'ndyr" yn ymuno ac yn cym- eryd rhan amlwg yn y gweifchrediadau. Dan Owen, organydd eglwys y Rhos, oedd yn arwain y gerddorfa, v enrad yn chwareu first violin, a'r Ficer yn traddodi anerchiad. Wei. dyma beth newydd dan haul. ^Ond y peth oedd yn fy synu i fwyaf ydoedd, nid fod T. P. wedi dyfod i'r capel, ond fod pnbl y capel wedi rhoi cyfleusdra iddo siarad Yr oedd yn da genyf weled teimladau mor frawdol yn tfynu yn eu plith. Hir y parhao Ar ol y cymanfaoedd hyn, bu Salm Bywyd yn cael ei gwtkio yn ei blaen am y tro olaf cyn cael clywed ei llais yn y Priias Grisial. Bu Mr Jenkins yn brysur iawn er's wythnosau, ond erbyn heno mae y cyfan drosodd. Ond yr wyf yn myn'd o flaen fy stori fel hyn. Nos Fawrth yr oedd Mr Jenkins yn y Cefn yn cael rehearsal gan gor G. W. Hugbes wyddoch, a dywedai iddo gael ei foddhau yn fawr yn y perfformiad. Nos lau dracbefn aeth trwy yr un gorchwyl yn Moss, ac 'roedd yno well canu wed'yn. Ond y tro goreu o'r baner oedd hwnw wnaed yn Mwlchgwyn nos Fercher. Yr oedd cor Coedpoeth, fel pob cor arall cyn myn'd i Lun- dain, yn ceisio bel yhydig bres i gynorthwyo i dalu eu treuliau yno, a chyda'r amcan anrhyd- eddus hwn awd i gynal cyngherdd i Fwlcbgwyn, ac yr oeddynt wedi anfon llawer o genadon o'u blaenau mewn du a gwyn. Nos Fercher a ddaeth, a dacw gor o 60 o gantorion dewisedig ac etholedig Coedpoeth a'r Adwy ar y llwyfan yn barod i wneud i'r mynyddoedd o gwmpas ddadseinio ond yn unig cael cynulleidfa. Ar ol disgwyl a disgwyl a disgwyl, daeth cyn- ulleidfa anrbydeddus o ugain (!) yn nghyd i wrando'r cantorion caboledig hyn yn perfformio cantawd, a hono yn llawn bywyd, wedi ei anadlu ynddi gan y cerddor penigamp o Aber- ystwyth. Syndod. A phwy ddyliech chwi oedd yn y gadair ? Neb llai na Bardd Cadeiriol Llandudno, y pryd- ydd awenber o Ystalfera, a chyn-fugail yr ardal. Wel i chwi, i roi pen ar y stori, erbyn gwneud y cyfrifon i fynu, a thalu'r treuliau, cafwyd fod ganddynt yn elw y swm anrbydeddus o chwe cheiniog Pa le, tybed, yr oedd cantorion, cerddorion, a cherddgarwyr Bwlchgwyn arni? Wedi bod yn Llandudno yn siwr i chwi, amethu fforddio prynu tocyn. Nos Sadwrn. SAMWEL JONES. o

Cohebiaethau. AI GWIR Y CYHUDDIAD? SYR, —Olywais droion am gapteniaid yn ym- ddwyn yn annhe{ ac annheilwng at y dwylaw dan eu gofal trwy roddi ymborth gwael iddynt, a phrin ddigon o hwnw, er mwyn cyfoethogi eu llogellau en hunain. Clywais yn mhellach fod capteniaid Cymreig yn fwy yn y caaiwedd hwn nag eraill, yn neiliduol y rhai sy'n llywyddu llongau byebain. Prin y gailwn gredu hyn am rai o'm cydgenedl, ond yn y Poll Mall Gazette rai dyddiau'n ol, mewn cyfeiriad at y cyfryw ddynion, darllenais a ganlyn Mae'I' mab Satan hwn, v llwfrgi, yn waradwydd ar Gym- ru (oblegyel yn anffodus ceir ei fod yn gyffredin yn frodor o Aberystwyth), a ffieiddir ef gan ei ddwylaw, ei swyddogion, ac (yn ddiwybod iddo ei hun) gan berchenogion y Hong, ac adnabyddir ef yn dda yu mhob por^hladd yr ymwel a hwy." Yn awr. ai gwir y cyhuddiad Os gwir, cywil- ydd i'r cyfryw—mae eu hymddygiad yn an- nheilwng o natur garedig y Cymro os anwir, yna dylid tynu'r enllib yn ol a symud y gwarad- wydd oddiarnom fel gwlad a cbenedl. Plvy rydd atebiad ?—Yr eiddoch. Mix Y DON. CYNGHRAIR GLOWYR GOGLEDD CYMRU. I Syp.Y mae'r wlad mewn pryder dirfawr yn nghylch rhagolygon. y glo. Nid oes ond tair blynedd er y cload all an o'r blaen, ac y mae llawer o fasnachwyr a gweit.hwyr yn teimlo hyd heddyw oddiwrth y cyfryw a chyn i'r gweith- wyr gael ond ychydig o amser i drefnu eu ty, dyma ymgais eto am ostvngiad o 10 y cant. Sut y trydd pethau allan anhawdd dweyd ar hyn o bryd credaf yn bersonol, os saif y gweithwyr yn ffyddlon, y bydd i'r meistri roddi ftordd. Mae rhagolygon da am aclfywiad masnach, yn ol un o'r ne ^ydiiaduron Heol yma. Yr hyn fu dan syIw twyaf yn Ngwrecsam y 6ed cyfisol oedd y staciau mawrion sydd ar benan pyllau siroedd Lancaster a Chaerefrog,—a'r un dunell; meddent hwy, vn unlle yn Ngogledd Cymru. Pasiwyd penderfyniad flynyddoedd yn ol yn y Cynghrair Cenedlaethol nad oedd dim stocio i fod am y rheSWrn fod y meistri a stociau mawr- ion ganddynt yn cael eu gwerthu am y pris a fynent, ac er mwyn yr elw mawr garjt wrth werthu y stociau hyn adeg cload y sydd fwyaf awyddns am streic. Yn awr, syr, a chaniatan fod ychydig wirionedd yn y cyhudd- iad yna, priodol gofyn, os yw'r meistri yn y ddwy sir a enwyd yn cael y fath fantais wrtb werthu y stociau adeg cload allan, paham na wna meistri Gogledd Cymru yr un fath V Nid ydyw stocio wedi peidio yn y dosparth hwn oherwydd ffyddlondeb i'r penderfyniad a nodwyd. te fuasai yn dda iawn i wejthwyr y Moss a'r Rhos- ddu pe buasent wedi cael stocio yn ystod y tair blynedd diweddaf, yn hytrach na hod llawer ohon- ynt yn 'darn-glenno. Vr unig reswm ellir ei roddi dros nad oes yma stacio wedi bod y blynydaoedd diweddaf ydyw nad yw glo Gogledd Cymru ddim yn talu i'w staeio. Mi welais* ac y mas yna gan- oedd allent gyd-dystio a mi, stocio anferth yn ngwaith y Fron flyayddau yu ol. Wedi bod yno am flwyddyn neu ragor fyclclai yno ddim bron ond y waliau olo o gwmpas y domen yn werth ei lwvtho, an. fod canol y domeD. bron oil wedi myned yn llwch ac yn fan, ac yn sicr o beidio talu. Am y rheswm yma y rhowd i fynu stocio. Maegan Lanca- shire a Yorkshire fantais, 'does dim cwestiwn ond mantais mae Rhagluniaeth wedi estyn iddynt ydyw, ac anhawdd iawn i unrhyw benderfyniad alia ei dadwn'ud. Pe buasai llais Gogledd' Cymrn wedi myned yn gryf ac unfrydol yn erbyn dim gostyng- ild, fe fuasai cyttno yn beth tebycach o lawer. GLOWR.

--0- Y 27ain cyfisol, dechrenir cyrddau blynyddol Uadeh y Bedvddwyr yn ilhontypriud. Parhaut) am bedvar diwrnod. Y mae boneddwr o Lerpwl, Mr A. M'Culloch, wedi cvmeryd Downing H ill, ger Treffynon-hen gartrefle y djweddar Mr The-mas Pennant, awdwr Tours in Wales, a llyfrau gwerthfawr eraill.

hefyd ag y mae calon y wlad yn rhoddi bywyd ynddi, a holl uchelgais a gobaith y genedl yn dibynu arni. Priodol gan hyny yw gwaith y Senedd yn darpar Bwrdd Canolog i wylio ei buddiant, ac yn ol cyn- Hun a drefnwyd gan y Dirprwywyr Elus- enol bydd y cyfryw fwrdd yn cynwys 80 o aelodau, sef tri o ex-officios, chwech o co- optative, a 71 o gynrychiolwyr. Gwelir felly fod cyfansoddiad y Bwrdd yn werinol, ac y mae'r galluoedd gorphorir ynddo yn gyfryw fel y bydd llwydd addysg Cvmru yn dibynu i raddau helaeth ar ddoeth- mefa yr aelodau. Gan y Bwrdd y bydd hawl i ethol pwyllgorau gwein- yddol caiff y merched eu lie a'u llais ynddynt, a bydd gan bob dosbarth, o'r gwladwr syml i'r prifathraw dysgedig, ran yn y gwaith o wneud peirianwaith y sen- edd newydd hon yn allu effeithiol yn nyrchafiad y genedl. Gosodir rheol ben- dant i lawr nad yw credo grefyddol unrhyw fachgen neu eneth i'w hamddifadu o un- rhyw fantais neu unrhyw waddol y bydd ganddynt hawl iddynt. Gyda sylfaen mor werinol, cyfansoddiad mor gynrychioladol, ac amcan mor ddyrchafedig. benJith diam- heuol i Gymru fydd y Bwrdd Addysg Canolog newydd.