Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
0 Fanceinion i Aberystwyth.
0 Fanceinion i Aberystwyth. TAITH DDIFYRUS.— (Parhad). YR wythnos ddiweddaf, cyfeiriasom at y daith cyn belled a'r Drenewydd. CAERSWS. Yn fuan ar ol gadael y Drenewydd, deuwn i orsaf Moat Lane, lie mae cysylltiad gyda'r llinell sydd yn rheleg trwy Lanidloes tua Rhaiadr, Buallt, Aber- honddu, a Llandrindod. Yr ydym yn fuaa hefyd yn colli ewmni yr Hafren, yr hyn a gawsom am tros ugain milldir. Mae ei llwybr hi yn troi at fangre ei genedigaeth, sef Plymlumon, gyferbyn a Chaersws. Bu Caersws yn gadarofa Rufeinig, ac y mae llawer o'i halion hyd y meusydd yn aros. Ond yr hyn a wna y pentref hwn yn ddyddorol i Gymry yr oes hon a'r oesau a ddeuant, gobeithio, ydyw'r ffaith mai yn y ty pellaf acw ar y chwith wedi ei wneud o briddfeini cochion, y trenliodd prif-fardd telynegol Cenedl y Cymry, John Ceiriog Hugh-s, ei flynyddau olaf, ac y bu farw ac mai yn raya- went Llanwnog, tua milldir o Gaersws, ar y dde wrth ini fyn'd yn mlaen, y mae ei fedd. Y mae'r fynwent, a'r golofn sydd ar y bedd, i'w gweled o'r tren. Gwlad nodedig o hardd sydd oddeutu'r Han gwledig ond ofnwn nad oes ddeg o bobl yn byw yn nghlyw cloch Llanwnog all ddarllen llinell o waith y bardd natur a huna yn eu hardal. Ai an- ffawd hyn ? Ie, 'n ddiau, i'r byw a choffadwriaeth y marw. Tybod a welir pererinion yn y dyfodol yn cyrchu i Gaersws fel i Stirling i anrhydeddu coffa- dwriaeth Prif-fardd yr Ysgotiaid ? A gedwir tybed ei ganmlwyddiant gyda rhywbeth tebyg i'r rhialt- weh y dathlwyd canmlwyddiant Burns wythaos neu ddwy yn ol ? Ydyw'r iaith y canodd mor syml ynddi ar fin ei thranc ? Ydyw'r genedl a ogonedd- wyd gan ei athrylith yn myn'd i'w annghofio? Nae ydynt, gobeithio. LLANIDLOES. [PE gadftwem y brif linell a ftiyned cyn belled a Llanidloes, gan ddilyn yr H%fren, caem weled hen dref a llawer pennod nodedig yn ei hanes Yma y bu'r Siartiaid yn eu rhwysg uwchaf o unman yn Ngogledd Cymru. Yr oedd gwehyddion Llanidloes haner can' mlynedd yn ol yn werinaidd hyd y earn, ac y mae y nat'Ir yn aros i raddau yn eu meibion yr oes hon, fel y cafwyd prawf ychydig amser yn ol. Bu Ceiriog am rai blynyddau yn byw yn orsaf-feistr yma a mynych, fel V dywed ei hun yn rhoi tro 'rol gyru'r tren, hyd hyfryd lenydd Hafren.' Yr oeddym ar ein ffordd yma yn dyfod trwy Landinam, a heibio delw hardd a godwyd i goffadwriaeth yr hynotaf a fagwyd yn y lie, sef Mr David Davies.] CARNO. Ff&rwel, Dclyffryn-henffych Wyllt Walia. Yr ydym yn ebrwydd yn ngorsaf Pont.ddol-goch lie y gellir clywed llefaru'r Gymraeg yn ei phurdeb. Dyma gapel, dyma efel, dyma siop, dyma'r pentref Cymraeg ond ysgubir ni yn mlaen, a'r lie nesaf y deuwn iddo yw Carno. Mae golwg dipynyn ffasiwnol ar Garno, adeiladau da, siopau llewvrchus, ac yn y siop acw, lawer blwyddyn betlach, y trigianai un o bregetbwyr mwyaf poblogaidd Cymru, sef y Parch Joseph Thomas. Uwchlaw i Garno, ar y mynydd acw,yr ymladdwyd un o frwfdrau pwysicaf Cymru, sef yn 1077, am arlywiaeth Gogledd Cymru rhwng Gruffydd ap Cynan, yn cael ei helpu gan Rhys ap Tewdwr, tywysog Deheubarth, a Thra- haiarn, y tywysog mewn awdurdod. Wedi brwydr erchyll o waedlyd, pryd y syrthiodd yr olaf a blodau ei fyddin, Ap Cynan a gafodd lwyr oruch afiaeth ac a deyrnasodd am 57 o flynyddau. LLANBRYNMAIR. Mae Gwalia'n wyllt ryfeddol ar ben y drym, a'r peirianwvr wedi ei brathu yn dost wrth wneud cutting Talerddig. Yn ebrwydd wedi dyfod o'r toriad dwfn hwn, yn y gwylltineb annosbarthus, gellir cael cip ar frigau y coed sydd oddiamgylch y Fron, lie y ganwyd Mynyddog, ac y treuliodd y rhan fwyaf o'i oes. Mewn manau anhygyrch fel hvn yn gyffredin y ceir hyd i rai o dalentau dis- gleiriaf yr oesau. Yn is i lawr, safai'r Hen Gapel y clybu darllenwyr y Gronid bach er's talm lawer o son am dano a Chil Haul, trigfa yr R iaid doniol. —S. R., J. R., a. Gruffydd Risiart-awdwyr y bu eu dylanwad ar ein cenedl yn foesol a gwleidyddol yn fawr iawn ac yn para, mewn effeithiau, ac i barhau m&e'n sicr am oesau lawer. DYFFRYN DYFI. Afon rwysgfawr bendefigaidd ydyw'r Dyfi. Siwrnai fer sydd ganddi, ac y mae hi yn ei rhedeg yn araf. Yn Cemmes Road, fel y llygrwyd y gair gan bobl y reilffordd, cawn bwt o linell saith milldir o hyd, yn cyrhaedd hyd Ddiuas Mawddwy, gan dilyn y Dyfi. Yn y rhan hon o'r wlad y mae Mallwyd, lie a'i enw wedi ei gvsvlltu byth ag enw un o ddysgedigion Cymru,Dr John Davies, awdwry Geiriadur Lladin Cymraeg a Chymraeg-Lladin. Dywedir mae Dinas Mawddwy ydyw'r ddinas leiaf yn y deyrnas ond da i lawer ohonynt pe buasent yn sefyll mewn mangre mor ramantus. D. SILVAN ETANS. Yn fuan wedi i ni adael Cemmes, wele Lanwrin dros yr afon yr ochr draw. Ychydig a dinod vdvw ei dai, a phrin y buasai'n werth ei grvbwyll oddigerth am ei reithiordy, a'i breswyl- vdd llengar. Dyma gartref Canon Silvan Evans, a'r lie v gweithia'n galed bob dydd, yr ydym yn deall er yn tynu at ei bedwar ugain oed, ar y (reiriadur Cymraeg-Saesneg, a fvdd pan orphener ef v mwyaf sydd yn yr iaith. Y mae llenyddiaeth y Cymry tan gryn ddyled i'r clerigwr gwledig hwn. MACHYNLLETH. Yn y rhan eangaf o Ddyffryn byr y Dyfi y saif y dref henafol hon, a'i Phlas yn ei hymyl, lie y bu Tywysog Cymru a'i deulu yn 'loidjio' ychydig wythnosau yn ol ar eu taith i Aberystwyth. Nid yw sedd bendefigaidd larH Londonderry fawr fwv nag ergyd careg o brif heol y dref, ond y mae wedi ei guddio mewn coed fel na fedrech dybied ohoon fod tref o fewn milldiroedd iddo. Gelwir y brif heol y Maengwyn, a dangosir yn yr heol hon hen afleilad yn yr hwn. meddir, y cynaliodd Owain Glyndwr i snedd. Hyn, yn nghydag amrvw resvmqu eraill, a barodd i rai ddweyd mai Machynlleth ddylai gael ei dewis yn brifddinas Cymru. Dim gwrtbwvnbiad o gwbl. Lie cyflms iawn i'r seneddwyr gael cocos i freewest. Digon o gvflenstsrau reilffvrdd iddi, un obs rai sydd vn rhedeg tua'r Rogledd trwy gwm tra phcydferth i Corris ae o'r cwr hwn i'r wlad, dvmi'r ffordd oreu i Gader Idris Y mae un rhin- neillduol yn mhobl y dref hyfryd hon, sef, er mor agos ydynt i'r P as nad vw ei ddylan- warl wedi eu gwneud yn feilchion diles ond tra'n pirchu eu cymydoer pendefigaidd, nid ydynt yn ei rtdloli, fel rhai trefi erai'l tan amgylchiadau cvffelyb. Heblaw Corris y mae manau eraill o ddyddordeb annghySredin, ac yn meddu golygfeydd tlysioa cystal a mawreddog, yn ymyl Machynlleth, megys Cwm Llyfnant, Aberhosm, Penal, ac i lawr hyd aber y Dyfi. Yn y cyfeiriad olaf y mae ein tren yn myned, a deuwn i Glan Dovey,' lie y mae'r Itinell arall tua'r Bermo, Porthmadog, a Phwllheli yn cymeryd ar draws y Dyfi ac yn ein gadael. Y mae'r afoo hono yn lledu yn sydyn yn y fan yma, a thra yr ydym ni yn cyftymu tu'r Borth ar un ochr i'r bau, dacw dreflan Aber Dyfi yn ymheulo ar yr ochr arall. ODDIAR Y LLWYBR. Buasai yn dda genyf gael hamdden i ddilyn y ganghen hon cyn belled dyweder a'r Bermo. Rhyw bedair milldir o Aberdyfi ydyw Towyn, tref landeg yn sefyll ar gwr y mor yn Nyffryn Dysynni, lie yn uwch i fynu y saif Llanegryn ar gyfer bron i Graig y Deryn, un o'r clogwyni mwyaf rhamantus yn Nghymru. Yr ydym o'r tren, wrth brysuro o Dowyn i'r Bermq, yn cael cip ar Fron y Clydwr, lie y preswyliai yr hen Buritan Huw Owen, y mae cymaint o hanes mor ddyddan am dano yn nghof- nodion Ymneillduaeth Cymru ac ar Lwyngwril, enw yr hwo a gysylltir yn naturiol gan bob Anni- bvnwr gyda Richard Jones, pregethwr y lispth." Y mae'r demtasiwn yn gref i f va'd yn mhellach, ond rhaid troi'n ol, gan mai i Aberystwyth y mae'r daith. Nis gallaf, modd bynag, ymatal rhag dy- fynu un o ganeuon tlysaf Ceiriog. Hwyrach nad yw pawb o'n darllenwyr yn gydnabyddus a hi. Rhwng "Clychau Aberdyfi a Bugail Aberdyfi," mae enw y porthladd bychan syml wedi trafaelu yn mhell. Ond dyma gan y Bagail:- Mi geisiaf eto ganu can, I'th gael di'n ol, fy ngeneth lan, I'r gadair siglo ger y tan, Ar fynydd Aberdyfi Paham, fy ngeneth hotf, paham, Gadewaist fi a'th blant dinam ? Mae Arthur bach yn galw'i fam, A'i galon bron a thori: Mae'r ddau oeu llawae^h yn y llwyn, A'r plant yn chware efo'r wyn 0 tyr'd yn ol, fy ngeneth fwyn I fynydd Aberdyfi. Nosweithiau hirion, niwlog, du, Sydd o fy mlaen, fy na-eneth gu 0 agor eto ddrws y ty, Ar fynydd Aberdyfi. 0 na ehaet glywed gweddi dlos Dy Arthur bach cyn cysgu'r nos, A'i ruddiau bychain fel y rhos, Yn wylo am ei fami: Gormesaist lawer arnaf, Men, Gormesais inau—dyna ben 0 tyr'd yn ol, fy ngeneth wen I fynydd Aberdyfi. Fel hyn y ceisiaf ganu can I'th gael di'n ol, fy ngeneth lan, I eistedd eto ger y tan, Ar fynydd Aberdyfi: 'Rwy'n cofio'th lais yn canu'n iach- Ond fedri di, na neb o'th ach, Ddi'styru gweddi plentyn bach Sydd eisiau gwel'd ei fami. Ryw chware plant oedd dweyd ffarwel," Cydfaddeu wnawn, a dyna'r fel, Tyr'd tithau'n ol, fy ngeneth ddel, I fynydd Aberdyfi. Y BORTH. Un o greadigaethau y reilffordd ydyw'r ymdrochle ffasiynol hwn, a chyrcha miloedd iddo bob haf, a herfeildio pobl Caerfaddon ma6e awyr iach a mor hwn.' Mae wedi ei godi ar gwr o ystad Llyffant Cors Fochno,' ac yr oedd y llyffant hwnw yn un 0 hynafiaid y byd.' Cyfandir o fawn ydyw Cors Fochno, ac nid ymddengys fod dim yn byw arno end un llyffant. Y mae ar y traeth, meddir, olion amlwg hen fforest-honeyffion, mae'n debyg, o goedwivoedcl Cantre'r Cwaelod gynt, gan y myn traddodiad fod y Borth yn sefyll ar gwr y cantref hwnw. Rhyw ddeng milldir cwta sydd rhyngom â phen e?n siwrneu, ac v mae y rhan hon o'r daith yn m3ddu ei swvnion neillduol fel y rhanau eraill. Fel y cychwynasom trwy e-ddi a pherllanau teg tuallan i Fanchester felly yr ydym yn ei diweddu trwy erddi a pherllanau teg od.diallan i Aberystwyth. Llecyn rhyfeddol o hardd ydyw Llanbadarn Fawr, fiilldir a haner tu ytna i Aberystwyth. Y mae'r plwyf y mwyaf yn Nghymru, neu yr oedd er's tilwm. Y mae ei fynwent fawr ar lechwedd y fron, a'i heglwys ar ei gwaelod, yn vr hon y gor- phwys gweddillion Lewys Morus o Fon. Brodor o Fro Gynin, yn y plwyf hwn. tua saith milldir tua'r dehau, oedd Dafydd ap Gw;lym. Y genid yn Mro Gynin brydydd â'i gywydd fel gwin.' Cyrhaeddasom orsaf helaeth Aberystwyth yn mhen chwe awr union o'r amser y gadawsom yr Orsaf Ganol, Manceinion, yn ddiflino oherwydd y cerbyd cysurus, a,c wedi mwynhau golygfeydd na cheir ar un daith yn Ynys Prydain eu rhagorach a chymaint amrywiaeth ohonynt. Rhaid ga,dael yehydig grvbwylliou am Aberystwyth hyd y tro nesaf, gan fod ein hysgrif eisoes wedi myn'd vn feithach na'n bwriad ar y cyntaf felly ni a ddy- wedwn (I barhiu). -0-
Cymdeithas y Swyddogion lechydol.
Cymdeithas y Swyddogion lechydol. YMWELOHD oddeutu cant o aelodau y gvmdeithas rachod a. Rhvl d'lvdd Sadwrn. dan lywyddiaeth Dr Vacher. Rhosd derbyni.d iddvnt gan Dr Ojrdle- stone a Mr Abel Jones, cadeirydd y Cynghor Dos- barth. yr hwn a sylwodd mai amcan y gvmdeithas oedd hyrwvddo budd ac arnddiffyn iechyd y cy- hoedd. Yn Rhvi, ymffrostient yn eu tref, a theimlent yn falcb o'r anturiaethau wnaeth v dref yr hyn vnvw yn awr. Honent mai Rhvl oedd v dref iachaf yn y deyrnas. Costiodd v carthffosydd 33.000p iddynt-vr oedd hyny vn 5p y pen o'r boblogn.eth rhoddwyd 75,000p am v gronfa ddwfr, a gwariwyd 20,000p wed'yn i berffeithio'r cyflen- wad.-Am un o'r gloch. eisteddwvd vn v Queen's Hotel i fwynhau byrbryd, ac anrhydeddwyd ai-n- ryw lwncdestynau. --0--
Achos 0 Enllib o Colwyn Bay
Achos 0 Enllib o Colwyn Bay GERBRON y Dirprwy-Sirydd a rheithwyr yn Ng.h^er ddydd Gwener, dygorld Mury Husrhes, gwraig briod. gynghaws am enllib vn erbyn Capt. pohn Bennett a Margaret ei wraig, o Connah's Quay. Ymdriengys fod yr enllib yn gynwysedig vn ngeiriau Margaret Bennett, yr hon a aeth i dy Elizib-th Cappock gan ddweyd wrthi am gadw Mary Hughes allan o'i thy am ei bod vn gymeriad annymunol. Awgrvrnwvd hefyd ei bod yn euog o anfoe=!oMeb, a honid nad oedd gronvn o wir yn hyn.—Wedi gwrartdawiad maith rhoed dyfarniad i'r erlynydd gyda lp. 0 iawn.
Hewyddion Cymreig,
Hewyddion Cymreig, Bwriada Mri Herbert Lewis, Lloyd George, a T. E. Ellis gymeryd mordaith i Ddeheudir America. Mae Rhaith Dosbarth y Bermo wedi bentbyca 30,766p er gwneud cronfa ddwfr newydd. Cyfranodd Arglwydd Penrhyn 300p at adgy- weirio organ Prifeglwys Bangor. Dywed W. T. Stead fod y twrw am y Deffroad Celtaidd wedi myned yn fwrn ar gymdeithas. Gwerthwyd Brynmarl, ty anedd ger y Morfa, Conwy, ddydd Sadwrn, i Mr Hugh Divies, Conwy, am 600p. Casglwyd at y bywydfad yn Rhyl, ac at yr ysbytty yn Llandudno ddydd Sadwrn, a chaed symiau da o arian i'r gronfa, Mae'r Parch D. Lloyd Jones, M.A., Llandinam, yn adgyweirio Tanycastell, hen gartref ei dad, yr hwn a brynodd ychydig fisoedd yn ol. Dydd Mercher, dirwywyd Brunton Clare, Foryd Harbour Hotel, i 7p. 13s. am dori Deddf Cau'r Tafarnau ar Sul. Yn arddangosfa arddwrol Caer yr wythnos ddi- weddaf, y prif feirniad oedd ein cydwladwr Mr Owen Thomas, garddwr y Frenhines. Anfonwyd cr wydryn o'r enw Mark Boswelli garchar am chwe' mis ddydd Sadwrn, gan ynadon Treffynon, am feddwi ac ymosod ar yr heddgeid- waid. Mae Arddangosfa Caerdydd yn agored bellach er's dros 13 wythnos, ac yn ystod yr adeg hon ymwelodd 523,067 o bobl ar lie i weled y casgliad aruthrol o ryfeddodau. Mr D. Owen, Rhyl, yw llywydd, a Mr T. Jones, Ffynongroew, yw ysgrifenydd Cymdeithas Sein- dyrf Pres Gogledd Cymru sefydlwyd yn ddi- weddar. Byddai yn fwy o anrhydedd i ni fel Cymry roi ein harian at godi cofgolofnau i'r Tywysog Llew- elyn ac eraill teilwng nag at dystebau i bobl sydd eisioes yn gyfoethog," meddai y Drych. Torodd ystorm o fellt a tharanau dros ranau o Ogledd Cymru ddydd Sadwrn, a gwnaed cryn niwaid gan y llifogydd i'r cnydau ar y dolydd yn y dyffrynoedd. Mae'r Parch'H.O.Hughes, Llanuwchllyn, wedi cael galwad i fugeilio eglwys Henllan, ger Dinbych, fel olynydd i'r Parch William Owen, sy'n dechreu ei weinidogaeth yn eglwys Webster Road, Lerpwl, y mis nesaf. Ddydd Sadwrn, claddwyd pump o'r trueiniaid a laddwyd yn nglofa Castellnedd. Rhoed Lewis Jones, ei ddau fab, a Wm, Dmiel Jones yn myn- went Sciwen, a James Jones yn Tre Gadog. Yr oedd torfeydd anferth wedi ymgynull. Fore Sadwrn, cwrddodd Thomas Ellis, mwnwr, a damwain ddifrifol yn Ngwaith Plwm Halcyn. Ymddengys iddo wrth ddychwel adref gael ei wasgu yn erbyn nenfwd. Bu damwain angeuol yn yr un gwaith o'r blaen wythnos yn ol. Welsh Lyrics of the Nineteenth Century" ydyw enw cyfrol sydd newydd ei chyhoeddi gan y Parch O. M. Jones Llanidloes. Cynwysa gyfieith- iadau "da o brif delynegion Ceiriog a Glasynys, yn nghyd a rhai o ddarnau mwyaf cyfriniol Islwyn. Ddydd Mercher, tra yr oedd dyn o'r enw Wright yn myned a llwyth o fiawd o Felin Puleston, Gwrecsam, i Rhos, syrthiodd o dan un o'r olwynion a gwasgwyd ef i farwolaeth. 4 Marwolaeth ddam- weiniol' oedd rheithfarn Ilys y trengholydd arno. Sibrydir fod Dr Joseph Parry, mewn cydweith- rediad a lienor Cymreig,yn cynyrchu digrif ddrama yn yr hon y cynrychiolir amryw gymeriadau adna- byddus yn y Dywysogaeth. Bwriedir ei gosod o flaen y cyhoedd yn Nghaerdydd y gauaf nesaf. Derbyniodd Cyughor Dinesig Bangor ddeisebau oddiwrth bedwar enwad crefyddol yn eu cymhell i beidio apelio am drwydded i Westty Gazel'e, eiddo y Gorphoraeth, sydd ar ochr Mon i'r Garth. Cyf- lwynwyd y deisebau i sylw pwyllgor. Dywed Mr O. M. Edwards fod ei farn am amryw lenorion a beirdd wedi codi er adeg Eisteddfod Llandudno, ond fod tri chyfaill personol iddo wedi gostwng amryw raddau, sef Dr John Rhys, Dr Herber Evans, a Mr D. Emlyn Evans, am na ddarfu iddyntsiarad Cymraeg yn ngwyl y werin. Anfonwyd bachgen o Gymro o'r enw Isaac Richards, 15 oed, i garchar am chwe' mis gyda llafur caled gan ynadon Birkenhead yr wytbnos ddiweddaf am ladrata amryw nwyddau. Bu mewn ysgol ddiwygiadol am bedair blynedd, ond ni wnaeth hono nemawr les iddo. Yn un o'r newyddiaduron Seisnig yr wythnos hon, cwyna gohebydd iddo brynu cragen ac arni'n argraphedig "Anrheg o'r Abermaw" yn y dref hono yn ddiweddar. Aeth a hi adref i Loegr, ac yn argraphedig o'i mewn cafodd y geiriau Made in Germany." Bsia'r Cymry yn erwin am y fath dwyll. Yn Llys Ysgariaeth, ddydd Mercher, gerbron y Barnwr Barens, gwnaeth David Hughes, ceid- wad gwestty, Aberdar, aoel am ysgariad oddiwrth ei wraig ar y tir ei bod wedi cyflawni godineb gyda Tudor Williams, fferyllydd o'r un dref. Caniatawyd yr ysgariad, a dyfarnwyd fod i'r olaf dalu 600p. o iawn i'r gwr. Yr oedd ynadon Bettwsycoed i wrando achos ddydd Sadwrn a ddygid gan berson y plwyf yn erbyn dyn o'r enw Dempsty 0 Lerpwl am ladrata blodau o'r fynwent. Caed naj oedd y cyhuddwr na'r eyhnddeoig lyn bresenol. Anfonwyd am y person, a hysbysodd hwnw na fwriadai erlyn. Nid oedd y fainc yn foddlawn i hyn, a phenderfynwyd gohebu a'r Erlynydd Cyffredinol. Enfyn Haulfryn i'n hysbysu mai gelyn penaf y ddraenog yw'rceidwaid helwriaeth,am ydywedant fod ycrendur bychan yn vfed wyau. Telif yn dda i'r cipar am eu lladd. Hefyd dywed nad yw y pryf llwyd wedi gadael Gogledd Cymru yn hollol, oblegvd caed dan yn mhlwyf Llannefydd, sir Ddinbych, beth amser yn ol, a gwelir eu llocbesau ac ol en gwaith ar adegau neiltduol yn mhlwyf Cefnmeiriadog. Dyma ddywed y Drych Americanaidd Gwnaeth y Proff. Hugh Williams, M.A., o Goleg y Bala, ei ymo.dangosi»'(lIwn anu;sowyliadwy i b,4,wb yn nghapoi Moriah (Utica) bore Sul, ar ei ffordd i Niagara Falls a phregethodd yn yr hwyr gyda'r Parch Richard Lloyd o Gaergybi. Gorphenaf 11 eg y cychwynodd Mr Williams o Lerpwl; a moriodd yn ol heddvw, Gorph. 28, o Boston. Dvwedai fod y fordaith wedi profi yn llesol iawn xrldo." Ar y 27ain cyfisol cynelir cynadledd o warcheid- waid Gogledd Cymru yn Nghroesoswallt. Tanysgrifiodd Due Westminster 25p at adgyw- eirio organ Prifeglwys Bangor. Mae Mrs Williams-Jones Parry, Madryn, wed cyfranu 50p ac addaw 50p arall i Ysgol Ganolradd Bottwnog. Mae mwy o Fedyddwyr yn nhref Llanelli nag sydd yn siroedd Meirionydd, Fflint, a Maesyfed gyda'u gilydd. Bu'r Dduces Roxburgh yn Mon yr wythnos ddi- I weddaf, a dydd Mercher agorodd nodachfa er budd eglwys Llanfaes, pan yr oedd cwmni urddasol yn bresenol. Ddydd Iau, dathlodd Deon Llandaf ei ben blwydd wedi cyrhaedd yr oedran teg o 81. Nid yw yn gryf ei iechyd, ond y mae ei nerth cystal ag y gellid disgwyl ag ystyried ei henaint. Dywedir fod eincydwladwr y Parch T. Eynon Davies, a olynodd Dr Goodrich yn eglwys Elgin Place, Glasgow, wedi derbyn gwahoddiad i fugeilio eglwys Annibynol Beckenham. Cvnaliwyd cyfarfod o Gynghor Sir Gaernarfon ddydd Iau, Mr R. Thomas yn y gadair. Bu am- ryw faterion dan sylw, ond dim o ddyddordeb eithriadol. Yn y Colegau Cerddorol Brenhinol, dywedir fod y Cymry yn amlygu eu talent gerddorol yn fwy nag anad un genedl arall. Mor o gan ddylifa o Gymru yno bob blwyddyn. Yr wythnos ddiweddaf, agorwyd addoldy new- ydd, gwerth dros 1,300p, yn Glasinfryn, ger Ban- gor. Gweinyddwyd gan y Parchn W P. Wil- liams, Waenfawr; Rhys J. Huws, Bethel Proff J. M. Davies, Bangor; a D. Griffith. Ddydd Iau, cynaliwyd nodachfa yn ngerddi'r Cefn, ger Llanelwy, anedd Mrs Williams-Wynn, er budd Cymdeithas y Plant Digartref. Yr oedd cyn- ulliad lluosog yn bresenol, ac agorwyd y nodachfa,. gan y Countes Dundonald. Yn Llys Methdaliadol Bangor, ddydd Iau, ym- ddangosodd J. T. D. Evans, arwerthwr, &c., Rhyl, i fyned drwy ei arholiad cyhoeddus. Hysbysid fod ei ddiffyg arianol yn 747p 14s 3c. Gohiriwyd yr arholiad. Yn Arddangosfa Flodau Penarddlag Llun y Banc traddododd Mr Gladstone anerchiad ar Fwynderau bywyd gwledig." Peth bendig- edig," meddai, yw byw o dan lygad Anian ac yn ngoleuni glan y dydd." Mawr ganmolai yr ymen- yn hefyd a wneir yn yr ardal. Yn Rhaith Dosbarth Treffynon ddydd Gwener, hysbyswyd fod Mr Goodman Edwards, Bagillt, wedi can llwybr troed trwy gloi y llidiarb yn y fynedfa. Hysbysodd y clerc mai y ffordd syinlaf i benderfynu'r mater ydoedd tori'r clo, ac yna gwaith y perchenog fyddai profi ei hawl i'r lie. Pender- fynwyd mabwysiadu'r cynllun hwn. Ddydd Iau, cynaliwyd cyfarfod 0 Raith Dosbarth Colwyn Bay i ystyried y cwestiwn o brynu coed- wig Pwllycrochon. Chwythu'n lied uchel yr oedd hi yn y cwrdd, a'r elfenau yn Iled gynhyrfus. Ar y diwedd, penderfynwyd cymeryd pleidlais y treth- dalwyr ar y mater. Mae'r goedwig wedi ei bagor am fis er rhoddi amser i'r cynghor wneud eu medd- wl i fynu. Ddydd Mawrth, gosodwyd careg sylfaen addoldy newydd yr Annibynwyr Seisnig yn y Bermo gan y lenores Miss Hearne (Marianne Farningham). Ar- ddull Gothaidd fydd i'r addoldy gyda dau dwr. Traddodwyd anerchiad gan y Parch Z. Mather, gweinidog, yr hwn hefyd a gyflwynodd drywel arian i Miss Hearne. Canwyd gan g6r meibion y Bermo hefyd, ac yr oedd y cynulliad yn lluosog. Yn Mwrdd Gwarcheidwaid Conwy ddyd I Gwener hysbyswyd fod Mr Bircham, swyddog Bwrdd Llywoiraeth Leol, yn cwyno nad oedd digon o gyfleusderau ymolchi i'r plant yn y tlotty Dy- wedodd y cadeirydd (Mr W. Venables Williams) mai nid doeth cyflenwi'r fath foethau, a phender- fynwyd peidio gweithredu gyda hyn. Rhaid fod dwfr yn brin yn Nghonwy pan yr ystyrir ymolchi yn foeth ac nid yn angenrhaid. ARDDANGOSIAD DIRWESTOL YN Y WYDDGRUG.— Beth amser yn ol penderfynodd y Temlwyr Da yn nosbwth Dyffryn Clwyd a Maelor gynal arddang- osiad temlyddol yn y Wyddgrug. Dydd Llun Gwyl y Bane ydoedd y dydd penodedig, ac er fod cymaint o gvnulliadau eraill ar y dy Id hwn i dynu sylw fe drodd y symudiad allan yn llwyddiant perffaith. Yn y bore am 11 o'r gloch cynaliwyd cynadledd o dan lywyddiaeth y Brawd J. W. Jones, Dosba.rth Demlydd Gwrecsam, yn ysgoldy capel New Street. Daeth nifer lluosog yn nghyd, a chawsant eu breintio a phapur rhagorol gan Mr R. Prys Jones, Dinbych, ar "Y modd goreu i lwyddo Temlyddiaeth Cymerwyd rhan yn yr ymddyddan ddilynodd gan Mri J. Jones a W. Ed- wards, Coedpoeth J. Hughes a R. Dryhurst Ro- berts, Dinbych J. R. Ellis, Abergele Mr H. J. Williams (Plenydd) a Mr Llew Wynne, Lerpwl. Diolchwyd yn gynes i Mr Prys Jones am ei bapur, ac ymdrechir gwneud trefniadau i'w gyhoeddi, Am 2 30 v prydnawn ffurfiwyd gorymdaith gerllaw capel y Methodistiaid, yn cynwys Seindorf Chwib- anosrl Coedpoeth, gobeithluoedd y dref, Cymdeith- as Ddirwestol y Merched, aelodau Teml Alun, nifer dda o Demlwyr o Goedpoeth, Gwrecsam, New Broughton, Clawdd Offa, Dinbych, a lleoedd eraill, gyda llawer o ddirwestwyr o'r ardaloedd cylchynol. Symudasant yn drefnus ar hyd yr heolydd hyrl nes cyrhaedd Bryn y Beili, lie cynal- iwyd cyfarfod o dan lywyddiaeth y Parch Thomas Morgan. Traddodwyd anerchiadau gan Mr J. J. Thomas, Lerpwl, cynrychiolydd Uwch Demi Cym- ru, a Plenydd, cynrychiolydd yr "United King- dom Alliance." Ail ffurfiwyd yr orymdaith, ac wedi cyrhaedd y capel cafwyd cyfarfod a hir gofir oherwydd yr areithiau grymus a draddodwvd gan y Parch Thomas Morgan (llywydd). Mri E. Bithell, Coedllai J. J. Thomas, Lerpwl R Prys Jones,. Dinbych a Plenydd. Cvdrhwng yr areithiau cafwyd adroddiad, -'Ty yr Anffyddiwr," gan My- fanwy Thomas, geneth fach o Goedpoeth, yn rhag- orol iawn; ac hefyd adroddiad doniol o Trouble in Amen Corner gan Mr Llew Wynne. Lerpwl. Yn ddiweddarach. caed Eisteddfod y Ddosbarth Demi o dan lywyddiaeth y Brawd J. W. Jones, a chafwyd dadl frwd ar y priodoldeb o ranu y dos- barth yn ddan. Penderfynwyd nad oedd yn bri- odol ei ranu ar hyn o bryd. Teilynga aelodau Teml Alun glod am eu hymdrech i wneud yr ar- ddangosiad yn un mor lwyddianus, ac yn neillduol fellv y Brawd Llewelyn Eaton, W. Peters (yr ys- grifenydd Heol), a J. R. Ellis (ysgrifenydd y dos- barth).