Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Helynt y Penrhyn.
Helynt y Penrhyn. ATEBIAT) Y DYNION I ARGL. PENRHYN. WELE grynodeb o atebiad y dynion i fynegiadau Argl Penrhyn pan gyfarfu a'r ddirprwyaeth Cyflog Safonol.-Dywed eich arglwyddiaeth mai sifon presanol y cyfloj; yw 4s, a bod y cyfartaledd yn 5s 3c. Teimlwu fod hyn yn brawf fod y safon yn is na'r hyn y mae sefyllfa flodeuog y fasnach lechi yn ei hawlio. Am y dosb.i.rthad;iu eraill o weithwyr, credwn y dylent hwy gael codiad cyf- atebol i'r chwarelwyr. Nid oes genym eisiau i'ch arglwyddiaeth roddi tat am segurdod—y cyfan ofynwn yw am 4s 6c y dydd i weithwyr gonest sydd wedi methu enill y cyflog safonol. Rybehoyr. — Ni amheuwn gywirdeb y mynegiad fod 90 o rybelwyr wedi cael bat-geinil,n, ond nid oes nemawr i griw newydd wedi eu ffurfio o'r dos. barth hwn. Byddai y rybelwyi yn faich o far- geinion ar ochr dde y chwarel, ac yn foddlawn i'w gweithio am haner y poundage presenol. neu tua 3p 15s ar gyfartaledd. Nis gellir cyfrif fod gweithio y graig ddrwg yn golled, yn gymaint a bod yn rhaid ei symud i ddyfod at y graig dda. Y rheswm dros fod rhai rybelwyr yn gwneud cystal a gwell cyfiogau weithiau na'r bugeinwyr yw eu bod yn gweithio dros oriau gwaith, ar nawn Sad- yrnau, ac ar ddyddiau gwvl. Methwn ddeall gwrthodiad eich arglwyddiaeth i loddi poundage ar y blocia-u a gymer y-rybalwyr i'r melinau, tra y caniateir hyny i griw. Beth sydd yn gwneud cynyroh y rybelwyr yn llai ei werth na'r eiddo criw ? Contracts. Rhaid i ni ddal at ein mynegiad blaenorol mai yn gydmarol ddiweddar y ihoed y gyfundrefn bresenol mewn gweithrediad, a'i bod yn achosi llawer o ddrwgdeimlad. Gofidus yw dweyd fod chwarelwyr profiadol yn gorfod bodd- loni ar safleoedd a gydnabyddir genych yn annheil wng o'u medr. Annicrwydd CyHogau.—Yr ydym yn cyflwyno manylion a rhestr ychwanegol i gyfiawnhau ein mynegiad fod nifer luosog o chwarelwyr profiadol, nid yn unig yn methu cyrhaedd y eyfl,g safonol ond yn methu enilllp yr wythnos. 0 berthynas i'r cyhuddiad o annghymwysder a. meddwdod, allan o'r chwe achos a nodwyd genyeh, yr ydym yn tystio fod y cyhuddiad yn annheg yn erbyn pedwar ohonynt. Wrth ystyried difrifoldeb y sefyilfa, a chan wyb d am y teimlad o anfoddlonrwydd yn mhlith -ein cydweithwyr, ac mor anhawdd yw rheoleiddio eu gweithredoedd lawer yn hiraeh, yr ydym yn birchus yn argymheil e ch arglwyddiaeth i wneud ymchwiliad trwyadl i'r materion. Gyda'r ddeiseb uchod yr oedd Lu o atodiadau. Yn un ohonynt ceir achos o rybelwyr wedi eu symud i wneud lie i fargeinwyr, a rodir Owen G. Roberts a'i bartner, y ddau gyda'u gilydd heb euill ond 7p 6s 10c mewn mis. Mewn achos arall, nodir fod dynion wedi dyoddef coiled ac anfantais oher- wydd cyfundrefn y contracts. Honir fod y con- tractor wedi gwneud clw o 20s i 27s y mis ar lafur dau ddyn a weithient o danynt. Tystir hefyd yn nglyn alr bleidlais o ddiolchgarwch am y codiad diweddaf, fod y swyddogion (overlookers) wedi dy- lanwadu ar y dynion, ac mewn un poncbu raid ys- grifenu y ffurf o ddiolchgarwch ddwywaith am nad oedd y cyntaf yn foddhaol gan Mr D. Prifcchard. CYDNABOD DEISEB Y DYNION. Wrth gydnabod deiseb y gweithwyr, anfonwyd y llythyr canlynol ddydd Mercher:— At Robert Davies alrchvjeeh craill. Wrth gydnabod eich llythyr am y 26ain o Awst, yr hwn a gyfeiriwyd at Arglwydd Penrhyn, cyfarwyddir fi i ddweyd y bydd i'w Arglwyddiaeth wneud ym- chwiliad gofalus i'r mynegiadau a gynwysa ond. mewn trefn i gynorthwyo yn yr ymchwiliad rhaid i mi ofyn i chwi rhoddi y dyddiadau yn nglyn a, phob achos a gyflwynwch i ddangos pa pryd y cafodd y pum' parti o rybelwyr eu cymeryd o'u gwaith, ac hefyd mis a blwyddyn yr holl filiau a grybwyllir yn eich tabl o berthynas i'r can' criw neu fwy.—(Arwyddwyd) E. A. YOUNG, Porth Penrhyn, Bangor, A wst 28, 1896. CYFARFOD MAWR Y CHWARELWYR. Nos Llun, yn Methesda, cynaliwvd cvfarfod mawr o'r chwarelwyr, ac yr oedd oddeutu 4,000 yn bresenol. Cymerwyd y gadair gan Mr W. R. Evans, Pant, yr hwn a obeithiai y byddai iddynt ystyried yn ofalus y cwrs a gymer- ent a gweithredu yn unol. Ilyderai eu bod oil yn benderfvnol o ymladd y frwydr i fuddugoliaeth' Mewn blynyddau diweddar ni chafodd chwarelwy y Penrhyn eugorchfygu.ac ni orchfygid hwy eto on iddvnt fod yn unol a phenderfynol Mr Robert Davies a hvsbysodd iddo osod llythyr Arglwydd Penrhyn gerbron pwyllgor yr Undeb; ac wedi i'r Uadeb hwnw gael addewid y byddai i ymchwiliad gofalus gael eu wneud yr oeddynt yn argymheil y gweithwyr i beidio sefyll allan ddydd Mawrth yn ol eu bwriad hyd nes gweled canlyniad yr ymchwiliad. Mr W. Williams, Gerlan, a gefnogai apel y pwyllgor, Nid gormod oedd dweyd na fn argvfwng pwysicach yn eu henes yn ystod y 30 mlynedd diweddaf, nag erioed angen mwy o unoliaeth. Er mwyn lies eu hachos hyderai y cydweithredent A' A, aV apel. Mr D. J. Jones, Ffestiniog, hetyd a obeithiai y gweithredid yn ystyriol ac yn ngoleuni rheswm. Cyffelyb oedd streic i gleddyf dau finiog yn tori o bobtu ac yn niweidio y meistr a'r gweithwvr. Teimlad chwarelwyr Gogledd Cymru oedd am i'w cymmrodyr yn Methesda beidio sefyll allan ddydd Mawrth. Trychineb yn eu hanes fyddai hyny. Bydded i'r dynion ieuaiacblygu i brofiad yr henaf- gwyr. Mr Robert Griffiths, fel dyn ieuanc, a anogai y dynion i wrando cynghor eu barwelnwyr, oeddynt eisoes wedi gwneud llawer ar eu rhan.. Wrth ym- ranu, nid oeddynt yn ad-dalu'n briodol i'r arwein- wyr am exi llafur er eu hudd. Mr Wrn. Thomas, Talysarn, llywydd yr Undeb, a argymhellai ofal ac amynedd. Mantais ar lawer ystyr fyddai gweithredu felly, Nid oedd y gol- euni priodol wedi ei daflu ar bethau hyd yma ac yn y dyfodol agos, trwy arafwch ystyriol, gellid cryfhau llawer ar eu sefyllfa, Dangosai llythyr Mr Young fod sefyllfa pethau yn anorphenol; ac wrth sefyll allan yn bresenol gweithredid yn afreolaidd. a rhoddid argraph anffafriol ar y wlad Da fyddai parotoi cyfriflen i ddangos canlyniadau echrydus sefyll allan cyn cymeryd y cwrs hwnw. Hyderai y byddai ymchwiliad nesaf Argl Penrhyn yn fwy ffafriol i'r gweithwyr, ac y nodweddid y cyfrvw gan fwy o foneddigeiddrwydd a llai o benarglwydd- iaeth. Nid oedd am ddigaloni y dynion o gwbl, na chreu ynddynt deimladau caethiwus ond tra yn Ifafr heddwch, nid heddwch y llyn llonydd ddy- munai ond heddwch yr afon lifeiriol a oresgynai bob rhwystr. Rheoler hwy gan egwyddorion gonest ac nid gan weithredoedd brwd a sydyn felly enillent barch y wlad. Mr Henry Jones a gynygiodd y penderfyniad canlynol:—" Fod y cyfarfod hwn, wedi cael add- ewid Argl Penrhyn i wneud ymchwiliad manwl i'n gofynion a'n cwynion, ac hefyd yn wyueb cymerad- wyaeth Undeb y Chwarelwyr, yn penderfynu fod y dynion i barhau i weithio hyd nes gwneir can- lyniad yr ymchwiliad yn hysbys." Mr Thomas Roberts a eiliodd y cynygiad, gan obeithio y byddai ei arglwyddiaeth yn un a'i air. Os na fabwysiedir y cynygiad, ymddygir at Bwyll- gor yr Undeb gyda'r gwaradwydd mwyaf. Rhoed y cynygiad i'r cyfarfod, a phan wnaed yr arwydd caed nad oedd uaoliieth llwyr. Pan fyneg- odd y cadeirydd fod y cynygiad wedi ei fabwvs- iadu, gw,teddai adran ieuengaf y gweithwyr, Na, na." Rhoed ef i fynu yr ail wsith, a mynegodd y cadeirydd fod y mwyafrif wedi arwyddo yn ei ffufr, er y gnllai weled fod llawer yn ei erbyn. Mr D. R. Daniel a amlygodd gydymdeimlad a'r adran ieuengaf oedd yn annghvdweled a'r peader- fyniad, ond teimlai yn sicr eu bod wedi en dysg- yblu yn ddigonol i syrthio i mewn i farn y mwyaf- rif. Credai fod ganddynt gwynion a ddalient ym. chwil yr holl fyd. Disgwylienb i'w argl-vyddiaebh wneud ymchwiliad trwyadl, a pheidio edrych ar y rv mater trwy wydmu lliwiedig a dibynu gormod ar y stiwardiaid. Os na wneid ymchwiliad felly, ac os na fyddai'r dynion yn Twyddianus wed'yn, vna yr oedd yn foddlawn iddynt sef, 11 allan" ('lefau o Pryd ?" ac Yfory.") Wedi diolch am fenthyg y ma.es, ymwahanwyd. o
Cwibnodion o DdyfFryn Maelor.
Cwibnodion o DdyfFryn Maelor. Bu yn rhyw fath o uchel wyl gyda'r dirwestwyr yma yr wythnos hon—y Parch Morris Morgan, Abertawe, yn bendragon arnynt. Areithiwr dirwest diail ydyw'r gwr parchedig, ac nid yw nifer dyddiau ac ami oruchwylion yn effeithio. dim arno, ond yn ei wneud yn fwy pybyr a thanbaid ac am ei olwg allanol-wel, mae yn siamplo ddirwestwr. Ni chlywais ef mewn gwell hwyl erioed na'r wythnos bon, ac ni chlywais neb ychwaith yn fwy medrus gyda'i waith. Mewn cyfarfod ganddo yn ngh ipel Annibynol Gwrecsam, yr oedd y Llew yn y gadair—marc- iwch chwi, "YLIew;" nid Llew Llwyfo, ond Llew Eisteddfod Gwrecsam ac aeth drwyddi'n lied dda, chwareu teg iddo. Nos Fawrth, llanwyd y gad air yn Salem, Coedpoeth, gan y Parch Edward Anwyl, ac yr oedd ganddo yntau ychydig eiriau pwrpasol ac amseroL Cafwyd cynulliadall da yn y ddau gyfarfod, ac areithiau hyawdl a thanllyd. Nid yw Mr Morgan am arbod neb na dim. Ym- I osoda yn ftyrnig a phenderfynol ar bob canghen ac aelod o'r fasnach feddwol—y darllawr," taf- arnwr, a'r faeden ei hun. Ac nid yw y pwlpud, y set fawr, na'r bwrdd cymnn yn dianc rhag ei fflangell. Gwyn fyd pe by .idai ychwaneg o'r pregjthwyr yma haner mor aidclgar dros sobrwydd a rhinwedd. Gorchwyl prndd a galarus gvflawnid yma brydnawn dydd Mawrth, sef rhoddi i orwedd yn ei oer feddgorph yr hen batriarch anwyI y Parcb Thos. Roberts Ymgynullodd tyrfa fawr i dalu'r gymwynas olaf iddo, a. dagrau ar eu grllddiau-yn eu mysg amryw weinidogion y gwahanol enwadau. Bu rbyw rialtwch garw tua Gwrecsam yr wythnos hon mewn cysvlltiad a, dathln pc-n blwydd mab ac etifedd Syr R. Cunliffe, ddaetL j'w oed, fel y dywedir,—gobeithio i synwyr hefyd, vnte Gwnaethai pobl y dref gasgHad mawr er mwyn prynu anrhegion drudfawr iddo; heblaw treatio holl blant yr ysgolion dyddiol gyda the a bara brith a chwareuon, er ei bod yn gwlawio. "PI" hwn sydd ganddo y rboddir yw hi o 1 hyd ond gobeithio y daw'r llanc hwn rhvw dro i dalu'ri ol yn anrhydeddus i'wewyllyswyr da ac i DdyfFryn Maelor yn gyftredinol. Da genyf gael cyfle i longvfarch dan frawd ieuanc o'r Dyffryn ar eu gwaith yn myned yn llwyddianus trwy arholiad Cymdeithasfa'r Gog- ledd (M.C.). Mae'r ddau er's tro wedi deohreu gweyd ticin," ac yn shapio'n dda iawn. Un yw Thos. Charles (Maelfryn), Coedpoeth. Mae pawb yn ei adwaen fel bardd ac adroddwr yn yr Eisteddfodau yma. Y Hall yw R. J. Jones, ar hyn o brvd yn Ysgol Holt, Bachgen o Bata- gonia, ac mae delw'r WIadfa arno. Maby Parch Robert Jones. Dymunaf bob llwyddiant i'r ddau yn eu gyrfa bregethwroL Darllenwch gyngborion "WilBryan," ac ni fyddwch ar eich colled. Xos Sadwrn. SAMWEL JONES.
--0--Deddf y Reilffyrdd Ysgafn.
--0-- Deddf y Reilffyrdd Ysgafn. YR wythnos ddiweddaf, ymwelwyd a Idywydd Bwrdd Ma^nach gan Ddirprwywvr y Reilffyrdd Ysgafn (Iarll Tersey,Mi!.Boughey,a Mr Fitzgerald,) pryd y cafwyd vmdrafodaeth ar y dull i weithredu o dan ddarpariadau y Ddeddf newydd. Pender- fynwyd, yn mysg pethau eraill, fod rheol i'w gwneud yn darpir fod ceisiadau am Reilffyrdd Ysgafn i'w danfon i'r Dirprwywvr ar ddau dymor o'r flwyddvn, sef y laf o Mai a'r laf o Tachwedd. Felly, os yw hyrwyddwyr Reilffyrdd Y sgafn yn meddwl gosod eu cynlluniau o flaen y fiirprwywyr yn ystod y flwyddyn hon, rhaid iddynt idanfon" i Swyddfa'r Dirprwywyr cyn neu ar y laf o Tach- wedd nesaf, a bydd i gynygion yr hyrwvddwyr gael eu hysbysu yn mis Hydref yn unol 'ar hyn a gyfar- wyddir yn y rheol. Parotojr y rheolau yn bresenol a chyhoeddir hwy yn ddioed. Y mae Llywydd' Bwrdd Masnach wedi penodi Mr Bret IDce" (Bar- gyfreithiwrl yn Ysgrifenydd i Ddirprwywyr y Reilffyrdd Ysgafn, a gellir gohebu jg ef drwv gyf- eirio i 8, Richmond Terrace, Whitehall, Llundain.
[No title]
-0- Yn mysg y rhai sydd wedi eu sicrhau am y J tymhor nesaf gan Gwmrn Opera Carl Rosa v mae dwy foneddiges Gymreig, sef Miss Kate Hughes a Miss Lillie Williams. i
- Ein Cenedl yn Manceinion.
Ein Cenedl yn Manceinion. YR HEN DREFN A'R NEWYDD. MAE cyfarfodydd ysgolion fel eu cynelid gynt wedi myn'd o'r ffashiwn, a'r arholiadauysgrifenedig a'r holi manwl wedi cymeryd eu lie. Gwir nad oedd eyfarigorph yr atebion yn V cyfarfodydd hen ffashiwn ond ie a nage a do a naddo ac felly yn y blaen, ond yr oedd rhyw hwyl ac eneiniad rhyfedd- ol yn perthya iddynt. Bu yr hen ddull o gynal cyfarfodydd ysgolion yn oedi am flynyddoedd yn nghilfachau mwyaf neillduedig mynyddoedd Cymru wedi iddo ddiftanu yn y rhan fwyaf o'r wlad. Yr wyf yn cofio un ohonynt. Yr oedd y cyfarfod dan sylw i gael ei gynal yn Mlaenycwm. Yr oedd y dosbarth i ba un y per- thynai Ysgol Blaenycwm yn un eaug ac yn cyrhaedd rhyw 15 neu 20 milldir bob ffordd. Bu parotoi mawr ar gyfer y cyfarfod lladdwyd peth chwith o lydnod, ieir, a hwyaid, ac ambell i borchell a mochyn tew, a gwyngalchwyd llawer ffermdy a bwtbyn. Yr oedd yn Sabboth hirddydd haf hyfryd yn. mis Mehefin, a dylifai y cynrychiol- wyr i'r cwm—y rhan fwyaf ar gefn ceffylau. Yn y boreu cafwyd anerchiadau gan rai ohonynt, a chyfarfod athrawon a cbynrychiolwyr i ymdrin a, matsrion perthynol i'r dosbarth. Am ddau holwyd plant pedair ysgol y cylch yn y Rhodd Mam, ac yn yr hwyr holwyd pennod o'r Hyfforddivr gan y Parch William Isaac, arholydd y dosbarth. Yr oedd yn y dosbarth lawer o ddoctoriaid, ac yr oedd William Isaac yn eu hadnabod yn dda a gofalai bob amser am daflu ambell i gwestiwn yn awr ac yn y man iddynt hwy, ond byddai ei ebych- iadau o "felly," "aie," ar ol atebion y "doctoriaid" yn awgrymiadol ac yn grabet dros ben. Un o "ddoctoriaid" y cwm oedd Tomos Ifan yr Esgair Uch", hen lane o ffarmwr yn ymhyfrydu mewn barddoni a llenydda. Yr oedd hefyd yn neillduol o "oJeu" yn ei Feibl. Ond awn i gyfarfod yr hwyr. Mae y ffyrdd yn ddu o bobl yn cyrchu tua Blaenycwm, ac y maent c i'w gweled rhyngddoch a'r goleu ar benau y mynyddoedd yn dilifo i'r cwm o bob cyfeiriad; llawer o'r ieuenctyd yn cario cadeiriau i'r hen dadau a'r hen famau eistedd arnynt, oherwydd eynelid. y cyfarfod yn yr awyr agored, ar ddól wrth dro 3d y Graigddu, mynydd aruthroi o graig noeth yn codi ei ben i'r entrych. Gwnaed v/agen yn esgynlawr ac ar y wagen vr oedd bord gron modryb Gwen, Tynddol, a llian coch trosti. Yma y s3.fai William Isaac i holi. Yr oedd Tomos Ifan yn ol ei arfer yn sefyll yn nghwr pellaf y gynulleidfa yn union ar gyfer yr holwr. Yr oedd atebion Tomos Ifan fel byrdwn rhyw guriad a haner ar ol atebion y gynulleidfa, Mae'r holi a'r ateb yn myn'd yn mlaen. "Aeth pawb i lawr yn Adda?'' "Aeth pawb illtwr yn Adda?" "Do" do." (y gynulleidfa.) "Do" (Tomos Ifan.) "Aethocii chi ]awr?" "Do, do." "Aethoch chi lawr?" "Do, do." "Felly a mi a,ethoch i lawr?" "Do, do" meddai Tomns Ifan "A tithe hefyd." Yr oedd yno "garreg ateb" yn y Graigddu ac un arall vn v Foel Fawr gvTferbyn, ac un arall. yn rhyw le yn pellder draw. Mae y cyfarfod yn dechreu poethi a chlywir ami i "Amen" a "Diolch byth" o wahanol gyrau y gynulleidfa. O'r diwedd, dacw William Isaac yn neidio yn uwch na'r bwrdd crwn ac yn crochletain yn orfoleddus Bendigedig Bendigedig," atebai y gynulleidfa yr un gydgan fawr nerthol (Tomos Ifan yn arwain) "Bendigedig! taranai y Graigddu, "Bendigedig!" bloeddiai y Foel Fawr, a chlvwid "Bendigedig!" yn ust yn distewi yn nghanol y hiynvddoedd yn y peilder draw. Yr oedd yr olygfa yn un i'w chofio. Mae y floedd orfoleddus fel anthem felus yn chwyddo yn fy nglustiau y munyd yma ac yn boddi trwst trafnidiaeth yr ystrydoedd. Y Sabboth diweddaf cynaliodd Wesleyaid capel Dewi Sant gyfarfod ysgol Lollol ffasiwn newydd, ac o bosibl y bydd rhai o henW esleyaid Cymru yn rhwbio eu llygaid pan welant y rhaglen. Dyma, hi :—Cyfarfod y prydnawn. Llywydd, Mr Tnos. Jones. Dechreu trwy fawl a gweddi gan Mr Rd. Owen. Adrodd rhan o'r Ysgrythyr, Mr Arthur Williams. Anerchiad y llywydd. Cantata, Ad- eiladu y Deml,' cor y gylchdaith dan arweiniad Mr John Evans (Cynogfab). Anerchiad, Mr Simon Roberts. Ton gan y plant, arweinydd, Mr Owen Jones. Holi ei ddosbarth allan o lyfr John Wily liams, Mr W. Thomas Ton gan y plant. Holi'r plant o Hyfforddydd David Evans, Mr Owen Jones. Anerchiad, Mr Arter, ieu. Holi ar loan iii., Mr J Williams, Moss Side. Cantata, y Cor.—Cyfarfo yr hwyr. Llywydd, Mr John Cuonah. Dechreud Mr Powell. Adrodd o'r Beibl, Mr T. J. Rowlands.' Anerchiad y llywydd. Ton gynulleidfaol, Miss Wood. Anerchiad, Mr W. Thomas. Deuawd, Ar Ian afonydd Babel," Mri R. Roberts a J. Meirion Roberts. Anerchiad, Mr Enoch Evans. Unawd, The Better land," Miss Arter. Anerch- iad, Mr E. Arter, Unawd," Eternal Rest," Mr J. Meirion Roberts. Anerchiad, Mr J. Williams. Can, The Lost Chord," Mr R. Roberts. Cyfeil- iwyd gan Miss Bessie Jones a Mr Till^ry Cyfarfod- ydd rhagorol. Ni wyddwn fod cysnaicb o feirdd neu emynwyr yn perthyn i Gjvpel Dewi nes daeth y rhaglen i'm Haw. Wele engreiphtiau o awen emynyddol rhai o'r athrawon :— Beth VHgol ? Mam anwylaf Sydd yn ymgeleddu'r gwan, Ar ei mvnwes pwysa'm hysbryd, ÐYlmJ, fydd fy mythol ran Cafodd myrdcl o blant y codwm Eu cynaliaeth ar ei bron, Lheth y Bywyd gawsant ganddi, Digon eto sydd yn hon. 0 deuweh i'r Ysgol, chwi ie'nctyd, i gyd, Fel byddo i chwi gofio eich Crewr mewn pryd, A chael yn y diwedd, rol I'Lafiir a phoen, Eich dwyn i deyrnasu am byth gyda'r Oen. Rhai llinellau dipyn yn ysgafn efallai, megys :— Cawn ynddi addysg maethlon, iach, i raid in' ofni enyd fach. Athrofa uwchraddol i bawb i gydgwrdd Heb ormes seneddol, na. pherson na bwrdd. Deallaf fod yr ysgol berthynol i'r capel yn flod- suog a llwyddianus iawn o dan arweiniad ac yni Mr John Cunnah, yr arolygwr. UNORDDAU.
--0--CWRS Y BYD
yr hen Fargiet yn gwaeddi Diolch ar uchaf ei llais, ac loan yr un modd yn llefain Ben- digedig byth-Settled mewn gwaed cl Yr oedd Oydwalad Owen yn "medru gwneud mellt. Awdwr Hen Emynau. Ys gwn i mewn pa s twl cynulleidfa Gymreig y Sul diweddaf y canwyd Y Sabboth sanctaidd wyl yw hon," er fod awdwr yr emyn y mae'r penill poblogaidd yma yn rhan ohono, wedi marw er's chwech ugain mlynedd namvn un, i'r Sal diweddaf. D. J." sydd yn gyffredin wrth ei emynau ac y mae o gant i gant a haner ohon- ynt yn cael eu canu, ac o'r nifer rai o'r emynau mwyaf poblogaidd a melus yn yriaith. Ffarmwr a rhydd-ddeiliad cefnog a chyfrifol o Gaio, yn sir Gaerfyrddin, o'r enw Dafydd Jones, a gyn- rycbiolir gan y llythyrenau D. J. Bu yr emyn- ydd hefyd yn porthmona yn llwyddianus am ran o'i oes, yr hyn a'i barweiniai yn fynych i Loegr, ac wrth ddychwelyd o un o'r teithiau hyn ar fore Sal heibio capel Troedrhiwdalar, swynwyd ef gan y mavel a throdd i mewn, pan y cafodd dro- edigaeth. Ar ei ddychweliad adref, ymunodd Ao, eglwys yr Annibynwyr yn Orugybar ac yn mynw'ent y capel hwnw mae ei Iwcb yn gorwedd. Cyhoeddwyd amryw fân gasgliadau o'i emynau gwreiddiol cystal ac o'i gyfieifhiadau campus o emynau Dr Watts,ar wahanol adegau rhwng 1753 a'i farwolaeth yn 1777, ac argraphiad Iled gryno ohonynt oll yn 1794. Yn nesaf at Williams ac Anne Griffiths daw Dafydd Jones o Gaio yn ardderchog lu yr Emynwyr Cymreig. Dyma linell gyntif rhai o'i hymnau :— Caersaleir,, din-is hedd. Plant ydym eto dan ein hoed. Mae, mae, yr amser hyfryd yn neshau. Arglwydd, oni ddarfu it addo lie na byddo ond dau neu (ir I. Tyred, Arglwydd cu, i'n canol. Gwaith hyfryd iawn a melus yw. Mae gwlad o wynfyd pur heb haint. O 'r iachawdwriaeth fawr yn Nghrist. 0 am gael golwg hoff o'r wlad. Coffawn yn llawen gyda phaich. Cyd-deimlo mae a'n natur wan. Gwynfyd y rhai adwaenant lais. &c. &c. Mae'n dra thebyg iddo gyfansoddi amryw o'i benillion swynol ar ei siwrneiau nnig r,hvrng Lloegr a Chymrn ac yn ddigon naturiol galw- odd ddau neu dri o'i lvfrau "Difyrwch i'r Perer- inion o Fawl i'r Oen." Y fath nifer o bererinion a ddifyrwyd a'r fath ddifyrwcb Hard^u'r Ddaear- MAE golwg hardd ar amryw o fynwentau Lerpwl y dyddiau hyn, yn enwedig mynwentau St Pedr a St Ioan-wedi eu gorchuddio hefo prysgwydd, glaswellt, a blodeu, rhagor yr oeddynt cyn hyn, yn after ac aflan, a gwrthun i fsdrych arnynt. Cynghora un o'r beirdd Cymreig, a chynghor tlws ydyw Gwnewch o'r ddaear hawddgar hon baradwys i'ch ysbrydion." Yn ol dysgeid- iaeth Cvmdeithas Kyrle, mor ynfyd fu dull ein hynafiaid o fyw. Wedi gadael y math o gychod gwenyn hyny y buont yn preswylio ynddynt, a gwnend trigfanau o geryg a choed iddynt eu nllnain, trefnwyd tai'r gweithwyr a'r werin ar gynllun nifer o gytiau moch wedi eu gwthio yn erbyn eu gilydd fel pe buasai hwnw oedd y darn olaf heb adeilad arno eisoes oedd gan Ber- chenog y Dlaear ar ei elw. Yr oeddwn un diwrnod yr wytlmos ddiweddaf yn Bethesla, Arfon, a diwrr.od arall yn Cefn Mawr, Dyffryn M-ielor. Mae'n rhyfedd fod yr Hen Lord," yr bwn oedd yn ddyn o chwaetb, wedi gadael cartrcfi ei weithwyr meVn agwedd mor annhrefn- us. Yr oedd ganddo ei model village, ond Llan- degaL gerllaw ei gastell, oedd hono nid oes dim bvd yn model beth bynag yn y pentref lie trigianai cynyrehwyr ei gyfoeth. Ond rhaid cydnabod fod Bethesda yn well na'r Cefnmawr, e lie y mae glowvr diwyd sir Diinbych yn car- trefu. Dyma fryn uchel wedi ei orchuddio hefo j canoedd o dai bychain, o siamber a llofft, beb enw yn y byd o ardd na buarth. I ba le yr a'r glowr, druan, wedi darfod ei waith, ond i'r heol neu'r dafarn i dreuiio'r amser ? Nid oes iddo, ac iddo fod yr addfwynaf o wyr, neu'r dofaf o feib, ond ychydig gysnr yn yr anedd gyfyng o dy a siambr a llofft ambell waith. Ac y mae Dyffryn paradwysaidd Llangollen yn ei olwg, a chanoedd o aceri heb dy na thwlc ar eu cyful. Gresyn na fyddai. modd gorfodi perchenogion gweithfeydd enillgar i ddarparu trigfanau teiJ wng i'w gweithwyr. Fyddai dim modd en cymhell i gael golwg ar y pentref ysplen- ydd y mae Mri LEVER BROTHERS yn,ei godi i'w gweinidogion hwy yn bresenol yn Port Sun- light ? Fydd dim He harddach ar lanau'r Mer- swy yn fuan na'r drec hono. Cyntfona DYMA'R adeg ar y flwyddyn y bydd ceiliogod yn bwyta mwyar duon ac yn colli en cynffonau o'r herwydd bvddai'n burion i ambell ddyn fwyta ei wala o fwyar duon. Pa fodd tybed y daeth y gair cynffona yn Nghymraeg yn gyfystyr A gwenieitho, nen ffalsio fel y dywedir mewn rhai rnanati ? A oes berthynas rhyngddo a fawning y Sais, a p1¡a'r un o'r ddau ydyw'r bvnaf-eyn- ffona ynte ? Neu efallai mai'r ci brad- wrus yn siglo ei gwt cyn brathu roes fod i'r gair ? Mae gan y llwynog hefyd gynffon fawr, a gwalch cynffonllyd o ran natur ydyw yntau. 'Roedd Esop yn gwybod hyny. Yr ydych yn cofio yn un o'i ddamhegion am gna' o lwynog yn ffalsio i'r fran goegfalch hono oedd 9. 1 gan ddam o gaws yn ei chylfin, trwy ganmol pereidd-dra ei llais, a gofyn iddi ganu cAi fer. A pban agorodd yr hoeden ei pbig i ganu, syrthiodd y caws, ac pbrwydd y diflanodd i lawr 16n goch y ffalsiwr. Mae llawer brawd i'r llwynog hwnw tua glanau'r Ogwen y dyddiau hyn. Cerydd tyner fuasai gofyn yn sych-fon- eddigaidd il r eyfryw, Fuasech chi'n derbyn presant o beint o fwyar duon gen i,Hwn-a-hwn?"