Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
If R WYL CENEOLAETHOL.
If R WYL CENEOLAETHOL. YR wythnos nesaf, cynelir yr Eisteddfod Genedlaethol yn Nghasnewydd-ar-Wysg, yn ngwlad Gwent, neu fel y gelwir y lie y dyddiau hyn, sir Fynwy. Y mae yn wyl fawr, ac yn myn'd yn fwy o flwyddyn i flwyddyn, Yn mysg holl sefydliadau cen-1 edlaethol y byd, nid oes dim byd tebyg iddi. Hyd yn nod yn mhell i'r ganrif bresenol, nid oedd y dderwen lydanfrig hon ond mesen ddiolwg. 0 fewn llai na deu- gain mlynedd yn ol, ni chynelid ei chyfar- fodydd yn rheolaidd ambell i flwyddyn I y heb yr un, a'r nésaf ddwy neu dair ar draws eu gilydd. Llangollen, yn 1858, oedd y gyntaf y gellir ei galw yn genedlaethol. Cyn hyny. rhyw nythaid o feirdd, ychydig o ewyllyswyr da i'r tråd, ac ambell fonedd- wr o Gymro gwladgar yn cydfyw mewn tref neu ardal, ac yn cydymffurfio yn fath o bwyllgor i godi Eisteddfod ac yn ol eu doethineb, eu dylanwad, a'u hysbryd an. turiaethus, y byddai mesur maint y cyfar- fodydd a'u llwyddiant. Eisteddfodau o'r natur yma oedd rhai Caerfyrddiii ('19) Tralhvng, Dinbych, Beaumaris, Lerpwl ('40). Ar ol yr olaf, bu yspaid o flynyddau heb yr un cyfarfod o fawr bwys, ac wed'yn cododd yn y Deheubarth gyfres o Eistedd- fodau llwyddianus y Fenni, tan nawdd ac achles Arglwvddes Llanover ac yn y Gogledd dair Eisteddfod flynyddol yn ol- ynol o gryn enwogrwydd, sef Aberffraw, Rhuddlan, a Thremadog. Cynyrchodd y tair hyn, yn nghyda'r Fenni, gyfansodd- iadau o deilyngdod uchelryw. Yna llithr- odd pedair neu bum mlynedd ddi-eistedd- fod heibio a bu cyfarfod coIled us mewn ystyr arianol yn Llundain yn 1856. Yr oedd y colledion hyn yn lleithio brwdfryd- edd am yspaid, ond ni pharhaodd effeith- iau aflwyddiant y sefydliad yn y Brifddinas ond amser byr. Galwodd y lien gar Ab Ithel am help ei gyfeillion i gadw Eis- teddfod wir genedlaethol yn Llangollen, yr hyn a wnawd yn 1858 Yr oedd hon y fwyaf Cymreig ar lawer ystyr o'i rhag- flaenoriaid, os nid braidd yr oil o'i holaf- iaid hefyd. Parhaodd am bedwar diwrnod, daeth cynulliadau mawrion iddi, ac y mae Maes Bosworth Eben Fardd Cym- eriad Rhufain," gan Nicander a My- j fanwy Ceiriog, yn mysg ei chyfansodd- iadau buddugol Yn Llangollen y tarddodd y syniad o Bwyllgor Cenedlaethol i ofalu am yr Eisteddfod, y penderfynwyd ei chynal bob yn ail flwyddyn yn y Dehau a'r Gogledd, ac y rhoddwyd yr hwb goreu iddi yn mlaen, yr hwn sydd wedi parhau, ond nid yn ddifwlch, byth er hyny. Syrthiodd y pwyllgor cenedlaethol i brofedigaeth a dyled yn 1868 a daeth annhrefn (lied drefnus hefyd) i awdurdod drachetn, a phar- haodd hyd oni chymerodd y pwyllgor pres- enol y blaen, tan lywyddiaeth Syr Hugh Owen yn benaf, a chymhorth y beirdd tan arweiniad Clwydfardd. Dau gvmeriad ysplenydd oedd Syr Hugh Owen a Chlwyd- fardd ac iddynt hwy, gyda chymhorth Hengarwyr godidog eraill, y mae ini ddiolch am sefyllfa lewyrchus bresenol yr hen sef- ydliad sydd o gymaint anrhydedd ini fel cenedl wareiddiedig. Rhinwedd arbenig yn perthyn i'r ddau ydoedd eu pwyll, eu synwyr cyffredin cryf, a hyny wedi eu dysgu i beidio ymyryd yn nyledswyddau y naill a'r llall. Yr oedd un yn ben gyda'r Eisteddfod, ar Hall yn Archdderwydd yr Orsedd. Nid oes le i dybied ddarfod iddynt wario munyd erioed i ddeffinio terfynau eu hawdurdod. Llywodraethid hwy yn llwyr gan eu dealltwriaeth glir, yr hon oedd yn ddeddf anyjgrifenedig gan- ddynt. Dan ddeddf o'r un natur y dygir y sefydliad yn mlaen ar hyd y blynyddau. Gwnaed cais ami i dro i'w ddodi tan oruch- wyliaeth trefn a dosbarth gaeth a chyfreith- iol,nor ddiweddar ag ychydig fisoedd yn ol buwyd yn son am ei Siartro. Hyderwn fod y bwriad hwnw cystal ag eraill cyflFelyb a fu o'r blaen wedi eu rhoi heibio am byth. Mae digon o engreiphtiau o sefydliadau yn cynyddu yn Ilewyrchus tra nafyddont mewn un cylch ffurfiol, ac yn myn'd yn deilchion wrth eu cylchu. Dyna un Prydain Fawr a'i Threfedigaethau. Yn ngwres y Jiwbili, sonid llawer am undeb tynach ac agosach rhyngddynt; erbyn hyn, mae'r rhai oedd boethaf dros hyny yn nyddiau yr anmhwylledd yn dweyd mai gwell gadael llwydd yn lknydd rhag iddo droi yn aflwydd. Ond tra o blaid gadael Ilonydd i gyfan- soddiad yr Eisteddfod Genedlaethol, rhaid i'w phleidwyr penaf gydnabod nad yw o lawer yn berffaith, na'r hyn a ddylai fod, neu a fydd, os bydd hi hefyd. Credwn mai un o brif ddiffygion y sef- ydliad fel y mae yn awr ydyw rhoddi gor- mod o'r gwaith a'r cyfrifoldeb ar y pwyll- gor lleol. Nid oes yr un dref yn Nghymru ac ynddi ddigon o lenor- ion a cherddorion galluog i dynu allan restr briodol o destynau ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol, chwaithach i ddewis y beirniaid priodol, &c. Pa fodd y gall ond ychydig mewn tref wybod beth oedd y testynau a fu o'r blaen, a pha mor ddiweddar y buont ac os cynygir hen destynau, cer hen gyfansoddiadau, a cheir cyfarfod diffrwyth. Bryd arall, rhoddir testynau anfuddiol a beirniaid annghym- hwys. Mae'r cyfrolau cyfansoddiadau buddugol a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn dwyn nodau yr amryfusedd hwn yn eglur, Mae eisiau eangu cylch yr Orsedd hefyd. Nid yr ystyr gvfyng bresenol a roddid yn yr hen amser i'r gair bardd a beirdd Yr oedd yn perthyn i bob Cadair wyrda na wyddent odid ddim am reolau Dafydd ab Edmwnd ond oeddynt er hyny lawn gallu- oced llenorion. Dau neu dri heblaw Tudur Aled y Pencerdd oedd yn Eisteddfod Caerwys y mae dim o'u gwaith cynghan- eddol ar gael- Cyn y daw'r Orsedd yn J allu, rhaid iddi gynwys pencerddiaid prifwyddoniaid. cystal a phrif-feirdd a r phwyllgor gweithiol detholedig yn flyn- yddol ohonynt, dwy ran o dair ohonynt yn myned allan o swydd bob blwyddyn. Ond fel gyda hen adeiladau, felly gyda hen sefydliadau, y mae perygl dyfetha eu nod- weddion wrth eu hadgyweirio. o —
Advertising
"Goreu Irf, Arf Dysg-" lean us (I gam-aith." f Duw a pbo, daioni.11 LYN I EISTEDDFOD TEMLWYR DA LERPWL. YN HOPE HALL, HOPE STREET, Dydd Llun, Gwyl y Banc. Rhagfyr 27, 1897 Beirniaid y Gerddoriaeth -Mr. J. T. REES Mas. Bac., a Mr W. T. SAMITEI-. G. & T., T. S. C. Beirniad Farddoniaeth- PEOROO, Rhyddiiith -Parelin DANTEL ROWLANDS. M k,, DIVFD POWFFL, Dr. R. THOMAS JOSES, Y.H., a Mr I. FOULKES. PRIF DESTYNA U: PRIF GYSTADLEU AETH GORAWL.—I'r C6r o feibion (heb fod dan 35 na thros 50 mewn nifer) a gano oreu Cydgan y Pysgodwyr (D. Maldwyn Price, R.A.M.). Gwobr laf, 20p. a Chwpan Arian (rhodd W. H. Lever, Ysw.); 2il, 5p. TESTYN Y GADAIR.-Awdl "Martin Luther- yn Nghynghor Worms." Gwobr. Cadair Dderw, gwerth, 5p. 58. AM Y LLAWLYFR DIRWESTOL (Text Booty, goreu at wasanaeth y Temlau a'r Gobeithluoedd Cymreig, heb fod dros 40 tuda en argraphedig, at faint Y Geninen. Gwobr, lOn 10s. NOFELIG (Gymraeg neu Saesnea-) yn desgrifio bywyd gwledig yn Nghymru (tua 3,000 o eiriau). Gwobr (rhodd G. Caradog Rees, Ysw,. C.T.). Gwobr, 2p. 2s. AM Y SADAIR, DDERW EISTEDDFODOL oreu i fod yn eiddo'r PwyIIgor, Gwobr, 5p. 5s. Gellir cael Rhestr gyfLa-rn o'r testynau ond arifon stamp at LLmW WYNNrt, Ysgrifenydd, 43, The WoodIanrls, Birkeohea A EISTEDDFOD GADEIRIOL CORWEN, Ddydd LLUN (Gwyl y Bane), Awst 2, 1897. LLYWYDDION- Anrbyd. C. H. WYNNE, Rug. THOMAS EDWARD ELLIS, Ysw., A.S. D. LLOYD GEORGE, Ysw A.S. ARWEINYDD-LLIFON. DATGEINIAID- Sopra-zo- Miss Gertrude Hughes, A.A.M. 2!31 Contr-alto- Madam Hannah Jones, R.A.M. Tell,iiior- Ap Eos y Berth. Tenor- Mr. Tom Maelor Thomas, R.A.M. Bass- Mr. Emlyn Davies, A.P,GM. Ganwr Penillion,— Eos y Berth. D. R. JONES & Co., I PIANOFORTE ORGAN, HARMONIUM & MUSIC SELLERS 106, HOLT ROAD, LIVERPOOL. Tuning & Repairing a Speciality Music sent by Post cannot be exchanged, Cedwir Stock helaeth o bob math o offerynau Cerdd. H Aitf yr hen offerynau- heb allu Bellach i'r cysgodau; Bwa celf sy'n bywiocau Gallu tyner gwell tanau."—Tudno. PIANOS o ios. 6ch. y mis ac uchod, AMERICAN ORGANS, 5s. y mis, &c. HARMONIUMS, 4s. y mis, &c. Stock ragorol o'r Caneuon goreu, newydd a hen. School of Music, Voice Training:, Violin, Piano, &c., &c. Prospectus free on application. I LONDON. GLASL YN HOUSE, EVANS, TEMPERANCE HOTEL, ~~Cartref Cymreig 9, Euston Square, London, N.W. Y mwyaj canolog i bob rhan o Lundain. Yn agos i Station Euston (L. & N. W. Ry.). Dwy fynyd o gerdded o Stations St., Pancras (Midland Ry), neu King's Cross (G.N. Ry). Dez mynyd o dren o Paddington t (G.W. Ry.) gyda'r Metropolitan Ry. i Station Gower Street, yna ymofyner am Eubton Square. D. EVANS, Perchenog. T IVERPOOL TO LLANDUDNO, l.J BEAUMARIS. BANGOR, & MENAI DKILY MORNING SAILINGS frolD Prince's Landing Stage (Sundays excepted, anil circumstarces permitting). ST. TUDNO (including Bank Holiday) Leaves Liverpool. 10-45 am Leaves Menai Bridge 3-30 pm Arrives Menai Bridge 2 30 pm Arrives Liverpool.. 7-B0pm AFTERNOON SAILINGS.- -ST. ELVIES. MONDAYS. TUESDAYS, and SATURDAYS (except Bank Hcliday). for North Wales, leaving Liverpool at 2 o'clock, con- necting with the" St. Tudno" leaving Llandudno at 5.15 p m., and arriving back in Liverpool at 7,3) p.m. Early Boat from Wales on Mondays (excepting Bank Holiday), and Tuesdays, due in Liverpool at 10.15 a.m., Saturdays, du" io Liverpool at lIAr, a. m Late. Boat from Wales, Saturday, 31st. July; due in Liver- pool, 10 p m. EXTRA SAILINGS BY "ST. ELVIES BANK HOLIDAY (MONDAY, 2nd AUGUST). Leaves Liverpool 10 0 am Leaves Menai Bridge..4 0pm Arrives Menai Bridge 1 45 pm Arrives Liverpool 7 45 pm Early Morning Boat as usual from Wales Tuesday, 3rd Aug- For fares and further particulars apply to THE LIVERPOOL & NORTH WALES STEAMSHIP CO., LTD., T. G, BREW, Secretary; 20, WATER STREET, LIVERPOOL. Telephone 6366. NORTH WALES AND BACK iN THE SAME DAY. THE CHEAPEST AND BEST SEA TRIPS OUT OF LIVERPOOL. Best and Quickest Route to Holywell, St. Winifred's Well, Pantasaph, Prestatyn, and Rhyl. The Past Paddle Saloon St< amer FLYING FALCON Will Sail from the Prince's Landing Stage and Mostyn (weather and other circumstances permitting), cs under LIVERPOOL to MOSTYN and Back the same day. Average passage 1 hour and 45 minutes, giving passengers two or three hours ashore in one of the prettiest spots in North Wales. Long Day Trips, about ten hours ashore. From LIVERPOOL. Prom MOSTVN\ Thursday, July 29 ..9.30 am Thursday, July *29 9.0pm Friday J) 30. 9 30 am I Friday „ SO 12.45 pm Saturday „ 31.0.31) am I Saturday „ 31 ..1.15pm Tuesday. Aug. 3 10.30 am Tuesday, Aug. 3.3.30pm Wednesday 4 10.30 am f Wednesday 4.. 4.0 pm July 22th, Long Day Fxcursion from Liverpool to Mostyn and Back. Single Fare, 1/6; Return Fare. 2/6; Bridge extra. Tickets not transferable, and available for day of issue only SOUTHPGRT every SUNDAY at 3 p m. Return Fare, 1/6. Refreshments on Boa.td at Moderate Charges. Office; 27, WATER STREET, LIVERPOOL. Telephone 2334. Mae Syr David Evans, cyn-Arglwydd Faer Llundain, yn wael ei iechyd er's rbai wythnosau. Cigau-gwir Gycnreig o bob math i'w cael yn ddyddiol am brisiau rheaymol yn Siop COED Y BRAIN, 17 Deane Street, gyferbyn a Marchnad St. John. CYFARFOD CYSTADLEUOL GROVE STREET, LERPWL, NOS IAU, HYDHEF :141:, 1897. Drysau'n ago red am 6-30 i ddechreu a#i 7. TESTYNAU AGORED I'R BYD. Traethawd "Y moddion goreu i wrthsefyll ymos- odiad Pabyddiaeth yn Nghymru." Gwobr, Pl I.B. Am y 50 Ilinell goreu ar "Farwolaeth Absalom." Gwobr, 10a. 6c. Dau Englyn, "TawchTachwedd." Gwobr, 3s. I Barti o 12 a gano oreu Y Lloer (J. Thomas Llanwrtyd). Gwobr, £ 110s. Unawd Tenor, "Llwybr yr Wyddfa" (W. Davies). Gwobr, 5s. Unawd Baritone, "Y Milwr Dewr" (Dr Parry- nid J. Henry, R.A.M., fel y nodir yn y rhaglen—yw awdwr y gan hon). Gwobr, 5s. Unawd Soprano, "Y Gloch" (Wm. Davies). wobr, 5s. Pedwarawd ar yr olwg gyntaf (dewisedig gan y beirniad). Gwobr, 4s. Beirniad-Mr. J. T. JONES. Cystadleuaeth Canu Penillion ar yr Alaw, "PenRhaw" gyda'r Delyn. Gwobr, ios. 6c. Bydd TELYNOKKS LLEIFIAD yn y cyfarfod gyda'r Delyn yn barod i chwareu i'r holl gystadleuwyr. Beirniad-Mr. W. O. JONES, Blaenau Ffestiniog. Ceir hefyd amryw destynau eraill agored i Anni- bynwyr Lerpwl, Birkenhead, a Seacombe. Rhestr gyflawn o'r testynau i'w chael gan yr Ysg.,— E. G. EDWARDS, 3, Arundel Street, Princes Park. Ysgol Sabbothol Fitzclarence Street, Lerpwl. Cynelir TE PARTI a Chyfarfod Cystadleuol mewn cysylltiad a'r uchod NOS FAWRTH, IONKWR 25aiii, 1898. |J PRIF DESTYNAU. Traethawd "Dylanwad y Deffroad Cenedlaethol Cymreig ar Grefydd." hwobr, Bl lOa. Beirniad-Parch G. ELMS, M.A. I Darn o Farddoniaeth, heb fod dros gan' llinell' Gweledigaeth Ezeciel" Ezec. xxxvii. 1- io. Gwobr> 10s. 6c. Beirniad—Parch J. O. WILLIAMS (Pedrog). Cystadleuaeth gorawl: I'r c6r, heb fod dan 30 ma thros 40 mewn nifer, a gano oreu Yr Arglwydd yw fy Mugail" (Dr. Parry). Gwobr, P,5 5s. Beirniad-Mr J. H. ROBERTS, Mus. Bac. Rhestr o'r Testynau i'w cael drwy anfon stamv i'r Ysgrifenydd, T j0NES) 55 Breek Road. | Y CYMRO. NODYN I'R BONEDDIGESAU. YN Lerpwl yn bresenol, gwerthir y Crysau a'r Biowsus mwyaf defnyddiol yn masnach- dy Husseys, 116 Bold S-reet. Y maent wedi eu gorphen vn brydferth, ac yn y ffurfiau mwyaf ffasiynol. Hefyd yr holl hugan-ddefnyddiau ffrilins, ffunod, gwe- nwyddau, &c., &c., diweddaraf; yn nghyda detholiad gwych o dlysau rhesymol eu pris- iau. Bron-addurnau arian am is. ac uchod; eto rhai aur-orchuddedig am o is. i 5s. yr un; a detholia d diddiwedd o anrheg- nwyddau heirdd' Cofiwch y cyfeiriad- Husseys, 116 Bold Street, Lerpwl i TH0S JONES&Co. Ltd.| a n rn -1-N TIME-TESTED TEAS @ 1/3. 1/7, and 2/- per Th. SPECIAL VALUE. Parcels of Tea value 20/- and upwards sent carriage paid by Rail when remittance is sent with the order. SAMPLES FREE ON A PP LI OA HON. v 11 +1 TH^S,JO"ES Co.Ltd. Tea & Coffee Importers, 9, PARKER STREET, LIVERPOOL. .N_' GELLIR cael Y Cymro yn Llnndain gan Mr J. J Kelly, 2, Southampton Buildings; a Mr W. H. Roberts, 10, Cecil Court, Cbaring Cross Road, W.C. Y CYMRO: Danfonir UN COPI yn ddidraul trwy y Post:— A m 12 mis. 5/6 I Am 6 rais, 3/0 Am 3 mis, 1/8 Telerau Hysbysiadau: Yn ol 3/- y fodfedd, neu 13 gwaith am 16/9 At Ein Cohebwyr. Nicander.- Yn ein nesaf.
CWRS Y BVD.
CWRS Y BVD. Yse-ol Howell Y MAE'R swm a adawyd gan Thomas Howell tuag at wobrwyo merched ieuainc Gwent am briodi, ac a gymerwyd mor dduwiolfrydig gan ladron elusenan tuag at waddoli'r eglwys, erbyn hyn yn cyrhaedd y swm o bum mil ar hugain o bunau yn y flwyddyn. Oblegyd beth ydyw ac a fu Ysgol Howell yn Ninbych ond feeder i'r eglwys cyfle i'r byddigions eglwysaidd a'r esgob ddangos eu mawrfrydedd a'u haelioni tuag at hiliogaeth eu "gwrthwynebwyr" annuwiol, heblaw rhoi ar eu llaw estyn eu nawdd i dylwyth y rhai uniawngred. A hyn o bwrs Thomas Howell 1 Mi fuasai'n well gan Thomas Howell, os oedd o'n Gymro go lew, daflu ei 12 000 0 ducats neu wyau aur i'r afon na gadael i Esgob Llanelwy eistedd arnynt.
Yr Esgob a Mr T, E. Ellis,
Yr Esgob a Mr T, E. Ellis, MAE Esgob Edwards wedi anfon llythyr i'r Guardian (sut y collodd y Times hi y tro hwn 7) yn gwrthdystio, yn egluro, ac yn ei rhoid hi'n hallt i'r aelod trcs Feirionydd, yr hwn sydd wedi pechu'n ofnadwy yn erbyn ei arglwydd- I ia«th trwy rywbeth a ddywedodd yn Nghonwy. nylecb chwi ddim cablu urddas, Mr Ellis, na ddylecb wir. Oddiwrth lythyr yr Esgob, mi welaf eich bod yn defnyddio'r geiriau oanlynol, Y mae desgrifio Vrsgol Dolgellau fel sefydliad Uiidodaidd yn anwiredd r oeth, ac o'i deuddeg Llywodraethwyr pnmp yn nig a gynygir gan yrr ddiriedolwyr Elusen Dr Williams sydd yn