Y Cymro

Goreu Arf, Arf Drsg" lesu n a d gamwalth." Duw a phob daiont," CYNLIK EISTEDDFOD TEMLWYR DA LERPWL, YN HOPE HALL, HOPE STREET, Dydd Llun, Gwyl y Banc, Rhigrfyr 27, 1897. Beirniaid y Gerddoriaeth-Mr. J. T. RFFS, Mus. Bae., a rr w. T. SAMUEL. G. & L., T. S, C. Beirniad Farddoniaeth- PEDROG. Rhyddiaith-Parchn DANIEL ROWLANDS, M-A, DAVID POWECLL, Dr. R. THOMAS JONEB, Y.H., a Mr I. FOULKES. PRIF DESTYNAU: PRIF GYSTADLEUAETH GORAWL.—I'r C6r o feibion (heb fod dan 35 na thros 50 mewn nifer) a gano oreu Cydgan y Pysgodwyr {!). Maldwyn Price, R.A.M.). Gwobr laf, 20p. a Chwpan A.rianJrhodd W. H Lever Ysw.); 2il, 5p. ~J US TESTYN Y GAD AIR.— Awdl "Martin Luther yn Nghynghor Worms." Gwobr. Cadair Dderw, gwerth, 5p. 5s. AM Y LLAWLYFR DIRWESTOL (Text Book), goreu at wasanaeth y Temlau a'r Gobeithluoedd I Cymreig, heb fod dros 40 tudalen argraphedig, at faint Y Geninen Gwobr, 10D 10S. NOFELIG(Gymraeg neu Saesneg) yn desgrifio bywyd gwledig yn Nghymru (tua 3,000 o emau). Gwobr (rhoddG. CaradogRees, Ysw., O.T.). Gwobr, 2p. 2s. r K AM Y GADAIR DDERW EISTEDDFODOL oreu I fod yn eiddo'r Pwyllgor, Gwobr, 5p. 5s. Gellir cael Rhestr gyflawn o'r testynau ond anfon stamp at LLKW WYNNa, Ysgrifenydd, 43, The Woodlands, Birkenhea D. R. JONES PIANOFORTE ORGAN, HARMONIUM & MUSIC SELLERS 106, HOLT ROAD, LIVERPOOL. Tuning & Repairing a Speciality Music sent by Post cannot be exchanged, Cedwir Stock helaeth o bob math o offerynau Cerdd. Aiff yr hen offerynau- heb allu Beliach i'r eysgodau Bwa celf sy'n bywiocau G&llu tyner gwell taa&u."—Tvdno. PIANOS o ios. 6ch. y mis ac uchod, AMERICAN ORGANS, 5s. y mis, &c. I HARMONIUMS, 4s. v mis, &c. I. Stock ragorol o'r Caneuon goreu, newydd a hen. Scliool of Music, Voice Training, Violin, Piano, &c., &c. Prospectus free on application. CABTBEF~CY8&BEIG I YMWELWYE a LLUNDAIN Pa le i gael llety cysurus ytj tJunaain ? Ewch o Padding ton Statiolo, G,W.R., gyda'r Llndei ground i Gower Street Station, am No. 9 Den 30, Euston Square, r-eu o Euston Station (L & N. W. Ry,), pa tin sydd yn Hgos iddynt. GLASLYN HOUSE EVANS' TEM.P.ERA.NCE HOTEL, 9, Euston Square, London, N.W. D. EVANS, Perchenog. Neu CEL T (KELT) TEMPERANCE HOTEL, 30, Euston Square, London, N.W. F. DUNN, Percbenog. Y mwyaf canolog i boo rhan 0 Lundain. CHESHIRE LINES ..t1 t l..I."J TRENEWYDD RHWNG MANCEINION A GLAN MOR CEREDIGION. Rbedir TRENS CYFLYM i OGLEDD CYMRU a CHYFFINIAU LLINELL Y CAMBRIAN, Lavatory Carriages o'r cyntaf a'r trydvdd dosbarth rhwng Gorsaf Ganol MANCEINION ac ABER- YSTWYTH. fel y canlyn :— Amser. Amser. Dydd Gwaith. Dydd Gwaith Gorsafoedd am. p.m. | Gorsafoedd. a.m. p.m. Manceinion (Ganol) gadael 10 10 330 | Pwllheli gadael 1010 — Stockport (Tiviot Dale) 9 5 320 Porthmadcg 10 48 Altrincham a Dowdoll „ 10 26 345 | Abermaw 1135 150 Knutsford less 3 53 I Abe; ystwyth 12 5 2 20 Northwich 10 46 4 2 Drefnewydd „ 1 53 420 Hartford a Greenbank 10 51 4 8 i Tiallwiog 222 5 0 Caer (Liverpool Road) „ 11 17 4 29 Crocsoswallt 2 50 5 30 Wrecsam (Ganol) cyrhaedd 12 0 5 12 Wrecsam (Ganol) cyrhaedd 340 615 Croesoswallt 1240 6 15 Caer (Liverpool Eoad) „ 422 7 2 Trallwng 125 655 Hartford a Greenback 4 45 7 25 Drenewydd 2 0 745 Northwich 4 50 730 Aberystwyth 340 9 35 Knutsford 5 0 740 Abermaw 4 0 Altrincham a Bowdon 5 10 7 49 Porthmadog 5 33 Stockport (Tiviot Dale) 6 18 8 20 Pwllheli 6 0 1 Manceinion (Ganol) „ 5 30 810 Am amserau dychwelyd, cysylltiadau yn y gors- a.foedd cydrhyngol, a manylion am drens eraill gweler tablau amser. GOFYNWCH AM DOCYNAU GYDA'R "CHESHIRE LINES." DAVID MELDRUM, Goruchwyliwr. Lerpwl, Gorph 1897. T JOBBERS, HOUSE REPAIRERS, a f\ DRAINERS. Yr wyf yn dymuno gwneud yn hysbys fy mod yn gwneud Planian a Drawingsobob math o waith, ac yn unola bye-laws y Corporation, am y prisiau iselaf. Cyfeirier-WILLIAM THOMAS, 34, Norton Street, Liverpool. WANTED for the Home & Registry for Welsh Servants, about to be removed to No 2, Hope Place, a LADY SUPERINTENDENT. Knowledge of Welsh essential. For particulars of duties and salary apply by letter before September 1, 1897, to Miss DAVIES, 142, Bedford Street S. Mae'r Parch W. F. Lewis, B.A., Wilmington, Delaware, America, mab y diweddar Barch Dr. Dickens Lewis, ac wyr i'r diweldar Barch Dr Lewis Edwards, Bala, ar ymweliad a'r wlad hon yn awr. Er: s yma oddeutn deufis. ClFApOD GYSTADLEDOL GROVE STREET, LERPWL, NOS IAU, HYDEBF 14, 1897. Dry savin ago red am 6-30 i ddechreio am 7. TESTYNAU AGORED I'R BYD. Traethawd "Y moddion goreu i wrthsefyll ymos- odiad Pabyddiaeth yn Nghymru." Gwobr, Pi Is. Am y 50 llinell goreu ar "Farwolaeth Absalom." I Gwobr, 10s. 6c. Dau Englyn, Tawcb Tachwedd." Gwobr, 3s. I Barti o 12 a gano men" Y Lloer (J. Thomas I Llanwrtyd). Gwobr, £ 1 10s. Unawd Tenor, "Llwybr yr Wyddfa" (W. Davies). Gwobr, 5s. Unawd Baritone, "Y Milwr Dewr" (Dr Parry— nid J. Henry, R.A.M., fel y nodir yn y rhaglen—yw awdwr y gan hon). Gwobr, 5s. Unawd Soprano, "Y Gloch" (Wm. Davies). wobr, 5 5. Pedwarawd ar yr olwg gyntaf (dewisedig gan y beirniad). Gwobr, 4s. Beir,tiad-Mr. J. T..JONES. Cystadleuaeth Canu Penillion ar yr Alaw, "PenRh&w" gyda'r Delyn. Gwobr, ios. 6c. Bydd TELYNOKES LLEIFIAD yn y cyfarfod gyda'r Delyn yn barod i chwareu i'r holl gystadleuwyr. Beirniad-Mr. W. 0. JONES, Blaenau Ffestiniog. Ceir hefyd amryw destynau eraill agored i Anni- bynwyr Lerpwl, Birkenhead, a Seacombe. Rhestr gyflawn o'r testynau i'w chael gan yr Ysg., E. G. EDWARDS, 3, Arundel Street, Princes Park. J^IYERPOOL & IS^ORTH ^Y^ALES S.S. CO., LIMITED. DAILY MORNING SAILINGS from Prince's Landing Stage (Sundays excepted, and weather and other circumstances permitting). P.S. ST. TUDNO DAILY, Leaves Liverpool 10-45 am Leaves Menai Bridge 3-30 pm „ Llandudno. 1 0 pm Basgor Pier 3-40 pm Bee-nmaris 2 0 pm Beaumaris. 4-0 pm Bangor Pier 2 20 pm Llandudno 5 15 pm Arrives Menai Bridge 2 30 pm Arrives Liverpool 7 30 pm AFTERNOON SAILINGS.—ST. ELVIES. MONDAYS, TUESDAYS, and SATURDAYS for North Wales, leaving Liverpool at 2 o'clock, connecting with the "St. Tudno leaving Llandudno at 5.15 p.m., and arriving back in Liverpool at 7,30 p.m. Afternoon Excursion Fares-First Return, 4s 6d; Second Return, 2s Bc. For fares and further particulars apply to THE LIVERPOOL & NORTH WALES STEAMSHIP CO., LTD., T. G, BREW, Secretary, 20, WATER STREET, LIVERPOOL. Telephone 6366. NORTH WALES AND BACK THE SAME DAY. THE CHEAPEST AND BEST SEA TRIPS OUT OF LIVERPOOL. Best and Quickest Route to Holywell, St. Winifred's Well, Pantasaph, Prestatyn, and Rhyl. The Fast Paddle Saloon Steamer FLYING FALCON Will Sail from the Prince's Landing Stage and Mostyn (weather and other circumstances permitting), as under ;— LIVERPOOL to MOSTYN and Back the same day. vl Average passage 1 hour and 45 minutes, giving passengers two or three hours ashore in one of the prettiest spots in North Wales. Long Day Trips, about ten hours ashore. From LIVERPOOL. From MOSTYN. Thursday, Aug. 19 U.O am I Thursday, Aug. 19 ..4 30pm Friday 20 11.30 am « Friday 20 ..4 30pm Saturday 21. 2 0 pm i Saturday, 21 ..5.15pm Monday 23 > No Monday 23 No Tuesday, 24 f Sailings Tuesday, 24 J Sailings Wednesday *25.. 8 0 am | Wednesday „ *25 .10. (Fa. m. *25. 5.0 pm j „ *25 .7.30pm August 2fith, Long Day Excursion from Liverpool to Mostyn and Back. I August 25th and 26th, Long Day Excursion from Mostyn, to Liverpool and Back. Single Fare, 1/6; Return Fare. 2/6; Bridge extra. Tickets not transferable, and available for day of issue only SOUTHPORT every SUNDAY at 3 p m. Return Fare, 1/6. Refreshments on Board at Moderate Charges. Office; 27, WATER STREET, LIVERPOOL. Telephone 2334. Cyhuddwyd deg o chwarelwyr gerbron ynadon Bettwsycoed ddydd Sadwrn o dwyllo'r cwmni. Honid fod eu twyll yn golled o 60p y mis i'r meistri. Gohiriwyd yr achos. Bu Gwirfoddolwyr Arfon a sir Gaer dan arolyg- iaeth y Mil. Brown yn Nghaer ddydd Sadwrn.

NODYN I'R BONEDDIGESAU. YN Lerpwl yn bresenol. gwerthir y Crysau a'r Blowsus mwyaf defnyddiol yn masnach- dy Husseys, 116 Bold Street.. Y maent wedi eu gorphen yn brydferth, ac yn y ffurfiau mwyaf ffasiynol. Hefyd yr holl hugan-ddefnyddiau ffrilins, ffunod, gwe- nwyddau, &c,, &c., diweddaraf; yn nghyda detholiad gwych o dlysau rhesymol eu pris- iau. Bron-addurnau arian am is. ac uchod; eto rhai aur-orchuddedig am o is. i 55. yr un a detholiad diddiwedd o anrheg- nwyddau heirdd" Cofiwch y cyfeiriad- Husseys, 116 Bold Street, Lerpwl.

THOS JONES&CO. Ltd. TIME-TESTED TEAS @ 1/3. 1/7, and 2/- per lb. SPECIAL VALUE. Parcels of Tea value 20/- and upwards sent carriage paid by Rail when remittance is sent with the order. SAMPLES FREE ON APPLICA TION. THOS. JONES & Co. Ltd. Tea & Coffee lmportersg 9, PARKER STREET, LIVERPOOL. GELLIR cael Y Cymro yn Llundain gan Mr J. J Kelly, 2, Southampton Buildings a Mr W. H. Roberts, 10, Cecil Court, Charing Cross Road, W. C. 0: Y CYMRO: Danfonir UN COPl yn ddidraul trwy y Post:— Am 12 mis, 5/6 Am 6 mis, 3/0 Am 3 mis, 1/8 Telerau. Hysbysiadau: Yn ol 3/- y fodfedd, neu 13 gwaith am 16/9 0- At Bin Gohebwp* Dylai pob gohebiaeth ein cyrhaedd fan bella fore dydd Llun a phob newydd a hysbysiad erbyn bore ddydd Mercher. Roberts, Acrfair.—Ymddangosodd paragraph tefeyg i'r eiddoch yn Y Cymro diweddaf. Pob Hwydd i'r cantorion ieaainc a'u hathraw llwyddianus. R.R. Dolmelynllyn a Llydaw yn ein rhifyn nesaf.

DARWIN. ERBYN hyn y mae Darwin wedi dod yn enw ffasiynol. Sylwer yr oedd esgob yn cymeryd rhan yn nadorchuddiad ei gof- golofn yn Mwythig ddydd Mawrth. Esgob Italaidd, mae'n wir, sef esgob y Mwythig. Ond cafodd Darwin fedydd esgob Angli- canaidd Sefydledig yn y Gyngres Eglwysig, yn y Mwythig fyth, gan esgob Hereford. 4 Un o geidwaid drysau teml fawr y byd- ysawd oedd Darwin," meddai Dr. Percival yr adeg hono, "yn dangos i ni olygfeydd newydd, pob un ohonynt yn arwain i fynu at yr Orsedd Wen Fawr." Dyna fedydd esgob gwerth ei gael. Bu amser pan nad ysgydwai esgob na chiwrad law a Darwin. Posibl iawn fod ambell un o ddarllenwyr y Cymro yn cofio ymosodiadau dirmygus yr Esgob Wilberforce arno. Nid oedd Darwin yn enwog yr amser hono, nid oedd yn y ffasiwn. Dyogel i glerigwr oedd ei ffonodio, a bu Wilberforce yn saethu ato gyda'i wn clats. Creadur dir- mygus oedd u Soapy Sam," neu "Sam y Sebon." Gofynwyd iddo unwaith paham y'i gelwid yn "Soapy Sam." "Am fy mod yn gyffredin mewn dwfr poeth," meddai, ac yn cadw fy nwylaw yn lan." Yr oedd mwy o ddonioldeb yn yr atebiad hwn nag oedd o onestrwydd yn ei ymos- odiadau ar Darwin. Ond nid oedd Darwin, meddwn, yn y ffasiwn yr adeg hono, a'r unig beth allai esgob wneud ag ef oedd ei wawdio. Darwin yw'r gwyddonydd mwyaf welodd y wlad hon er dyddiau Newton. Mewn un peth y mae tebygrwydd nodedig rhyng- ddynt. Deddf dysgyrchiant oedd dar- ganfyddiad fawr Newton, a deddf dadblygiad I oedd dargantyddiad Darwin. Nis gall neb brofi bodolaeth y naill na'r Hall. Y cwbl eliir I wneud yw profi eu bod yn esbonio'r ffeith- iau. Nid Darwin oedd y cyntaf i ddargan- fod y syniad am ddadblygiad. Ond efe oedd y cyntaf i weithio'r syniad allan yn gyfundrefn ddealladwy, ac i awgrymu y llinellau ar ba rai yr oedd y dadblygiad wedi cymeryd lie. Hynod mor gyfyng i ni erbyn hyn yr ymddengys maes ei lafur. Cyfyngodd ei sylw i deyrnas bywyd. Ni cheisiodd rychwantu'r gagendor rhwng mater marw a bywyd. Tybiodd fodolaeth yr hedyn cyntaf o fywyd, a dilynodd dyfiant hwnw hyd nes cyrhaedd pinacl anrhydedd mewn dyn, arglwydd y gread- igaeth. Cymhwysir yr athroniaeth hon yn awr at bob adran o wybodaeth. Gwelir dad- blygiad mewn arferion cymdeithasol, egwy- ddorion gwleidyddol, nodweddion llenydd- ol, teithi barddoniaeth, a chyfundrefnau crefyddol. Darllener llyfrau Frazer, Mc- Lennan, ac F. B. Jevons, ac fe welir fel y mae ymsyniadaeth foesol, er engraipht, wedi dadblygu o hen arferion y "taboo," neu fel y mae y ddogma am aberth a sacra- ment wedi tyfu o syniadau a ffynant yn mysg llwythau anwaraidd mewn gwahanol ranau o'r ddaear. Nid gormod dweyd fod damcaniaeth Darwin wedi creu chwyldroad trwy holl gyrau byd y meddwl. Anhawdd enwi cymaint ag un wyddor nad yw'r gyf- undrefn Ddarwinaidd, i ryw raddau, wedi dylanwadu arni, Yn y Mwythig y ganwyd Darwin, Chwefror 12, 1809. Merch i Josiah Wedg- wood oedd ei fam. Addysgwyd ef yn y Mwythig, Edinburgh, a Chaergrawnt. Ond clogwyni coleg anian wnaethant ryfedd athrofa iddo ef. Yn Nghaergrawnt daeth i gyfarfyddiad a'r llysieuydd enwog Hens- low. Aeth allan i fordwyo yn y Beagle, un o longau rhyfel y wlad. Parhaodd y fordaith am bum' mlynedd, a chyhoeddodd Darwin lyfr o'i hanes. Dyma'r unig was- anaeth gwir fawr wnaeth llynges Prydain i'r byd. Cyhoeddodd ei Origin of Species yn 1859, a'i Descent of Man yn 1871. Dyna'i ddau brif waith. Digwyddodd peth lied ryfedd yn nglyn a'r cyntaf. Buasai Darwin er's blynyddoedd yn gweithio'n galed ar ei ddamcaniaeth, yn gwneyd ar- brawfiawdau, ac yn casglu ffeithiau, Yn 1844 tynodd allan amlinelliad o'i ddamcan- iaeth at ei wasanaeth ei hun. Oedai gy- hoeddi y naill flwyddyn ar ol y llall, oblegyd awydd i gasglu rhagor o ffeithiau. Ond yn 1858 derbyniodd draithawd oddi- wrth ei gyfaill Wallace, oedd yn gwyddona yn y Malay Archipelago, i'w ddarllen i'r Gymdeithas Linnseaidd. Er ei syndod, canfyddai fod Wallace yn awgrymu yr un ddamcaniaeth yn gymhwys ag yntau. Parodd hyn iddo gasglu ei nodiadau yn nghyd ar ffurf traethawd, yr hwn a ddar- llenwyd yn gyfamserol a'r eiddo Wallace i'r gymdeithas a nodwyd. Yr oedd Wal- lace yn y Malay Archipdago, a Darwin yn Lloegr, trwy efrydu'n ddiwyd a dyfal chwilio, wedi syrthio ar yr un eglurhad ar dyfiant bywyd a tharddiad rhywogaethau. Dyma un o'r cyd-ddigwyddiadau rhyfeddaf yn hanes ymchwil y meddwl dynol. Pan yn cair ar ddeg ar hugain oed (sylwed ein cyfeillion ieuainc ar hyn) ym- sefydlodd Darwin yn Down, sir Kent, ac ymroes,i efrydu. A beth feddyliech chwi oedd un o'r pynciau gymerodd mewn Haw? Dyma fe effaith pryfetach ar bridd. Cychwynodd gyfres o arbrawfiadau a sylw- adau. Gwyddai wrth gychwyn ei fod yn cydio mewn gorchwyl nas gallai ei gwbl- hau mewn llai na deugain mknedd o amser. Daliadd ati yn ddiwyd a dystaw, mis ar ol mis, a blwyddyn ar ol blwyddyn. Y tuallan yr oedd Sam y Sebon a mil- oedd o glepgwn cyffelyb yn cyfarth, a theirw Basan heb rifedi yn rhuo. Dim gwahaniaeth yn y byd. Yn mlaen mewn dystawrwydd yr elai Darwin gyda'i bridd a'i bryfaid genwair ac yn 1881 cyhoedd- odd ei Formation of Vegetable Mo uld through the Action of Worms, un o'r llyfr- au mwyaf dyddorol ysgrifenwyd erioed. Bu farw yn mhen ychydig fisoedd ar ol hyn, a chladdwyd ef yn Mynachlog West- minster. Ni phriddwyd erioed gymeriad prydferthach. Cododd o ddinodedd, ac ymladdodd ei ffordd trwy for o wawd ac anfri, ac anmharch, i deml anrhydedd ac anfarwoldeb, ac edrychir ar Charles Darwin heddyw fel un o wyddonwyr blaenaf y byd. o:

Nos Sadwrn, bu farw dyn o'r enw Thomas Wil- liams yn dra disyfyd yn Magillt. Aeth ei wraig i farchnad Fflint, a phan ddvchwelodd cafodd ei gwr yn gorwedd yn farw ar lawr y gegin. Gerbron ynadon Bwcle ddydd Llun, cyhuddwyd Joseph a Margaret Rowlands o greulondeb at eu plant. Tyotiodd Dr Fr.»ser fod y tri phlentyd mewn sefylifa adfydus. Dirwywyd y ddau i In a'r costau yr un, neu fis o garchar, a gorchymyn- wyd fod i'r tri plentyn i fyned i'r tlotty am ddau fis, y rhieni i dalu'r draul. Medd Daily Post Lerpwl ddydd Llun :—" Mae priodas wedi ei threfnu rhwng Mr T. E. Ellis, A.S., Cynlas (y Prif Chwip Rhyddfrydol), ag Annie, trydedd ferch Mrs R. J, Davies, Cwrt Mawr, Aberystwyth." Hen stori. Ai gwir ? Cynaliwyd regata yn Llandudno ddydd Sadwtn, ond ni fu mor llwyddianus ag y disgwylid. 11 Bwriedir adnewyddu organ Prifeglwys Llanelwy ar draul o 1,200p.