Y Cymro

Y CYMRO. NODYN I'R BONEDDIGESAU. YN Lerpwl yn bresenol. gwerthir y Crysau a'r Blowsus mwyaf defnyddiol yn masnach- dy Hussevs, 116 Bold Street. Y, maent wedi eu gorphen yn brydferth, ac yn y ffurfiau mwyaf ffasi yooI. Hefyd yr holl hugan-ddefnyddiau ffrilins, ffunod, gwe- nwyddau, &c., &c., di weddaraf; yn nghyda detholiad gwych o dlysau rhesymol eu pris- iau. Bron-addumau arian am is. ac uchod; eto rhai aur-orchuddedig am o is. i 5s. yr un a detholia d diddiwedd o anrheg nwyddau heirdd- Cofiwch y cyfeiriad— Husseys, 116 Bold Street, Lerpwl

THOS JONES& Co. Ltd. TIME-TESTED TEAS @ 1/3. 1/7, and 2/- per lb. SPECIAL VALUE. Parcels of Tea value 20/- and upwards sent carriage paid by Rail when remittance is sent with the order. SAMPLES FREE ON APPLICA TION. T H 0 S. JONES* Co. Ltd. Tea & Coffee Importers, 9, PARKER STREET, LIVERPOOL GELLIR cael Y Cyrnro yn Llundain gan Mr J. J Kelly, 2, Southampton Buildings; a Mr W. H. Roberts, 10, Cecil Court, Charing Cross Road, W.C. o; At Ein Cohebwyr. Cyfaill.—Nid ydym yn cyhoeddi ymfflimychiadau awenyddol ar briodasau, &c., ond fel hysbys. iadau. Cronfa Llewelyn.—Yn ein nesaf.

SYR CEORCE OSBORNE MORCAN. WEDI naw mlynedd ar hugain o wasanaeth ardderchog i'w wlad a'i genedl yn y Sen- edd, daeth yr alwad braidd yn annisgwyl- iadwy. Mae'n wir nad oedd yn gwbi iach er's misoedd, ond ni wyddai'r wlad mo hyny a phan gludodd y trydan ddydd la a y newydd am ei farwolaeth, tarawyd pawb a. syndod a dechreuasant ystyried pa fath wladwr rhagorol oeddynt wedi golli, a phwy a geid i lanw y lie mawr oedd efe wedi ei wneud iddo ei hun ac wedi ei lanw mor anrhydeddus a diymhongar. Cafodd y barwnig anrhydeddus ddygiad ifynu o'r fath oreu. Ganwyd ef mewn persondy, a pharhaodd yn aelod ffyddlawn o'r un cyfundeb crefyddol a'i dad hyd ddi- wedd y daith. Gwelsom ddynion bryntion yn ei gernodio, ac yn dweyd na dclylasai ymosod ar yr eglwys a'i dad yn glerigwr o'r eglwys hono. Ymosod ar yr eglwys y geilw y cyfryw y sawl fyddo'n ceisio c^rthu ohoni ei bydolrwydd a'i rhagfarn- au. Nid oedd yn esgobaeth Llanelwy eglwyswr mwy cydwybodol ac anrhydedd- us na'r barwnig ymadawedig; a phrawf o hyny ydyw'r aberth a wnaeth, er mwyn ei phuro a'i glanhau. Cafodd yr ysgolion goreu, a gwnaeth y defnydd goreu ohonynt. Enillodd wobrau clodfawr ar hyd ei yrfaaddysgol; cychwyn- odd yn Ysgol y Friars, Bangor a chan yn ffodus ysgoi Rhuthin, aeth i Ysgol Am- wythig, ac oddiyno i Goleg Balliol, Rhyd- ychain, lie y bu ei gwrs yn neillduol lwyddianus, ac y cafodd ysgoloriaethau o fri mawr. Gadawodd ei goleg wedi graddio yn ysgolhaig o'r dosbarth cyntaf a dewisodd y gyfraith yn foddion bywol- iaeth galwyd ef i'r bar,—cyfyngodd ei hun yn benaf i adran y Sianseri, ac yr oedd iddo y gair uwchaf fel cynghorydd gwybod- us a llwyddianus. Cyhoeddodd lyfr ar y ganghen hon o'r gyfraith a aeth trwy chwech o argraphiadau, ac a restrir gan gyfreithwyr gyda'r awdurdodau uwchaf ar y pwnc. Yr oedd Etholiad Cyffredinol 1868 yn gareg filldir bwysig yn hanes politicaidd Cymru nid yn gymaint oblegyd i nifer o etholfeydd newid eu cynrychiolwyr, ond fod y Rhyddfrydwyr a etholwyd yn well Rhyddfrydwyr, mwy diamwys a goleuedig. Pan ddaeth Mr Morgan allan fel ymgeisydd tros sir Ddinbych, bwriad y blaid yn yr ymgyrch hono oedd diseddu Syr Watkin ond yn lie taflu alian y Tori pendant, di- seddwyd y Whig liipa, Biddulph. Sais yn mhobpeth ond yr ystad a gafodd un o'i I gyndadau yn gynysgaeth briodasol trwy briodi i deulu Miltwniaid CastelJ y Waun oedd y Milwriad ac yr oedd ef a Syr Watkin wedi cadw'r ddwy sedd iddynt eu hunain er's blynyddau. Ni fynai barwn I Wynnstayi'r un Tori wrthwynebu Bid- I dulph, na Biddulph i'r un Whig wrthwyn- ebu Syr Watkin a phan benderfynodd y Rhyddfrydwyr (Whigiaid yr oes hono) ddwyn Mr Morgan allan, ni fynai Mr Bid- dulph ddim a wnelai ag ef, a marchogodd i'w ddinystr ei hun. Felly gwell oedd gan sir Ddinbych y Tori rhonc na'r Whig clauar, a rhoisant yr hen Gymro hoyw o I Wynnstay a'r bargyfreithiwr ieuanc o Gonwy ar ben y rhestr. Ac o 1868 hyd farwolaeth y diweddar Syr Watkin, bu ef a Mr Morgan yn cyn- rychioli sir Ddinbych. Yn 1885, pan wnaed y sir yn ddwy gynrychiolaeth, de- wisodd ef a'r Syr Watkin presenol ran- barth Maelor ohoni, a bu brwydr galed rhyngddynt, ond y Rhyddfrydwr enillodd gyda mwyafrif o agos i bed war cant. Bu dwy frwydr wed'yn rhyngddo a'r un bon- eddwr, ac efe a enillodd gyda'r mwyafrif cuI yn 1886 o 26, yn 1892 o 765. Yn 1895, ni ddaeth perchen Wynnstay i'r maes, a bu un Mr St. John Raikes mor ddewr a neidio i'r adwy; ond druan ohono, rhoddwyd mwy o bleidleisiau i Mr Morgan nag iddo ef o 1,784. Mae'n debyg y cawsai lonydd mwy- ach am rai blynyddau gan ei wrthwyneb- wyr ond gofidus meddwl mai hono oedd ei ymdrechfa boliticaidd olaf. Yn y Senedd efallai na fu mor llwydd- ianus ag y buasid yn disgwyl oddiwrth ei hyawdledd ar y llwyfan gyhoeddus. Yn wahanol i lu o'i gyd-seneddwyr, nid oedd Syr George yn gallu siarad mor argyhoedd- iadol yn y Ty ag allan ohono. Er hyny, ni fu'r un Cymro mor llwyddianus ag ef i basio nifer o fesurau buddiol, a gadawodd ei argraph yn ddwfn ar ddeddfwriaeth y wlad. Yn fuan wedi ei etholiad cyntaf, cyrnerodd digwyddiad dibwys ar un olwg le yn mynwent Llandysilio, Mon, yn nghynhebrwng un o bregethwyr enwocaf Cymru yn ei ddydd, sef y Parch Henry Rees. Gwrthododd y clerigwr ganiatau i'r galarwyr ganu emyn nac arfer moddion yn y byd oddeutu'r bedd. Parodd yr ym- ddygiad brwnt gynhwrf mawr trwy y wlad, a dechreuodd croesgad i gael mwy o ryddid yn mynwent y plwyf na pheidiodd am ddeng mlynedd ond y liwyddodd Syr George yn y diwedd i'w gorphori ar ddeddf- lyfrau Prydain. Pe na wnaethai ddim ond rhoi bodolaeth i'r mesur bendithfawr hwnw, haeddasai barch pawb sydd yn caru rhyddid a chydraddoldeb crefyddol. Methodd ei gael mor berffaith ag y buasai yn ddymunol ganddo ond fel y mae, bendith werthfawr ydyw iic afu. Mesurau eraill o'i eiddo yd- ynt Mesur yr Addoldai," trwy yr hwn y gosodid Ymneillduwyr ar yr un telerau ag Eglwyswyr gyda golwg ar brynu tir i godi lie o' addoliad. A dyna fesurau er- aill o'i eiddo Sicrhad eu heiddo personol i wragedd priod," a Dilead fflangellu yn y fyddin." Llwyddodd i gario'r olaf pan yn llanw'r swydd o uJudge Advocate Generalyr hon, yn nghydag is-Ysgrifen- ydd y Trefedigaethau,oedd yr unig swyddau a roddwyd iddo gan yr arweinyddion. Teimlai ei edmygwyr yn siomedig na fuasai wedi ei gydnabod yn amgenach, ac yn arbenig pan yr estynwyd iddo yn 1892 y teitl o farwnig yn lie swydd yn y Wein- yddiaeth a ffurfiwyd, ond yr oedd ef ei hun yn gwbl ddidramgwydd. Anaml y cafwyd Seneddwr mor ddihunangais a Syr George. Ni ddylem annghofio y cyfaill pur a'r cefn nerthol a fu bob amser i Addysg Cymru yn ei holl agweddau. Gellid di- bynu am ei gynorthwy ef i bob symudiad a sefydliad oedd yn ceisio gwneud y dyn yn well Cymro a'r Cymro yn well dyn." Ni fuasai cyfundrefn addysg Cymru yn ei sefyllfa lewyrchus brese .ol, oni buasai am wasanaeth Syr G. O. Morgan. A byth er yr Eisteddfod lewyrchus a gynahwyd yn Nghonwy, ei dref enedigol, yn 1861, anaml y byddai ef yn absenol o'r wyl genedlaeth- ol. Yn Eisteddfod Conwy, efe oedd ei llywydd, y gwelwyd ac y clywyd ef gyntaf gan filoedd o'i gydwladwyr yn Eisteddfod Black Park, gerllaw ei dfigfa, ddydd Llun, Awst 16-naw diwrnod cyn ei farwolaeth --y gwelwyd ac y clywyd ef gan filoedd o'i gydwladwyr am y tro olaf. Yn ei farwolaeth, collwyd dyn da yn meddu profiad maith a gwerthfawr, hardd ei rodiad, glan ei fuchedd, a pharod i bob gweithred dda. Pwy fydd ei olynydd ? Gyda doethineb yn newisiad ymgeisydd, a chydweithrediad dylai Rhyddfrydwyr y dosbarth osod eu dyn ar ben y rhestr gyda mwyafrif aruthrol.

--0- Y SEDD WAC. Y MAE chwedleuaeth eisoes yn brysur gyda'r gwaith o enwi un i lenwi'r sedd wag yn sir Ddinbych. Dyma rai o'r enwau a grybwyllir :-(Rhyddfrydwyr) Mr Frank Edwards, diweddar aelod dros sir Faesyfed; Mr Edward Evans, Bronywylfa Mr Samuel Moss, diweddar gadeirydd Rhaith sir Ddinbych; Mr Lever, diweddar ym- geisydd dros Birkenhead, a pherchenog Gwaith Sebon y "Sunlight." (Toriaid)