Y Cymro

Dr. T. Witton Davies yn dyohwel i Cymru. YSGRTFENA gohebydd :-Mae'r Parch Dr T Witton Davies wedi ymddiswyddo o fod yn Brifathraw Coleg y Bedyddwyr, Nottingham, swydd a wein- ?ddudd am saith mlynedd ac wedi derbyn gwa- iioddiad ur>frydoI i fod yn Broffeswr Llenyddiaeth yr Hen Destament yn Ngholeg y Bedyddwyr, Bangor. Dedir hefyd y bydd yn Broffeswr yr leithoedd Semitaidd yn Ngholeg y Brifysgol, Bangor. Trwy y cyfnewidiad hwn, galluogir Dr Davies i gyfyogu ei efrydiau i'r canghenau hyn, Treulia y rhan fwyaf o'r flwyddyn nesa-f i fyfyrio yn yr Almaen a theithio yn yr Eidal, a dechreua ar ei waith yn Mangor fis Hydref 1899. Cyn anyn'd i Nottingham bu Dr Davies am ddwy ftynedd yn weinidcg eglwye y Bedyddwyr yn High Street, Merthyr, ac am 11 mlvnedd yn Broffttswr Hebraeg a'r Clasuron yn Ngholeg Hwiffordd,

Colofn Dirwest. Y tebyg ydyw mai eisteddiad yr wythnoa nesaf fyddyrolaf i'r Ddirprwyaeth Drwyddedol cyn ymoedi hyd yr hydref. Yn mhlith tystioa eto heb eu galw y mae y Cadfridog Roberts, Mr Sam. Pope, Q.C., Syr Robert Reid, A.S., Mr Herbert Lewis, A.S., a Mr Pedley (prifynild Crewe). -0- llJsbysir fod boneddwr anad. wedi cynyg tan. ysgrifio 5,000p at hyrwyddo'n mlaen Fesurau Cau ar y Sabboth, ar yr amod fod swm cyffelyb yn cael ei godi o ffynonellau eraill. Cynyg tebyg iawn i un Mr A. F. Hills, onide ? Y mae rhai o gymdeithasau dirwestol Llundain wedi ymuno i alw am bythefnos o gyrddau ymos- odol gan y Parch Leonard M. Isitt, y cenad li y awdl o New Zealand, sydd wedi gwnoud gwaith aDmhrissadwy er pan ddaeth ar ymweiiad darlith- iol a'r wlcd hon fisoedd yn ol. A dengys ystadeg- au a pheth&u eraill fod angen mawr am ddeffro'r Brifddinas i weled ei chyflwr. Y mae (i phobicg aeth yn tynu'n gl6a at y chwe miliwn—gymaint!! deirgwaith a Chymru gwrbwygilydd ac ornifer hwn y mae llawer mwy na'r haner na fynychant addoldai o gwbl, ond a yrriroanfc ar y Sul i blesera a milcedd ohonynt i gyfeddach. Tystiolaeth cenadwr ydyw fod rhysedd ac an- mbarch i'r Sabboth ar gynydd dirfawr yn y Brif- ddinas, ac mae'r ddau hyn bob amser yn dilyn eu gilydd. Adroddiad y Prifgwnstabl a ddengys i 39,427 o bersonau cael eu cymeryd i fynu yn feddw ac afreolus ar heolydd Llundain y llynedd-agcs i 5,000 yn fwy nag mewn un flwyddyn flaenorol. Pan gofir fed nifer y rhai sy'n ymyfed gymaint ugain gwaith a nifer y rhai a syrthiant i ddwylaw yr heddgeidwaid, ihaid fod yr annghysur, y dy- oddef, a'r llygredigaeth yn ofnadwy. Pe gellid ei weled gyda'i gilydd, yn ei eangder a'i ddyfnder, byddai'r trueni hwn yn ddigon a gwallgofi pawb ond tafarnwyr. Y mae hanes dinasoedd mawrion eu poblogaeth yn mhob gwlad yn dangos mai anfantais i burdeb a dii west ydyw h, igio cymaint o drigolion at eu gilydd. Nid oes ond godreuoa y diceswyr yn cael cyfle digonol i weled tipyn o lesni Anian ac awyr iach mae miloedd o blith y rhai sv'n trigianu yn y canolbarth wedi eu cau i fynu gydol blwyddyn rhwng muriau swrth heolydd cuHon, ac yn ystod eu horiau hamddenol heb fawr ddim dwyfol a da yn eu golwg dim ond brics tragywydd a thafarn. au hudolus, gwyr y gyfraith a'r carchardai. Y mae duwinyddiaeth dyn i raddau mawr yn dibynu ar led ei frest neu bwysau ei afu a'r un modd y mae amgylchedd, maint ei auedd, a sawr y gymydogaeth yn rheoleiddio crefydd a sobrwydd miloedd o'n cyd-ddynion. Gwneir ymdrechion clodwiw gan ddynion da o bob sect yn y cilheol- ydd byn, ond tra'r erys eu cylchynfyd yr un a'r temtasiynau heb eu symud, syrth y rhai a adfedr lawer chonynt yn ol i'w hen rychau. Mewn cyfarfod yn Llundain yr wythnos ddi- weddaf, a alwesid i wrthdystio yn erbyn i Brydain barhau y faanach opiwm yn Chinu, sylwodd Arch- esgob Caergaint fod y feSldith hon yn ymledu yn y wlad fawr hono. Nid oedd gan yr un Llywodr- aeth ryddid i chwyddo'i chyllid trwy luosogi tem- tasiynau i ddrygioni. Broliem fel tcyrnas ein bod ai yn cadw draw tru. yr oedd teyrnesoedd eraill yn darnio tiiiogaethau China—p'run waethfif, dy- munai ofyn, malurio China trwy ymosodiadau oddiallan ynte tywallt gwenwyn marwol i'w gwythenau trwy gyfrwng y fasnach opiwm ? Yr cedd yn v cyfarfod genadon profia iol o China i gadarnhau efFeithiau y fasnach hon, ac ar y di- wedd pasiwyd penderfyniad i'w anfon at Lywodr- aeth t ildain a'r India. Opiwm ac alcohol ydyw'r ddau wenwyn sydd wedi helpu ami un o Ganghell- wyr ein Trysorlys i gael ei gyfriflen yn wast&d. --0- Mae'r rhifyn cyntaf o "GoFIAIST Y PARCH DR. JOHN HUGHES," dan elygiaeth y Parch JOHN WILLIAMS, Princes Road, allan o'r wasg. Ceir ynddo rai o bregethau godidog y gwr mawr hwnw, ac nid oes odid lyfr yn y Gymrseg a gynwys gyfoethocach iaith a meddyliau. Nid yw ei bris ond Is. a dylai pob darllenydd Cymreig ei feddu. Cynaliodd Undeb Athrawon Mon gyforfod yn Amlwch ddydd Sadwrn, Mr O. Roberts, Caergybi, yn y gadair. Enwyd Mr Tom John, Pontypridd, fel gwr oymhwys i fod yn is lywydd Uodeb Cen- edlaethol yr Athrawon. Mae'r Mil. E. Pryce Jones, A.S., wedi ei benodi yn aelod o Gynghor Co:eg Aberystwyth. Bwriada Cynghor Caeroaifon wneud glanfa yn Talyfoel. Ysgrifeta Mrs T E Ellis i ddweyd fod ei phriod yn abi i eistedd i fynu am y tro cyntaf er's pytbef- nos, ond ei fod yn wan iawn. -:0:-

CRYFBAIR LLYSIEUOL. DEDDFAU natur wedi eu troseddu mewn rhyw ddull neu gilydd yw aelios dechreuad pob afiechyd. Cynyrch natur, sef y llysian a dyfant o'r ddaear yw y feddyg. iDiaeth fwyaf natunol, a'r hon y mae y byd amfeilaidd yn reddfol yn ei cheisio. Pan y bydd dynion yn cael eu blino gan unrhyw anhwylder neu afiechyd dylent ofalu fod y feddyginiaeth a gymerir yn un naturiol, hyny yw, yn gynwysedig o gynyrchion natur. Mae y cryfbair f Uysieuol y cyfeiriwn ato yn ein penawd y mwyaf gwerthfawr, llesol, ac effeithio), sydd ger bron y cyhoedd, gan ei fod yn cynwys rhinweddau adgryfhaol a phurol y llysiau meddyg- iniaethol mwyaf adnabyddus trwy yr holl fyd. Y cryfbair hwn yw Quinine Bitters Gwilym Evans, yr hwn sydd feddyglyn hollol lysieuol, wedi ei ddarparu mewn dull gwyddonol, a chyda'r gofal mwyaf sy'n ddichonadwy er sicrhau ei lwyddiant, gan un o'r fferyllwyr goreu yn y deyrnas. Cymeradwyir Bitters Gwilym Evans yn ami gan feddygon a fferyllwyr i gleifion, mewn llawer o achos- ion, pan y bydd pob meddyginiaeth arall wedi methu. Mae yn anmhrisiadwy mewn achosion o wendid, yn enwedig i wragedd a phlant, a phersonau yn dechreu gwella ar ol twymyn, neu y cyffelyb, Mae miloedd yn ein gwlad a dystiant i'w werthfawredd a'i effeith- iolrwydd, ac nad oes dim cyffelyb i Bitters Gwilym Evans i ymlid ymaith wendid, ac arlfer nerth. Rhodd- wch brawf arno. Gwerthir mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un gan fferyllwyr yn mhob man, neu anfonir ef drwy y post am y prisiau hyn, yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion :—Quinine Bitters Manu- facturing Co., Limd., Llanelly, South Wales.

Beirniadaethau. I CYSTADLEUAETH Y NOFELIG GYMRAEG YN EIS- j TEDDFOD GWYR IEUAINO GWRICSAM, PASG, 1898. GWOBR, .^3 3s DAETH in llaw bump o draethodau iled faith mewn ffurf isofelau darluBiadol o fywyd y wlad Cymer- odd amser hir i ni eu darllen yn fanwl, ond c&.w- som lawer iawn o bleser wrth fyn'd trxtyddynt. Dyma'r drefn ya mha un y darllenwyd hwynt Myrddin ap Meirion, Lleehwedd Isaf, Sam Daf- udd, Mab Llsfur, Mab y Mynydd. Sylwn yn fyr arnynt yn y drefn yma. Myrddin ap Meirion.-Nofel, ac nid Eofelig, ydyw hot). Gellid pump neu chwech nofeiig ohoci o ran hyd. Y mae ei deohreu braidd yn annydd- orot, a'i diwedd yn rhy ram&ntus. Ond rhwng y dechreu a'r diwedd mae gan Myrddin rai darnau da iawn. Nis gallwn weled, modd bynag, pa fodd i'w wobrwyo am nad yw ei waith yn unol a'r hyn a ofynai'r pwyllgor wrth gynyg y testyn. Lleehwedd Isaf,-Cyfansoddicd rhyfedd iawn gwerth ei ddarllen, er nad yw yo nofelig o gwbl. Ymton melus, breuddwydioS, uwchben bywydtlws a marwolaeth hapus geneth fechan ydyw gan un sy'n hoffi meddwl a byw ar ffiaiau y byd ysbrydol. Mae amryw o bethau tlysion iawn yn y cyfansodi- iad byr yma, ond digon o waith y geliir dweyd ei fod o gw bl yn darlunio bywyd y wlad. Sam Dafudd.—Hwyrach mai dyma'r troithawd hwyaf yn y gystadleuaeth—buasai'n llawer gwell pe dipyn yn fyuth a'r banes wedi ei grynhoi at ei gilydd, Wrth ddarllen hwn, fe wyr dyn o'r goreu beth ydyw meddwl a phen y stori pan y mae ar haner gael ei hadrodd buc.sai bytder adroddiad rhai o'r hanesion groniclir yn ychwsnegu bywyd a nerth i'r traithawd. Eto yn hwn y mae llawer o bethau da a dyddorol iawn, a'r oil yn dwyn cy- sylltiad ag agweddau bywyd gwlad; ond diffyg mawr Sam Dafudd' ydyw nad oes ganddo un cynllun na threfn o gwbl, oherwydd yn ei holl draithawd nid oes na phennod na pharagraph. Mab Llafur.—Traithawd lied fyr mewn cym- hariaeth yw hwn, wedi ei ddosranu yn bennodau byrion heb ormod o gysyiltiad rhyngddynt. Teiml- wn fod yn hwn ormod o gymeriadau yn cael eu dwyn i mewn, felnad oes le i ddtsgrifiad manwl o'r un ohonynt, a mae gormod o lawer o duedd pregethu yn y nof> 1, a llawer iawn gormod o eiriau Saesneg yn y cy fansoddiad. A dylai unol- iaebh yr hanes wneud i ffwrdd a'r mynych "fel y dywedais" ac "fe wêl y darllenydd." Eto y mae hwn o'r dechreu i'r diwedd yn siarad ar fywyd y wlad, a desgrifia ami olygfa yn fyw a tharawiadol iawn. Mab y Mynydd.-Ptir wan ac eiddil ydyw pen- nodau cyntaf y traithawd yma-y mae'r ysgrifen- wr fel pe'n ofni neau at ei destyn, a mae ei ramad- eg a dull ei ymadrodd heb fod a ddyoiunem. Gwellha'r cyfansoddiad y ma. hefyd fel yr a yn mlaen, ond paham mae'r dechreu mor hir a'r di- wedd mor sydyn ? Nid yw cymeriad Robert Owen yn foddhaol iawn, ac nid naturiot yw liytbyr syd- yn ei lerch at John y gwas ac er fod cymeriad Jonathan Morris yn natuiiol a tharawiadol, ych- ydig o wir banes bywyd gwladol Cymreig sydd yn y nofeiig. Dyna'n barn onest am y traithodau—y maent oil yn dda, a gallent oil yn hawdd fod yn well. Y mae'r ysgrifeLwyr goreu wedi rhoi gormod o'u meddwl ar gynyiehu plot cywrain, a thrwy hyny oollant yn eu desgrifiad o fywyd y wlad. Nid oes an cynyrch gwael jn eu piith, ond nid oes un chwsith ag y gallwn yn gydwybodol ei alw'n gampus, er y gailai Myrddin ap Meirion,' er eng. graiphf, wneud nofel dda pe cai amser. Gyda dweyd hyn, rhaid i ni'n mhellatph ddweyd nas gall- wn yn ein byw alw'r un ohonynt yn wir deilwng- yn wir deilwng o brif wobr lien Eisteddfod Gwyr Ieuati c Gwrecsam, Ar air gonest, EDWARD EDWARDS, ISAAC FOULKES. --0--

Y Beibl yn Ysgolion y Byrddau. YN ystod y ddadl ar addysg yn Nhy'r Cyffredin, dyfynodd Mr William Jones, A.S., eiriau Esgob Durham o berthynas i addysg grefyddol yn ysgoi- ion y byrddau. Y mae'r geiriau hy;;y erbyn hyn yn b NilC trafodaeth yn y Times, a cheir Archesgob Caergaint yu ysgrifenu fel h n: Yn y ddadl ar addysg, sylwodd Mr William Jones fod Esgob Durham wedi gwneud myr egiad i'r perwyl y ceir cystal addysg Feiblaidd yn rhai o ysgoiion y byrdd- au ag a geir yn yr ysgolion gwirfoddol. Yn ei ateb- iad ar detfyn y ddadl, sylkodd Syr John Gorst na wyddai Les clywed ar&ith Mr Jones fod ganddo gefnogaeth esgobol. Y mae'n amlwg mai nid ataf fi y cyfeiria Syr John Goist." Ysgrifena Esgob Durham :—" Mae'r geiriau a briodolir i mi gan Mr Jones yn hollol gywir, ond nid oes genyi fodd i wybod a cedd Syr John Goist yn eu hystyried fel yn cefnogi ei honiitd yn sicr nid ydynt. Yr oedd yr hyn a ddywedais wedi ei seilio ar gymhiriaeth o rai ysgolion byrddau ac ysgolion gwirfoddol. Nid wyf yn gwybod fod gan Syr John Gorst fath o gymharioeth wrth ddod i'r casglad tra gwahanol o berthynas i ysgolion Llundain." --0-

RHAGFARN. MAE yn ffaith hynod, ond gwir, fod canoedd o bobl yn glynu mor gyndyn wrth hen syniadau fel na roddant brawf ar unrhyw nwydd newydd, pa ragor- iaeth bynag all fod yn perthyn iddo. Nid yw hyn yn iawn nac yn ymddygiad synwyrol, ac yn ami try y cyndynrwydd a'r rhagfarn hwn yn niweidiol ac yn golled i'r rhai a'u coleddant. Mae pob dyn synwyrol yn dysgu llawer oddiwrth brofiad eraill. Mae profiad y lluaws yn ein gwlad yn tystio mai meddyginiaeth anffaeledig at ddoluriau y cylla, yr afu, y giau, a'r gwaed yw Quinine Bitters Gwilym Evans. Mae dysgeidiaeth meddygon yn tystio ei fod yn feddyginiaeth sicr ac effeithiol, a gwybodaeth wydd- onol yn sicrhau ei fod yn feddyginiaeth bur a dyogel. Gan hyny, dylai pawb sydd yn dyoddef oddiwrth afiechyd neu wendid yn tarddu oddiwrth anhwylderau yn yr organau hyn wneud prawf ar Quinine Bitters Gwilym Evans. Nid yw byth yn siomi. Mae y meddyglyn rhagorol hwn yn gyd gasgliad godidog o'r hyn sydd rhinweddol a meddyginiaethol yn holl brif lysiau y byd llysieuol. Mae pawb sydd wedi ihoddi prawf teg ar Quinine Bitters Gwilym Evans yn cydnabod yn rhwydd ei rinweddau a' deilyngdod, ac yn rhoddi y ganmoliaeth uchaf iddo Oherwydd ei fawr Iwyddiant a'i boblogrwydd cyffred inol mae amryw efelychiadau gwael ohono. Dyla pob un fyddo'n prynu y Quinine Bitters ochel yr efelychiadau diwerth hyn trwy edrych fod enw Gwilym Evans ar y label, y stamp, a'r botel. Ar werth gan fferyllydd yn mhob man, mewn poteli 23 9c a 4s 6c yr un.neu gellir ei gael trwy y post yn union- gyrchol oddiwrth y perchenogion, Quinine Bitters Manufacturing 00., Limd., Llanelly, South Wales.

-Y?t aivr yn barod, pris Sivllt. LLAW LYFR DIRWESTOL At wasanaeth Temlwyr Da, y Cymdeithasau Dirwestol. a r Gobeithllloedd Cymreig (buddugol yn Eisteddfod Temlwyr Da Lerpwl, 1897). Gan THOMAS JONES, Birk^hoad, gyda rhagymadrodd Gan y Parch. GRIFFITH ELLIS, M.A. BARN Y BEIRNIAID AC ERAILL. Rhydd yntau ddarluniau a rhestrau gwerthfawr. Dyma y cyfansoddiad sydd, yn fy marn i, yn deilwDg o gael ei ofiod yn oreu a derbyo y wobr. Y mae hefyd yn gwbl deilwng o gael ei argraphu, a hyderaf y gwna fawr les-Parch DANIEL RO WLANDS, M A., Bangor. Mae yn wi; multum, in p&rvo, yn llawer mewn ychydig. heb ddim lIe i gwtogi aroo. Os argrephir ef yn fuan gwna lawer iawn o les —I)r R. THOMAS .JONES, Y H., Ha; lech. Yr wyf yn credu fod y Llawlyfr yn hollol deilwng i'w argraphu, ac y gwna les mawr i weithwyr gyda'r Aches Dirwestol ac eraill. Nis gallaf ond rhoddi canmol- iaeth uchel iddo —Parch GRIFFITH ELLIS, M.A. Aethnm droato mor ofalus ag y frailwn, ac yr oeddwn ya cael fy moddhau yn fawr ynddo. Y mae yn syml, yn gryao. ac yn gyflawn ac nis gall ei gyhoeddiad a'i ledaeniad lai na dylanwadu yn nerthol ya mhlaid llwyrymwrthodiad.—Parch EVAN JONES, Caernarfon. Ystyriaf ef y trysor dirwettol gwerthfawrocaf a gyflwynwyd yn Gymraeg i'r genedl o gwbl.—PLENYDD. I w gael gan LLEW WYNNE, 98 VYestbourne Rd, Birkenhead Telerau arbenig i Demlau, Cymdeithasau, a Gobeithluoedd. CYFRES Y PRIFLENORION CYXREIG. 1—3ARDD CWSC, gan Ellis Wynne o Lasynys. Pris 3c. Trwy y post, 4c, I'w ddilyn gan amryw eraill o'r un safon. LBSpwl :—■Oyh ?-. Svydlfi'r Oymrot 8, Paradise Street. JOSEPH OLIVES, TAILOR & HABIT MAKER. 126, UPPER HILL STREET, Princes Road LIVERPOOL. Large Stock. Latest Designs, and Best Materials. A MANTUNNA" (COFRESTREDIG sicu Y TE ELW-RANOL. Er cyfarfod gofynion cynyddol yr oes, yr ydym yn gwerth* TE PUR A DANTEITHIOL ar y "GYFUNDREFN BLW-B&NOiv! Mae gan bob nn a bryno Chwe' Phwys o'r Te arddeichog hwn hawl. pan ddaw a'r Coupons sydd ya rhan o amlen y Te I siop y gwer hwr, i unrhyw nwyddau o werth Swlit a ddewiso. Cydmarwch y Te hwn a'r Te a werthir gan Hysbyseb- wyr O-wyntog, am uwch pris, ae HEB GVPRAKU O'R ELW Dyma'r ffordd i arbed pres, Yfed Te M'Œtunn; Gwna i'r boc. a'r iechyd les, A boddia bawb a'i pryna. MORRIS & JONES, 13, Sir Thomas Street, LIVERPOOL. WILLIAMS & HUGHES TAILORS 4s DRAPERS, 21, Brunswick Road, Liverpool. Larare Selection of the Best and Latee Materials. ESTABLISHED 1876. HUGHES & WILLIAMS Painters, Plumbers, Paperhangers, General House Repairs, 104, TIIIRLMERE ROAD, EVERTON. Manufacturers of Venetian, Wire, and Art Biinda. Estimates given. Established 14 years. Remience:—25, THE WILLOWS. W. GRIFFITHS, Tailor, 29, SOUTH JOHN STREET. LIVERPOOL. Pob math o'r defnyddiau goreu at wisgoedd bymhor preeitol ar law. J. HENRY JONES Lata Saunders & Eabertg TAILOR & DRAPER. 19, CABLE STREET, LIVERPOOL. Late Outter at F. S. Lowy, London. ixteilwt New Stock for Selection. (irb ELIAS & OWEN, Paint Manufacturers & Oil Merchants, OFFICE-IMPERIAL CHAMBEKS, 62, DALE STEEJST," WORKS-DUTTON STREET, LIVERPOOL TdWavw-Caradog, Liverpool. Telephone 6970 Rhwymir Llyfrau YN Y MODD DIWEDDARAF AC AM Y PRISIAU RHATAF, Ond ymofyn yn SWYDDFA'R CYlRO," I 8 Ie HAG U PSi I OVERCOATS [ 17\6 65 BTKOM ST