Y Cymro

Tlodi yn Ngogledd Cymru. Y MAE adroddiad Mr Bircbam, arolygwr Bwrdd y Llywodraeth Leol dros Gymru a sir Fynwy, yn dangos sefyHfa tlodi yn Ngogledd Cymru am y deuddeng mis diweddaf, newydd gael ei gyhoeddi. Ymddengys mai rhifedi y boblog- aeth ydyw 466,869 gwerth trethadwy 2,225, 793p a'r arwynebedd, 2,212,626 o erwau. Nifer y tlodion oedd yn derbyn cynorthwy plwyfol ar y 25ain o Fawrth, 1898, ydoedd 16,939, o ba rai yr oedd 15,164 yn derbyn cynorthwy allan, yn erbyn cyfanrif o 17,158 yn 1897—lleihad o 219. Yr oedd yna, modd bynag, gynydd o 77ain yn rhif y tlodion yn y tlottai, tra yr oedd y treuliadau am y flwyddyn oedd yn diweddu Gwyl Fair y Cyhydedd, 1898, yn 110,504p yn erbyn 108,461p--cynydd o 1,043p. Yr oedd y cynorthwy yn y tlottai yn gofyn 2,179p yn fwy na'r flwyddyn flaenorol, a'r cynorthwy allan 136p yn 11 ai. Yr oedd nifer y tlodion a dderbynient gynorthwy yn ol y boblogaeth yn 3.6 am bob cant yn Ngogledd Cymru, yn erbyn 3 dros Ddeheudir Cymru a sir Fynwy, 3.1 dros yr oil o Gymru, a 2.3 dros Loegr a Chymru. Y gost i gadw tlodion yn y tlottai a thuallan yn ol pob un o'r boblogaeth ydoedd 4s. 8fc. dros Ogledd Cymru, 4s. lie. dros yr oil o Gymru, 3s. 14).Jc. dros Ddeheudir Cymru a sir Fynwy, a 3s. 3fc. dros Loegr a Chymru.. 4 Treffynon a Chaergybi aydd yn meddn y rhif uchaf o dlodion yn ol y boblogaeth (45) o nn- rhyw undeb yn Ngogledd Cymru ac nid oes I ond un undeb yn yr oil o Gymru sydd yn meddu cyfartaledd mwy yn ol y boblogaeth sef Hwl. ffordd, yn sir Benfro, yr hwn sydd yn cyrhaedd 4.6. Fforden, drachefn, ydyw yr isaf ar y rbestr yn Ngogledd Cymru a chysylltir Ffor- den a Thregaron, yn sir Aberteifi, am y lieoedd uchaf yn yr oil o Gymru a sir Fynwy. Dsngys yr undebau canlynol leibad o ran rhif y tlodion a dderbynient gynorthwy plwyfol dydd Gwyl Fair y Cyhydedd diweddaf, o'i gymharu a'r rhestr am 1897 :—Llangefni, Caergybi, Bangor, a Beaumaris, Caernarfon, Conwy, Pwlllieli, Rhuthin, Penarlag, Treffynon, Bala, Corwen, Ffestiniog, Fforden, Llanfyllin, Machynlleth, Drefnewydd, a Llanidloes. Cymerodd y cynydd le yn Llanrwst, Gwrec- sam, Llanelwy, a Dolgellau. --0- Y styrir y priodoldeb o oleuo Towyn ac Abar- dyfi a thrydan.

Y lihan Gyntaf yn aivr yn barod. Mewn Chwech o Ranau, Swllt yr un, CtYDAG AMRYW ARLU-NIAU, PREGETHAU A GHOFIANT Y DIWKDDAR Batch. JOHN HUGHES, D.D., TAN OLYGIAETH Y Parch. JOHN WILLIAMS, PRINCES ROAD Lerpwl. Pob archebioti i',w hanfon i SWYDDFA'R "Cymro 8, Paradise Street, Liverpool.

| Gadeirydd Newydd y Cynadiedd Wes- leyaid. Etholiad y Parch HUGH PRICE Hughes. BYDD yn llawenydd digymysg i bob Cymro o bob enwad a phlaid bynag y bo, glywed am eth- oliad ei gydwladwr enwog uchod i'r swydd uwcfaaf o anrhydedd yn y byd crefyddol y gellir yn y wlad hon ethol dyn iddi. Un Cymro o'r blaen fu yn Galeirydd y Gynadledd Wesley- aidd, sef Dr Cooke yntau fel Mr Hughes wedi ei eni yn Neheudir Cymru, y ddau hefyd yn mhentref y ddwy sir agosaf i'w gilydd, sef Brycheiniog a Chaerfyrddin a'r ddau, yn mhellach, yn feibion i faddygon. Yr oedd yr etholiad yn un tra unfrydol, yr hyn a chwanega at ei worth. Dyma fel y safai'r etholiad :—James Robertson (Iwerddon), Win. Perkins, Herbert Clayton, Enoch Salt, 1 bleid- lais yr un Dr Dallinger, 2 J S Banks, 4; Dr Davidson, 5 Marshall Hartley, 7 Thomas Ailer, 3.1 T A Macdonald, 83 Hugh Price Hughes, 369. Bywgraphiad. Mab ydyw Mr H. Price Hughes i Dr John Hughes, meddyg, Caerfyrddin, yn yr hon dref y ganwyd ef yn 1847 ac y mae efe yn wyr o du I ei dad i weinidog enwog gyda'r Wesleyaid yn ISighymru, sef y diweddar Barch John Hughes, yr hwn am lawer o flynyddau a fu yn gadeirydd y Dalaith Dieheuol. Ar du ei fam, dywedir fod gwaed Hebreaidd yn ei wythienau. Cafodd ei addysg ar y cyntaf mewn ysgol breifat ger- liaw Abertawe a phan mor ieuanc a 14 oed dechreuodd bregethu. Byddai yn yr oedran cynar hwn yn pregethu mewn nifer o ffermdai oddeutu'r Mumbles, a thalai o'i logell ei hun i hen wreigen am fenthyg ei chegin i bregethu i'w chymydogion ar noson yn nghanol yr wyth- nos. Pan yn bymtbeg oed, pregetbodd yn Nghapel Cymraeg Caerfyrddin, lie bu ei daid yn gweinidogaethu. Y mae Mr Hughes yn cyfaddef yu fynych fod ei bregethau yn ddy- chrynllyd o hyawdl, ac yn adlewyrchu'r haul, y lleuad, ac aneirif ser y nen yn nghyda glan- au'r Mor Coch a manau erailllle y car yr ieuanc ymfflamychol ymddigrifo." Cyn cyrhaedd ugain oed, yr oedd yn ymgeisydd am y weinidogaeth, ac aeth i Goleg Add ysgol Richmond, lie yr oedd Dr Moulton yn athraw. Wed'yn graddiodd yn uchel yn Mbrifysgol Llundain. Tra yn y coleg, cyfarfu Mr Hughes y foneddiges a ddaeth wedi hyny yn gydmares mor werthfawr yn ei fywyd, Merch ydyw. Mrs Hughes i'r Parch Alfred Barret, llywodraethwr y coleg, ac nid oedd hi pan gyfarfu gyntaf ei gwr dyfodol ond deaddeg oed. Wedi gadael y coleg bu Mr Hughes yn teithio gyntaf yn nghylcbdaith Dover; ac yno y dechreuodd gymeryd dyddordeb neillduol yn yr achos dirwestol. Wedi hyny, llafuriodd yn Brighton, rhanau o Lundain a Rbydychain, a'i glod fel pregethwr yn myn'd ar gynydd yn mhob cylchdaith. Dycbwelodd i Lundain fel arolygydd cylchdaith Brixton a thra yno y codwyd yr hyn a elwir Cenhadaeth Dinas Llundain," gyda'r hon y mae enw Mr Hughes yn annatodol. Yr wythnos nesaf (os yn bosibl) rhoddwn DDARLUN HARDD o LYWYDD NEWYDD Y GYNADLEDD WESLKSTAIDD, Yn nghyda dwy nen dair colofn o fanylion ei hanes. --0--

Cohebiaethau. HEN LYFR HYMNAU. SVR,-Y dydd o'r blaen deuais ar draws hea lyir hymnau heb na deahreu na diwedd iddo. Mae ynddo benillion dyddorol, a chryn lawer o dine Maesypbvm ynddynt. Er engraipht, cymsrwn ei bsnillion i'r Afradloa, tudal. 68 Fy nyddiau'n feunyddiol a dreuliais Yn ddiles, a phechais yn ffol; Er hyny, mi 'mdrechaf i gychwyn I fyn'd o wlad newyn yn ol; Mae llawer o weision dan gyflog Yn annedd odidog fy nhad- Digonedd a gweddill sydd ganddyn', A minau'n wael adyn o'r wlad. Mae ynddo hymnau ar wahanol byociau, megys U Angall," Llwydd ant yr Efengyl," &3. Am yr olaf, fel hyn y dywed :— Brysied llongau dros y tonau A'r trysorau gorau i gyd, Nes cyfraner geiriau'r Nefoedd I bob ieithoedd yn y byd Aed y durtur ogoneddus Draw i'r dyrus anial dir- Nid gwroldeb annuwioldeb Saif yn wyneb -lesun hir. Da iawn genyf os 0:8 U1 o'ch darllenwyr a chan- ddo rhyw grap pwy yw'r awdwr neu'r casglydd. GLWYSFRYN Hughes,

YR EISTEDDFOD GENEDLAETIJOL Yil FFESTINIOG. [Oan Ein* Gohebyod ARSENICj. NID oes lanerch fwy llengar yn Ngwaliana Ffestin- iog. Dyma fro Edmwnd Prys, Huw Llwyd o Gynfal, a Morgan Llwyd o Wynedd. Erysysbryd a nodweddion y trindod trylen hyn yn fyw yo yr ardalwyr hyd heddyw ae nid oes odid ddosbi»rth o ddynion yn unman ag y mae cerdd,awen, a Ilea wedi swyno cymaint arnynt. Cedwir bri y gerekl gan gor enwog Tanygrisiau gan amlder benrdd geilir cadw Gorsedd yn mlien pob heol bron ac y mae 11 en gar wyr fel raer yn esgyrn y chwarelwyr diwyd. Priodol fan, gan hyny, i gynal Gwyl Fawr y Cymry yw Ffestiniog, a rhyfedd na, fu'r Eistedd- fod o fewn magwyrydd Meirion hyd yr wythnos hon. Ar ol i raith yr Or&edl a Ohymdeithas yr Eis- teddfod gydsynio yn Llaadudno i wahoddiad brwd y Meirioawys i gynal yr wyl yn Ffestiniog eleni, ni fa ball ar egnion yr ardalwyr i sicrhau ei lIwydd. iant. Ffurfiwyd pwyllgorau ac etholwyd swydd- ogion yn ddiymdroi; detholwyd testynau buddiol a chwaethus yn y gwahanol adranau; trelnwyd pobpeth berffeithied ag y gallai talentau a gwlad- garweh eu llunio, a'r wythnos hon wele'r wyl yn cael ei derbyn ya groes%wtis a'i deflon hen a dy- ddorol yn cael en hanrhydeddu yc mhrifdainae y llechi. Dyma enwau'r swydd ogion a'r pwyllgor gweitli., iol:— Llywydd, Mr W E Qakeley is-lywydd, Mr Win Davies, Y.H. trysorydd, Mr G H Ellis, Y.H. ysgrifenydd cyffredinol, Mr H Ariander Hughes; ysgrifenyddion mygedol, Mri W E Alltwen Williams a R H Hughes. Gadeirydd y Pwyllgor Cyffredinol, Mr R 0 Jones y Pwyllgor Gweithiol, Mr Owen Jones is-gadeirwyr, Henadur Andreas Roberts a Mr J Newton .Jones. Gadeirydd y Pwyllgor Llenydd- ol, Parch J Rhydwen Parry is-gadeirydd, Mr R J Davies (Barlwydon); ysg., Bryfdir. Gadeirydd y Pwyllgor Cerddorol, Dr Roberts, Y.H. (Isallt); is" gad., Mr Cadwaladr Roberts; ysg., Mr J Jones- Morris. Gadeirydd y Pwyllgor Celf, Dr Richard Jones is-gad., Mr J Bowen ysg., Mr J Gadwaladr. Cad. Pwyllgor yr Orsedd, Yr Alltwen is-gad,, Cyffdy; ysg,, Caerwyson. Gadeirydd Pwyllgor y Neuadd, Mr D S Wilhams, Y.H. is-gad., Mr Cad- waladr Roberts, Penygroes; ysg., Mr William Jones. Cad. y pwyllgor Arianol. Henadur W P Evans ysg, Mr R 0 Davies. Cad. Pwyllgor Pobpeth, Henadur E H Jonathan; is-gad., Mr G E .Jones ysg., Mr E M Davies. Dyma restr o'r beirniaid a weinyddent B,gi-ddon,iaeth-lblo Caernarfon, Elfed, Dyfed, a Berw. Cyfieithiadau—Elfed, Mri J Morris Jones, M.A., a T Darlington, M.A. BJiyddiaith—Prifathraw John Rhys, M.A,, Mr D Brynrftor Jones, A.S., Deon Howell, Prifathraw T F Roberts, M.A., Praff J E Lloyd, M.A., Proff Ed- ward Anwyl, M.A., Parchn 0 Jones, M.A., Canon Davies, B.A. (Dyfrig), Mri 0 M Edwards, M.A., L. J Roberts, M.A., R Williams, F.R.H.S., D Row- i lands, M.A., Charles Ashton, G J- Williams, F.G.S., John Hilditch. Parchn D Adams, B.A. (Haioen), W 0 Jones, B.A., a Proff Phillips, M.A., B.Sc. Aclroddiad-Pareh T C Edwards, D.D. (Gynon- fardd). Cerddoriaeth—Mr Joseph Bennett, Dr Joseph Parry, Dr Roland Rogers, Mri D Jenkins, Mus. :3ac., D Emlyn Evans, William Davies, J 0 Shepherd, Miss Llywela Davies, R.A.M., Mri Edward German, Fred Griffiths, Eos Dar, a W 0 Jones. Celfa Gwyddor-Mr H Clareiiee Wliaite, P. R. C. A. Syr Edward Burne-Jones (yn awr yn ei fedd); Mr T H Thomas A.C.A., Anrhvd Mrs Oakeley, Mr W Goscombe John, Anrhyd Arglwydcl Kenyon, MTi; Thos Jones F.S.I., T T Marks, C.E. Mrs R M Greaves, Mrs Percival, Dr Le Neave Foster, Dr Kohn, Mri T E Ellis, A.S., Harrison, R.C.A., Hurren Harding, Mus. Bac., J C Roberts, R Roberts. Y.H., J J Evans, F.G.S., Meyrick Jones.MT Morris, J E Griffith, F.L.S., J Llovd Williams, C H H Walker, F.C.S., W Owen a T P Edwards. Arholiadau'r Orsedd. Wele restr o'r ymgaiswyr llwyddianus yn arhol- iadau'r Orsedd :— Urcld. Btrdd-John E Williams (Derlwyn), Llan- beris; Henry Roberts (Eryddon). Manceinion T Llewelyn Thomas (Elian), Caernarfon D J Roberts (Dewi Ma,i o Feirion), Ffestiniog; a Thos Thomas (Glan Rheidiol), Manceinion. I Urdd Ofydd—W Meiwyn Jones, Talysarn Parchn M 0 Evans, Gwrecsam E J Williams, Rhydyclaf- dy Morgan Watkin, Clydach, Abertawe Gwilym Thomas, Tylorsbown; a James Hnghes, Porch madog. Urdd Pcncerdd— David Davies (Pencerdd Morgan- wg), Fochriw; a'r Parch James Salt (Pencerdd Ogwen), Llandinorwig. Urdd Ccrcldor-Annie Hopkins (Cerddores y De). Ystalfera; Owen T Jones (Alaw Ffestin), Ffestiniog; J W P Arrowsmith (Mancunium), Cyffordd Llan- dudno; J Jones (Alawydd Peis), Llanberis; a W Thomas (Cxwilym Elian), Fachwen. Urdd Cerdd-Ofydd—J R, Jones (Trebor Alaw), Lerpwl; a J Thos Williams (AJaw Meirion), Ffestin- iog. Urddir y thii a ncdwyd yn yr Orsedd fore ddydd lau, Ddydd Llun. Dj wyl y genedl ar y rhiaiog, a thrigolion dinas y llechi yn pirotoi i roi derbyojad teilwng o'n gwladgarwch iddi. Gyda bod yr ymwelwyr ya, saogu ar ffiaiau Ffestiniog, gwelir prysurdeb an. nghyffredin-pawb yn cerdded yn fau ac ya fuan, a sirioldeb eroesawg»r ar wynabiu'r oil. Yn mhub < aned 1 bron ceir llumanau tlysioo yn cyhwfan yn yr awel dvner ac ar be a yr heolydi gwelir bwaw gwyrd ileisiou wedi ea gosod yn chwaethus. Pr n y ga"lasai trefi mwy eu rhwysg ragori yo 4S allinol- ion bethau yr wvl, åc os bydd y trefmadau mewo- ol cystal, hawdd prophwydo y ceir Eisteddfod ragord. Ymwelais a'r babell heldyw prydnawn. Siit yn Mhetry I y Farchoad, mewn man eano'og, ac o'f blaen ceir mates adloniant wedi ei brydferthu a. choed a rhodfeydd. Adeilad o goad ydyw, a'i hagwedd allanol yn eadarn. Nid oes ynddi ffen- estr, eithr darperir digon o awyr yn v gofod rhwng y bargod a'r p vrwydydd. O'i hamgylch ceir amryw adeiiadau coed i ddarpar ar gyfer rheidiau'r gwyddfodolion. Oldimewa i'r babell y mae'r olygfa'n hsrdd. Ni raid wrth haul y dydd na lleuad y nog i'w goleuo, eithr y mae digon o drydan weii ei drefnu i roi goleu ar bob pwnc dyrys. Tu ol i'r esgynUwr ceir yr organ fawr wedi ei gosod, yr hon a a nwisgir S, lleni lliwiog a banerau beirdd, yn nghyda'r -=--====-.=:=.=-=====--=--== uys-jfyoeiriau ttrferoi, Q gy'ioh y pen, gwelir banerau cenedlaethoS Lloegr, Cymru, Werddoc Alban, a'r Anaeric. O&d vr hyn sydd fwyaf t ddyddordeb ar y Ilwyfaa yw y darluniaa o Gymry gwiwgof; y rhai sydd yn eirfch fel yn tyw ac yn deflfro adgofioa fil am hen Eisbeddfodau a hen wynebaji addien sydd bellach Svy0 nyffryndir hen ffnediau, Dyma enwau'r rhai y ceir eu darluniau ymaWilliam Owen Pughe, Sioa Cent, Iolo Morganwg, Inigo Jones, Tany- mariau, leu&n Glan Geirionydd, Caledfryn Parch William Edwards, Twm o'r Nant, ac Ieaan Gwyaedd. Yn eu gwynebau ar y pareu j>-llaf^ ceir darluo o Die Aberdaron wrtho'i hue. n ychwanegol at y dsrluaiau, nodir o dan bob un y biynyddoedd y blodeuent ynddynt, yr hyn sy ji eh^vanegiad buddiol ac vn foddion i ad- gofio ii meddwl o flynyddoedd toreithiog yn gystal a biynyddoedd diffcwytli hanes ein gwlad. Ar hyd yr oehrau ceir euwau yr enwogion canlynol.-Hoo MorJais, Hiraethog, Clwydfardd, Gwalchmai, Gl&nf,frwd, Daniel OweD, Heber, Cynfaen, Dewi Mawrth, John Osborne illiams (y cerddor ieuane o Ffestniog), Tanymarisn, Dewi Ogwea, Islwyis, Cynddelw, ac Elis Wyn o Wvi-fal—hwytbaa oil wedi cefnu ar eu eyfoe(i;oi Eisteddfodol. Mae dwy law diwvd wrthi'n egniol yn gwisgo'r coed- golofnau a blodeu a chan*fod ymyl y llwvfan wedi ei urddo a pbalm wydd a thyleidion, ni ellir dymuno hatddiich golygfa mewn neuadd. Nid oes vaia gais yn cael ei wneud at orwychder, eithr y mae pobpeth yn drefmis a chwaethus, ac yn ddymunol fan i lettya givyl yr awen a'r gerdd ar eu phererin- dod blycyddol. Daeth Hwfa Mon i'r dref yn gynar, ac edryoha'r Archdderwydd yn iaeh a golygus i weinyddu ei swydd ddyddorol, Y mae'r heolydd yn llawn dy- eitariaid a disgwylir tyrfa fawr eto gyda'r fcrenau sydd i gyrhaedd yn hwyrach. Nid oes yr un o'r corao mawr wedi cyrhaedd eto. Y mae Cor Baallt yn y Bala yn cadw c3yng- herdd heno a bydd ytna'n blygeiniol yn y borea, Ceir edc arall yn cadw cyngherdd yn Nolgellaa. Nid yw'n debyg y bydd i'r nn o'r pum cor dor:i ei gyhoeldiad. Y mae Bryn yr Oraedd mewa man dymunol yn ngwyneb haul a llygad goleuni. Pan aethum yrid cefais y gweithwyr yn diwyd blana coed a gosod y meini mewn trefn dan gyfarwyddyd Caerwyaoa. Cied diwrnod heulog heddyw, ond yr oedd deigryn yn nghil ei lygad hefyd. Oed y "gwlaw Ffestiniog*' wedi cadw draw hyd yma, a gweddi. unoi pawb yw am i'r eymylau ddistyll eu eynwvs o,r rhyw fcolir arall yr wythnos hon, Dechreua cyfarfod y Cymmrodorion am wyth Addysg Ceifyddydol yw pwnc y drafodaeth, ac yr wyf ar fedr myned i v-, randor doaiau. Cewch yr banes yfory. Cyfarfod y Cymmrodorion. Cynaliwyd hwn yn y Neuadd Gynull nos Lun, ac yr oedd y cynulliad yn un tra lluosog. Llyw- yddid gsa y Prifathraw Reichel, Bangor, a thestyn y drafodaeth ydoedd "Ape! ar ran addyeg gelfydd- ydol a Chretftcl Cymru," Darllenwyd p»oyrau nysbyddol ar y ma<er gan y Prifathraw T. F. Ro. berts, Aberystwyth, a Mr u. J. Roberts, arolyg- ydd ysgolion. Dangoswyd gymaint ydoedd Cym- ru ar ol yn y cysylltiad hwn, ac anogwyd yr aw- durdodau addysgol 1 geisro efelychu gwledydd y Cyfandir gyda hyn. DYDD MAWRTH O'i cbymharu a diwrnod cyntaf Eisteddfodau Oenedlaethol yn gyffredin, y mae pob argoel y bydd i hon ragori ar ei blaenoriaid o ran nifet y rhai oedd yn bresenol. Caed tywydd braf. heulog, ac eithrio adeg cyrj^Had yr Orsedd, ar y cyfan ac aeth y gweithrcdiadau yn mlaeu yn hwylns a dibrofedigaeth. Cynaliwyd yr Orsedd. yn ol y drefn arferot a.m naw o'r gloch y bore, ac oblegyd y gwlaw ym ddangosii'r beirdd yn ngwisgoedd meldrohon cyffredin. Llywyddid v gweithrediadau gan yr Archdderwydd Hwfa Mon, yn cael ei gynorth- wyo gan yr henwr ieuanc Alltud Eifion, Cynoo- fardd, Gwynedd, Ap Myrddhi, 4to. Canwyd penilliofi gan Eos Dar, yn caei ea cyfeilio ar y delyn gan Telynotes Lleifiad. Anrhegwyd yr Archdderwydd a chorn hirlas gan Miss Caled fryn Williams; a datgaiiodd Cynonfardd deimladau serchog ein cyd wlad wyr hwnt. is eigion at yr Eisteddtoa a he a wlad eu tadaa. Caed anerchiad hefyd gan lolo Caernarfon, a chyfarchiadan barddonol gan Tudwal, Bryfdir. Pedro j, Llifon, Isander, Isallt, Dewi Mon, a Morion Rhoes Cadtan hanes byr a dyddorol o amryw enwogion eisteddfodol oeddynt wedi codi yn Ffestiniog a'r ardal. Yn bresenol v gynrychioli Gwyl Fawr 1.899 yn Nghaerdydd. yr oedd Idriswyn a'r Parch T. Davies, Bethel. Wedi canti "Hen fy nhadati," aed i babell yr Eisteddfod He r oedd tna thair mil 0 bobl wedi ymgynoll a \es deohreu a cyfarfod, Y llywydd boreu heidyw ydoedd Mr W. E. Oakley, Tanybwlch, gan yr hwn y caed anerchiad dyddorol iawn. Talodd iv&,rogaeth i lafur y pwyllgor, a bad eu hymdrechion yn teii yngu pob llwyddiant. Adnabyddid Ffestiniog trwy'r byd fel caiiolfan y fasnach lecbi; ond yr oedd y Ue vn ddvddoro1 hefyd i'r ysgolhaigVr hynafiaithydd. fma. y lie.jlid mabinogi Math fioh Mathoawy—hen stori we h vdoeid wedi ei hys grifenu yu ei ffurf bresenol taa chwe' chanrif y,c ol, ond a berthynai i ad jj lawer hyn na hyny, Ac yr oedd yn hyfryd cael e wau ar ffarmydd Lc afonydd y gym vdoget,h ojddynt yn aros o'r adeg hona hyd heidyv/ heb a j cyfaewid, Ya mhlit ri testynao'r Eisteddfod bresenol vr oedd triithawd ar yr Archddiacon PrYB, rheithor Maentwrog a Ffestiniog o 1572 i 1624. Nis gallai ef ()&1 Oakeley) honi ei foi yn ddisgynydd uuiongyrcb 1 o'r gwr enwog hwnw, eto efe ydoedd cynrychiol- ydd agosaf y taulu. Merrh i'r A'chadiacoa a briodoid bercheaog Tanybw c 5 y pryd hyny, gan yohwanegu Tyddyn Da a Rh wbryfdir at yr ystad hono, ac felly gynortiiwvo yn rudblygia 1 a chyn- ydd chwarelau'r fro. Pob'ogaeth plwyf Ffestin' > yn y fi wyddyn 1695 i 1700 ydoedd 460, a ch&nr >f vn ddiwaddarach 710; t-r" erbyn heddyw iaaeddi ) 14,000 i 15,000. H td dÆweld y ganrj o'r blaen, dibynai'r r-igo'ioa yn gyfangwhl am gynaliaeth ar eu defaid a'r mynydd.dir, a'u prif ddiwydwaith ydoedd n'ddu a gweu. Modi bynag, tua'r flwvdd/n 1755, dywedir i ryw hea chwarelwr o Arfon, Methuselah Jones, freudd- wydio fod chwarel yn Ffestiniog, ac ar bwys ei freaddwyd daet-h taau \ma, a dara.nfydd() "I Ohwarel y Diphwys. Dieth amryw o'i gymdeith {Parhad ar tudal 8.)

Mr. Chamberlain MAE'R bod dyrchafedig a elwir Joseph, yr hwn cldwy neu dair blynedd yn ol oedd yn myn'd i droi Cyfandir Affrig yn ardd Brydeinig, ond a luddiwyd yn ei amcanion uchelryw gan yr hen wr gwargaled Kruger oedd cyn ddiweddared a deufis yn ol yn myned i ddechreu'r milflwydd- iant trwy gaei gan Brydain a'r Unol Daleithiau syrthio ar yddfau ei gilydd ac ymgusanu, ond a dynodd fwy o gilwenan arno nag a gafodd o gymeradwyaeth dynion call a'r hwn hefyd a addawai mor deg a chadarn dair blynedd yn ol ar fin yr etboli, fi cyfiredinol, cofier, roi pension i bob bod dynol yn y wlad a gyrhaeddai ei 65 mlwydd oed, ond y dywed dau gomisiwn, ar ol hir ystyried y mater,sydd yn hollol anymarferol beb filiwnau o buuau gan. y Llywodraeth y Mae Joseph wedi sori'n enbyd, a barnu oddiwrth ei don, ac yn ei soriant yn dweyd ei fod ef yn gwbl ddidaro beth "ddywed y Radicaliaid am dano." Ond hyd y gellir deall yr byn oil a ofyn y giwed hyny gan y dyn mawr ydyw iddo egluro paham yr addawai ef ar fin etholiad yr byn y mae dau gomisiwn, ac un comisiwn yn bobl o'i ddewisiad ei bun, yn ddweyd sydd yn anymarferol; ac nad yw eu dyfarniad hwy yn gywir, pabam na ddatguddia ef ei sciam ei hun, ar ba un y sylfaenai ei addewid. Mae o'n gais pur deg, leddyliwn i. Hael Hywel (Salisbury) ar bwrs y wlad. £ 600,000 yn flwyddyn ydyw'r cyfan fedr y Lywodraeth fforddio i'w rhoi i dirfeddianwyr Iwerddon. Mae'r swm braidd yn fychan, ond wed'yn rhaid cofio fod ei haner yn myn'd i bobl eraill yn y trefi ac ychydig hyd yn nod i denant- iaid. Wrth gwrs, o logellau trethdalwyr Ynys Prydain, ac o chwys ei gweithwyr, y daw y chwe' chan mil hyn. Gan fod y Toriaid a'r Gwyddelod o bob daliadau yn pleidio'r mesur, Rhyddfrydwyr yn unig oedd yn ei wrthwynebu, a'r blaenaf ohonynt oedd M r Lloyd George. Yr oedd Mr Georgeyn ei elfen yn pwnio ac yn panu y Mil. Saunderson, y gor-Brotestant Gwyddelig. Ymddengys y bydd i'r Milwriad dewr elwa rhyw ganpunt yn flynyddol oddiwrth y rhodd a phan hysbyswyd ef o hyny, atebodd "Clywch, clywch." Trodd Mr George arno gan ddweyd fod yn dda ganddo glywed y Milwr- iad yn cydnabod ei fai, ac y byddai rbyw ddynion yn arfer gwneud hyny er mwyn cael cosb ysgafnach.