Y Cymro

YR EISTEDDFOD GENEDLIETROL YN FFESTINIOG, [Gan Eisr GOHEBYDD ARBENIG]. CYNGHERDD Nos FAWRTH. YE oedd y cyngherdd cyctaf o nodwedd amryw- iaethol, a daeth tyrfa fawr i'w fwynhau. Mr Owen Jones, Erw Fair, cedd yn y gadair am fod Mr 0 M Edwards yn absenol, Cymeiwwd rhan gan Miss May John, Miss Lizzie Teify Davies, Mri Ben Davies, Emlyn Da vies, E Ffestin Jones, Miss Jenny Parry (ar y delyn), Miss Llywela Davies (ar y ber- doneg), a Mr Bryceson Treharne ar yr organ. Yr oedd y cyngherdd hwn yn gampus a thra Chymreig. CJvmerwyd hefycl gau gcrau buddugol Buallt a Chaernarfon, a chanodd cor yr Eisteddfod gydgan naillduol er c6f am Mr Gladstone. DYDD MERCHER. AIL GYFARFOD Y CYMMRODORIO*. CTNALIWYD ail gyfarfod y Cymmrodorion am 9 30 ya Ysgol Glanypwll. Daeth lluaws yn nghyd, a chyirerwyd y gadair gan y Prifathraw Dr John Rhys. --Darlleuwyd papyrrhagoroi mewn Cymraeg goeth gan Mr E E Fournier (Negesydd o'r Ynys Werdd), ar "Gyflwr presenol y Pum1 laith Geltaidd Byw," a chyhceddwn gvynhodeb ohono yn ein neaaf.—Mr Ernest Rhys a sylwodd fed papyr Mr Fournier wedi danges gvraaint sydd i'w enill wrth gadw'r ,eithoedd Ceitaidd--ieil.hoedd y lenyddiaeth fwyaf swynol a feddeiii.-Y Cadeirydd a ddangos- odd mor debyg oedd yr ieithcedd Geltaidd i'w gil- ydd trwy gvmharu Gvreddi'r Arglwydd yn y Gytn- raea a'r Lydawaeg—Cvroerwyd rhan fcellacn yn y drafodaeth gan Mr M'Kay, o'r Alban Archddiacen Williams, Morien, Parch Elved Lewis, Gwynedd, B G Evans, ac Arlunydd Penygarn. AIL GYFARFOD YR EISTEDDFOD, Syr H. J. Ellis Nanney oadd y llywydd cyntaf. Dyma, ddydd m'1wr: y ccrau plant a'r mercrsed, yn Hghyda'r coroni. Dyma'r drefn yr aed orwy i gwaith:— „ TN Unawd ar yr organ, 14 Allegro in D,' gan Mr D D Parry, Llanrwst. Anerchiad y cadeirydd. Sirioiid ef yn fawr gan wedd lewyrchus yr wyl ar ei dyfodiad cyntaf Feirion. Na foddloned ieb ar ei llwyddiact yn unig, eithr bydded yn ddylanwad yn yr ardal ac yn mywyd y genedl. Ei hieuenctyd^ yw gobaitli a chryfder gwlad, a gwyl i iawn g>feirio'r ieuenetyd yw'r Eisteddfod. 0 gyflawni y neges hon y ffynai ac y byddai bri yr Eisteddfod yn sicr. Can yr Eisteddfod, "Cymru Fydd," yn her iawn gan Miss May John. Beirniadaeth y traithawd, Lie y Gymraeg yn addysg ddvfodol Cymru." Y buddugol o naw am y lOp 10s oedd E E Jones, Ysgol y Sir, Abermaw. Cystadleuaeth canu gyda'r delyo i rai heb enill o'r bJaen. lp, a enillwyd gan D Roberts, Dinas Mawddwy, Beirniadaeth ar y Celfi CtkiJi— (a) Olew ddarlun o olygfa haneayddol Gymreig. Nid oedd yr un o'r pedwar ymgeisiodd yn deilwng o'r 30p. iri lb) Olew-ddarlun o dir-olygfa. 12 yn ymgais am y wobr o 15p, ac Arthur Nstherwood, Deganwy, yn oreu. (c) Darlun mewn dyfr liwiau. 5p 5s, a enillwyd gan Arthur Netherwood pedwar yn ymga's. (d) Cb. we' braslun o wrthddrychau Cymreig 4p. Samuel Thomas, Conwy, yn oreu o 12. (e) Chwe' braslun o olygfeydd Cymreig. Un yn ymgais, sef Archibald Lewis, Caerfyrdoin, ac yn dsilvrng o'r 4p.. {*) Hysbyslen ddarluniadol x'r Eisteddfod; 3p. John Edwards, Ffestiniog, yn oreu o bump. (g) Myfyrwaith o fywyd. mewn du a gwyn 4p. Goreu o 13, A E Elias, Llanrwst Cvatadleuaeth unawd eontraito—(a) Innam- mitus {Dvorak); (b) Cin y Weddw [D Pughe Evans): 2p 2s, Ymgeisiodd 18, a chafodd pedair i'r liwyfan, ond y fuddugol gj da ohlod uchel edd Miriam Jones, Llansiwel, Morgaawg. Aed yn awr at y ddefod ddyddoroi o Ooroni y Bardd. Ymgynullodd y beirdd i'r liwyfan yn eu hurdd. wiseoedd, ac yr oedd cwmwl mawr ohonynt. Ar ol ffurfio haner cylch, a seinio'r udgorn, daeth lolo Caernarfon Be Elved, y ddau feirniad, yn mlaep. Traddoiwyd y feirniadasth g,m lolo mewn llais hyglyw, a.c wele grynhodeb ohooi:— Derbvniwvd deuddeg o gyfansoddiadau. Disgwyl- id iddynt fod o deilyngdod uchel obiegyd fod y wobr, yr anrhydedd, a'r testyn yn rhagorol. Anthromorphite.-Gytensoaa^d marw heb erioed fod yn fyw. Ap MewriQ.—Bardd gwychj mesur, iaith, a syn: iadau da a\yw a gwlith a phrydferthweh ar ei liuellau. Bwriadai ei awen godi. palas narddi Charles o'r Bala, ond diffygiodd ar ol cyfansoddx 3<.0 lhnell tra y gofynid am fil. Pe buasai wedi cwblhau y cwaith, y tebyg yw y rhestnd ef yn y dosbarth cyntaf. Yn neRaf, deuai Gomer, Aran, a Seiriol. Yr oedd- vnt hwy wedi aros gormod gyda'r hanes heb dynu barddoniaeth ohono. Yr oedd eu cynyrchion yn fvweraphiad.au gwych. ond yn ddiiTygxo fel prydd- e^tau Er hyny nid oedd dim tramgwyddus ynddynt, eithr eu diffyg oedd p^inder barddoniaeth. Er gwell tr gwacth.—Cyfansoddiad yn meddi o ddiffygion a rhagoriaethau. laith ragoraohi ao^o ansawda lenyddol uwch na'r un yn y gystadleuaebh. Y cynllun yn dda, er efallai bra.dd yn rhy ddramata.dd, a gormod o gynadledda heb fod yn ddyddoroi. P'ffyi? rjeoaf oedd prinder tynerweh awenyud.) Meddai grebwyll oryfach ond darfelydd gwi»nach na r un yn y gyst&d leuaeth. D.S., Mab Natur, a Cymru Fydd- — Y tri hyn yn farddonol ond yn rhy gymysglyd, ac yn annghofion fynych mai Charles o r Bala oedd y testyn. D S. yn wlithog a thyner Mab Natur yn aweuyddu n ffryd- iog ac yr oedd swti II if ein ant yn eiddo Cymru Fydd. Yr'oedd y tri wedi cario barddoniaeth o bob man at Charles o'r Bala, ac nid tynu barddo uaeth o Charles ei hun. Toriad 11 DwW.—Can dlos ar ei byd mewn mesur byr ac yn fwy o gathl hyfryd na phryddest gref. yjfj oedd y syniadau yn ddwfn nac yn grynon iawn ond yn dlysion ac awenyddol. Bolheri.—Pryc1 dest grof a chydnerth, a chynyrch meddwl ma.wr, cryf ac iach. An Pmdd —Er mor dda y ddau ddiweddaf, yr ,«dd v bardd hwn yn cyfuoo en rhagoriaethau, ac an- hawdd oedd rhoddi mwy o feddwl mewn tmlo linell- w nag oedd efe wedi wneud. Yr oedd yn bryddest •irticVn 1 a godidog ac er fod aum frychau vnddi, eto fp ar air a chydwybod, oedd arwr y goron elem. Galwyd ar y bardd i gyfcdi, a cbafwyd mai y Parch Gwylfa Roberts (A), Porthdinorwig, ydoedd. Anfonwyd Ben Davies a Gwynedd i'w ymofyn, a choronM'yd ef yn ol y ddefod arferol, Arwisgwyd ef gan Mrs Lloyd Evans, Broom Hall. Cefwyd cairc ar y delyn gan Telynores Lleifiad, a Mr W 0 Jones yn canu penillion. Yna. caed anerchiadau barddonol gan Tudwal, Bryfdir, Dowi Ulan Ffryrilas, Ben Davies, Cadfan, a Gwynedd. ac yna cant dd Miss Lixx'c Teify Davies 11 C ychau ^Aber- dyfi" nes gwefreiddio'r gwyddfodo'ion. Testyn y goron eleni oedd pryddest heb fod dan fil o linellsu ar "Charles o'r Bala." Gwobr 20p a II choron ariau gwerth 7p. Cystadleuaeth nnawd ar y crwth, "Hillsides of Wa'es (J T Rees), lp goreu, Amethe Leadbet- ter, Rossett. Deuwyd at gystadleuaeth ddyddoiol iawn yn awr, sef y CORAU PLANT o 40 i 60 o le-'siau- (a) Blow, blow, thou winter wind" (Stevens), (b) "Y Deryn Pur" (trefmad Emlyn Evans). Gwobr laf, 8p 8s ail, 4p 4s. Er i wyth anfon eu henwau, pedwar ddaeth yn miaen, sef Corwen, Ogwen (Bethesda), Bryn Bowydd (Ffestiniog), a Tegid (Bala) Traddodwyd y feirn. iadaeth gan Mri W Davies a D Jerkins, a chan- molent y cana ar y cyfan. Dyfa^nent Bryn Bow- ydd (R Edwards) yn oreu, a Corwen (J Davies- Hughes) yn ail. Yn absenoldeb Mr T E Ellis, A.S., cymerwyd y gadair gan Mr O. Jones, Erw Fair, a chaed ychyd- ig eiriau brwd ganddo. Beirniadaeth traithawd, Llyfrjddiaeth Cerdd- oria-ethjymreig,"25pathiNv,s arian gwerth 5p. Er dri ymgeisio, nid oedd yr un yn dei!wng o'r webr, Can, Llvwelyn ein Llyw Ola' gan Mr Ben Davies, yn ei ddull dihafal ei hun, a bn mid iddo ail ganu. ■ n Yn nesaf, rhoed croesaw cyncs i Mri A P Graves, Llundaic, ac E E Fournier, Dublin, ar run Eis teddfod y Werddon, a Mri John Mackay a D A S Mackintosh ar ran Cymdeithas Genedlaothol yr Ysgotiaid, a chodcdd y dyrfa fawr i gacu Hen wlad fy nhadau." Cystadlenaeth unawd baritone-(a) Is not his word I)ke fire" (Elijah)-, (b) "Cwm Llewelyn" (W-it. Davies); 2p. 2s 28 yn ymgais, a 27 yn deilwng i ganu ar y liwyfan, Cafodd pedwar ohonynt ymddangos, ond h. L. Bowen, Abertawe, cedd y campwr. Beirniadaecn ar— (a) Llyfr-rwymiad. Neb yn am y 3p. (b) Crafluniaeth. Un, ymgeisydd, sef "Pencil," ac yn deilwng o'r 4p. ond ni atebodd. (c) Pridd-lestriaeth. Neb yn ymgais am y 2p. (d) Casgliad goreu o redyn Gogledd Cymru; 5p. Mrs Jones, Bodarenig, Bala, yn oreu o ddau. II & I I _L1_ Cystftdleuaeth adrodcj ••Arwerrtuaa y uaerawas; Ip. Arm o lu&ws, Ceridwen Griffiths, Rhiw,. Ffes- tiniog, yn oreu, „ T Caed anerchiad hyawdl gan y Tad Ignatius, Taiai'r parch dyfnaf i'r Eisteddfod, ond credai y dylai fed yn foddion i ddwyn mwy o beddweh ac anrhyclecld i Dylai llais y genedl. fod yn fwy hyglyw yn ngiiluat y tyd. Wr; h ei Oiiynal yr oeddym yn goliwng ergyd i fwnglawdd aur—i salon ieuenctyd, a amlygai gyfoeth yr athryilth Gymreig, Dylai'r Eisteddfod fod yn ddigon o ailu i gvmodi y pleidiau sy'n ymgyndynu yn y De, pe ond er mwyn Hen Wlad ein Tadau, Ymfalchiai ei fod yn Hymro ac yn gallu cyfranogi o'r teimlad brwd oedd yn creu ac yn nodweddu yr wyl flyn yddol hon. Bugeilgerdd, "Ruth," 4p. Un ymgeisvdd ac yn deilwng o'r wobr, sef Mr Tudwal Davies, Pwllheli. Beirniadaeth y traithawd, U Hanes. tsitfai, a dylanwad AthroDiaefch Feddyliol a Moesol yn Nghymru." Gwobr lOp 10s. Dau yn ymgais ond yn annhe Uvr.g o'r wobr. Caed cystadleuaeth ragorol gyda.'r CORAU MERCHED. 0 20 i 30 o leisiau-(a) Spinning- Chorus" (Wagner); "YrH&f (Gwilym Gwent). Gwobr, 15p 15s. Anfonoddsaith o gorau eu henwau, ond pedwar ddaeth ya mlaen, sef London Kymric. Manchester Mill Girls Institute. Na-attle Vale. Beaufort. Traddodwyd y feirniadaeth gan Dr Parry a Mr D Ernlyn Evans, a dyfarnent y wobr, gyda chlod uchel, i G6r Merched Cymreig Llundain (Miss Frances Rees). Ar ol tilu diolchiadau i'r llywydaion, terfynwyd cyfarfod nodedig o lwyddianus. YB AIL GYNGHERDD. Heno aeth cor yr Eisteddfod, yn rhifo 300, trwy gantawd fawreddog Tanymarian—athrylith a oleuwyd yn y plwyf-sef, "Ystorm Tiberias." Cyn- orthwyid gan Miss May John, Miss Marion Evans, Mr Ben Davies, Mr Ffrangcon Davies, Cerddorfa Mr Akeroyd, a Mr D D Parry wrth yr organ. Yr oedd y cynulliad yn llucsog iawn, a'r canu yn ucheiradd, DDYDD IAU. YR ORSEDD. YMGYNULLODD canoedRL i Fryn yr Orsedd erbyn naw o'r gloch ac er i'r dydd wawrio'n gymylog daeth vr haul i wenu yn ei ogonedd ar y Cylch Cyfrin Agorwyd yr Orsedd yn ffurfiol gan yr Archdderwydd ar oi i'r Corn Gwlad alw am osteg, ac offrvmwyd y weddi gan Ddewi o Fyrddin. Cafwyd fcainc felus ar y delyn gan y Delvnores, a W 0 Jones. I Ecs y Gogledd" fel y bedyddiwyd ef gan Hwfa—yn canu penillion yn gelfydd. Ar ol anerchiad Bwynol gan Elfed, daethy beirdd caalynol i anerch morbeit a bywiog nes y "neidiai r Mancd i roi Amenau"—Dewi Glan Ffrydlas, Ieuan Ionawr, Bryfdir, Bethel, Ben Davies, Beren, Ap Cledwen, Pedrog, Trebor Aled, Alltud Einon, a Gwynedd. Wed'yn urddwyd yr ymgeiawyr ianus a nodwyd yn y rhifyn diweddaf. Rhoed urddau aurhydeddus hefyd i'r rhai canlynol-Miss Thomas (Eluned Holland), Caerffynon; Archddiacon Williams (Meirionydd); Miss Bessie Jones (Telyn- ores Gwalia), Lerpwl; Miss Ellen Roberts (Elen Hwfa), Llangollen; Dr R D Evans (Eifionwyson), Ffestiniog; Proff Edward Anwyl (Iorwerth Anwyl); Mr Graves (Canwr Kilarney), a Mr Mackintosh (Capten o'r Albn). Dyfrig a sylwodd ei bod yn ddydd mawr ar wyl fawr a ninau mewn Goraedd fawr—Gorsedd oedd yn hanfodol iV Eisteddfod, Ymhyfrydai yr hen Gymry mewn Mabol-gampau, Gwyl Mabsantau, ac E'steddfodau. Dirywiodd, ae i raddau diflancdl, y ddau ddifyrwch cyntaf, ond erys yr Eisteddfod I ac adnewyddai ei nerth fel yr eryr. Iwchadw n werdd,rhaid gosod safon uchel i urddau ei Gorsedd; rhaid cadw urddas yr Eisteddfod, ac yn arbenig gadw ei hiaith gj nhenid. Yr oedd nodwedd frein- iol a phendefigaidd ar yr hen Fisteddfodau, sc yr oeddynt yn drwyadl Gymreig. Aderyn un aden oedd y Cyrrro na fedrai Gymraeg er i'w galon fod yn gynes at Gymru. Yr oedd efe (yr areithydd) yn cashau, yn flieiddio, ie yn wfftio pob Die Shionyn. Estvnwyd croesiw calonog i r ddirprwyaeth o'r Werddon a'r Albao, ac yr cedd eu gwisoedd brod- orol yn ychwanegiad dyddorol atgeincdd yr olygf a. Siaradwyd ar yr achlysur gan Gwynedd, Arlunydd Penygarn, a Dr John Rhys, yr hwn a sylwodd fod yr Orsedd yn cael ei cbyaal yn un o leoedi clusurol chwedloniaeth Gvmreig--yn ngwlad y Mabinogion, ac yr oedd Moel Gwvdion a hen dref Rufemig yn gyfagos. Rhoed derbyniad teilwng i'r hen arwr Llew Llwyfo pan esgynodd y Maen Llôg, ac adroddodd b«nillion mewn dull »'n hadgofiai o i ddvddiau dis- gleiriaf. Yna terfynwyd yr Orsedd yn heddychol, ac ymdeithiwyd i babeil y cyfarfod. TRYDYDD CYFARFOD. Cyrbaeddodd y beirdd o'r Orsedd dipyn yn hwyr, I a dechreuwyd gynted ag y dsethant i'r neuadd. Yr cedd cynuHiad enfawr wedi dod i bafcell y cyf- arfod, ac aeth Dr Cynonfardd Edwards at ei waith yn ddiatreg yn y drefn ganlvnol;— Unawd ar yr Organ, Moderate" (Smart) mewn arddull dda gan Mr John Williams, Caer- nadon. I Can yr Eisteddfod yn gampus gan Miss Marion Evans. Anerchia.d barddonol gan Mr Phillips, cynrych- iolydd yr America yn Nghaerdydd. Beirniadaeth traithawd, Cymraeg neu Saesneg —" Bywgraphiad Edmwnd Prys, Archddiacon Meirionydd—gyda hanes beirniadol o'i weithiau, cyhoeddeclig ao annghyhoeddedig." Gwobr, 25p a I thiws aur gwerth 5p. Ymgeisiodd wyth, ao ohon- ynt yr cedd chwech yn deiiwag o'r wobr, ond v buddugol oedd y Parch G Tecwyn Parry, Llarï- beris, a rhoed gwobr ychwanegol i Mr R T Roberts, Co ernarfon, am deilyngdod uchel é gynyrch. Beirniadaeth ar y Dyrnddor Addurniedig I ddrws, mewn haiarn dillyo. 2p. Un ymgeisydd, ac yn deilwng o'r wobr, sef Mr Albert Lloyd, Maesygroes, Caerwys. Beirniadaeth y Oelfau- (a) Cynllun o Gofgolofn Genedlaethol i Llewelyn ap Gruffydd. 25p. Dau yn ymgais ac H Price, West Kensington, yn oreu. (b) Cynllun o Fur-Bapyr. 3p. Saith yn ym- waia, a Miss Winifred Hartley, Baagor, yn oreu, & (c) Cynllun o Dyetysgrif Eisteddfod ol. 3p. PedwM o ymgeiswyr, a John Edwards, Blaenau Ffestiniog, oreu.. (d) Cvnlluci o Gadair Farddonol i Eisteddfod ]Qo« 2d Wtfth yn ymgais, a John Edwards, Blaenau Ffestiniog, yn oreu? (e) Y casgliad goreu o gynyrchion daearegol Gogledd Cymru. 4p. Dau ymgeisjdd, a'r goreu oedd D Roberts, Llangollen. Y gystadleuaeth ar yr unawdau i denor- a) "My hope is in the everlasting'' (Stcdi^r) i b) "Y Gad!ef" (D Emlyn Evans). 2p 2s. Tra- ddodwyd y feirniadaeth gan Mr Joseph Bennett a Mr W Davies. Ymgeisioedd 18, ac yr oedd rhai ohonynt yn gantorion campus, ond Richard Thomas, Llanelli, a farnwyd yn oreu. Beirniadaeth y Cyfieithiadau- (a) Cyfieithiad mydryddol i'r Saesneg o Llyn y Morwvnioa (Elfe(l). 5p. 15 o ymgeiswyr, a'r Parch EO Jones, Llanidloes, yn oreu, (b) Cyfieithiad mydryddol i'r Gymraeg, "The Tongue of Celtic Story." 2p 2s. 12 yn ymgais, a rhai yn rhagorol, ond Hugh Edwards (Huwco Penmaen), Rhyl, yn creu. (c) Cyfieithiad i'r Ffrancaeg, Hen Filwr Rhyddid." 2p 2s. Saith yn ymgais, a Miss Jones, Maesgwyn, Rhyl, yn oreu. Yn ei "an-erchiad o'r gadair, sylwodd Mr W R M Wyn e ei fod yn meddu'r edmygedd Uwyraf o'r Eisteddfod ac yn ymfalchio ei fod ya perthyn i deulu Cymreig ac yn Gymro gwladgarol ei hun. Yn ei feddiant yr oedd llawysgrif yn cynwys rheolau Eisteddfod Freninol Caerwys yn y 15fed flwydd o deyrnasiad Harri'r VIII. Yr oedd wedi ei argyhoeddi'n llwyr o fuddioldeb yr Eisteddfod fel gaUu adds sgol a moesol; a thra yr edmygai ymlyniad wrth y Gymraeg apeliai am i bawb ddysgu y Saesnear, oblegyd ei buddioldeb fel iaith fasnach. Byddai yn dda ganddo weled hanes sir Feirion yd d yn cael ei ysgrifenu, a pharod ydcedd i gynyg gwobr am hyny a. benthyg y llawysgnfau yn ei feddiant i'r amcan. m Cystadleuaeth y triawd, S.T.B., On Thee each living soul awaits (Haydn). 3p 3s. Allan o luaws mawr, parti Mrs Hughes (Miss Emily Wright gynt), Gwrecsam, a farnwyd yn fuddugol. Ymgeisiodd chwech ar y traethawd, Dylanwad Brwydr Caer ar Hanes Cymru a'r Genedl Gym- reig," am yr hwn y cynygid gwobr o lOp 10s. C&ed cynyrchion gwych, ond eiddo'r Parch D Lloyd, Cwmrhos, Crughywel, oedd fuddugol. Daeth tri i ymgais am y wobr o p s ar ganu gyda'r delyn, a chystad'euaeth ragorol ydoedd, ond Mr Richard Roberts, Bethesda, oedd yn fuddugoL Mewn He llafurawl fel Ffestiniog, anhawdd oedd cael gwell testyn traithawd na Chwarelau, Mwngloddiau, a L'aw-weithfeydd sir Beirionydd, yn cynw> s awgrymiadau gyda golwg ac eu dad- blygiad," ond ni anturjodd ond dau i'r maes, a barnwyd hwy yn gydfuddugol, sef yr hen gampwr J E Thomas. C.E., Gwrecsam, a John Owen, Bow- ydd Road, Ffestiniog. Gwobr, deg gini. Testya buddiol ydoedd yr hwn y oynygid 6p 6s am dano, sef Hawlyfr ar lysieuaeth unrhyw sir yn Nghymru. Ymgeisiodd tri, a Mr D A Jones, ys- golfeistr, Harlech, yn fuddugol. Newyddbeth roewn Eisteddfod oedd cystadleu aeth unawd ar yr organ-(a) Mendelssohn's Son- ata," (b) Bach's Fugue." Rhanwyd y wobr o 3p 3s rhwng J McLean, Porthmadog, a Walter Prothero, Pontypwl. Beirniadaeth ar y celfau (a) Cyfres o bedwar o ddarlumau i Safon IV., J Griffith, Ysgol Glanypwll, enillodd y tlws arian. (b) Eto i Safon VI., Walter McLean, Porth- madog, gafodd y tlwa. (c) Braslan o wrthryoh i'w wneud yn mhresen. oldeb y beirniad. Rhoed yr ail wobr, sef tystys- grif a 10s, i Annie Griffith, Ysgol Glanypwll. CROBSAWU Due CAERGRAWNT. Yr oedd y nenadd erbyn hyn yn orlawn, a chlywid swn y seindyrf a flaenorai'r orymdaith o'r orsaf yn dynes*. Trefnwyd y liwyfan i ddcrbyn yr ymwelydd urddasol a'i gwmni, sef y Tywysog Edward o Saxe Weimar, larll Carrington, Mil, Fitzgeorge, Argl Colville, Syr Edward Lawson, Mil Gough a Mrs Gough, Mr Oakeley, a Mr W R M Wynne. Pan ddaeth y cwrnni i'r liwyfan, cod- odd y dorf fawr, a chanodd Miss Maggie Davies I Duw g&dwo'r Frenhires," ae unodd y gynulleid- fa yn y cydgan. C> flwynodd Mr Oakeley aiaerch- iedhardd yn y ffurf o album i'r Due va datgan teyrngarwchy Cymry a'u croesawiad cynes iddo ar ei ddyfodiad i'r wyl genedlaethol. Wrth ateh, sylwodd y Due Yr wyf yn ddiolch- gar iawn am y croesaw cynes a cbalosiog a estyn- wch i rai, a'r hwn groesaw sy'n Wu'n dda i mi am y daith hir a wnaethum i fod ymLA. fkedliyw. GWQ fy mod yn anarch rhai sy'n hollol deyrogar. ac nid oes j r un o'r teulu brenhinol na theimla ddyddor- deb dirfawr yn mhobpeth Cymreig. Gwerthfawr- ogaf y teimladau da a amlygwyd yma heddyw mewn dull mor wresog. Un o'r teiailadiu oruch- alai yw teyrngarwch. GoSdiaf fi, a bydd i chwi- th&u ofidio, am y ddamwajn anffodus a gyfarfu Tywjsog Cymru ond gallaf t-ich sicrhau fod ei ysbryd yn rhagoroi; ac awgrymaf i'r cynulliad maWr hwn anion pellebyr o gydymdeimlad aco. Argl Carrington a, eiliodd, ac anfonwyd y pell- ebyr canlynol iddo Mae deuddeng toil o Gym- ry, sydd wedi ymgynull yn yr Eisteddfod Genedl- aethol, yn cynyg eu cydymdeimLid cyvviral â'ch Uchelder Brenhinol, gan hyderu y b\ dd i chwi gael ad.feriad llwyr a hollol i'ch iechyd Ar- wyddwyd y pelIebyr gan Iarll Carrington a Hwfa Mon. Ar 01 i'r dorf ganu "Hen Wlad fy Nhadau," Mr Ben Davits yn canu'r unawd vn ardderchog, cafwyd ychydig eiriau gan y csdeirydd, lard Car. rington, ynsylwi pa nodweddicn bynag a fedd&vr Cymry mai eu gwladgarwch oadd amlycaf. Gwel- oid byn yn eglur pan yn lIywyddu y Ddir prwy- aeth Bit" Gymreig. Diolchodd am y derbyniad cynes a roes y dorf i'r cwmni urddasol. Ar ol hya oed jn mlaen at GADEIRIO Y BARDD. Yr oedd golwg hardd ar y liwyfan pjn ddaeth y beirdd a'u gosgordd yn eu gwisgoedd. Yr oedd megys darlun o'r Canol Oesoedd, ac arliw o henaf- iaeth ar yr olygfa. DAeth D/fed a Berw yn mlaen, ac ar ol galw am osteg, darlleaodd Dyfed gyfran o'r feirniid^etb. ar yr awdlau, heh fod dros 700 o iinellau ar "Awen," a chynigii cidair dderw gediedig hardd gwertb 7p ac 20p i'r buddugol. Ymgeisiodd 12, ac Einion Urdd," sef Flfyn, Ffestiniog, oedd y goreu. Cyrchwyd ef i'r llwyt- an gan Cadfan a Bethel, ac fe'i cadeiriwyd tan ar. weiniad yr Archdderwydd, Canwyd penillion efo'r delyn yn Gymraeg a Saesneg gan Eos Dar, a chaed anerchiadau gan y beirdd Llifon, Penllyn, Bryfdir, Bethel, Dewi Glan Ffrydlas, Mathafarn, Dyfnailc, leuaii Ionawr, Pedrog, Dewi Mon, Ailtud Eifion, Gwynedd, a Chadfan. Canwyd can y cadeirio, Myfi sy'n magu'l' baban," gan Miss Maggie Da- vies ac fAr ol i'r dotf uco i ganu Crugybar," terfynwyd y ddefod ddyddoroi. Cystadleuseth unawd ar y berdgneg-,fa) u Cho- pin's Nocturnal(b) Bach's Preludes and Fu- gues,' 2p 2s, a enillwyd gan Alice Abadum, Caer- fyrddin. AIL GYSTADLEUAETH GORAWL. Caed cystadleuaeth gampus rnwng cor £ >.u o 60 i 80 o leisiau ar ganu Y meirw ni foiianant yr Ar- glwydd" (W Davies, Cae'rblaidd};" (b) "Day- break (D D Parry)—dau gyfansoddwr lleoL Yr cedd wyth wedi anfon eu henwau, ond pedwar ddaeth vn mlaen, sef Nanfclie JWJones. Machynlleth J 0 Williams. Pendref, Bangor John Williams Bethesda D Pernant Evans. Traddodwyd y feirniadaeth gan Mri Bennett ac Emlyn Evans, a dyfarnent y wobr i Gor Machyn- lleth. Nid yw Cymru'n fyr o gyfansoddwyr cerddorol, obiegyd ymgeisiodd 11 ar gjfansoddi anthem gyda chyfeiliant i'r organ, ac enillwyd y woor, deg gini, gan Proff Edward Broome, Montreal, Canada, gynt o Fangor. Er i 11 ymgeisio am y wobr o 5p am gyfansoddi canig i leisiau cymysg, nid oedd yr un yn ddigon teilwng. CYNGHKRDD YR HWYR. Yn yr hwyr, cyoaliwyd cyngherdd mawreddog, pan oedd y neuadd yn orlawn, &c y llywyddid yn ddoeth gan Arglwydd Kenyon. Rhoddodd Cor yr Eisteddfod ddatganiad ysplenydd o'r "ESijih" (Mendelssohn), Mr Cadwaladr Roberts yn arwain. Cynorthwyid y cor gan Madame Maggie Davies, Madame Hannah Jones, Miss L A Williams, a'r Mri Ffrangcon Davies, Ben Davies, a Maid wyn Humphreys. LLEOLIAD EISTEDDFOD 1900. —DEVVIS LERPWL. AM bump o'r gloch ddydd Iau, cynaliwyd cyf irfod unedig o Gymdeithns yr Eisteddfod Genedlaethol a'r Orsedd yn Ysgol Uchelradd y Bechgyn, Hwfa Mon yn llywyddu. Darllenwyd yr adroddiad blynyddol gan Mr Vincent Evans (ysgrifenydd Cymdeithas yr Eis- teddfod) yn cyfeirio at golledion arianol Eisi e-ld- fodau Llandudno a Chasnewydd. Tanysgrifiodd y Gymdeithas 50p yn chwanegol at y gwobrau at golled Llandudno, a thrwy haelfrydedd Argl Tredegar ac eraill gwnaed diffyg Casnewydd i fVDU. Er gwaethaf y diffygion ariano), cyflawnodi y Gymdeithas wai .h da, ac yr oedd dwy gyftol o gyfansoddiadau Llanelli a LlandudBO erbyn hyn wedi eu cyhoeddi, yn nghydag awdl y gadair a phryddest y goron yn Eisteddfod Casnewydd.— Bwriadai boneddwr oedd am gadw ei enw yn gudd roddi lOOp at y draul o argraphu "Llyfryddiaeth Gymreig Mr Charles Ashton, yn saith neu wyth cyfrol.—Yr oedd Mr Goscombe John wedi cynllnn- io tlws i'r Gymdeithas i'w gviiwyno i fuddugwyr gyda'r gwobrau arianol.-Nid oedd ond an cais ffurfiol wedi eu dderbyn am Eisteddfod 1900, sef oddiwrth Gymry Lerpwl. Derbyniwyd y ddirprwyaeth o Lerpwl, gynwys- ai y Parchn J 0 Williams (Pedrog), a Robert Edwards, Birkenhead; Mri Ed Lloyd, Y.H., G Jones, Boo tie I Foulkes, R Roberts, W E Parry,. Humphrey Lloyd, P Lloyd Jones, J. J, Thomas, John Williams, R J Hughes, The Willows; Llew Wynne (yr ysgrifenydd cyfnodol), See. Mr Llew Wynne a gyflwyDodd y ddeiaeb gan- lynol i'r cyfarfod ar ran Lerpwl Y mae'r llwyddiant digyffelyb a nodweddai'r Eis" teddfod Genedlaethol a gynaliwyd yn y ddinas hon yn 1884 yn rhoddi sail i'ch deisebwyr hyderu y derbymia eu cats presenol am gynaliad yr Eisteddfod yma eto yn 1900 eich ystyriaeth ffafriol. Mae'r rhesymau a gyfiwynwvd gan eioh deisebwyr pan yn gofyn i chwi ddethol Llynlleiliad i gynal Eis- teddfod 1884 yn parhau gyda mwy o rym yn awr na'r adeg hono. Gallwn eich adgoffa fod y diwygiadau a gychwya-