Y Cymro

Llythyr Lerpwl, I [aan SYLLDREM.J HBNFITCH, HAF. GWYN eu byd y rhai sy'n byw yn y wlad, canys hwy a gant hyfrydw ch. Os bu Mal fel Mawrth, y mae Mehefin yn llawn mwyuder. Ac er mewn dinas na cheir nemawr fantais i edmygu glwya agwedd y glaa egin," mae'r nefolaidd, hdaidd hin" yu swyno'r meddwl i ho'r meillioa ac yn enyn hiraeth yn y fyn- wt-s am adeg pan y caiff y corpti fyned yno hefyd. Hyny o flodau hat a wolwn yn heoiydd y ddinas, y maent yn haner gwyw ae wedi colli eu gwen fal y trueiniaid sy'neu gwerthu. TELYSOIiiiS LLEiFIAD. Pan ddarilenir y llineliau hyn, Lydd y deiynores dalentog uchod weai glanio garcref. Fis Hydrtf di- weddd, aeth ar daith gynghcrddot i r AriiOiica gyda Chwmni uchelryw Beynon. Yn ystod ei IjaiOdiad yno, bu'n gweinyddu iiiewn Uios adau gant u gyng- herddau. Telir y warogaeth udi .f i'w medrgau y wa»g Amerkaoaidd, a cheir liu i fuirniaid yn datgan e1 chlodyad. 1\i chyli hen offei-yn cerad y UYlluy ei fri tra bo bJ sedd mor gywrain ag eicdo Miss Parry yn cyffwrdd ei linynaa. Piawf peiiach o'r poDiogrwyud a enillodd yn ngwlad fawr yr ivvythr cam yw'r tfaith idcii iddi dderbyn dau gynyg liuijoi I ym-(3t. dla Y.0 iel athrawescerad^ant mewn lologau pwy, ig. !>en sjud yn hytrach ddychweiyd i'w bro ei hun uitd pa uryd bynug yr el eto dioj y Jasdon o»iff ei chioesawu'n gynes. Hyfq d iawn yw y gubaith o i gweled eto ar iwyfanau em prif wyliau. De. i af ei bod eisoes wedi eiehyflogi gan Bwyllgor Eisteddfod D_daethui Povvya a phwyiigorau eraill. Livvydd iddl. BONCLUST. Yn y Weekly Mail (Caerdydd), Ñleh. 3ydd, eyfeii ia Idriswyn at helynt y gadair yn Mtiwyligor Eisteddfod Lerpwl, a dyma day wed ar y csiwedd: — "'Dan ond i'r Orsedd sefyil el thir yn ddiysgog y tio hwn, L, roddir terfyn ar glebar y dynion hyny sydd byth a hefyd yn son am uimes yr Orsedd am na baent iiwy yn cael di- hatru'r Eisteddfod o'i tioll nodweddon henyfoi a i gwisgo mown dillad newydd o liwiau nmy f dtwÍiLl a dymunol yr oes futsenaidd hun." BYR A (JHVVTA. Bu aelodau ysgol Sul Kensiugton yn mwynbau eu hunain yn Barnston, sir Gaer, ddydd oadwrn. Arlwy- wyd gwledd fLosl,s iddynt ao yu yr awyr lachcAvvsant archwaeth i wnead cytiawnder a lu. Mae Saeson a Chymry West Kirby wedi ymuno i gynal Eisteddfod ar raddfa eang tua'r ttulgwyn nes-f. Bydd yncldi gadair a thiysau. Bu yno Arr est naw mlynedd i tis Awst nesaf, oud y mae mwy nag un o v, yr blaen af hono wedi myn d liwit i'r liou erbyn hyn. Eifyn oedd y c -deirfaidd, ac y ma-3 fi awdi fer i'r Goleudy yn un o goiiuun y gyn^hinedd. Gwyr pawb am luosogrwydd adeiladwyr Cymreig yn Lerpwl—maent yn ddihaieb. Gwycn yw gwe eel rhai n'n cenedi yn anturio meffu cylch,edd newyddion, fel Mri lienry Jones, Everton Koad, ac 0 G Priieh- ard, WateJoo-y ddau wedi deohrea fel arwerthwyr. Llwydd i'w llaw hefo'r morthwyl Yn ystod ei weinidogaeth yn eglwys y Bedyddwyr' Stanhope Stiees, Lerpwl, clywodd lorw«rth Glan Aled aderyn bach yn p.yncio'n ber, a chaoodd y bardd un o'i delynegioo t-ysaf ar yr achlysur. Fel yr aderyn, yr oedd ei awen yntau yn hiraethu amias^oed y wlad. Yn blygeiniol ddydd Sadwrn nesaf, cychwyra y lluaws sy'n ngwasanaeth Mri David Junes, liedcioss Stree:, Lerpwl, a Koodee Works, Caer, ar eu pi ser- daith flynyddol. "Rhyl deg—ohwareule'r don" a ddewi,wyd yn gyrchfan eleni, a lielilaw atdynl,'adau'r dref treimr i ymweled mewn lerbydauag amryv I 03dd oddyddordeb yn yr ardal, ac ariwyir dwy wledd ddanteithiol. -0--

BETH YW CYNILDEB? Mae sran lawer o bobl syniadau cyfeiliornus am yr hyn yw gwir gynildeb, Credt rhai mai ymwadu a'u hunain yn mhob dim ydyw, ac o ganlyniad ymgadw- ant yn ami ihag yr hyn a wnelai wir les iddynt. Cam- symad mawr yw hyn. Nid yw y fath ymddygiad, ond rhith o gynildeb, ac mewn gwirionedd mae yn "ml yn ach. s o esgeulusdra sydd yn profi yn niweidiol, a cholledas. Gwir gynildeb ydyw gwneud y defnydd goreu o bob peth yn ein meddiant. Mae y gost o fyned i Ian y mor, n,u i'r ffynhonau, yn enwedig i'r dosbarth gweithiol, gymaint fel y mae yn ddyJedwydd arbenig arnynt. ac yn neillduol ar y rhai vydd yn glaf i geisio cael y lies mWYílf sydd yn ddichonadwy. Mae profiad llv oed dyn ein gwiad yn tys'io fod cym eryd cwrs o Quinine Bitters Gwilym Evans, yn Yhtod eu hymweliad a glan y mor, neu pa le bynag yr ant i dreulib eu gwyliau, wedi profi yn llesol iawn iddviit ac wedi dyblu y budd a dderbynient oddiwrth newid awyr, pe heb gymeryd cwrs o'r meddyalyn rhagorol hwn. Mae Qainine Bitters Gwilym Evans yn gyd- gasgliad gcdidog o'r hyn sydd feddyginiaathol ac ad- g yfhaol yn holl brif lysiau y byd llysieuol. Mae pawb sydd wedi rhoddi prawf arno yn cydnabod ei rinweddau a'i effeithiolrwydd, ac mae llawer wedi ceisio ei efelychu, ond yn ofer. Nid yw y goreu o'r efelychiadal1 hyn yn cynwys ond cyfran fechan o'r rhinweddau geir yn Bitters Gwilym Evans. Gwerthir I y Quinine Bitten hyn gan fferyllwyr yn mhob man, I mewn poteli 28 9c a 4, Cc yr un, a gellir ei gael trwy y post am y prisiau hyn yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion .-—Quinine Bitters Manufacturing Co Limited, Llanelly, South Wales. j

Eisteddfod Cenedlaethol Caardydd. Y RHAGOLYGON. Y MAE y pwyllgor yn cael pob cefnogaeth a chym- horth a sirioldeb gan bawb yn ddiwahaniaeth—Cor- phoraeth y dref, y bendefigaeth, y dosbarth arianog, a'n dynion poblogaidd. Y mae'r rhoddion gwir- foddol yn cyrhaedd y swm o l,7o3p—y swm mwy- af, ni gredwn, a gafwyd at unrhyw Eisteddfod erioed o'r blaen y rhai diweddaf i gyfranu yn haelionus ydynt Arglwydd Windsor, 200p; Cwmni Glofa yr Ocean, lOOp y Brodvr Cory, lOOp ac fel y gwyddys y mae Ardalydd" Bute ac Arglwydd Tredegar wedi cyfrauu cyifelyb symiau. Y mae y boneddwyr canlynol wedi cydsynio i lywyddu'r amrywiol gyfarfodydd-Arglwydd Windsor, Ar- glwydd Castletown, Mri J 1\1 Maclean, A.S., Alfred Thomas, A.S., Owen M Edwards, A.S., Dr Isambard Owen, y Prifathraw Yiriamu Jones, a'r Henadur David Jones. Disgwylir yn bryderus y bydd dau foneddwr. arall—y Barnwr Vaughan Wil- liams a Mr Choate, y Ll_ysgenhad wr Americanaidd —yn derbyn y gwahoddiad ydys wedi anfon iddynr, ac y ceir eu gweled yn cydgadw gwyl a'r hen genedl yn Nghaerdydd y mis nesaf. Wele nifer y cynyrchion a ddaethant i law yr ysgrif- enyddion yn nglyn a gwahanol gyatadleuon yr Eis- teddfod uchod Burcldordaeth. Awdl y Gadair, Gladstone.-Gleisiad Glynllifoi), Selwyn, Seiriol, Hallam, Lief Gwareiddiad, Crom- well.-6. Pryddest y Goron 'Y Dyddanydd Arall.Pseu- daioi, Durante Vita, Aleph, Myfyrian, Polycarp, ¡ Emwnt Owea, Un o'r Deiliaid, At y Gair, Galahad, Cd,]on -10. CywydJ, 'Y Porthladd.10. Can Ddesgrifiadol, 'Y Glo wr.'—12. Englyn, Mam.'—114. Duchangerdd.—22. lVIarwuad. -4. Marwoad Sniti ig, Deon V allghan.' -5. Myfyrdraub, Panl yn H.hufain.7. Cidwun o Englynion, Dan Isaac lJaviea.5. Drama Gymraeg, Ivor Bach.'—3. Casgliad o Gaueujn yr Yoham Sir Forganwg.—5. Libretto i Gantata.—3. Ithi/clcliae'h. Prif Dra'thawd.-G. Gweithiau Annghyhoe Idedig.—2. Traithawd Hanesyddul.—8. Tra>th;iwd Saesneg, Brythons of Strathclyde.l. Traithawd, 'Llyf ryddiaetti Cerddoriaeth Gymreig. 3 Llawlyfr, 'Gwrontaet::J yn Nglofeydd y De.'—3. C=isgliad o Briod dduliiau y Gymraeg.—1. Haues y Diwygiadau Cretyddol yn Nghymru.—2 Traithawd, Cyfnewidiadau y 50 mlynedd diwedl- af yn rhanau gwled'g Oyairu.' &c.-8. Liawlyfr Cymraeg ar Fomeg Gristionogol, &e.—5. Addysg Grefftol.—6. Historical Primer of Siluria.— 2. Casgliad o Gaueuon Cymreig.—8. History of Education in Wales.—3. Cofiant y diweddar Nathaniel Thomas.-l. Ffugchwedl Seisnig—16. Cyfie thu Alegoriau Christmas Evan'—15. Y Nos' (Islwyn).l-l Cyfieiihu 'Selection from Henry Vaughan., -3. 'Greatness' (Emeroon).—12. Co rau. Y Brif Gy.-tadleuaeth Gorawl.-5. Ail Gvstadleuaettl Gorawl.—8. C jrau Meibiou -8. CystadlHuaeoh GAiiigol.-5. Corati Me.ched. —10. I Corau Plant -20.

Y PWYLLGOR A GWERTHIANT DIODYDD MEDDWOL. Trech gwlad nac arglwydd," ie, a tlirech llais y wlad na phwyllgor, hyd yn nod Pwyllgor Caerdydd. Gorfu i'r pwyllgor hwn o'r diwedd blygu o flaen y teimlad cynyddol sydd yn Nghymru o blaid (lirwest. Darfn i'w penderfyniad dro yn ol i ganiatau gwerthu diodydd meddwolo fewn terfynau yr Eisteddfod greu cryn gynliwrf yn y wlad, a phasiwyd penderfyniadau di-rif o gondemniad arno gan bwyllgorau a chynad- leddau yn mhob rhan o Gymru, ond safai y pwyllgor yn gadarn a diysgog yn ngwyneb yr holl wrthdvstiad. Gwuaed cais yn ddiweddar i ddiddymu y penderfyn- iad, ond gwrthodwyd hyny trwy fwyafrif o ddau. O'r diwedd, boddlonodd y pwyllgor i dderbyn dirprwyaeth ar y mater oddiwrth Undeb Eglwysi Rhyddion Caerdydd. Nos Wener, cyfarfu y pwyll- gor gweithiol, a gosodwyd y mater gerbron gan y ddirprwyaeth, gan ddeisyf arnynt ail ystyried eu J penderfyniad yn ngwyneb y gvvrthwynebiad cyffred- inol trwy'r wlad. Cyflvvynodd yr ysgrifenydd hefyd fwdwl mawr o ddeisebau a phenderfyniadau oedd ef wedi dderbyn o amrywiol fanau. Darllenwyd llythyr oddiwrth Mri Cory Bros, yn addaw tanysgrifio can' punt at yr Eisteddfod, ond ar yr amod nad oedd diodydd meddwol i gael eu gwerthu. Cynygiodd y Prifathraw Edwards eu bod yn dad- wneud y penderfyniad blaenorol, a cliefiio, d gan y Parchn J Morgan Jones a II M Hughes. Arwein- iwyd yr ochr arall gan Mr Corbett, goruchwyliwr Ardalydd Bute. Cawsant ddadl faith a phoeth. Wrth bleidleisio, cariwyd y cynygiad i ddiddymu y penderfyuiad trwy 20 yn erbyn 12. -:0:-

Nodion o Faeior. Nos Sadwrn. PAUHAU yn eu rhwysg y mae'r torwyr Sabbotliau yma, ac fel y cynhesa'r hin amlhau wna'r pechadur- iaid hyn. Cymerir inaiitais ar dvdd cysegredig i farchogaetb deurodau, myn'd allan mewn cerbydau o bob math, a chrwydro gyda'r tren i lan y mor. Nis gwaeth gan rai pobl beth a wnant neu i ba le yr ant r ddydd yr Arglwydd. Y Sabboth diweddaf, cynaliwyd yr ail o'r eyng- herddau cysegredig yn yr awyr agored. Y tro hwn. 9 Seindorf Bres Hanley oedd yno, a'r iniloedd wedi ymgasglu i gae ar ffordd Caer i vmbleseru yn eu swn. I Dywedir i mi mai gwag oedd ami i Ysgol Sul. Dydd Llun, cynaliwyd Cymanfa Flynyddol Bed- yddwyr Maelor yn y Moss. Cafwrd cyfarfodydd llewvrchus a'r adroddiad o'r gwahanol leoedd yn galonogol dros ben. Gan fod Mr Charles Wright wedi rhoddi ei Ie i fynu fel casglydd trethi plwyf Penycae. dewiswyd Mr Philip Pickering i'r swydd, a diau nas galla,ellt gael neb cymhwysach i'r gwaith. Bu Mr Samuel Moss, A.S., yn y Cefu y noson o'r blaen yn anerch cyfarfod Rhyddfrydol, a chafodd dderbyniad brwdfrvdig a gwrandawiad astud. Dy wedai nad oes berygl i'r blaid droi cefn ar Ddadgvs- ylltiad, ac na fydd i'r aelodau Cymreig golli un cyfte i wthio cwestipmu Cymreig i'r ffrywt. Edrychai" yn mlaen mewn llawn obaith y cyrhaedda llanw Hhydd- frydiaeth yn uchel yn yr etholiad nesaf, nes y bydd i'w douau ysgubo dros wastadeddau Lloegr. 11 Gwnaed darganfyddiad od iawn yn Ngwrecsam y dydd o'r blaen. Fel yr oedd gweitliwyr Arn tynu i lawr hen fur cerygyn Victoria Street, cafwyd llyffant. mewn twll cauedig nad oedd un math o fynedfa iddo- nac ol o gwbl fod yr un gareg wedi ei symud. Rhaid fod y lly ffaiit yuo er's blynyddau lawer, ac yr oedd yn fyw. Du oedd ei liw, ac yr oedd yn anfoddlawn i adael ei gartref clyd. Y civestiwn yw, pa fodd y bu fyw yn y gell dywell ddi-awyr, ddi-fwyd ? Da genym weled ein cyd-ddyffrynwr. Mr Robert y Bryan, yn dechreu ymysgwyd ar ddechreu yr haf yma. Bwriada Undeb Tonic Sol-ifa Gogledd Cymru gynal Cymanfa yn Mhafiliou Caernarfon ddiwedd yr haf, a gwelaf oddiwrth y rtnglen a ddaeth i law fod Mr Bryan weii ei waiioid i vsgrifenu rhai darn- au i'w cauu rno. Y mae ganddo ddw., o alaNOl Cymreig wedi eu trefnu i blaut ar eirim o'i .v-Lith ei llllll, a rhingau fechan swynol i S.S. A. ar Su y Gragen." Y mae geiriau hon hefyd o ysgrifell Mr Bryan, ac vn dlws odiaeth. Nid oe^ amheuaeth nad dyma'r pethan goreu yn y rhaglen, a llaweu ydym o weled y cyfaiIl llengai a cherddgar }'n dyfod dipvn i'r golwg fel hyn. Mawr y parotoi yn y Rhos ymaar gyfer Cymanfa, Ysgolion yr Hen Gorph a gynelir yn y dref ddydd Llun nesaf. Y maent am "fyn'd i 1awr yuo vn llu- oedd, ond cawn weled a fydd yr un brwdfrvdd wedi meddianu pobl y dre'. DVFFHVNWE,

0 EN NBBO. C!Cw'Œ?¿ Prer;ähv.-Y mae'r ard"loedd hyn wedi-. bod yn gyfoethog inewn cyrddau oregefhu y dyddiau, diweddaf yma. Yn nghapel Peniel (M J) Bwlch- gwyn, wythoMS I ,r S, I diweddaf pr gethwyd gan y I archn J Smaliwood. Cymau, ac Pj Anwyl, Coed- poeth. Oafwyd eyii,!Iliao- dll ac ce-jfaon gnymus. Y toabboth a'r Li-n dnvedJaf pregethwyd vn nghapel Nebo (A.) Lvylchgwyn gan y Parchn. R P Williams, Caergybi, a R J Huws, Bethel, Caernarfon. Yr un dyddiau bu'r Parchn D J Wtiliarns, St Clears, ac O. L Roberts, Liverpool, yn pregethu yn i.ghapel vr Annibynwyr, Nant Coelpoeth. Hefyd yn nghapel yr Annibynwyr Caergwrle pregethwyd yr un d; ddian: g-,111 y Parchn. T E Thomas Coe:ip-)eth, J D WjlIiamo -b din "c O J Owen, Poncie. Cyfarfodydd da. IFe-n.-Cynhaliwyd Cyfarfod Cy-tadleu ,1 yma Mehefin 5. Arwuniwyd yn ddehauig gan yr hybarcb Samuel Price, Mwnglawdd. Dd. w.ol.¡ yr hen frawd yn eiryeh mor dda ac yn dal ei oed oystal. Nm Lun yr oedd yn ei hwyliau goreu ao yn em had- yotfa am ei hen gyfoed ion Penrhya F rdd ac Khedydd la1 sydd erbyu hvn wedi blaenu i'r wlad lie na bydd eysfciidleaaeth ond cynghe dd gw^stadol. Gwobrwy- Wj-d amryw am adrodd a chanu a cbyfansodii. DirweU Da genym weled fod dirwestwyr y cylch yn deffro, ac yn cario y rhytel yn mlaen i diriogaeth y gelyn. Y m e Cosdpoecli o dan arweiniad ygwein- idogion Y mneillduol wedi cychwya o ddifrif ar y gwaith o falurio cestyll meddwdod a drwg-arferion eraill megys h i!o. £ r SAbbotb &c. Duw yn rbwydd iddynt yn eu hymdrech glodwiw. ALUN.

-(0)- Wrtli weled haOles yr Eisteddfod a gynaliwyd yn ddiweddar yn yr Almaen, mvnegai Cymro obaith y bydd i r gwobrau a .ytiygir yn > gadw'r German bands- yn eu gwiad eu hun tin rtar rhoi rhasror o boen i'w glust get-dd,)rol ef Dyry u•; o nawyddiaduron y De batrwm o englyu yn y Gerinanseg dyma fo:- Hoch Darm tadt zeitung- atizeiget-mailedfist Nachrichten stattaag-sb Ei»eubahnuceitung badische tageblatt Thi-isavvfulstuff staatburger Ceir 270 o ferchel yn gweithio wrth eneuau pyllau glo sir I ynwy. Yr oedd Geiriadur Dr W 0 Pughe bron gymaint ddwywaith a'r un geiriadur Seisnig a gyhoeddwyd o' flaen. Gwerthwyd tafarndy y Sun, Wyddgrucr, ddydd Mercher, i'r West Cheshire Brewery Company arm 625p.

-0- V MOR-GWI3GOEDD Y MOR. UVLAI Rhieni a Gwarcheidwaid sydd a'u bwriad anf. n eu plant i'r mar, ac yn byw bellder o Lerpw yny lie cyubaf yoaohebu a'r Don, Lord Street, am eu rhestr fanwl o Wisgoedd i fechgyn yn troi allan i'r m5r neu, os yn y dref, galweh agwelwchy nwydd- lid ddangoRir yn eu Hadran Forawl. Gan eu bod yn gwneud y cwbl eu hunain, gellir cael siwtiau cyflawn m brisiau cyfanwerthol, yn rhedeg o 7p., lOp. 15p. 20p fynu—Anfonir Rhestr o'r prisiau a phob manyl. iJn ond cvfeirio i'r Adran Forawl The Don Associa- tion, Lord Street a Paradise Street, Liverpool.

WILLIAMS & HUGHES TAILORS A DRAPERSt 21, Brunswick Road, Liverpool. Larsre Selection of the Best and Lates Materials, ESTABLISHED 187C MAES LLAFUR UNDEB YSCOLlON Y M.C. Esboniad ar Epistol Iago (Parch J. Puleston. Jones, B.A.), is 6ch. am Is. 3c Eto gan y Parch W. J. Williams, Hirwaun is. am ice. 2 Samuel (Parch E. James Jones, :f.A.). is. 3c. am is. Llyfrau Hymnau a Thonau y M C.-Rhodd- ir 2c. yn y is. o discount ar yr uchod oddieithr y rhai rhataf. Pob math o Lyfrau a Chaneuon Cymraeg mewn st=:. Amryw am brisiau gostyng- ol, i'tv cael gan „ HUGH EVANS. 444, Stanley Koad, KIRKDALE THAGUE'T OVERCOATS 17/6 65 BYROM SIt WPJJUJJLJLIWW mmmmmmmr

rhywbeth am y dylanwadau ysprydol a feddianodd y rhai oedd yn bresenol yn nghyfarfod Dr Bruce y boreu hwnw. Mae hefyd yn sicr Da phrofodd Fel- icia y fath ddylanwad o'r blaen, ac na feddyliasaiam ei ranu a'i inham onibai am y weddi y noson flaen- orol. Mae ffaith arall am Felicia y pryd hwn yn adnabyddus. Pan fu iddi o'r diwedd uno a'i thad a Ros wrth y ciniaw, ymddangosai yn analluog i ddjyeyd fawr wrthynt am y cyfarfod. Yr oedd yn anmhaiod i siarad am dano, fel un yn petruso i geisio desgritio machludiad haul i un na soniai am ddim byd ond y "tywydd." Pan dynai y Sabboth yn nliy Mr Sterling tua'i derfyn, a phan dywynai y gol- euadau cynhes, tyner, trwy y ffeuestri mawrion, yr oedd Felicia yn nghongl ei hystafell, lie yr oedd y goleu yn llwydaidd, yn penlinio a phan gododd hi ac y troes ei gwyneb i'r goleuni, yr oedd yn wyneb dynes oedd wedi penderfynuiddi ei hun ganlyniadau mwyaf bywyd ar y ddaear. Yr un hwyrddydd, ar ol y gwasanaeth hwyrol, siar- adai y Parch Calvin Bruce, D.D., o Eglwys Naza- reth, am ddigwyddiadru y djdd drosodd gyda'i wraig. Yr oeddynt o uu meddwl ac un galon ar y mater, a gwynebent eu dyfodol newydd gyda holl ffydd a gwroldeb disgyblion newydd. Ni fuout yn siarad yn hir cyn i'r gloch ganu, ac fel vr elai Dr Bruce tua'r drws, dywedodd wrth ei agor: "Aiychwisydd yna, Edward? Dowch yn miaen." Daeth ffurf tarawgar i fewn. Yr oedd yr Esgob o daldra aunghyffredin, a chanddo ysgwyddau llyaain, ond mor gymesur drwyddo fel nad ymddangosai yn gymaint ag ydoedd. Yr argraph a roddai yr Esgob ar bawb ydoedd—yn gyntaf-, ei fod yn iach yn ail, ei fod yn serchog. vaeth i mewn I'll parlwr achyfarchodd Mrs Bruce, yr lion, yn mhen ychydig funydau, a alwyd allan, a gadawodd y ddau ddyn gyda'u gilydd. Eisteddai yr Esgob mewn cadair ddofn, esmwyth, o flaeri y tan. Yr oedd digou o leithder yn nechreu y gwanwyn i tVneud tiln yn hyfryd. "Calvin, yr ydych wedi cymeryd cam pwysig iawn heddyw," ebai ef o'r diwedd, gan godi ei lygaid duon, mawrion, i wyneb ei hen gyfaill a'i gyd- fyfyriwr gynt. "Clywais am liyny y prydnawn. Nis gallwn ymatal heb ddod i'ch gweled yn ei gylch heno." "Da genyf i chwi ddod." Eisteddai Dr Bruce yn agos i'r Esgob, a gosodai ei law ar ei ysgwydd. Yi ydych yn deall beth mae'n olygu, Edward? Credaf fy mod. Ydwyf yn sicr." Llefarai yr Esgob yn araf ac ystyriol. Eisteddai gyda'i ddwylaw yn eu gilydd; a thros ei wyneb, oedd wedi ei nodi gan linellau o ymgysegriad a gwasanaeth a chariad at ddynion, cerddodd cysgod, ac nid cysgod oddi- wrth y tan. Cododd ei lygaid drachefn at ei gyfaill. Calvin, yr ydym bob amser wedi deallein gilydd. Bvth er pan mae eiii llwybrau wedi eiu harwain i gyfeiriadau gwahanol mewn bywyd eglwysig, cerdd- asom yu nghyd mewn cymuLdeb Cristionogol." "Mae yn wir," ebai Dr Bruce, gyda theimlad nas gwnaeth ua ymdrech i geisio ei guddio na'i ddaros- twng. Diolch i Dduw am hyny. Yr wyf yn gwerthfawiogi eich cyfeillacll yn fwy nag eiddo un- dvn byw. Gwti bob amser beth y mae yn ei olygu, er iddo fod bob amser yn fwy na'rn haeddiant i Edrychodd yr Esgob yn serclmg ar ei gyfaill. Ond arosai y cysgod eto ar ei wyneb. Wedi peth saib, llefarodd "dracbe'n. "Mae y syniai newydd yma am Ddilyn y Meistr yu gOiygvi cyfyugbwynt pwysig i chwi yn eich gwaith. Os cedwch yr ymrvvymiad hwn i wneud pobpeth fel y g .vnaethai yr lesu-feI y gwn y gwnewch-nid ots eisiau prophwyd i ragddweyd cyf- newidiadau pwysig yu eich gweinidogaeth." Syllai yr Esgob yn awyddus ar Dr Bruce, ac yna aeth yn iiulaeu "Mewn gwirionedd, w:i i ddim beth a ddaw oddiwtth yr ymrwymiad yma yn Rhydwilim, os cedwir ef allau ac allan, ond chwyldroad Cristionog- oldrwy yr hon eglwysi lie y derbynir ef." Ym- bwyllodd am ychydig, fel pe n disgwyl i'w gyfaill ddweyd rhywbeth neu ofyn rhyw gwestiwn. Ond ni wyddai Bruce am y tan a losgai yn nghalon yr Esgob dros yr un pwnc yn union ag y bu Baxter ac yntau ei hun uwch ei ben Yn awr, yn fy eglwys i, er engraipht," ychwaneg- egai yr Esgob, "byddai yn iater lied ddyrys, mae arnaf ofn, i gael llawer o bobl fyddent yn foddlon i gymeryd yr ymrwymiad yna a'i fyw. Mae mertli- yrdod yn gelf golledig gyda ni yn awr. Cara ein Cristionogaeth ni esmwythyd, ac ystyria yn rhy dda i gymeryd i fyn u ddim byd mor drwm a garw a chroes..Ac eto, beth mae Dilyn y Meistr yn ei feddwl? Beth yw canlyn ei 61 ef ? Yrr oedd yr Esgob yn awr yn ymson, ac mae yn amheus a oedd efe yn ymwybodol o bresenoldeb ei gyfaill. Fflachiodd drwy feddwl Dr Bruce am y tro cyntaf amheuaeth o'r gwirionedd. Beth pe buasai yr Esgob yn taflu pwysau ei ddylanwad mawr ar du symudiad Rhydwilim ? Yr oedd ganddo gan- lynwyr o blith y rhai mwyaf pendefigaidd, cyfoethog a ffasiwnol o bobl, nid yn unig yn Chicago, eithr hefyd mewn amryw ddinasoedd mawrion. Beth pe byddai i'r Esgob ymuno a r symudiad newydd hwn ? Yr oedd y meddwl ar gael ei ddilyn gan air. Estynasai Dr Bruce ei law allan, a chyda rhyddid cyfeillgarwch maith, gosodasai hi ar ysgwydd yr Esgob. ac yr oedd ar ofyn iddo gwestiwn pwysig iawn, pryd y synwyd y ddau gan swn caniad y gloch. Aethai Mrs Bruce i'r drws, a safai yn y neuadd yn siarad a rfcywuu. Yr oedd yno siarad cyffrous, "ac yna, fel y codai yr Esgob ac yr elai Dr Bruce tua'r lien a grogai o flaen y fynedfa i'r parlwr, gwthiodd Mrs Bruce y lien o'r neilldu. Yr oedd ei gwyneb yu welw, a chrynai. "0, Calvin 1 Y fath newyddion dyclirynllyd 1 Mr Sterling 0, nis gallaf ei ddweyd Y fath ergyd i'r ddwy eaeth Beth sNIdd? Aeth Dr Bruce gyda'r Esgob yn mlaen at y cenad, gwas Mr Sterling. Yr oedd y dyn heb ei het, ac wedi rhedeg drosodd gyda'r newydd, oblegyd yr oedd y Doctor yn byvvyn nesi'r teulu na neb o'u cyfeillion." Saethodd Mr Sterling ei hun, syr, ychydig fun- ydau yn ol. Mrs Sterling Af drosodd ar unwaith. Edward," ebai Dr Bruce, gan droi at ei gyfaill, ddeuwch chwi gyda mi? Mae teulu Sterling yn lien gyfeillion i chwi." Yr oedd yr Esgob yn bur welw, ond yn dawel fel arfer. Edrychodd yn ngvvyneb ei gyfaill, ac atebodd: Deuaf Calvin. Deuaf gyda chwi, nid yn unig 1 r ty hwn o farwolaeth, ond drwygymliorth Duw ar hyd y ffordd at bechod a thrueni dynolrvw." Ac hyd yn nod ar yr eiliad hono o ddychrvn an- iiis, lusgwyliadwy, deallodd Calvin Bruce beth addawsai yr Esgob wneud. -0- Dvwedir m'ai sir Aberteifi ydyw y waelaf am anfon 7 plant i'r ysgol, ac er rawyn gvyeHahyn obethbwr- ia ,a ysgolfeistri Cwm Aeron gael cvnadledd yn fuan 1y dangoiir y pwysigrwydd o orfodi i'r plant gael haufoTi i'r ysgol yn rlieolaidd.