Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
Colofn Dirwest !
Colofn Dirwest YR wythnos ddiweddaf claSdwyd Dr Norman Kerr, un 0 feddygon blaenaf y deyrnas, a'r awdurdod uchaf, ar ol Dr W. B. Richardson. yn rhengau dir- west ar natur ac effeithiau anianyddol alcohol. Y s- grifenodd o gwbl gryn gO cyfrol ar y pwnc rn y naill agwedd neu'r Halt ac fe gafodd ct, yn rhin- w2d.d ei salie fel gwyddonydd meddygol, ei wrando a'i gredu mewn cylchoedd 0 urddasa dysg uafuasent am funn-d yn ymostwng i wrando araith ddirwestol yn y ffordd gyffredin. Darllenodd hapyrau gwerth- favvr gerbrou y British Association, a dysgodd In- aws o feddygon sut i synio'n briodol am alcohol yu ei gysyl tiad ag afiechyd, gan beri 1 lei had mawr yn nefoyddiad y gwirf mewn clafdai. tlottai, ac i gleif- ion gartref. Gwnaeth hwyrach fwy na neb arall i birotoi sefydliadau addas i drin a nieddyginiaethu Weddwon vsig, gan edrych aihio'n fwy fd afiechyd nag annghyfraith. Y mae Deddf y Meddwon Ysig, f.idaeth i rn,ni d(leclireti*r flv'N (ldvii lion., -n corpiiot-i i rhyw raddau syniad Dr Kerr ar y pwynt hwnw ac y mae Dirwest, yn ei farwola th, nid wedi coili areitliiwr mawr ond gweithiwr cyson awyddus i droi r 11 ei holl gynlluniall yn ffeithiau ymarferol, dadleuwr teg a Christionogol, ac na ddifenvvodd drachefn pan gystwyid ef am ei benboethni," yr hen air a luchir —o ddiffyg dim byd gwreiddiolach- at bob dirwest- wr gwerth ei alw. Dyna di-i o wyddonwyr mwyaf Dirwest yn y wlad hon bellach yn y bedd—Dr F. E. Lees. Dr W. B. Richard^on/a Dr Norman Kerr, a gwnaeth pob un ohonynt waith anmlirisiadwy yn mhlaid sobnvydd trwy y lluaws cyfrolau a adawsant ar eu hoL Ond prin fod defnydd digonol yn cael ei wneud o'u gweithiau. Mae nifer ohonynt yn ddrudfawr, ac iraill yn anhawdd eu rael: a phe'u cyhoeddid hwy ac eraill yn Gyfres Ddirwestol Bad—swllt neu t'deuuaw—gwi.aent- fwy o ies nag a wnant Nil gloi- tdig mewn claspiau anr a chroen llo ac yn meddiant yob; dig. Ilefyd, pan fo ei eisiau—ac y mae yn ivnvch—nid hawdd ydyw cael llyfr dirwestol yn ein llyfrgelloedd cyhoeddus nen yn nglyn :')'raddo)dai a gt Hid gwneud gwaith da trwy ga^l rliagor o'r lLrfrau dirwestol goreu yn y lleoedd hyny. Mewr. tlina-s o faint Lerpwl, dy lasai fod gan Ddirwest Neuidd a Llyfrgell deilwng iddi ei hun. Mae 1 Mr- vest yn beth i'w darilen a'i hefrydu eystal ag i'w »iarad a'i gvrando, a hyd yma rhy fychan fu r cyf- lensderau na'r duedd i wneml y tItIan bethcyntaf. Buasai cy fieithu rhai o'r llawlyfrau i'r (ijmraeg yn waith angenrheidiol, gan mai rhy ychydigo rai dilys ac i ddybyuu arnynt sydd genym. Y mae adroddiadau Dirprwyacth y Trwyddedau wsithian yn barod a chati fod gofo'd yn gyfyng, rhywbeth fel hyn yn fyr ydyw'r pethau y cytuna pob adrau o'r Djirprwyaeth eu cymhell fel diwyg- :— 1" Fod ei-iau lleihad mawr yu Jnifer tai tiwydd- c: Y dylai fod gan yr heddweis hawl i gymeryd i frnii am feddwad symi. Pan fyddo un medd w ar neu'n myned alian o clS- trwyddedig, rhaid i'r tafarnwr broil na wyddai ef l\a'i weision fod y person hwnw yu feddw, 4. Fod rhoi diod i feddwon parhans, ar ol eu rhybuddio rhag hyny, yn drosedd dirwyol. 5. Fod rhoi diod i blant tan IGeg oed yn drosedd dirwyol. 6. Y dylid estyn Can ar y Sul i sir Fynwy, a t-hwtogi oriau gwerthu ar y Sul yn Lioel, V.. 7. Y dvlid esbonio'n fwy manwl beth sy'n gwneud teithiwr rn b<»iajld<\ 8. Na ddylai personau crsrlltiol a'r fasnach gael ei-tedd ar Bwyllgoraii Gwylio. 9. Y dylai diottai c-yii-lBf)S» fod ar yr un tir a thai eraill gyd'a golwg ar adneu'yddiad eu trwyddedau. 10. Y dylid cofrestru a rheoli clybiau fel na bo gan yr un aelod fuddiant yn ngwertlm diod, a than amodau neillduol fod gan heddweis liawl i fyned i iddynt. 11. Fod meddwi didor i'w gyfrif yn greulondeb gan y gyfraitli rhwng gwr a gwraig. o Ar Finion y Odyfrdwy. Mehefin laf, yn nghapel M.C. Llandnllo, priodwyd Air Owen Williams, Stretfoid, Llncdain, a. Miss Jarrett, Plasyfaerdref, Llandrillo. Gweinyddwyd gan v Parebn John Williams, Princes Road, Leipwl; E J Williams, Ithuthin; a T C Williams, Portbaethwy. Bu roiri mawr yn yr ardal ar yr aclilvsnr oherwydd Bu M4 poblogrwydd y briodferch a'i theulu. Cafodd y plant wiedd o de a'r cyrph cyhoeddus swper. Yr oedd y pwyddion yn Ilues)g a gwerthfawr. Trwy fwyafrif eymharol fychan, penderfynodd trethdalwyr y Bala na. fyn; nt gladdfa rydd ac anen- wadol. Bwgan y dreth ac nid ffyddlondeb i egwydd- or a barod d iddynt bieidle sio fel hyn. Mewn tafarnau y llettyai holl Kymdeitbasau cyfeill- gar y cwmwd hwn ar hyd y blynvddau, ond eleni ceir amryw ohonynt wedi symud i leoedd i-ia-4 oes demtas- iwn ynddynt. Cwrs canmoladwy lawn yn sicr. --0- D v-dd Sadwrn. bu farw Mr W Parry, gweinyddwr elusenau, Llanrwst yn sydyn, mewn canlyniad i'r gwres mawr. Yr oedd yn 70 oed, ac wedi llanw'r jswrdd er's llawer o flrnyddau, -0-
' BETH YW CYNILDEB?
BETH YW CYNILDEB? Mae gan lawer o bobl syniadau cyfeiliornus am yr hyn yw gwir gynildeb. Cred^ rhai mai ymwadu a'u haBam yn mhob dim ydyw, ae o ganlyniad ymgadw- -fttit yn ami rhag yr hyn a wnelai wir les iddynt. Oam- .sraiad -wi yw hyn. Nid yw y fath ymddygiad, ond rhith o gynildeb, ac mewn gwirionedd mae yn ami yn aches o esfeulusdra sydd yn profi yn niwe.idiol, a cholledvis. i j r j 3 Gwir gymldeb ydyw gwneud y defnydd goreu o bob peth yn ein meddiant. Mae y gost o fyned i Ian Y mor, nu i'r tfynhonau, yn enwedig i'r dosbarth gweithiol, gymamt fel y mae yn ddyled-swydd arbenig Irnvnt, ae vn neillduol ar y rhai .ydd yn glaf i geis;o cael y lies mwyaf sydd yn ddichonad wy. Mae profiad ili.oad dyn ein gwlad yn tys'io fod cym ervd cwrs o Qainine Bitters Gwilym Evans, yn ystod Hi hymweliad a glan y mor, neu pa le i ynag yr ant i dreulio eu gwyliao, wedi profi yn llesol iawn iddynt ac wedi dyblu Y bedd a dderbvnient oddiwith newid awvr pe beb gymeryd cwrs o'r maddyjyn rhagorol liwn.' Mae Quinii e Bitters Gwily n Evans yn gyd- ea«gliad godidog o'r hyn sydd feddyginiaathoi ac ad- frvfhacl yn holl brif lysiau y byd llysieuol. Ma<) nawbsydd wedi rhoddi prawf arno yn cydnabo ei linweddau a'i t ffoith:olrwyc!d, ac mae llawer wedi ceisio ei efeivchn, ond yn ofer Nid yw y goreu o'r éeiychiadau hn yn cynwys ond (yfraii fechan o'r xhinwedda ) geir yn Bitters GWllym Evans. Gwerthir I V Ouinine Bitters hyn gan fferyllwyr yn mhob man, mewn poteli 2s !»c a 4s Sc yr un, a gelhr ei gael trwy y post am y prisian hyn yn nmongyrchol oddiwrth y norchenoeion —Ouinine Bitters Manufacturing Co Ll nelly, South Wales
Ffestiniog!
Ffestiniog UriOT A ClIAHL. I)voDMercher diweddaf, dihunwyd adseiniau holl greigiau yr ardal unwaith yn rhagor, gan swn ergyd- ion o Chwarelau y Diphwys a'r Graigddu. Ystyr I N-ii oil oedd dathliad priodas Mr W Davies, U.H., ail fab y boneddwr adnabyddus Mr W Davies, U.H., Cae'r blaidd, gyda Kathleen, ail ferch y Parch, Mr ewman, ficer Hacksvorthy. Ar yr un dyddiad ag y rhoddodd Mr Davies ei fab i brioda-s rhoddodd ei briod enedigaeth i fab arall i lauw ei Ie. Nid yn ami y gellir croniclo cyffelyb ddigwyddiadau. Dviuunwn bob hawddfyd i'r mab a briodwyd, a hyderwn mae llwybrau esmwvth a blodeuog sydd yn aros y llanc bach, dan ffurfafen anwel y dyfodol. Mor bert yr englyna Elfyn ar yr amgylchiad Rhoi a raid rhyw hir hwre,—a llonhau Yn Hawn hWJI; o'i gartre' Neidiai William, ond wele I'w dad lane yn dod i'w le CVNUHEKDD. Cynaliwyd Cyngherdd Elusenol yn y Neuadd Gyhoeddus, nos Ian diweddaf, er budd Mr Thomas 1) Jones, Bethania. G weithiwr gonest, sant dichlyn- aidd. a thad darbodus fu Thomas Jones, ond mae ei iecliyd wedi tori i lawr er's ainser. a phrinder mewn canlyniad wedi dechreu gwgu aruo. Elusen mewn gwirionedd yw gwneutliur cyng- herddau i gvnortliwyo y teilwng ond fel y sylwodd Mr Owen Jones, Erwfair yn yr un ystafell yr wrfhnos cynt. dylem fel ardalvvyr edrych pob achos yn ei wyneb, a bod yn ddigon cryf i ddweyd iYa, wrth ambell un sydd yn fwy o wrthrych cerydd nag o wrthrych tosturi. *Mae yspryd cydymdeimlad yn gryf i awn u eill plith; ond mae yn sicr o lesgau wrth ei drethu yn ormodol. Cadeirvdd s- e-N-nglierdd hwn oedd Dr Hoberts, U.II., Isallt, a'r Anveinydd ydoedd Hryfdir. Cym- prwyd rhan gan Seindorf Arian Oakeley, Mr E Ffètin Jones, Gutyu Eition. Blodwen y Ddol. II Twrog Williams, Misses E Williams a Jennie Owen Mrs Williams, Bethania, Mr Richard M Jones, a phed- warawd offerynol gan Mr WM Kobertsa'igyfeiUion. Cyfeiliwyd yn fedrus gan Miss A E Owen. Teimlem fod v cantorion yn gwneud eu gwaith N-li dra llwyddianus". ag ystyried poethder yr bin a gor- lawnder yr ystafell. N-d v Cvnglierdd mewn liwyl fawr drwy i Mr E Ffestin Jones a Gutyn Eition ganu yr hen dueuawd ddiddau Betv Wyn. Mae y ddau wedi addaw priodi ar g'oedd unwaith o'r blaen, ac ofnaf na chant de na thost nac encore os na byddant wedi gwneyd cyn ymddangos eto ar y l'wvfan ynia. Anfonodd y Parch R R Morris lythyr yn datgan teimladau diolchgar Thomas Jones i bawb oedd wedi ei gynorthwvo, a therfynai ei ddiolch gyda'r ddau beniU per a ganlyn Afonydd ca -eci ;rwyd.l Sy'n llifo ato i Jawr, Ar gyle i o leihrau'r Moelwyn Hyd lethrau'r Manod Mawr; Mae gwel'd eu dyfroedd gloewon, A phrofi rhan o'u rhin, Yn adnewyddu 'i galon, Yn deffro 'i natur flin. O'i lesgedd mae'n dymuno Cyflawnder bendith Nef I'r dorf fu'n troi'r afonydd I redeg ato ef Llifeiliedffawd Rhagluniaeth I'r trngarogion hyn, Yn mlaen al lwybrau 'u bywyd Boed liawer angel gwyn. CY5ADLEDD ADOVSG GANOI.RADI). Eisteddodd y gvnadledd hon nos Wener ddiweddaf yn Ysgol Uwcliraddol y Bechgen. Mewn canlyniad i o-vlcli-lythyrau a aufonwyd allan gan Mr H 0 Jones (clerc y llywodraethwsr), daeth cjnulliad da a chynrychioladol o'r holl ardal yn nghyd Y cad- eirydd ydoedd Mr 0 Jones, Erwfair. Cafwyd gan- ddo sylwadau manwl ar hanes yr Ysgol Ganolradd o'i chycliwyniad yn Ionawr, 1895, hyd yn bresenol. Dymunai yn daer am g\ dweithrediad pawb gydag achos svdd vn feddiant cyffredinol i r holl ardal ar wlad i gyd. Yr oedd teimlad unol ac ysbryd hunan aberthof yn llvwodraethu y gynadledd hon os gellir bedyddio yr holl ardal yn yr un ffynonau, bydd v ddvled Yr eir iddi gyda'r adeiladau newyddiou wedi ei hysgubo ymaith megys gau lifeiriant. Siaradwvd yn mliellach gan Mr E T Jones, Biaen- ddol (cadeirvdd v llvwodraethwyr), Pareli H J Wil- liams (Bowydd), Mri W Owen, Y.H. (Plasweunydd), E II Jonathan, Miss Jones (prifathrawes Ysgol Uwchraddol y Genethod), a Mrs Dr Jones. Dilj n- wyd hwy gan Mri Andreas Roberts, J Evans Hum- phreys, W W Jones (Brynawel), D Lloyd Hum- phreys, John Thos Jones, B Thos Jones, Owen Parry. W C Williams, John Griffith, Griffith Hughes, Wm Edwards, ac amryw eraill o gynrych- iolwyry gweithwyr na chawsom eu henwau. Amcan mawr y gynadledd oedd goleuo yr ardal ar v cwestivvn a syrthio ar y cynllun mwyaf effeithiol i gasglu er diddyledu yr ysgoL newydd ar ei hagoriad os gellir mewn modd yn y byd. Mae pwvllgor wedi ei nodi at y gwaith, a chyfar- fodydd i'w trefnu yn y cyfamser yn ngwahanol ran- au vr ardal i egluro cwestiwn addysg ganolradd yn ei gysylltiad a ni fel gweitliwyr. ac i danio pob ysbryd i waith. Cynadledd ragorol oedd hon, a bydd ei heffeithiau yn rhwym o esgor ar ganlyniadau ben- dithiol. Makion. Mae Morhvyd ar fedr cyhoeddi llyfr o farddon- iaeth. Gorfoledded pob cnawd. Mae amryw o'r ardal ar eu gwy liau, ac eraill yn parotoi. Mae Seindorf vn dvfal barotoi ar gyfer Caerdydd. Gobeithio nad aiff hi yn Gaernos arnynt yno. 0 Bwriada Mr Wr 0 Jones ddwyn allan lyfrj-n o ddarnau cerddorol pwrpasol i blant. Dvwedir mai icatering-cdrf yr Alltwen yw testyn molawd yr ardal y dyddiau hyn. Mr John Thomas, Llanwrtyd, ddaeth yn lie Mr Tom Price i arwain y gymanfa i'r Llan, Dywedir y fod gwedd ddymuuol ar bobpeth yno. Prin mae neb vn cofio gwres mor llefchol ag a deimlwvd yr wythnos hon yn ein hardal. Mae y rhai cafed arnynt yn chvvysu crmaint fel yr ofawn eu g.weled yn cerdded yn eu hesgyrn rai o i dyddiau nesaf. T, PRYDERI -0-- Mae glowyr y Rhondda wedi gwneud dargaufydd iad dvddorol, tod y gog eleni yn canu Doh Lah, Y o 11 1 llynedd, Doh Soh ganai.
* Troed y Dydd '
Troed y Dydd CES fy "ngwachadd i lyfrgell Sion Ben Galedddoe, ac o balu'r llvvch orweddai'n haenau trwchus yno, daeth i'r vei sypyn o lyfrau clawr papyr wedi eu cy- lymu a hen welsien felen frail. Dim byd haws na tbori rliwymau caethiwed y deyrnas hon, ac yna fy ngorfoledd pan welais v trysor o'm blaen, sef amryw ranau o'r trimisolyn bydenwog Troed y Dydd. Llamodd fy oriawr allan o'm llogell gan rym curiad- au fy nghalon o dani. ac ymwybodolwn fed digon o dan yn picio o'm llygad i enyn twmpathau Moel yr Eithin yn goelcerth wentHam oddaith danboeth. Mor amryddawn oedd tadau lion Cymru Fu, Cyf- oesai y Seren WenfHam a Throed y Dydd, ond leted gagendor a'u gwalianai. Ymt'awdiai byd v meddwi rhyngddynt, fel y ddaear gron ar ei dau begwn] Wele un yn llawu asbri, a'i- Ilall yn goeth ryfeddol; hwnyma yn sionc wisgi, a hwnacw yn hamddenol urddasol y cyntaf yn gwibio'r nos dywell haiarn- ddu, a'r olaf yn rhodio'r dydd goleu glan gloew. Taith fer, frysiog yn unig ges trwy ranbarth hy- glod Troed y Dydd ond sylwais cyn fanyled ar bethau a phe buaswn un o bererinion haint y traed a'r genau." Synais yn aruthr ganfod enwau'r awd- uron yn and gyda chynffonau hwy na'u hunain yn ymlusgo ar eu hol. Pendronais ac athronyddais yn hwy na hir uwchben y pwnc hwn. Weithiau bron syfrdanu wrth dybio, od oes gwir angen cynffon, pa ddallineb barnol a ddaliodd ein cyndadau epaol i'w llwyr gwtogi, a'n hamddifadu nidau oil o'r rhagor- fraint ryfedd hon, a gorfodi'r athrylithgar i wneud y goreu o'r gwaetha trwy geisio asio un wrth eu henw- au. Bryd arall pendroni a synio, ai o annghof yr awduron y codai angen dodi'r A B C mewn llythyr- en fras ar ol eu henwau byth a hefyd. Cadarnhau hyn wnai camleoliad mynyc-h y llythyrenau. Gwel- wn B o flaen A, ac A ar ol M. Weithiau safai D ystlys a phen wrth 1) arall fel efeilliaid. Os dd feddylid wrth hyn, pa ddewin neu dduwinydd es- b,-)i,ia paham a pha fodd yr oedd y lythyren dafottew hon mewn bri mor fawr y dyddiau hyny? Ond yr oedd gwenwyn yn y cawl a thwll yn y piser; canys cs oedd gwall cof yr awduron hyn gymaint, pa fodd, n enw Tydain Tad Awen a Tomos Bartley, y gall- ent swenu o gwbl ? Gadewais y wi" ddyrus hon heb ei dirwyn na'i dadrys o ofn diweddu f'oes, fel y gwr hwnw yn Rhys Lewis' ddechreuodd gysidro. Eto, os oes coel ar yr hen air, 'Gore celf, celf gel,' rhaid fod awduron Troed y Dydd yn fwy diddysg na diddawn. Eglur ddigon yn mhob brawddeg a llinell yw eu dysg, ond llecha eu dawn yn yr anwel mor ddiddos fel nas gwelir er chwilio yn ddyfal am dano. Mawr oedd breintiau Cymru Fu pan ddi- ddenid hi gan awenyddion mor benigamp. Barned darllenwyr Cymru Sydd oddiwrth y briwsion a gan- lyn, canys tebyg yw bara'r meddwl i'r bara beunydd- iol, hyny yw, dyry brivvsionyn flas y dorth. Diweddglo Ilith ar Oes Aur Rhufain yw y dyfyn- 1 id cyntaf. Iago Leiaf Ieuengaf yw'r awdwr gwr dyfnddysg odiaeth fn'n tywys llu o bererinion tua Mecca'r Cadach GwN-ii: "Pan gofiwn, ar un 11aw, 'Veni, vidi, vici,' byr eiriau cymvysfawr Caisar, gwron a laddwyd mor ddi- syfyd ar drotbwy llywio'r byd gan y bradwyr gwerin- ol Brutus a Cassius a'u clymblaid eithafol-y cyntaf o ba rai yw gwir arwr un o eh wareuganau anfarwol prif ddramydd y byd, sef Alarch yr Afon-a thestyn mawrwych ysb!enydd gorchestgan arwrol Versil, c&n bron ddihafal yn marddas y byd, ac eithrio gwyllt- fawredd ysgythrog cad-ddyri Caerdroia ac eiddigedd Achilles, a swyn rhamantus (os goddefir yr ymadrodd am gan glasurol) teithiau Ulysses a thrallodion y ffyddlon Penelope ac y cofiwn mai &'r gogoniant rhwysgfawr hwn y gwawriodd Ocs Aur Dinas y Seith- fryn, bron na themtir ni i gymhwyso ati eiriau Lucan am Cato gadarngryf, ddilwgr, Non sibi, sed toto genitum se credere mundo.' Ar y llaw arall, pan welwn ei hadfail, ac y sylweddolwn o ba ucbder dyr- chafedig y rhuthrodd i waered megys Mab y Wawr- ddydd i ddunos dywyllwch eithaf y diffwys, daw dwys eiriau Horas i'n cof, Pallida mors aequo pulsat pade P*uperum taberaas regumqua turres; a theimlwn mor debyg wedi'r cyfan yw hoedl gwlad fywyd dyn. Adolygiad y bardd-feirniad' awenyddol craffus Tynfaen Aur ddaw yn nesaf i'r golwg:— "Wei llyma bryddest arobryn y bardd ieuane go- beithiol Jos Hwfa fab Neb, ar Og, brenin Basan. De- chreua hon, fel pob pryddest arall o bwys a gwir werth, trwy anerch yr Awen fywiol fythol fuddiol:— o deffro, fy awen 0 deffro ar ffrwst, Bliag i mi roi bonll f a chreu y fath drwst Nes deffio yr Oif, hen Og brenin Basin, Yr hyn, raid gyfadde a fydde dro trwatan. Sylwer mor ddeheuigr y daw ofnadwyaeth gwrhydri'r gwron i mewn, fel an6erdd Hid Achilles yn yr Iliad, gan daraw cyweirnod arswyd anaele yn nyfnderau eithaf ein henaid dyna sylfon neu sylfaen isaf y gan. Unwaith eto tery'r bardd danau gwae, Pe cleuai ef yma i edrych am dinom, Enciliem o'i wydd mor gloi ag y gallom ac yna ymsudda i waelodion ei destyn fel ymdroahwr yn tori oerias y dw'r, ac ni phetrusa glewder ei awen ymaelyd ccdwm a gwylltfawredd yr hen ddyn talgryf ei hun. Gsvrandewch arno yn ei gyfarch, Wyt destyn aruchel. p'try ail dy amgyffred ? Nyni yn dy ynyl edrychem fel gwybed Ymddyrcha dy gorpli fel myoydd i'r awyr, A llyma i ti, ddarllenydd, gyffyrddiad ddengys wen- did cawr o bagan heb feddu y wir ffydd, Dy entid sy lai nag lanwai m niadyr. Mal hyn a hoew ymorchest dyry'r bardd drwyn y cawr megys ar y maen llifo, a phan ddaw seibiant ar y troi gofyna iddo pa fodlobu i anwariaid llawn dwf yr anial, yn nillad eu mebyd, ei Iwyr drechu ef a'i gyd-gewri, Er maint y gwrhrdri, Pa fJdd y bu hyn, O itywed mewn difri? Clust vmwrando dithau, Gymro'r ganrif hon, os medri yn ddiofal a didaro, ar grochlais y cawr yn ateb fel rhiiad tonau'r weilgi wyllt, 0, pwy allai sefyll o fhen y fith bobol, A heidiant i'r wlad nes ei Ilanw yn hollol: Er iiji fel cewri wrthsefyll yn wrol, Ein cwympj a g iwsom fel wy o ben trosol Mor ddisyfyd y cwymp, onide ? Ond ni fyn yr hen bagan cadarngorph addtf ei wendid, nid amgen ei ddiffyg ene degol, fel ceubren teg i'r llygaid, ond gwag erchyll oddimewn, a chartretle dreigiau, ac ond odid ellyllon y fagddu. Gwelir eiddilwch ei grefydd gau yn amlwg yn y llinellau dilynol :— Rwy'n credu va sicr mai b')(iith hen F<tlai a (G VI n f)(1 n- fiswowettieiladtierystalam) Ganlynai y lluodd lie b\nag yr elent, A d. in fy rheswm pthioa y gorchfygenfc. Dengys tyn-amseriad y panill olaf, arwrol, arddun- ol hwn fort beiddgarweh ein bardd yn hafal i eofndra prif feirdd yr oeeau ac na fa ia mwy mewn amser, pan lesteiria ei awen, nag mewn rhwydwaith o wawr ar for.) o haf. Pallai gofod I n7 ymfelaethu ar nodweddion ar- uehel eraill y brydd -st benignnp hon, ond dyna i ti, dduvlenyd j, esiam pI 0 goethder awen Gwlad y Gan. Lb-fa ei dawn megys mei drJs glogwyni certh, ys- gythrog yr airai erehyll, poeth, pan ymgyrehai Uu aneirif, gwreng gwlad a bonedd moeR, i glustfainio ar eiriau olaf prophwyd mawir olaf Judea draw y to arall i'r Iorddonen i wI act Og. brenin Basan, hen sanctaidd wlad, bro, braint, a ori y broydd. Ym- sudda'r haul droa orwel m6r mawr yr heli, diflana'r dorf, ao yntau, yn unig wr, yn ei gamel flew-wisg, erch gochi, yn flin gan ludded trwm yn llefaru'n hyf wrth dyrfa wargaled, bengref. asynaidd, ystyfnig. a dry yn bendrist i chwilio am tan y diliau melus mel; neu ynte, efallai, efe a dost ymlid y locustaidd haid, gwybetach heglog, asgellog, hyll, er cadw draw yr angau erch a'r newyn du, a waed syohedant am ei einioes ef." Caraswn yn fawr alw sylw at erthyglau yr Athro Tomahawk Jones—erthyglau llymion megys pe'ti hysgrifenai ag ysgythrddant baedd gwyllt o'r coed a llith darawiadol y Parch John Pwnio Jones ar Lyfr Tonau Newydd y Cantorion Methedig ond palla gofod i minau, fel i'r bardd-feirniad. Felly, yn iach i ti, Droed y Dydd, ac i'th awduron dawn- us, cynffonog. Ces fwyniant mwy na mwy yn en" cwmni, a Ilawer o addysor ar y dull goreu o wag lenydda. Bila BIL. 0
Rheithor Fflint a Mr T. E,…
Rheithor Fflint a Mr T. E, Ellis. Ysgrifena Syr John Brunner, A.S., fely,canlyn;- "Morbwysig yw cyineriad ein dynion cyhoeddus, yn annibvnol ar deimladau plaid., fel y teimlaf y dylwn ar y tir yna, yn ogystal ag fel dyledswydd *i goffadwriaeth fy niweddar gyfaill Mr Ellis, ysgrifeuu y llythyr hwn. Ychydig ddyddiau yn ol, darllenodd Rheithor Eflint i'w gynulleidfa ddyfyniad o lythyr a dderbyniodd oddiwrth un o Feirionydd fel hyn Credaf y bydd i ewyllys Tom Ellis agor llygaid amaethwyr tlodion Meirionydd, y rhai fuont yn tan- ysgrifio i'w gynal ar hyd y blynyddoedd.' Cyfeir- iodd y Rheithor wed'yn at y swm enfawr o arian a adawyd gan Mr Ellis,' ac aeth yn ei flaen i ddesgrifio' ei fywyd fel darlun o un o'r drygau a fodolai yn mywyd cytndeithasol Cymru mewn canlyniad i ddy- lanwad Calfiniaeth bresenol, sef 'ffyniant twyll.' "Nis gwn fainto drafferth a gymerodd y bonedd- wr parchedig i gael allan ffeithiau yr achos cyn gwneud yr ymosodiad creulawn ar goffadwriaeth d marw a gerid gan gymaint ac morliaeddiauol. Teim lais i, ar y llaw arall, y ddyledswydd i wneud ym- chwiliad manwl, ac yr wyf ar awdurdod Mr John Parry, trysorydd Cymdeithas Ryddfrydol Meirion, ac amryw ddynion blaenllaw eraill yn y sir, vn gwneud yr hysbysiad canlynol' Ta'lodd Rhydd frydwyr Meirion dreuliau etholiad Mr Ellis yn 188(5, a rhan o dreuliau etholiad 1892, yr hyn' a wnaed amryw weithiau i ddynion cyfoetliog fel arwydd o barcli iddynt. Yn 1890. derbyniodd Mr Ellis anrliag o 1,IOOp fel teyrnged o barch oddiwrth ei gydwladwyr ar ei adferiad o dwymyn y typhoid, yr hwn afiechyd a'i goddiweddodd pan ar ymweliad a'r Aipht gyda mi yn ngauaf 188')-)0. Rh )ddw\d iddo blat arian gwerth oddeutu 80p adeg ei briodas gan Ryddfrydwyr ei sir, a dyna'r cyfan a wnaed. Gwelir felly mai hollol anwireddus yw'r datganiad fod ffermwyr tlodion Meirion wedi tanysgrifio ar hyd y blynyddoedd." Deallir ar unwaith fy modi mewn sefyllfa i ddweyd, gyda gwybodaeth lwyr, fod y casgfiad o'r hyn a ddesgrifia Rheithor Fflint fel swm enfawr o arian yn glod ac yn anrhydedd personol i Mr Ellis:, ac er fy mod yn sangu ar dir tyner, credaf mai iawn ydyw chwanegu nad oedd Mr EUis hyd 1890, pryd y gwnaed y dysteb genedlaethol iddo, ond prin wedi derbyn cymaint a hyny yn holl gwrs ei fywyd. ac mai trwy fuddsoddi yr arian hyny, o dan fy nghyf- arwyddyd i, y galluogwyd ef i ddarbod yn raddol o hyny allan; ac yn mhellach, fod yr anrhegion a dderbyniodd adeg ei briodas yn sefyll am ran helaeth o werth ei eiddo." n
Eisteddfod Genedlaethol Caerdycfd-
Eisteddfod Genedlaethol Caerdycfd- GAN fod Pwyllgor Caerdydd wedi boddloni i gyd ymffurlio a llais y wlad, disgwylir cefnogaeth poL dosbarth yn ddiwahaniaeth i wneud yr Eisteddfod yn llwyddiant. Y mae methiant arianol gwahanol Eisteddfodau yn y blynyddoedd diweddaf yn peri i drefi frawychu ac ofni rhagddi. Byddai methiant yn Nghaerdydd y flwyddyn hon yn sicr o ddyfuhau i- pryder hwnw; ac os na wnai ei niweidio'n derfynol, byddai'n rhwym o beri i'r trefi a ymgymerai a'i chynal gwtogi llawer ar eu maes Ilafur a thaflu allan amryw o'r canghenau newyddion a gymerwyd dan ei haden. Digon tebyg mai adran y celfau cain, arlun- iaeth, cerfwaith, &c., fyddai y gwrthodedigion—r canghenau hyny yr ydym fel cenedl fwyaf ar ol yn- ddynt; a byddai hyny yn gam yn ol. Sicr ydyw fod Pwyllgor Caerdydd wedi gweithio yn galed, a'u hamcan er y cychwyn ydyw codi'r Hen Wlad i gy- meryd y blaen yn mliobpeth perthynol i ddyn yn ei fan goreu. Yr unig gwestiwn a gododd ychydig. o gynhwrf yn eu plith ydoedd cwestiwn gwerthiant diodydd meddwol, ac y mae hwnw erbyn hyn wedi ei symud o'r ffordd yn unol a dymuniad Cymru. Y mae clod yn ddyledus i'r hen Eisteddfodwr aiddgar a'r lienor trylen Idriswyn am ei ymdrech a'i weithgarwch dihafal gyda'r Eisteddfod. Nid yn unig gweithiodd, a pharha i weithio, yn egniol yn y pwyllgor, ond y mae wedi gwneud pob defnydd a allai o'r wasg i hyrwyddo yr achos yu ei flaen." Nid oes nemor newyddiadur yn Nghymru na fu i Idris- wyn ysgrifenu" iddo yr wythnosau diweddaf yma i geisio eUYIl brwdfrydedd yn y wlad o blaid yr wyl yn Ngliaerdydd. Y mae y pwyllgor lleol a'r wlad yn gyffredinol dau rwymau iddo am ei wasanaeth ffvdd- lawn, a hyderwn o waelod calon y bydd Cymru fel un gwr yn ymuno iddathluyr wyl fawr genedlaethof y mis nesaf nes ei gwneud yn llwyddiant hollol a sicr. Fodd byoag, y mae Pwyllgor yr Eisteddfod wedi gwneud ei ddyledswydd, ac y mafe ganddo liawl i ddisgwyl Cymru G-yfan i ddal ei freichiau i fynu tra y gosodir y genedl yn agored yn ei gwyl ttynydd ol i feirniadaeth y byd gwareiddiedig. u Y mae Syr Hugh Owen wedi yinddiswyddo fel ysgrifenydd Bwrdd Llywodraeth Leol, ar'ol haner can' mlynedd o wasanaeth. Cyflvvynwyd iddo lestri arian ac anerchiad goreuredig gan Mr Chaplin ac eraill o'i gyd-swyddogion, a modrwy i'r Arclwrdde- Owen. Bwriedir gwario 500p mewn adgvweiriadau ar Eglwys Gwrecsam. -0-
Y MOR-GWISGOEDD Y MOR.
Y MOR-GWISGOEDD Y MOR. Dylai Rhieni a Gwarcheidwaid sydd S'u bwriad anfon eu plant i'r ac yn byw bellder o Lerpw „ yny lie cyntaf ymoheba a'r Don, Lord Street, am ei rhestr fanwl o Wisgoedd i fechgyn yn troi allan i'r- m^r neu, os yn y dref, galwcn agwelwchy nwydd au ddangosir yn eu Hadran Forawl. Can eu bod yn gwneud y owbl eu hunain, gellir cael siwtiau cyflawo am brisiau cyfanwerthol, yn rhedeg o 7p., 10p., lfip. 20p fynu—Anfonir Rhesti o'r prisian a phob IDa, yl- ion ond oyfeirio i'r Adran Forawl The 1Jun k, socia tion. Lord Street a Paradise Street, Liverpool.