Y Cymro

j| d^nhtoi[ol Gen R. D. Glyn Roberts, Mus. Doc I Yr wytbnos ddiweddaf, cynhaliwyd yn y Westminster Abbey, Wyl Gerddorol Goffad- wriaethol i'r cyfansoddwr a'r organydd, Orlando Gibbons, yr hwn a fu yn organydd y lie o 1623 i 1625. Yr oedd Gibbons yn ddiau yn un o'r cerddorion galluocaf a rowyaf talentog a fagodd y wlad hon. Cyfanscddodd lawer o gerddor- iaeth i leisiau yn gystal ac i (trerynall. Ond tardd ei glod a'i enwogrwydd i raddau pell ar y gerddoriaeth eglwysig a ysgrifenodd, yr hon sydd lawn o gynghanedd wir gyfoethog, ynghyd ac ysbrydiaeth ddwys ond symi, yr hwn gyfuniad a'i gesyd o ran mawredd ar ei ben ei hun ym mysg y prit ysgrifenwyr Seisnig. Penodwyd ef i ysgrifenu cerddoriaeth ar gyfer pdodas Siarl y Cyntaf, ac aeth i Gaergrawnt y Sulwyn 1625 i'r briodas, lie y tarawyd ef gan y frech wen, a bu farw. Cymerwyd rhan yn y cyfarfod yr wythnos ddi= vveddaf gan gorau Westminster Abbey, St Paul, Chapels Royal, y Temple, Foundling Hospital, Eglwys Gadeiriol Caergaint, ynghyd ag amryw eraill, yr oil yn rhifo tua 250 o leisiau cor y Chapels Royal mewn gwisgoedd fflamgocb aur goreuredig, a llawer o gerddorion eraill, mewn gwisgoedd amryliw. Yr oedd yr oil o'r gerddoriaeth ddatganwyd o waith Gibbons, llawer o'r cyfryw yn dra dyddorol, yn enwedig yr anthemau, prydferthwch y rhai sydd ddiarhebol o'r bron. Emerson rwy'n meddwl sydd yn dyweyd y gall dyn ddysgu rhywbeth gan bob dyn arall. Ei nad ydym fel rheol yn barod i lyvv or-efelychu y Saeson, gallwn fel cenedl yn dra buddiol gym- eryd gwers ganddynt yn awr ac yn y maw, a gwers eithaf priodol fyddai yr uchod, sef parchu ein blaenoriaid, hynny ydyw y rhai a aethant o'r blaen onid yw coffadwriaeth goreugwyr pob cenedl yn gofyn hyn ? Mae yn deilwng a dyled- edus ar y b)W gydnabod a chofio llafur y rhai fuont yn aredig a gwrteitbio y tir yn enwedig pan y mae efe yn medi ffrwyth eu Ilafur. Atebed yr hwn a feiddia a dyweded mai anheilwng, ac mai drwg a ddeilliai i'r gcnedl o wyl goffadwr- iaathol ar ben blwydd marwolaeth un o'r,cerddor- ion Cymreig a ganlyn— ieuan Gwyllt, Ambrose Lloyd, Owain Alaw, Tanymarian, a Dr Joseph Parry. O'r ochr arall credaf ii y gwnai an- lhaettiol ddaioni, yn mhob rhyw fodd. Onid oes modd deffro a symbylu y genedl i frwdfrydedd cenedlaethol ? Un o'r cyffeiriau goreu tuag at ennyn sel a gwroldeb i waith y dyfodol ydyw parcbu y goifl'enol. Ymddengys lod Madame Nordica am adciladu chwareudy cerddorol yn agos i New York, ar gynllun Bayreuth, lie y rhoddir gweithiau Wag- ner. Mae y foneddiges yn barod wedi prynnu tir i adeiladu am yr hwn y rhoddodd 2o.ooop. Dywedir y Cymer flynyddoedd i orphen yr adeilad Bwriedir hetyd sefydlu coleg cerddorol mewn cysyllliad a'r lie, er cyflwyao addysg a hyfforddi rhai i gymeryd rhan yn y chwareugerddi. Mae lie i ofni nad rhyw lawer o ddyddordeb a gymerir yn y syniad o goleg cerddotol i Gymru. Er nad wyf j n betsonol yn lybio fod llawer wedi ei ddyweyd nac wedi ei ysgrifenu gan yr un Cymro yn ei erbyn ond tod cryn lawer wedi ei ddyweyd yn barod o blaid symudiad o'r fath, ofnir er hynny gan ei fod yn waith i bawb, na fydd y gwaith o gychwyn a symud yn mJaen yn waith J neb. Nid O¡cS tystiolaeth sicr iawn fod yr athrawon proffesedig yn rhyw awyddus iawn am weled y peth yn cymeryd ilurf, a hynny mae'n debig am yr ofnant y buasai coleg o'r fath yn ymyryd i raddau a'u gwaith ac a u helw peison- nol. Ond yn sicr, camgyineriad dybryd yw hyn- yna, a chamystyriacth o'r amgyichiadau—"short- 'iwedl ), is. sighted policy," chwedl y Sais. Nid yn uaig ni buasai sefyrilu coleg o'r fath yn golled atianol neu arall, i bersonau uuigol, ond buasai yn sicr o dro. yn ennill iddynt., Gwyr y dyn a fyn weled pethau yn eu goleuai pri.)dol yn eithaf da fod setydiu cor neu Eisteddfod mewn ardal, yn symbylydd cyffredinol i gerddoriaeth yn y lie a'r amgyich- oedd. Cymtr nifer ddyddordeb mewn cerddor- iaeth na buasent yn gwneud hynny heb ryw symbylydd, ac ereill a ennillant adnewyddiad nerth ac ynni i fyued yn nilaen at berhau gwell, ac i ragori fwyfwy. Us felly yn y lleiaf, pa faint mwy yn y mwyaf, sef Co.eg Cenedlaethol. Buasai cenedl gyfah'trwy hyn yn cael ei symbylu yn mlaen, a channoedd lawer 9'r newydd yn dyfoci 1 gymeryd dyddordeb yn yr hyn y gosododd arweinwyr cerddorol y genedl bwysigrwydd ac anihydedd arno. Onid fel yna yn hollol y mae wedi bod yng Nghymru gydag addysg gyftredinol ar ol sefydlu Colegau Cenedlaethol, a chael Prifysgol. Heb os iiac oiiibac, mwyo ddisgyblion ac nid llai gan bob athraw, mwy a waith fyddai i'r cyfansoddwyi a'r beirniaid Cymreig; ac yn ben ar yr oil byddai gwell graen ar y gwaith. Ond ond sonir Ilawer gormod am Goleg Tonic Sol-fl'a i Gymiu, Yn bendifaddeu nid Coleg T. S. F. sydd elsieu, ond yn hytrach COLEG CERDDOROL. • 0}o

COF-ADAIL MARY JONES. Ym m.heatpsf bychan Llanfih.angel-y-Pea- aaat, vvrth odre Cader Idris, 'Mehefm laf, d.adorchuddiwyd cofgolofn a gyfodwyd gan Ysgolion Sabothol Sir Feirionydd i .Mary Jon«s, yr -enelh ieuanc 18 oed, a gerdd'odd ocldiyma. i'r (Bala, at y Parch 'Thomas C'barles, i geisio 'Beibl, yr byn, yn y diwiedd, aarweiniocld i sefydliad y Eeib'1-Gyindeith.as. Gorwedda conff Mary ITcmes worth gapel cyf- agos y iMethodistiaid yn 'Mryncrug, ar yr hwn y mae carreg bniodol wedi ei chodi trwy offerynoliaeth y diweddar Robert Oliver Rees. Y rn.a,c ei (Beibl ya ystordy y Feibl- '(Jymdieith.as yn SLlundain. Ac yn awr wele golofn iddi yn ei phentref genedigol. Dad- orchuddiwyd hi gan Miss Annie Daniel, Towyn.

UNIYERSITY OF WALES. RRIHE THIRTEENTH MATRICULATKJN EXAMINATIO'N will continence on Monday, June 24th, 1907. Particulars from the Registrar, University Registry, Cathays Park, Cardiff, from whom forms of entry can be obtained. Application for entry forms must be made not later than Monday, May 27th, 1907.

t <aM 91115DITa I Gan Mab Nefydd. I Wn i ddim pam raid i bawb fod eisiau gafael ynof a fy nghiisatiu fel pe bawn i yn y byd i ddim ond i'w syplio hwynt a chusan pan fynant. 'Rwy'n leicio cusan rwan ac yn y man gan fy mam, ond pan mae pawb eisio cusan, a hyny gan waitb mewn pum mynyd mae yn dechreu mynd yn ddiflas, ac os gwnaf wylo, maent yn meddwl fod gennyf boen, toes dim ond eisio dipyn o syn- wyr cyffredin i esbonio haner fy wylofain. Mae'n beth rbyfedd iawn, ond ty mam sydd yn fy liambygio fwyaf o bawb, bydd yn fy handlo fel tawn 1 yn damaid o does, tra bydd piwb arall yn ofni braidd gymeryd gafael ynof fel tawn yn blisgyn wy. Mae hi yn brofedigaeth fawr i mi nad allaf siarad, ne buasai rram yn cael dipyn o fy meddwl mewn iaith bynod o effeittiol, pob parch i fy- mam, mae'n well gen i hi na neb, rhaid i mi ddim ond tuchan neu besychu y tipyu Jleiaf, a bydd wrth fy ochr y fynyd honno yn cydymdeimlo a mi, ond y ffordd y bydd yn fy handlo sydd yn fy nigio i. Pan y bydd yn gwisgo am danaf yn y boreu, rhyw bed a mynyd fedr hi spario i wneyd hyny, de y mae yn chwthio fy mreichiau a'm coesau yma ag accw fel pe baent wedi ei gwneyd o india rubber," fydde hi ddim fel hyn pan oeddwn yn teuengach. Ac hefyd pan bydd yn fy molchi, bydd yn d<<bio'r sebon i fy llygaid yn ddidrugaredd tydi o ryfedd yn y byd iddi gael gwaith sychu'r llawr ar ol i mi 'molchi, tase hi fwy gofalus hefo mi, faswn i byth yn cicio'r dwr mor arw, byddaf yn gwneyd weithiau o ran spite ami. Ond er y cyfan i gyd, toes neb cleniach na hi, na neb sydd yn well gennyf, rhaid i ml ddim ond cno y mymrun lleiaf, a dyna hi yn rhoi lwmp o siwgwr i mi, a chredech chi ddim mor florid wyf o snv- gwr -byddaf yn crio reit ami. Dyna nain hefyd fase hi yn fy mhonsio drwy'r dydd tae hi yn cael ond 'rwyf wedi ei meistroli hi, mi wnaf eistedd ar ei gliniau am ychydig, ond wedyn, gwae hi os nad adawai i mi rowho hyd y llawr. (el rheol, y peth yr wyf fi wrth fy modd yn ei wneyd ydi'r peth sydd gan mam eisio i mi beidio gwneyd. Ddoe, er eugraifft, cefais afael yn y gath fach gafaelais yn ei chynffjn a llychia^s hi dros fy ysgwydd, tel gwelais i ddyn yn cario baich. 'Roeddwn wrth fy modd yn gwrando ar y gath fach yn screchian, ond toedd mam ddim yn leicio'r swn o gwbl, a chymerodd y gath oddi arnaf. Llefiith ydi'r rhan fwyaf o fy mwyd i, byddaf yn ei gael mewn potel, bydd nhad hefyd yn cael rhywbeth mewn potel weithiau, wn i ddim beth ydyw, ond nid yr un peth ag wyf fi yn ei gael ydyw, achos tydi o ddim yr un lliw. Gwelais uhad yn rhoi cusan i Jane y forwyn y diwrnod o'r blaen, fydd o byth yu rhoi cusan i mam, lase'n well gen i iddo roi cusan i mam, achos mae'n well gen i mam na Jane, achos bydd Jane yn fy ysgwyd pan byddaf yn crio. Gwelais nhad yu rhoi cusan i mam unwaith, er's talm rw m, myn'd i flwrdd i aros oedd o yr amser hwnnw. Bydd nhad a mam yn ffraeo weithiau. Pan y bydd nbad yn d'od i'r ty yn hwyr, dyna'r amser fydd hi waethaf. Fe fydd mam a finne yn y gwe!y yn ami pan ddaw. bydd mam ddim yn ei glywed bob amser, achos, 'rwyn cofio un noson iddi hi fod yn cysgu yn drwm pan ddaeth nhad i'r ty, ond 'roeddwn i yn effro. 'Roedd gan nhad ofn garw cadw swn, 'roedd yn cerdded a'r flaen ei droed, yn haner cysgu, ac yn siarad yn ddistaw hefo fo ei hun. Bydd Jane yn myn'd a fi allan am dro yn y go-cart reit ami, a pan byddwo allan, bydd yn ami iawn yn siarad hefo rhyw ddyn am hir o amser, a ngadael i chwareu a'r lawr. Gwelais y dyn yn rhoi cusan iddi lawer gwaith. Mae yn ddyn reit neis, dyn mawr, mwy na nhad, hefo dillad coch. Bydd yn rhoi sweets i mi yn agos bob tro y gwelaf o. Mae Jane yn cael ci chus;nu yn 3 0'S j y naint a li, 1 tiwng nhad a'r dyn coch hwnvv. Bydd y dyn coch yn ei chusaou o hyd. a byddant yn siarad yn ddistaw hero'l gilydd. Mae yma faban yn byw y drws nesaf i ni. 13 ydll eL I am yn dod a fo yma weithiau Dywcd mam wrthyf fy mod i yn blentyn delach na fo o lawer, a«_- yn wir, rhyw olwg ddigon gwael fydda i ya ei giel arno fy hunan. Y tro cyntaf iddo (Idod i'n ty ni, rhodd- odd ei fam ef a r lawr i chwareu hefo Ii. Edrych- odd arnaf yn sy'n am dipyn, fel tae erioed wedi gwel'd plentyn, yna gwenodd arnaf, chwerthodd a churodd ei ddwylaw, a daeth a'r ei bedwar yn agosach attaf. Toedd yn dda gen i mo hono o g Nbl a phenderfynais na wnawa i ddim bvd a fo. Daeth yn agusach, es innau atto yntan, a gafaclais yn ei wyneb a chtipiais o nes yr oedd yn gwaeddi. Cymmerodd byn le tua tair wythnos yn ol, ond mae ol fy ngwinedd ar ei wyneb hyd heddyw. Chaiff o ddim chwareu heio mi rwan. Daw f'ewyrth yma weithiau i edrych am danat a bydd mam bob amser eisio i" do fy nursio. Un swil iawn ydi o, ac i gael gwared a ii, bydd yr hen gono bob amser yn pinshio fy nghoes er mwyn i mi grio, yna cymmer mam ti oddi arno, 'daf fi bytli ato rwan. ofo

LLANFYNYDD. At Olygydd Y CVMRO. Mr Gol.,—iBydclaf ya ddiolcbgnr i cliwi os gwnewch ganiatau lie yn eich gofod gwerth- fawr Pr ychydig linnellau hyn. liuaswn yn caru cael gwybocl beth sydd wedi dod o'r Liberal and Radical Watch Committee," gychwynwyd yn y lie uchod ryw ychydig o fisoecld yn 01. Nicl wyf wedi olywed am yor un cyfarfod wedi bod er's wythnos.au lawer. Aiae yna lawer o bethau pwysig wedi bod o flaen y iSenedd yn ddiw'eddar, a chredaf y buasali yn fantisiol i'r rhai sydd yn gwylio d'dod at eu gilydd. iBum yn meddwl weith- iau, wrth m.ai Sais yw y.r ysgrifenydd, ei fod wedi .vnyn'd yn ei ol i'w wlad ei hun, ac hefyd fod y IUlywycld wedi caelrhyw waith oddicartref, ac fod hynny yn peri iddo yntau synvud o'r gymydogaeth. Os gwir yw yr uchod, mae hy.nny yn rheswrn dros i'r gwyl- wyr beidio cael cyfarfod. Os nad yw yr yn d'faitli, ac fod y gymyd- ogaeth yn byw, buasai yn ddymunol eu clyw- ed yn chwythu'r corn i alw'r gwylwyr at eu gilydd. Yr wyf am iwsrando yn astud er mwyn cael <gwybod pryd bydd y cyfa.rfod. [Mae YIt sicr o fod yn gyfarfod hwyliog, oblegid gwelsom a chlywsom bethau rhyfedd. GWYLIWR.

Gwrecsam, Rhos a'r Cylch Curai caloi-i trigolion y cylch yr wythnos ddiweddaf yma yn IMwlchgwyn. Yr eis- teddfod yno oedd uchaf yn meddwl pob un dydd .Marcher..Dydd Mawrth disgynai y gwlad yn ddiluw gan fygwth cuddio penau y mynyddau ymron. (Bore dydd Mercher agor- wyd gyda'r un tywydd. Isel, isel, oedd calon pob 'un. IGydag hanner dydd ciliodd y cymyl ac ymddangosodd yr haul, fel pe i dclangos ei .ffafr brenhinol i'r hen wyl (ym- reig. IDaeth tyrfa dda ynghyd, fel erbyn yr hwyr ceid y babell eang yn llawn. Haedda gwyr ieuainc IBwlchgwyn dywydd braf, oble- gid y maent yn eisteddfodwyr o'r iawn ryw yn Cymry iach, ac yn anturiaethus a threfn- us dros ben. Arwr y dydd fel arfer oedd Tonlas. Nid yn rhwydd y ceir arweinydd cystaJ. Ciccia y cynghaneddion a chwipia'r odlau fel y myn. Gwyr sut i ddweyd stori a sut i droi yn ol air o atebiad ffraeth i'r dim. Nid yw yn gyrru yn ynfyd byth, ac ni fydd byth yn colli amser. Ar ben yr oil y mae yn wr llawn o amynedd ac o dymher dda. rUn syth yw llai'ri Evans, y beirniad cer- ddorol. Rhoddodd ei draethiadau uchelrywr meistrolgar foddlonrwydd cyffredinol. Gwyr sut i feirniadu heb glwyfo. Ceid synwyr cyffredin a gwybodaeth yn ei awgrymiadau. Gwell fuasai i'r beirniad ar yr adroddiadau beidio ac adrodd ei hun, o'r hyn lleiaf yn yr un Eisteddfod. Mawr y disgwyl fu am feirniadaeth y gad- air a'r cadeirio. iD,mfon wyd cleunaw o bryddestau i f.ewn ar "Grist ym Mreichiau Simeon." iCanmolai Pedrog y goreuon yn fawr. Ðywedai fod tua hanner y deunaw i fyny a safon cadair. Go lew, onide ? Trodd allan m.ai gwr parchedig o'r enw Lefi, ac yn dwyn y ffugenw Gwekdydd," o Abercrane, yng nghymydogaeth Abertawe, gipiodd y wobi. Cadeiriwyd ei gynrychiolydd, sef ;,Ir Al'un Roberts, ysgrifenydd medrus yr Eis- teddfod, yn absenoldeb y buddugwr, a chaf- wyd hwyl hynod gyda'r gwaith. Tonlas oedd llyw y seremoni, a chylchynid ef gan Tsfryn, Garmon, a dau neu dri o "íeirdd" mudion yn helpu i lanw llygad. Canwyd gan y cadeirio g.an Miss King iSarnh, o Daly- sar, fel y medr hi ganu. Yr oedd hi a Mr David Ellis, Cefn Mawr, yno drwy y dydd yn dyddori ac yn goglais y dorf a'u lleisiau swvnol. Aeth Cor iCaer a'r prif ddarn. Nid oedd ond iC6,r bychan y .Ponciau, Rhos, yn cys- tadlu yn eu herbyn ond oanasant yn rhag- orol. Fel arfer, aeth Miss 'Edith Davies, Gwrecsam, a'r unawd.i ferched, a Mr Powell Edwards, Rhos, a'r unawd bass. Y mae y ddau hyn wedi penderfynu er's rhai misoedd bellach i ysgubo popeth o'u blaenau. Tal- odd Harri Evans warogaeth uchel iawn i lais a chanu '.Miss Davies. Aeth y wobr am y tenor goreu i 'Mr Thomas IMorris, Brymbo. Efe hefyd gyda 'Mr Tom Jones (" Two Toms," fel y gal went eu .hunain) aeth a'r ddeuawd ond o ran hynny nid oedd ond hwy ill dau yn cynnyg. Yn anffoclus, ni ddaeth neb yn erbyn Cor Meibion 'Broughton. Rhoddodd y cor hwn ddatganiad ardderchog, yn ol y beiriad a phawb arall. Un o brif gynuyrchion yr Eisteddfod, er hynny, yn col y beiriady y il'arch E K Jones, Brymbo, oedd y nofelig "(.;wyliall".r llaf yni Mwlch- gwyn." Tystia y beirniad ei bod yn un or pethau goreu a ddarllenodd erioed, ac anog- ai y pwyllgor i'w chyhoeddi hcb goll amser. Yr awdwr yw y Parch Edward Tegla Davies, Leeds, brawd .ieuanc o Fwlchgwyn. [Gwel adroddiad manwl mewn colofn arall- GOL.] Y GWYN O FAELOR- -:0:

Cymanfa yr Aoibynnwyr yn Brymbo. idydd (Liu 11 a Mawrth, yr wythnos hon, cynhaliwyd yr uchod yn Bryn Seion. Boreu Llun, cynhaliwyd Cynhadiledd y Gymanfa, ° dan lywydddaeth y (Parch H Ivor Jones, Caer. Yn y prynhawn, cafwyd ICynhadledd yr Ys- gol iSul. Y llywYdd ydoedd Mr ill Edwards, Rhyl, pryd y traddodwyd annerchiadau ar Y ma.nteision alr anfaiite,isi,o-n o gyfyngll addysg g.refyddol i'r Ysgolion Sul yn ull-19 gan Mr Joseph Wilcoxen, 'Cosdpoeth; hefyd ar "Angen mawr yr Ysgol Sul yn y dyddiau presennol," gan IMr fW Roberts, Dinbych. Yn dilyn cafwyd rhydd-ymddiddan buddiol ar y ddau destyn. Etholwyd y parch J iD Williams, Fflint, yn Llywydd am y flwyddyn nesaf. Yn ystod y cyfarfod yr oedd dirprwyaeth dros Gyngor yr 'I'.glvvysi Rhyddion yn bre- sennol i ;roddi croesawiad i Frymbo, yn cynnwys y Parchn E Roberts i(M.C.), llYW ydd; E K Jones i(iB), A W .Davies (W), Mrl Thomas Charles, a IS C iHughes (ysg), a siar- adwyd gan y rparch E Roberts a Mr Charles, a dio'lchwyd a-r ran y cyfarfod gan Mr 11 Edwards, Rhyl. Pregethwyc- nos Lun ym IMryn Seion gan y Parchn G Roberts, 'Llanelli; a Fifed ¡".e- wis, iLlundain; ac yn Bethel (B) gan y Parchn James Charles, iDinbych, a S iams, Maesteg. 'Boreu Mawrth, am 7, pregethwyd garl y Parch T J Williams, 11-wlllglas; ac am O, gan y IParchn D A Evans, Caer, a S Wil- liams, Maesteg. Am 2, yra Mryn Seion a Bethel I(IW), gan y Parchn J li Thomas, Cosd- poeth IT Roberts, .Llane'lli Dr Oliver, ffynon ac El fed Lewis, •Llu.ndain. > ym (Mryn !Seion, IBethel (iW), ac -bngeC 1 •('MJC.), gan y Parchn Pandy Williams, Rhyl; Elfed Tewis, R Roberts, Rhos; G Roberts, Llanelli; D Jones, Rhuthyn; a S Wi-H- iams, Maesteg. Cafwyd oedfao.n bendithiol iawn, a chred ir y -bydd y dylanwad yn aros am lawer 0 amaer. îI