Y Cymro

CWRS Y BYD. Dyddgyfch Gladstone a Chynadledd Heddwch. An gyfer yfory (Mai 18) ddwy flynedd ya ol, y bu farw Mr Gladstone, ac ar gyfer yfory flwydd- yn yn ol y cynaliodd Cynadledd Heddwch yr Hague ei Heiateddiad Cyntaf. Nid o fwriad y ,cynaliwyd yr olaf ar yr un dydd o'r flwyddyn a'r amgylchiad cyntaf, er y buasai hyny yn eithaf cymhwys, canys ni fa yn llywodraethu Prydain erioed burach cyfaill i beddwch na'r Gwlad- -weinydd mawr o Benarddlag. Prin y gallasai undyn goelio y baasai ei olynydd yn y Brif Weinidogaeth yn beiddio siarad yn ysgafn am dano, fel y darfu Salisbury yn ei araith Friall- mog yr wythnos ddiweddaf. Nac ychwaith y buasai yr un ddawn yn gwat- war y Manchester Sohool," megys Cobden a Bright-pleidwyr a hyrwyddwyr dilead y Doll ar Yd, dadleawyr tros heddwch, tros estyniad yr etholfraint, a breintiau anmhrisiadwy eraili "i'r bobl, Cyferbyniaeth :— Cobden. Bright. Gladstone. Beaconsfield. Chamberlain. Salisbury. Dyn a'm helpo Yr oeddwn ar fedr gofyn p'run o'r ddwy golofo hyn a fu o fwyaf beodith i Brydain. "Comparisons are odious," medd in cymydogion-anaml y ceir cymhariaeth fwy odious na'r uehod. Ac am y Gynadledd Heddwch, heddwch i'w llweh.

Eisteddfod Lerpwl. ER yn bur ddystaw er's misoedd, y mae'r dar- pariadau yn myn'd yn mlaen. Nos Fawrth, bu f Pwyllgor Gweithiol wrthi hi am ddwy awr yn trefnu ar gyfer gosod y gwaith o gymhwyso yr Haymarket yn fan cyfarfod, fel yr ydoedd o'r blaen yn 1884; ac yn enwi llywyddion y gwa- hanol gyfarfodydd. Yr oedd rhai o'r awgrym- iadau yn dra gwreiddiol. Yn mysgy rhai fydd- ai'n debyg o 44 rlynu," nodwyd Arglwydd Ro- berts, Baden Powell, Tywysog Cymru, a'i fab Due Yore, Arglwydd Rosebery, a Syr W Har- coarfc. Gwell na'r cwbl, deallwn fod y cyfan- soddiadau yn dechreu cyrhaedd Mr Llew Wynne; un bwndel yn neillduol yn cynwys cynyrchion cystadleuydd cynar ar y Gadair a'r Goron. Yn ol yr argoelion, bydd Eisteddfod Lerpwl, yr hon a gynelir fel yn 1884 yn mis Modi, yn 50 record," a benthyca gair Saesneg-hyny ydyw, yr oreu a fu erioed, OB nid hefyd a fydd byth.

Hen Gylchgrawn. MEWN cyfrol o 44 Amrywiaethau," gwebis ychydig ddyddiau yn ol, am y tro cyntaf byd y gallaf gofio, flwyddyn 0 gylchgrawn a elwir Y Dirwestwr a'r Hanesydd Rechabaidd, am Y I flwyddyn 1843." Yr oedd bon y 4add gyfrol; ac, a b-trnii oddiwrth y Rhagdraath," i«i I oedd y o'af; end pa hyd yp*rh;.odd wedi hyn, nis gwu. Hwyrach y bydd rhai o'n darilenwyr garediced a'n hysbysu, a phwy hefyd oectd y Golygydd caoys yr oedd, ya ol pJb arwydd, yn wr o fedr a dawn. Richard Jones, Dolgell au, oedd yr argraphydd a'r cyhoaddwr. Yn mysg ei oaebwyr, yr oedd Ieuan Ionawr ac Einion Ddu, y rhai sydd yn awr yn fyw. Ceir y gan fee ganlynol yn nghanol llytbyr o waith Einion Ddu, ac y mae hi yn profi fod awen yr hen fardd o Dregeiriog mf)r ystwyth a aatuivol agos i 60tin mlyoedd yn ol ag ydyw heddyw :— Pa beth yw'r mawr lawenydd sydd, 'Does neb yn brudd o'r bron? Rhyw waredigaeth fawr a gaed, Sef claddu'r hen Syr John. 'Rwy'n gweled pawb, trwy'r dyrfa oil, A golwg eithaf lion Heb un anfoddlon yn eu mysg I gladdu'r hen Syr John. Ac felly yn y blaen.

Dail Te (Hen a Newydd). Dyma fel y maeat yn g"lw'r forwn i godi'r bore tahwnt i Gors Fochno :— Dera Pegi, cwn yn wisgi, Nid oes adeer iti oedi; Dere i gynu tan i'r teulu, Bwyd yn barod wi'n i beru; Hi ddaw yn whaff yn bump o'r gloch, Ma'r c'iliog coch yn ciana. Ac fel byn y gelwir ar y forwn mewn llais mwy ( hyfryd a deniadol :— Lodes i mam, a lodes i thad A fentri ti gyta fi ma's o'r wlad ? Lie ma gwin yn troi meline, A chan' punt am gysgu'r bore. I b'le byddi di'n myn'd ar y Sul yrwan, Wil liams ?" gofynai un Eglwyswr yn sir Ftlint i frawd anffyddlon o Eglwyswr. I Eglwys Loegr," oedd yr ateb cwta. 'Roeddwn i'n meddwl mai i rhywle digon pell; welis i monot ti'n Eglwys Llanasa es talwm." Wedi clywed fod y Parch C. M. Sheldon, awdwr Dilyn y Meistr, yn croesi y Werydd er gwneud taith bregethwrol yn y wlad hon, ac wedi llogi ys- tafell wych yn y dosbarth cyntaf yn un o longau goreu llinell y Cunard, meddai hen weinidog oed- ranus gydag ychydig 0 atal-dweyd, Buasai dyn yn m-m-meddwl y buasai awdwr D-D-Dilyn yilfeisti- yn c-c-cerdded drosodd." Dywedir i'r diweddar Barch Thomas Hughes, Machynlleth, fyned i bregethu i gyfeiriad y Wydd- grug un tro, a digwyddodd lettya mewn lie na chaf- odd eiliad o gysgu. Arferai Mr Hughes, wedi cilio i'w ystafell fyned trwy nodiadau ei bregeth dran- oeth; yna diffoddai'r ganwyll gyda'r bwriad o gysgu. Cododd, modd bynag, drachefn, gan ail oleu'r ganwyll i edrych am rhyw sylw yn y bregeth oedd yn ango ganddo. Gynted ag y goleuodd y ganwyll, dacw y ceiliog yn dechreu canu-a hyny cyn haner nos. Diffoddodd y ganwyll, oherwydd credai fod y cantor yn nghwt yr ieir islaw wedi camgymeryd y ganwyll am yr haul yn codi. Daliai i ganu gyda rhyw lais alto main, ac aeth yn ddifrifol ar y pre- gethwr pa fodd i gysgu ac hefyd i roi taw ar y can- iedydd cyn gwawl. Chwiliodd am rywbeth i'w daflu i gyfeiriad y cwt ieir. Meddyliodd am y sebon oedd yn y basin, a chydag ergyd lawn o ddig- ofaint gwnaeth ei oreu i daro y ceiliog, ond yn af- lwyddianus. Rhaid y tybiai'r ceiliog erbyn hyn nid yn unig fod yr haul wedi codi, ond hefyd ddaeargryn ar ei daith heibio; ond fel un yn credu yn nilysrwydd ei gen- adwri, fe barhaodd i ganu trwy'r nos. Wel," meddai yr hen bregethwr, "mi welais sebon yn taw- elu y gwaetha o ddynion, ond nid yw seboneiddio ceiliog, mi welaf, yn ateb un dyben."

Synod y Wesleyaid. YR wythnos hon, cynaliwyd Synod flynyd-lol Wesleyaid Gogledd Cymru yn Ninb/ch, dan lywyddiaeth y P-treh Hugh Jones, Bir-,gor. Ni I fa y Synod yn y dref o'r blaen er 1868. Pan derfynwyd ei chynal yno elani am ei bod yn ganmlwydd ant yr enwad yn Nghymru, a chapel Pendref, Dinbych, oedd y capal Cytureig c-utat y a gido id yr enwad yn Nghymrn. Nos L'1D, cynaliwyd cynadledd o'r gweinidog- ion, pryd y darllenwyd papyr gan y Parch T Tsfryn Hughes, Bethesda, ar Y Prynedigaetb yn ngoleuni Athrawiaeth Dddblvgiad," yr hwn a gysjwysn adolygiad dyddorol ar "Yr Estyniad trwy Grist," gan y Parch E Griffith Jones. Cy- mero id ymdrafodaeth le ar y mater gan y Parctm John K-Ily, Bangor Thomas Dav es, T41sarnau, ac eraili, a diolchwyd yn gynes i Mr Hughes am ei bapyr galluog. Boreu ddydd Mawrth cynaliwyd eisteddiad cyntif y Synod yn ysgoldy Pendref, ac yr oedd holl weinidogioa y D,.¡.ladtl:! ya bresenol oidi gerth y PArch J 0 Prry, yr hwn sydd yn wael ei iechyd Ail beaodwyd v Parch E Hum- phreys, Gwrecsam, yn ysgrifenydd, a'r Parch P J Rjberts, Porthdinorwig, yn ysgrifenydd cyn- orthwyol. Cyfarwyddwyd yr ysgrifenydd i anfon llytbyr o gydymdeimlad at Mr Parry yn ei afiechyd. Gwnaed yr ymchwiliadau arfdrol i gyaaeriad ac effeithiolrwydd y weinidogaeth. Cymeradwywyd y cynygiad i benodi gweinidog i Linberis yn lie Poaisa'rwaen ar y d,ie illdwr- iaeth fod cyfarfod chwarterol Cylchdaith Caer narfon yn cadarnhau y trefniadau. Trefnwyd hefyd i symudiadau achlysurol gael eu gwneud rhwng gweini-iogion Cylchdaith Gymreig Ler- pwi a-3 arolygwvr Cenadaeth Gymreig sViyld Lancaster. Treuliwyd cryn amser i drafoct yr ystadegau a barot)wyd gan yr ysgrifenydd. D ingosent fod rhif yr aelodau mewn dwy gylchdaith yn aros yr un a'r Ilytiodd ceid cynydd mewn 19 o gylchdeithiau, ac ychydig leihad yn y lleill. Y cylchdeithiau yn damps y cynydd mwyaf oeddynt Cefnrnawr. Llandudno, a Mynydd Sdion (Lerpwi) Dewiswyd y rhai c-itilynol yn gyarychiolwyr i'r Gynadledd Se s- niš a' gynl-!lir yn Burslem :-Heary Hughes, Towyn T J Humphreys, Wyddgrug P J R >- berts. Porthdinorwig J Pierce, Llangollen D 0 Jones, Lerpwi; D Marriott, Llanfairfech an J Evans, Penrn tchno a H Parry, Peny- groes. Yn y prydnawn derbyniwyd y rhai canlynol yn nnfrydol fol ymgeiswyr am y weinidogaeth Benjamin Thomas, Llangefni E iw A Morris, Llangollen J Roger Jones, Conwy; EI G Humphreys, Wyddgrag J H Michael. B.A., Porthdinorwig Daniel Williams, Llanfair- fechan Rd. Jones, Coleg y Brifysgol, Bingor a Wm Price, Treffynon. Cymeradwywyd Mr D Tecwyn Evans, Coleg Bangor, i gael ei dder- byn yn y Gynadledd nesaf. Yn yr hwyr cynaliwyd cyfarfod cyhoeddus dan lywyddiaeth Mr T C Lewis, a chaed anerch- iadau ar fywyd Cristionogol gan v Parchn 0 Evans, W 0 Evans, W C Jone3, a D 0 Jouei.

Hanes gwarthus 0 Lanrwst. TAFLWYD goleuni yn nghyfarfod Gwaroheidwaid Llanrwat, yr wythnos ddiweddaf, ar sefyllfa warthus tai a'u trigianwyr yn heolydd culion y dref hono. Un diwrnod bu farw Lawis Llidiard y Godart, un o gymeriadau adnabyddus yr ardal. Y noson oyn iddo farw, derbyniodd lis am lwytho calch, a'r noson y øu farw yr oedd tair dyaes yn y ty yn yfed cwrw, sef 44 Grassi Maenol," 44 Jinny MoOew," a "Cassie," ac eto deuai y teulu ar y plwyf am arch i gladdu Lewis. Yr oedd ganddo ddwy wraig, a'r ddwy yn byw yn yr un ty. Gofynai y Parch John Gower paham na adewsid ef heb ei gladdu, neu ynte ei gladdu ef a'r oil o'i gwmpas ya fyw.

—0 Prydain ac Awstralia. DYDD Llun, cyflwynodd Mr Chamberlain Fesur Gwerin-lywodraeth Awstralia i sylw y Senedd, yr hwn a ddesgrifiai fel cofadail o gyfaddasrwydd deddf- wriaethol. Rhoddodd fraslun o hanes cychwyniad a chyfodiad y symudiad cynghieiriol, o'r hwn y 'al deilliai y mesur, ac o gyfansoddiad bwriadedig y Werin-lywodraeth, gan enwi y materion a ddeuai dan ystyriaeth Senedd Awstralia. Yr hyn y mae Trefedigaethau Awstralia eisiau ydyw hawl i lywodraethu eu hunain, yn debyg i Canada, yr hawl i benderfynu yn derfynol ar bob mater 0 an- nghydwelediad heb orfod apelio at Gyfrin-Gynghor Prydain. Yn awr, cynygiodd Mr Chamberlain fod y Ty yn derbyn a chymeradwyo holl adranau y mesur sydd yn ymwneud yn gyfangwbl a buddianau Awstralia, ond gwrthwynebai yr adran sydd yn cyn- wys y cyfeiriad at yr hawl i apelio, gan ddadleu y rhaid i'r Senedd Ymherodrol gadw yr awdurdod yn ei llaw ei hun. Pa le bynag yr oedd y mesur yn cyffwrdd a, materion o ddyddordeb i'r Ymherodr- aeth, nid oedd am ganiatau i'r Senedd Awstralaidd gyffwrdd ag ef, gan fod y Senedd Ymherodrol yn meddu safle o ymddiried, ac nis gallent roddi yr hawl o'u dwylaw. Mewn gair, yr oedd yn foddlon i Awstralia lywodraethu ei hun, ond i Brydain gael bod yn feistr. Beirniadodd Syr H Campbell-Bannerman yn llym ymddygiad y Gweinidog Trefedigaethol, a dy- wedodd na foddlonai yr Wrthblaid i fod yn bleidwyr i'r cwrs yr oedd y Llywodraeth a Mr Chamberlain am gymeryd. Yn yr amser priodol cefnogent y cyfryw welliantau a ddygid yn mlaen i unioni y gwall dybryd yn y polisi ymherodrol a ddangoswyd iddynt y noson hono. Yn mhlith eraill a gymerasant ran yn yr ymdraf- odaeth yr oedd Mr Haldane, yr hwn a gyfeiriodd at at y cwestiwn o sefydlu Llys Apel Ymherodrol trwy uno y Cyfrin-Gynghor a Thy yr Arglwyddi. Darllenwyd y mesur am y waith gyntaf, a chymer I yr ail-ddarlleniad le ddydd Llun nesaf. -0--

Y mae'r Parch Hanry Jones, gweinidog y Methoiistiaid yn Helygain, wedi derbyn gal wad i fugeilio eglwys y Methodistiaid Cymreig yn Hanley. Derbyniodd y Parch J Lewis, Seion, Cefa Mawr, yr alwad a gafodd oddiwrth Fedyddwyr I Llanelli.

Blrktnhoad. Y mae pwyllgor Eisteddfod y Gwyr Ieuainc i'w llongyfarch ar lwyddiant eithriadol eu pedwaredd wyl y Pasg diweddaf. Y mae'r elw arianol ar fin deunaw punt, yr hyn sydd uwchlaw gweddill yr un o'i blaenoriaid. Cyflwynir 5p o'r 18p at yr Yspytty Cymreig yn Neheudir Affrica. Y mae rhagolygon Eisteddfod y flwyddyn nesaf hefyd yn rhai goleu iawn, gan fod Mr W H Lever wedi addaw 25p at drysorfa'r gwobrwyon—lOp yn wobr traithawd ar sut i gadw'r Gymraeg ar dafodau hiliogaeth Cymry trefi Lloegr, a'r gweddill at nerthu rhelyw y gwobrwyon. Gwelir felly mai cydio y mae'r sef- ydliad ac yr addfeda'r teimlad eisteddfodol nes gofyn yr un Geuedlaethol yma heb fod yn hir. Cafodd Mr Wm. Hughes, Jackson Street, fu farw nos Iau wedi cystuddcaled, gynhebrwog tra pharch- us brydnawn ddydd Mawrth i fynwent Flaybrick Hill. Gweinyddwyd gan y Parch T Gray ac heb- law eu luaws cydgenedl, yr oedd hefyd vn bresenol haner sunt o gynrychiolwyr y Gorphoraeth o'r Gwaith Nwy, lIe buuÜ yn was ffyddlon a go*1 est am flynyddau. Mor Gymreig ydyw llwch y rhan yma o'r fynwent hardd. -('

Natur a'i Phlant. At A.S.W. DKRBYNIAIS yr aderyn drwy y post, boreu ddydd Sadwrn, gyda dymuuiad am gael gwybod beth yd- oedd. Gresyn oedd ei saetha; ond maddeuwn am y tro, gan mai awydd i wybod na aderyn ydoedd rydd gyfrif am hyny. Y Pied Flycatcher, neu y Gwib- edog Du a Gwyn, ydyw. Nid rhyfedd eich bod yn methu ei adnabod, gan nad ydyw yn gyffredin yn y wlad. Bydd par neu ddau ohonynt yn nythu bob blwyddyn heb fod yn mhell o'm hauedd a phau y bydd y fenyw yn eistedd ar y nyth, hawdd iawn ileoliy cyfryw gan gymaint dadwrdd a dwndwr y gwryw. Ond nid mor hawdd cael ato. Nythai un par y llynedd mewn twll yn uchel ar foncyn derwen a'r llall mewn twll yn nhalceu tv. Perthyuas agos i'r Gwibedog Brith (Spotted Flycatcher) ydyw, a Hawn mor deilwng o'r enw Flycatcher, gan ei fod yn bencampwr ar y gwaith. Rhagora fel cantor ar y brith, yr hwn sydd yn hollol amddifad o gân- dim ond chit chat byth a hefyd. GffAs r GOG.

Corau Cymrelg ao Arddangosfa Paris. YMDDENGYS fod amryw gorau yn Nghymru yn awyddus i ganu yn y cystadieuon cyd-genedlaethol a gyiielir yu Arddangosfi Paris ar yr 22ain a'r 23ain o Gorphenaf. Yr oedd y cystadleuwyr i anfon eu henwau i mewn ar y laf o Fawrth. a'r darnau dewis- edig i'w canu yn y Ffrancaeg. Nid oes yr un cor Cymreig wedi atifon ei enw i mewn nac wedi dysgu y darnau. Fodd bynag, wedi clywed am yr awydd- fryd yn Neheudir Cymru, y mae y Proff. Barbier, Caerdydd, wedi derbyn llythyr oddiwrth ysgrifen- ydd yr adran gerddorol yn Paris, yn gofidio nad oedd modd i'r Cymry ddyfod dros yr anhawsderau fel ag i gymeryd rhan yn y gystadleuaeth fawr ond taflai awgrymiad arall, sef cynyg gwobr am gystad- leuaeth arall, ago red i wahanol genedloedd, yn mha un y canai ygwahanol gorau eu cerddoriaeth genedl- aethol yn eu hieithoedd eu huuain. Os ceir un neu ychwaueg o gorau Cymreig i addaw myned yno, fe neillduir diwrnod arbeuig i'r gystadleuaeth hon. Ni fydd y wobr yn llawer o werth marchnadol, ond vn unig arwJdd 0 deil) ngdod. Cymer amryw o gorau meibion Deheudir Cymru gryn ddyddordeb yn hyn, a gwneir ymdrech yn Nghaerdydd i ffurfio cor cymysg i fyned i Paris --0--

Llenyddiaeth. AN OUTLINE OF THE HISTORY OF WELSH THEOLOGY: REV. WILLIAM EVANS, M.A. W. Jones, Canewydd, 2ï2 tud., Ilian, 3s 6c. DTMA gyfrol fechan ddestlus,ac ar bwnc tra dyddor- 01 i bob Cymro, er mai yu yr iaith Saesneg yr J8- grifenwyd hi. Wrth gofio y lie amlwg y mae duw- inyddiaeth wedi ei gael yn hanes ein cemedl. yn enwedig yn ystod y bedwaredd ganrif' ar bumtheg, a'r dyddordeb nid bychan a deimlvvyd ynddi, y mae yn syndod na fuasai amryw lyfrau wedi yinddangos cyn hyn yn rhoddi hanes symudiadau a dadblygiad duwinyddiaeth yn ein plith. Fodd bynag, yr un sydd o'n blaen yn awr yw y cyntaf hyd yn nod i broffesu gwneud hyn. Y mae y croesaw iddo gy- maint a hyny yn fwy; ac y mae chwilfrydedd, pe dim arall, yn peri i ni ei ddarllen yn awchus, ac wedi dechreu anhawdd ei roddi o'r neilldu cyn ei orphen. Nid yw yn amcanu rhoddi hanes llawn a manwl o Dduwinyddiaeth Cymru, ond yn unig rhoddi amlinelliad ohono, yr hyn orchwyl a lwydda i gyflawni gyda chryn fedr a rhwyddineb. Wedi ei ddarllen, meddwn wybodaeth led gryno a chywir o safle duwinyddiaeth yn Nghymru, a'r llwybr trofaog a gerddodd o'r pryd y cyhoeddwyd y IIyfr Cymraeg cyntaf yn 1546-yn cynwys y Wyddor, yr Almanac, y Credo, Gweddi yr Arglwydd, y Deg Gorchymyn, a rhestr o'r chwareuou—hyd ddiwedd y 19eg ganrif. Teimlwn yn ddiolchgar i Mr Evans am y gyfrol. lihaid iddo fyned i lafur dirfawr i gasglu yr holl fawylioa dyddorel geir ynddo. Ysgrifenodd ef yn glir a threfnus, ac y mae yn ddigon syml i unrhyw un ei ddarlleu a'i fwynhau Hyd y gwelwn ni, caf- odd pob duwinydd a phob mater berffaith degwch oddiar ei law, a phau yn annghydweled ag ambell awdwr, gwna hyny gyda phob 'boneddigeiddrwydd, fel nas gall neb dramgwyddo wrtho. Nid vw y llyfr heb ei ddiffygion a'i wendidau, ond pan y cof- iwn mai dyma yr ymgais gyntaf yn y cyfeiriad hwn, ac mai tori tir newydd y mae, nis gallwn lai na rhoddi iddo bob canmoliaeth ac anog pawb sydd yn cymeryd dyddordeb yn y g-anghen gyfoethog hon o'n llenyddiaeth i'w ddarllen yn astud. Ar ol hvn, diamheu y cawn gyfrolau lawer ar y mater gan feirniaid mwy beiddgar efallai, ond amheuwn a geir cyfrol mor fechan yn cynwys cymaint o gyfoeth. Ca ysgrifenwyr duwinyddol y dyfodol hi yn gym- horth gwerthfawr iddynt. Edrycha'r awdwr yn mlaen i'r dyfodol yn ddi- bryder 0 berthynas i syniadau duwinyddol ei genedl. Coledda obaith y bydd i dduwinyddiaeth dderbyn llawer o fudd trwy y Hrifysgol Gymreig, ac y ceir rhyw ddiwrnod fath o gynllun neu gyfundrefn dduwinyddol yn perthyn yn neillduol i Gymru— ysgol Gymreig o dduwinyddiaeth—a chroesawa hyny. Tuedd Cymru yn bresenol, meddai, ydyw hoffi duwinyddiaeth esboniadol yn hytrach na duw- inyddiaeth gyfundraethol, ac y mae esboniadaech wedi cynyddu a dadblygu yn fwy na dim arall fa Nghymru. Er hyny, ychydig ydyw nifer yr esbon- iadau gwir dda a gyhoeddwyd yn Nghymru, ac y mae esboniwr goreu y ganrif newydd huno yn vr angau, ar ol ymddangosiad y gyfrol hon. Disgwyl- ir, fodd bynag, y cymer Cymru ei lie yn y dyfodol yn anrhydeddus yn y cyfeiriadauhyn. I

yn y dyfodol. 0 drugaredd, yn fwy nac o argyhoeddiad o'i hangen, y cynwyswyd y -ddarpariaeth hon yn y mesur ar y cyntaf JLC o hyny hyd yn awr, tan rith amddiffyn rhyddid personol a hawliau pob dosbarth o'r boblogaeth, y mae'r aflonyddwr hwn wedi cael llawer gormod o gefn ogaeth a chyfleustra i andwyo un o'r cyfreithiau goreu a osodwyd ar ddeddflyfrau'r wlad. Un o'r ffyrdd a gy- merir yn Ngwelliant Mr Roberts i geisio lleihau nifer y rhith bererinion hyn ydyw .estvn eu taith o dair i ddeuddeng milldir. Flynyddau yn ol, pan ydoedd mwy o gerdded, golygasai yr estyniad yn ddiau rhyw gymaint o leihad ond bellach, pan y mae pawb agos yn gallu cipio ymaith ar -ddeurod neu rhyw gludyr cyflelyb, bychan a fyddai'r gwellhad, er fod y dogn lleiaf i'w fawr ddymuno gan bentrefwyr Cymru. Mwy effeithiol. hwyrach, o'i chario allan yn ffyddlon, a fyddai ei ail awgrym, sef mabwysiadu y drefn a ddilynir yn yr Al- ban o gyfyngu nifer y gwesttai a. chan- ddynt drwydded Sabboth yn nghyda chadw cofnod, gywired ag y byddo modd, o enwau a chyfeiriadau y sychedigion, ac felly i rhyw raddau gael allan pwy y rhai achlysurol a phwy y rhai rheolaidd. Arn y clybiau a'r cudd lymeitian y cad wyd cymaint stwr o'u plegid gan elynion Sul Sobr yn y Deheudir flynyddau yn ol, y mae'r gwyn wedi graddol ddystewi, a'r wlad yn canfod mai nid diffyg yn y Gyf- raith a'u hachlysurodd, ond cyndynrwydd yr heddgeidwaid i'w chymhwyso tua Chaerdydd a rhai o'r ardaloedd poblog. Ac am y gwyn arall, fod cynifer yn croesi'r Goror lie ffinia siroedd Cymru a Lloegr, ,disgwylir y bydd ei sail benaf yn cael ei symud pan gynwysir Mynwy boblog tan Fesur Cymru. Deddf Cau y Tafarnau ar y Sul 1881 ydoedd cydnabyddiaeth y Senedd Seisnig "0 hawl Cymru i ddeddfwriaeth ar wahan Ji phrofodd ei gweithrediad er's yn mron ugain mlynedd bellach fod ei phrif eg- wyddor yn gwbl gyson ag anianawd gref- yddol corph y genedl. Ond er rhagored ydyw, byddai yn llawer mwy effeithiol pe tynid oddiwrthi y brychau fel yr awgrymir gan y Gwelliant uchod. Wedi i D'r Cyffredin wneud ei ran, gobeithir na bydd i Dy'r Arglwyddi andwyo na thorfynyglu cynygion mor resymol. Y mae Cymru yn edrych yn ol gyda diolchgarwch ar y sylfaen a osodwyd gan y diweddar Mr John Roberts yn Mesur 1881 ac yn llawenhau wrth weled ei fab yn goruwchadeiladu mor deilwng arni yn Ngwelliant 1900. -0-