Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
Dall To (Hen a JVewydd). ,j
Dall To (Hen a JVewydd). j Y ffoi-dd gyntaf i'r Hosi),it(st.-Gofynodd dyn mewn torf yn Llundain i blismon am y ffordd gyntaf i Ysbytty Charing Cross. Gwaeddwch," ebe'r heddgeidwad, am dair banllef i Kruger, ac mi fyddwch yno yn union." Yr oedd canwyllwr gynt, cjfaill i Cynddelw, yn byw yn Nimbych, aca elwid braidd yn gableddus yn 1, oleuni'r byd." Galwodd y cellweirddyn i edrych am dano ac wrth arogli'r drewdod a godai oddi- wrth ei alwedigaeth, dywedai, Fe allai'ch bod chi, Mr Hwn a hwn, yn oleuni'r byd,' ond tydech chi ddim yn halen y ddaear. Yr oedd meinar yn y Bwlchgwyn, ger Gwrecsam, a chanddo lon'd ty o blant. Pan ddaeth i lawr i'r gegin un bore ar ei ffordd i'w waith, gwelai un lwmp bychan ohonynt yn cysgu'n ddyogel lo tan y bwrdd, ac wedi bod yno trwy y nos. Aeth i waelod y grisiau, a gwaeddodd ar y wraig, "Mari, mae Cyd- alad yn cysgu tan y bwrdd yma. Mi ddylet neud rhw fras gyfri ohonyn nhw'r nos, rhag i beth fel hyn ddigwydd eto." Plismon Gwyddelig wedi dal hogyn yn rhedeg i ffwrdd ar ol tori ffenestr, ac yn ei gymeryd gerfydd ei whr i weled y niwed a wnaeth. Bigorra," meddai, rwyt ti wedi gneud mwy o ddrwg nag oeddwn i'n feddwl. Rwyt ti wedi tori'r ddwy ochr i'r gwydr. Hen gymeriad dyddan a ffraeth oedd John Jones, Edeyrn. Yr oedd ganddo gae pur ddiffrwyth a ddaliai tan Lord Newborough yr oes hono, a elwid Weirglodd Llygoden. Aeth yr hen bregethwr MethoJist un tro i dalu rhent y weirglodd ddiffaeth, a dywedai wrth wr ieuanc coeglyd yn y swyddfa mai dyfod yr oedd i dalu rhent y Weirglodd. Pwy weirglodd ?" Weirglodd Llygoden," oedd yr ateb cwta. Llygoden fach ne llygoden fawr?" ebe'r clarc direidus. Wn i ddim yn iawn," ebe John Jones, mae'i blewyn hi'n ddigon byr, beth J bynag. Yr oedd yr hen bregethwr un tro yn croesi'r afon Menai mewn cwch ar ddydd lied ystormus, ac yn amlygu cymaint o ofn fel y gofynodd y cychwr, yr hwn a'i hadwaenai'n dda, "Oes gynoch chi of a croesi, Mr Jones?" Nac oes," meddai John Jones, ofn methu croesi sy arna i." Wel, yn mh'le mae'ch ffydd chi ?" gofynai'r cychwr yn rhith ddifrifol. Nid yn dy hen gwch candryll di, beth bynag, mae o," oedd yr ateb. Yn ei galon, debyg, y dylai crefydd dyn fod ond yn y lie mwyaf cyfleus iddo, lie bynag y bo hwnw, y ceir hi fynychaf. Ac felly gyda Robin Michael, palph eger o was ffarm fyddai'n gweini tua Har- lech flynyddau'n ol. Un rhemp am fedawi ydoedd Robin ond yn lied sydyn edifarhaodd, gan ufyn'd i'r seiat," chwedl Methodistia. Daliodd ei ddiofryd yn lew am rai misoedd ond ddiwrnod ffair Gal- anmai, ymchwelodd i'w chwydfa mor slebog ag er- ioed. Yn ei weled yn cythru allan o'r dafarn gan ymbarotoi i lainio un o'i gyd-lymeitwyr, gofyn- odd un o aelodau'r capel iddo, Ym'hle mae dy grefydd di rwan, Robin ?" Yn nghil y mvrn i," atebai, gan ranu ei brofiad rhwng y ddau. Heb fod yn mhell o'r un dref, a thua'r un adeg, y trigai William Wmphra, Glanywern, oedd yn ngwasanaeth Capten Pwyma, capten oedd wedi hel cyfoeth wrth hwylio ar led yn ei lougau ei hun," wedi prynu ffermydd a chodi Plas hardd Caerffwm- blar ac fel pob hen longwr a drydd i ffarmio, yn gorchymyn y cwbl fel pe ar y mor. Byddai bob amser wrth sodlau ei weithwyr; ac wrth drin gwair un diwrnod dyma hi yn gawod sydyn, a'r "captan bach yn bloeddio am i bawb droi ati i fydylu. "Neno'rneno,"mwmiai yr hen Wiliam Rhobet wrth Wil Wmphra, be di'r chwilen sydd yn mhen y cradur yn gneud i ni fydylu a hitha'n tresio bwrw ?" Taw a. rhincian," ebe Wil, yn ddigon uchel i'r Capten glywed, ynd fel ma bydda nhw yn cweirio gwair yn y mor." Capten Pwyma hefyd, yn ol Wil Wmphra, or- chymynodd wneud wince a'i chludo o Borthmadog er mvvyn i Wil a dau was arall hifio buwch hefo hi i bori'r tipyn gwelltyn a dyfai yma ac acw ar ben to'r gadlas yn lie myned i'r drafferth a'r gost o adael i'r gwas bicio yno a'i dori hefo'i gryman. Ffarmwrs doniol ydyw hen gapteniaid a rhyw Wil Wmphra neu gilydd yn siwr o fod yn mysg eu gweision. Fe fyddai'r ardal rhwng Harlech a Thal- sarnau yn dryfwl o'r ddau ddosbarth er's talm.
-.—.. 0 Ddyffryn Nantlle
-.— 0 Ddyffryn Nantlle SIBRYDIR fod dwy eglwys yma yn parotoi i alw bu,- geiliaid-Saron (M.C.), Penygroes: a Seion (A)i Talsarn. Wythnoa lawn o lawenydd fu'r ddiweddaf-hyd wallgofrwydd bron-am ryddhad Mafeking a phea blwydd y Frenhines. Bellacb y mae Eisteddfod M.C. Talysarn yn hen sefydliad, ac wedi gwneud daioni mawr. Y prif feirniaid eleni oeddynbMr D Evans, Mua.Bac., Resolven a'r Parch R R Morris, Ffestiniog. Llyw- yddion, Mr J R Owen, Brynawel (nai y diweddar Barch J Jones, Talsarn), a Mr Thomas Jones, Glan beuno; arweinwyr, Mri Meiwyn Jones, Ysgoldy, Talysarn, a J B Davies, Ysgoldy, Llanllyfni. Y buddugwyr: Traithodau, Miss Jones, Llanrug R Jeffreys, Oaernarfon; barddoniaeth, Croesfryn a Mawrthfab, Penygroes; loan ap loan, Conwy a Tryfanydd, Rhosuryfan; adroddiad, I B Williams. Baladeulyn; unawdau, Mrs Henderson Jones Mrs Eifion Jones, Garn Dolbenmaen; Mri A Henderson a G J Jones, Talysarn deuawd, Mrs Henderson Jones ac A Henderson; ar y berdone, Gwilym Evans, Penygroes unrhyw offeryn, J D Griffith, gyda chymeradwyaeth neillduol. Cyfeiliwyd drwy'r Eisteddfod gan Mr G Owen, Brynycoed. Nid oedd cyfarfod yr hwyr mor boblogaidd ag y disgwyliem-denwyd llawer, mae'n ddiau, gan ffwl- bri Penygroes. Da y dywedodd un gwr yn yr Eis- teddfod, Y mae'r rhai mwyaf diwylliedig yma, a'r ffyliaid yn Mhenygroes." Yn Llanllyfni, yr un dydd, cynaliodd yr Annibyn- wyr eu cyfarfod pregethu blynyddol. Gwasanaeth- wyd gan y Parch W J Nicholson ao yn absenoldeb Dr Probert, caed dyn o'r De. Yr oedd y pregethau yn rbagorol. Da genym ddeall fod C6r Undebol Penygroes yn parotoi i fyned i Golwyn Bay y Sulgwyn. Ein dy- muniad yw iddynt drechu. Yr un dydd bydd Sein- dorf Arian Nantlle yn gwasanaethu yn Nghastell Harlech. Rbudiwb. --0-- ^Yn nghyfarfod Llywodraethwyr Ysgol Ganolradd Llanrwst, a gynaliwyd yr wythn03 ddiweddaf, hys- byswyd fod y ddyled o ,:£226 5s 7c oeddynt ynddi flwyddyn yn ol wedi cynyddu i.C494 14s yn ystod y deuddeng mis. Y rheswm am y golled, meddir, yw lleihad yn nhaliadau yr ysgolorion a threuliau ych- wanegol, megys U6g ar yr arian a "fenfchyciwyd tuag at yr adeiladau newyddion.
Coheblaethau.
Coheblaethau. Y GATRzt-WD GYMREIG. Stb,—Yr oedd yn hyfrydwch o'r mwyaf gsnrf ddarllen Ilythyrau eicb gohebwyr trwladgarol 'Davies' a Mr H 0 Hnarhes yn nglyn a sefydlu catrawd Gym- reig o Wnrfoddolwyr yn Lerpwl. Y mae hwn yn sy*>udiad y dylai j»ob C /mro twymgalon o fewn y dref yma ei gefr.ogi a'i holl egni, nid ynunig fol mater o ddyledswydd ond o fraint. Gellid tybiwi oddiwrth lythyr Benjamin Davies yn eich rhifyn diweddaf ei bod yn bechod o'r fath f wyaf gwisgo edt goeh neu khaki. Ystyried Mr Davie/yr oes y mae yn byw ynddi, a theimlad y gwahanol wledydd tuag atom, a hwyr vih y caiff gipolwg ar werth a gwasanaeth y milwr i'w wlad a'i g-euedl. Y mae yn hen bryd i ni fe! Cymry ddeffro i/n sef- yllfa. Y mae eisoea gan y Sais y Gwyddel, a'r Ys- gotyn eu oatrodau ym, fel y crybwyllwyd yr wytb- nos ddiweddaf, a ph-ham y itiaid i ni fod ar ol? Os yw yn ddyledswydd arnynt hwy wasanaethu eugwlad yn y wedd yma, ms gallaf weled y rbeswm paham nad yw yr uli kdor ddyledus arnom ni. Felly, lanciau anwyl Lerpwl, ymunwn a'n gilydd, a gweUbiwn yn egniol er codi oafcrawd fydd yn glod ao yn anvhydedd i Gymry, Lloegr, a Llanrwst, a daugoswn i'r gwled ydd nad yw ysbryd milwrol Glewelyu a Glvndwr eto wedi diffodd yn Hwyr o fynweaau meib Gwalia.- Yr e ddooh, irlb. Y GYMANFA GANU. STIt,-Os byddweh cystal a chaniataa i mi ychrdie- ofod am y irooUt i sylw, ar lythyr Llai, yn y Cymro diweddaf. Tybiaf iddo gael hwyl wrth ddarllen fv llytshyr mewn perthynas a'r pwnc uch»d beth bvnag am hwyl, mi f a yn achlysur idda ef ddyrchafu ei lais unwaith yurWor ond y me yo gwestiwn a oedd yn llaia doethineb., Ymddengys nad yw Llais yn gallu gweled y cysylltiad rhwng rhai o'm brawddeg- au a'r pwne. Wel, yr oeddwn i yn meddwl fod pawb yn gwybod mor ddesgrifiadol. o gymeriad Frenchman yw show, ac fel mae rhisltwch, swn, d»fodau ac arlun lau yn brif nod wedd Fabyddi&ebh. A chyn,rht)t-«. fi II ddarllen y Salman, &c., or mwya gweled y lie pvrrs- ig a lanwai cyrn pres a ffidiau, &c., dan yr Hen Or uchwyliaoth, a) yn wir enwa un amgylchiad pwysig .1 yn yr hwn y gwnaebh swn cyrn waith mawr Hwvr ach y tybia fod y caerau aydd wedi eu hadeiladu o amgylch y Corph MethodisUidd mor gandrvll a chaerau Jericho, fel n* raid wrth ddim cryfach na swn cyrn hyrddod i'w dymehwelyd. Nid wyf yn awr am ymholi pa bethau na pha faint o'r Hen Or uohwyliaebh ddylid ddwyn i mewn i'r Oruehwyliaeth Nswydd; ond y mae un wedi dweyd Yr hen beth- au a aethant heibio wele, gwnaethpwyd pob peth v 7 » ddaethum yn ddiwedd i'r ddeddf;" "Ysbryd yw Duw, a rbaid i'r rhai a'i haddolant Ef addoli mewn ysbryd a gwirionedd Pan yn ysgrifenu y tro o'r blaen, a'r tro hwn eto, y peth pwysig yn fy ngolwg i oedd gwaith rhai vu ceisio gwthio ar yr eglwysi syniadau peryglus tel atr 1 w rhwydo i wrthod ymostwng i awdurdod yCjfJ- foi Misol. Dylai Llais wybod, ac yntau yn Fethod ist r's cymaint o flynyddoedd, a hwyrach o'i febyd, maiy foment ygwrthydeglwys neu weimdog per- thynol 1 r Methodistiaid ufuddhau i'r Cyfarfod Misol fod yr eglwys bono neu y gweinidog hwnw yn peidio a Pherfchyn i'r Methodistiaid. Aelodau o'r un corph yw'r h°H eglwysi, a'u holl symudiadau i fod yn unol a holl aelodau y corph mewn credo, athrawiLth, a gweithred. Mae rhydd.d pob eglwys yn ddarostyng edig i'r Cwrdd Misoi a'r Gymdeithasfa, ac y ml bodolaeth Methodistiaeth yn gorphwys ar hyny. Dywed Llais ydylidfymhenodi i draethu ar Nat- ur Eglwys, swyddogaeth blaenoriaid, &c_, yn y Gym deithasfa. We y mae'n dia genyf ddweyd wrffo fod yn perthyn i'r Corph ddymon galluoeach a chvm hwysach at y gorchwyl nag un dinod fel fi ond yr wyf o r un farn ag ef am yr ar,ge« i hvny gael ei wneud, yn enwedig pan feddyliom am yr vsbrvd penrydd a ddangosir yn ami yn yr eglwyi, yn nedl duol Yn mysg y t6 sydd yn codi, y rhai y dylanwad arnynt gan self-government idea y byd gwleidyddol ac na,d oes dim yn iawn yn eglwys Crist ag sydd a thnedd ynddoirwymoy penrhyddid pery|lus hwn Y diwrnod fyddo'n mhell pan y bydd ee-Iwv«it Methodistiaid wedi dod i feddwl y g*ilact hwy yn unigol, bond-orfynu pobpeth; a phan ddaw, gwy- byddant mai dyna ddiwedd yr Hen Gorph. METHODIST. mae yn eich rhifyn diwediaf vn gosod 1 lawr y flfeithiau mewn cysylltiad &'r ymdJa fodaeth rhwng y Cyfarfod Misol a'r pwyllgor oedd yn trefnu y.Gymanfa yn eithaf cywir ond i'm tyb i n /T yA%°*°,A PTya dyladwy ar y fi^ith fod v Cyfarfod Misol wedi galw am wasanaeth tuag ugain o bersonau y tybiai eu bod yn meddu ar wyboSh neiilduol, yn ychwanegol at chwech o wyr cerddSr oeddynt yn aelodau o'r Cyfarfod Misol. Y brodvr hyn fu yn gwneud y gwaith gan drefnu llyfr manfa, &o a'r Cyfarfod Misol yn cymerldwyo vn ^Tn ??rf' ^aith,.y P^yllKor. Felly y gwna gydag Undeb yr Ysgolion nid cyn i'r gwaith £ rael wneud ycyflwyniradroddiadau yr CJndeb, ond ad roddiad geir o'r hyn a wnaed. Cyfeiriodd arweinwyr y Gymanfa, dro ar ol tro at y diffyg mawr mewn cysylltiad a'r cyfeiliant 'gan anog y pwyllgor 1 gael cerddorfjt. Ar ol ei srlel tystient fod gwellianfc mawr yn y canu ohlfWrl fol dywedai Mr J T W ,Mm.L«r,T £ ty&dhfeU ddweddar Gyda chynulleidfa weddol Jref o'r American organ i°w teimlo. Nid rhoddi swn y cyweirnod yn unig nac vn benaf bxd siot yw swydd offeryn, ond ynh??rach ayfoethegi; m cheir mo hyny ond i raddau anmher ffaith iawn gyda'r offerynau uchod." Gan fod v pwyllgor gwyr o wybodaeth gerddorol oll-yn un- frydol yn anog fod y gerddorfa yn cael i chyflogi fel y tair blynedd blaenorol, credwn y dyla«ai y C M wrando ar eu llais. y Wrth ddweyd nad yw y C.M. yn meddu dison o wybodaeth gerddorol 1 basio barn ar ewestiwn o hwn, nid ydym yn ..flu .of[i 0 gwKmi™ b°e^d nid am eu cymhwysder yn y cyfeiriad hwn y penod- wyd hwy, ac nis gellir disgwyl i ddynion fod yn hy- ddysg yn mhob cangen o wybodaeth. (Gan srofio om wnaeth Stradella," pan ar ei bererindod o lapel 1 gapel, gais 1 alw sylw fwy nag unwaith at yr ych- ydig gymhorth a gai y set ganu o'r set fawr'), Ni fuasem yn taflu anfn ar bwyllgor y Genadafi/h n.p ychydig feddygon sydd yn edrych dros y ceSdau am gyffuriau o faes y Genadaeth. Y mae yn ormod disgwyl 1 bwyllgor o weznidogion a blaenoSid wy bod famt o unrhyw physigwriaeth sydd i'w anfon hefvd^rWf^r7 Onid prkS hefyd 1 r C.M. fyddai gwrando ar bwyllgor o tpecial- ists cerddorol fel arweinwyr canu ein cynulfeTdfa- oedd, ar gyfaddasder cerddorfa ar gyfer cyfarfod mawr y Gymanfa Ganu ? cyiawoa ATEBIAD I "YMHOLYDD," ddiweddaf, gwelais lythvr ngh^ch Golygyd/y 5«r^aJ«hy<Dywed^dd^gS -?i yn n?hymydogaeth Pen-y-Graig, Caerfvrddfn ac iddo gael ei urddo vn wei'mrf™ V -,y aain' y» Nghydweli. y'n' y^Si" Fynwy, ond yn 1790 ymsefydlodd yn Nhreffynon a bu yno am ddeng mlynedd. « 1- Dyma ddywediram dano gan un^awdwr—" Daeth yn 17^°g YrgD°ed|Morgan^hnRhys wedTgorfod ffon America er 1794 oherwydd cyhoeddi y GyUh- grawn. Y nesaf a deimlodd dros ei wlad tedd Dafydd Dafis, a dywedir iddo yntau gael ei erlid am gyhoeddi y Oeirgrawn. D <g rhityn a ddaeth allanT Yr oedd Dafydd Difis yn ddya d t, duwiol, a dyag- edig, yn.bregethwr doniol ao a.:brylith;¡ar, er na. welodd ll»we» o'i gyfoesvryr ei wir werth a i ddef ny ddioldeb." Awdwr arall a ddywed :—" Caniataodd i rai erthyglsm yoiddan^os yn y oyhoeddiad uohod oedd yn l awn o bleidiaeth i egwyddorion gwerinol j chwyldroad Ffrengig, a bu mewn enbydrwydd oddi wrth yr awdurdodau, ac ar ffo am beth amser." Yn 1800 aymtidodd i'r Trallwng Coch .vI) Mhowys. Dywed un awdwr na ddaeth ond naw rhifyn allan o'r Geirgrawn-iddo ddechreu yn Chwefror 1796, ac iddo ddiweddu yn Hydref. Oes rbywun a gair terfynol ar hyn ? Os bydd yr ychydig anmherffaith hyn yn eglurhad, gwnewch fel y mynoah ag ef. Bryn-y-Coed, Talysarn. OwiCN LLEW OWEK.
Coiofn Dirvpest
Coiofn Dirvpest Dosbakth Deml SWYDDI Lancaster A Chabb. CTNALIWYD cyfarfod blynyddol yr uchod nos Sadwrn ddiweddaf. yn Ysgoldy Capei Crosshifcll Street, tan lywyddiaeth y Brawd Llew Wynne. Dosbarth Brif Demlydd. Wedi myned drwy y gwas wnaeth agoriadol, aei yn mlaeu i gyflwyno Gradd y Dosbarth i chwech o ber- sonau a'i ceisiai. Wedi cadarohau gweithrediadau y Pwyllgor Gweithiol, pasiwyd y peaderfyniad eanlyn ol yn ol aw- grym v pwyllgoi- hwnw, sef "Ein bod yn rhoddi gwahoddiad cynes i'r Uwch Ddtnl gynai ei chyfar- fodydd blynyddol y flwyddyn nesaf yn y Dosbarth." Daillenwyd a phasiwyd adroddiad y Dosbarth Ys- I grifenydd ata y chwarter. Cadarnhawyd adroddiadau y swyddogim canlynol am y flwyddyn :-Dosbarth Brif Demlydd, y Dos- barth Drysorydd. Yagrifenydd, Aroivvydd Etholiad- 01, ac Arolyges Temlau'r Plant. Dyma y rhai a ddewiswyd yn swyddogion y Dosbarth Demi am y flwyddyn ddyfodoi -.—Dosbarth Brif Demlydd, y Brawd Hugh Parry Dosbarth Gynghorwr, Brawd Llew YVynne Dosbarth Is Demlydd, Chwaer Mrs Evans Dosbarth Arolygydd Etholiadol, Brawd J Jones Dosbarth Ysgrifenydd, Brawd R Vaughan Jones; D.D., Brawd S P Cham- beis D.A.T.P., Chwaer Harris; D.G., Brawd D T Jones; D. R., Brawd Evans D W., Brawd Hugh Owen; D.B Brawd John Jones (loan Ryclal); D.T.O., Brawd Pierc-; D.I.R., Chwaer Parry; D.N., Chwaer T C Jones; D.C.B.D, Brawd D Jones. Gohiriwyd gorseddi-i y swyddogion hyd y Dosbarth I Demi nesaf. 'I COLLI ddarfu Mr Lief Jones yn etholiad Deheu Manceinion nid oblegyd ei ddirwest ychwaith. ond am fod cynddaredd y rhyfel ar hyn o bryd yn drech na phob ystyriaeth arall. Buasai ymgeisydd mwy castiog wedi cuddio ei farn am y rhyfel, ei gy- sylltiad a Phwyllgor y Transvaal, &c. ond dewis- odd Lief yn hytrach wneud cyffes glir, groyw o'i tfydd, er colled iddo ar hyn o bryd ond er ei enill dirfawr paa oero'r dwymyn bresenol, ac y ca yntan gyfle i ymgeisio ato. Y mae gonestrwydd yn beth prin, meddir, mewn ymladdfeydd etholiadol-eafodd Manceinion beth ohono, gan ddirwestwr a Chymro sydd yn rhwym maes o law o esgyn i'r lie y dylai ar bob cyfrif fod ynddo. Yr unig les i Ddirwest, ni a ofnwn, a barodd y Rhyfel hwn ydyw y dystiolaeth a rydd llythyrau y Maeslywydd Roberts ac anerchiadau cadfridogion I eraill i werth a rhagoriaeth yr egwyddor hono i'r milwyr syn gorfod gwynebu caledi'r ymdeithio par- haus mewn hinsawdd eithafol i rai annghynefin. Am y gorhoian gwallgof drwy'r wlad y dyddian di- weddaf, gwir fyddai dweyd na welsom yn ein hoes lawenydd mor ofidus. Naturiol a tbeg ynom fel I cenedl ydoedd cyd-ddiolch am ollyngdod Mafeking a'i dewrion druain, yr hyn oedd yn foddhad i bawb ond gresyn ydoedd gweled y bobl yn heidio i'r taf- arnau. ac yn peri i'w percbenogion lawenhau gan lawenydd llawer is ei natur. Gwir y sylwodd un brawd, fod Prydain yn gallu dal ei hanffodion yn llawer gwell na'i buddagoliaethau.
IEin Canedl yn Manceinion.
Ein Canedl yn Manceinion. PAN ymdaenodd y newydd fel tan gwyllt yn hwyr nos Wener fod Mr Lief Jones wedi ei orchfygu yn Ne Manceinion trwy y mwyafrif aruthrol o 2,039, yr oedd pawb wedi eu syfrdanu. Er iddo fod o flaen yr etholaeth am fisoedd, ychyd- ig a wyddent beth oedd ei olygiadau ar y rhyfel. Pan ddeallwyd ei fod yn ddigon gonest i ddweyd ei feddwl gan gondemnio y rhyfel fel un annghyfiawn, ac y gallesid ei hosgoi trwy ddoethineb, cystal a dal tro3 annibyniaeth rhesymol i'r Boeriaid ar ei therfyn. galwyd ef yn "pro Boer," a gwyddid fod ei dynged wedi ei phenu, ond ni thybiodd yr un ochr y buasai mwyafrif Mr Peel gymaint. Trodd yr etholiad ar bwnc y rhyfel yn unig. Nid oedd y pdl ond 140 yn fwy na'r etholiad diweddaf, felly rhaid fod lluaws o Ryddfrydwyr wedi myned i wrando brefiadau y defaid yn lie pleidleisio, a thua mil ohonynt wedi newid ochr. Rhesymau y dyn ar yr heol oedd tod y bobl am wel'd y rbyfel trwodd cosfcied a goatio; ac na chaiff y Boeriaid byth etc gyfle i ymarfogi yn erbyn Prydain a goresgyn tiriogaethau ei Mawrhydi. Wrth gydnabod y diolchgarwch, llongyfarchodd yr Arglwydd Faer Mr Peel ar ei lwyddiant; cydym- deimlai a Mr Jones, a dywedodd wrtho, Try again." Unorddau.
-0-ADDYSG.
-0- ADDYSG. Dyma un o brif bynciau y dydd yn ein gwlad yn bresenol. Mae addysg gyffredinol wedi eynyddu yn ddirfawr yn Nghymruy blynyddau diweddaf. Telir sylw arbenig iddo yn mhob ardal a chwmwd trwy y wlad, ac mae cymdeiohas yn leymeryd mwy o ddyddordeb nac erioed yn addysg ieuenc d ein cenedl. Tal v llywodraeth am addysg planttyyn ein hysgolion elfenol a chanolraddol. Ond mae dyn yn derbyn addysg o'i gryd i'w fedd, ac yd ami yn gorfod talu yn ddrud am ei addysg. Yr ysgol ddrutaf yn ami yw ysgol profiad Ond mae pob dyn synwyrol yn cymeryd addysg oddiwrth brofiad eraill. Mae profiad lluaws yn y wlad hon a gwledydd eraill yn tystio mai meddyginiaeth anffaeledig at ddoluriau y cylla, y giau, a'r afu, yw Quinine Bittars Gwilym Evans, E&tfS Mae dysgeidiaeth meddygon yn tystio ei fod yn feddyginiaeth sicr i luaws o anhwylderau yn tarddu o annhrefn yn yr ermigau hyn a gwybodaeth wydd- onol yn sicrhau mai meddyginiaeth ddyogel iddynt yw Quinine Bitters Gwilypi Evans. Gan hyny, dylai pawb sydd yn dyoddef oddiwrth afiechyd neu wendid a achosir gan anhwylder yn yr organau hyn wneud prawf teg ar Quinine Bitters Gwilym Evans. Nid yw byth yn siomi, ond mae wedi llwyddo mewn lluaws o achosion i ymlid yr afiechyd ymaith ac adfer rhai i iechyd pan oedd pob meddyginiaeth arall wedi methu. Gwerthir gan bob fferyllydd mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un neu gellir eu cael am y prisiau hyn trwy y post yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion :-Quinine Bitters Manufacturing C° » Limited, Llanelly, South Wales.
LLYTHURAU
rydw i'n dyallt fod llawer iawn o ffarm wrs Cymru 'n mund i Merica y tymor yma, a wela i moi bai nhw chwaith. Y mau Ilawer o honun nhw'n gneyd yn gall iawn i fund yno, ond nid pawb chwaith, mae eisio rhoid sens ar waith efo mun'd i'r Merica wel pobpeth arath. Tydio use ar chwyneb y ddyar yma i hen bobol o drigien i ddeg a thrigien fund i hel i cumale cin belled o ffordd, a mund i ganol tryfferthion a helyntion, a wel i ail ddechre byw, mewn bud newudd, a nhwthe yn ymul mund i fud arath. Mi wn i am ymbell hen wr a hen wraig rhwn trigien a phedwar igen oed, aethon i'rMerica er gwaethapawb, ni fase wauth i chi geisied pyswadio 'r gwunt, na cheisio i pyswadio nhwthe, ond dayth run o'r sort ono, na fuo 'n difar gin i clone nhw gwchwun, a mau nhw'n marw yn bur gySredin ein cyraedd ono, ne'n fuan chwedi hynu. Mi nghorwn irwumo hen bobl- ach wel hun wth bost y gwelu ne bost y bwrdd gar- tre, nes i'r bendro am fund i'r Merica i gadel nhw. Yn y marn i, ni ddyle pobol ay'n medrud byw a thalud u ffordd yn hwulus yn y wlad yma fun'd i'r Merica. Dyle rhain ofun iddun nhw u hunen, be sy arnyn nhw eisio well, ys na budd drws yn goryd i'w plant nhw gael byfolieth yma, mau drws y mor mawr yn y gored o'u blaune nhw. Ddyle run dun symud o sefyllfa y botho fo n gallud byw yn gysurus ynthi hi, ys na budd o'n gweld, wel mau Rhen Hws- monyn danos, i bod hi'n siwro fund yn wauth arno fo. Dylen nhw aros yn u gwlad i mdrechu i'w di- wigio hi, a chaul pethe i iawn drefn. Pobol heb ddim plant hefud-chynghorwn i monyn nhwthe fund ono dynion ifenc, iach, lusti, dynion yn medrud gweithio, ac yn caru gweithio, mae ono le da iawn i'r sort yma, wel rydw i'n caul ar ddyallt ag os byddan nhw'n sobor a gyfalus, mae nhw'n siwr o ddwad yn mlaun yn y bud ono. Dene bobol erith ffit iawn i'r Merica, pobol ganol oed, a llawer o blant gynthyn nhw-gore po mwya o blant fotho gin bobol i fund ono, ys byddan nhw'n blant iach a gyll- uog i weithio mau llond y ty o blant yn stoc dda i ddechre buw mewn lie wel Merica. Mi all teulu wel hun neud yn well o'r haner na theulu heb ddim plant-am y rhaidi'r rheini dalu cloge mawr iawn i weithiwrs, os byddan nhw am drin tir ono. Mi nghorwn i bob ffarmwr sy ar i ore yn ceisio buw yn y wlad yma, a chyntho fo lawer o blant, dawlud y cwbwl i fynu gynted y gallo fo, a mund i'r Merica rhag i flaun. Mi roedd un peth yn lluthur Rhen Hwsmon yn perid i mi synu tipin, lie mau o'n son am Fegws yn y gyllewin, a Jacpiter yn y de, faswn i yn y muw yn dyallt beth oedd y dun yn geisied ddeyd. Mi ddylis ar y dechre mau gwr a gwraig o'r enw Begws a Jac Peter oedden nhw, nes y ces i allan o'r diwedd mau dwy seren fawr ydir Fegwa a'r Jacpiter sudd gyntho fo mewn golwg. Ond beth wur o am y ser tybed ? fase fo'n cymud siampal oddiwrtha i efo'r Llyad ? Tai buth i mhela a'r budodd i fynu acw ynt hynu, a mi nghorwn i Rhen Hwsmon i beidio moedro i fen- udd efo nhw. Ond am y Merica roeddwn i'n son, dun am helpo! wiw imi feddwl am fund taswn i'n ffit o ran oedran i gwchwyn. Mau'r dun y Llyad hwnw es talwm chwedi peri i mi dynud pobcl Merica yn y mhen: tawn i'n mund, a nhwthe'n dwad hud i wbod mau fi ydi 'Rhen Ffarmwr fun u trin nhw yn y Mysere, ni fudde gin i fawr o obeth am ffoedel. Ond dene leiciwn i, i'r Cymru i gid fund hefo'u gilidcl, a setlo ar rw ddarn o wlad iddyn nhw u hinen mi fudde yn fwu cysurus o'r haner fellu, ag yn fwu mynteisiol yn mhob modd. Rydw i'n coelio y smude milodd o Gymru sy ar wasgar yn y wlad hono atyn nhw, tae nhwyn clecllre ymsyfydlu mewn rhw daleth ar u pen'u hinen, a mi fudde gin y rhai fydde yn sumud o Gymru gartre parod yn u golwg cin cuchwun. Rhaid i mi stopio, dene Sian yn galw. 'RHEN FFARMWR. 1849. LLYTHUR XIX. 'P,H,EN FFARMWR ar "gudio maes wrth faes." GtWarchod ni, mau pobol Ffystiniog chwedi brochi yn rywinol, mi rois i swmbwl yn i cnawd nhw mi fYddyliwn-dewch iddo—rydw i 'n coelio iddo fo fteyd lies iddyn nhw, a byddan nhw'n well pobol o I' hyn allan, ond tydio use yn y bud iddun nhw foni a strancio-a rhaffu pynillion clwddog arna i a Sian. Mi fedra ine brydyddu pan fydda i 'n licio, ond ta i ddim i mygegu a nhw-fedra i ddim dyallt be sy ar y bobol pen mau nhw'n lliwied snisini Sian, a hithe na bu run pinsied o snisin rhwn i bysedd hi rioed, a tttor gas gynthi hi am dano fo, na feder hi ddim ydrach arno fo, ond meddwl i gyrud hi yn y mhen raau nhW-ODd wath iddyn nhw beidio. Mau rhwun yn y Mysere dwaetha yn ceisio gin i ddeyd tipin ar gudio maes wrth faes, a phethe fellu niwn i ddim beth i'w ddeydyd am dano fo, blaw toau pebh drwg iawn ydio, a pheth sy chwedi gneyd drwg anferthol yn y wlad. Y mae gwahaniaeth mawr iawn yn hun es pen ydw i 'n cofio-mi wn am lawer tair, peder, a chwech o ffermydd lie roudd Pobol yn gneyd byfolieth dwt ystalwm, chwedi i gneyd yn un ffarm fawr rwan. Mi fudde 'r man ffarmwrs rheini yn rhanud llaeth i'r tlodion, a mwy 0 waith i weithiwrs o lawer rhyngthyn a'i gilydd, nag sudd i gaul yn y ffarm fawr, a tous fawr neb yn fhauud llauth rwan wel y bydden nhw ystalwm, ond 1 roid i'r moch, ne i werthud o. Dyma bobol ifenc yn priodi, a chynthyn nhw geiniog i ddechre buw, ond tous dim lie iddyn nhw i'w gaul—dim posib "ron caul cornel i odro dwy neu dair o fuchod a chadw deuben o gyftyle y rwan, am fod y ffermudd mawr chwedi lluncud y ffermydd bychin, wel gwarth- Pharo, a dim modd gin y bobol ifenc i gymud "arm fawr tae un i'w chaul, a tene nhw'n chwalud u ceiniog, ag yn mund yn dlodion ar y plwu. Deud- Well chi be fynoch chi mau'r bud yn mund yn waeth mewn llawer o bethe nag oedd o stalwm—dene marn I beth bunag ond y bobol sun i neyd o'n waeth, mau'n dda gin glone byddigions gael madel a min ffSrmydd a man dynantied, llai o draffeth iddun nhw gaul i rhenti, a llai o gost rypario-a does dywallu ar Wane pobol am gaul digon o'r hen ddyar yma o dan i cryfange—ond wauth tewi, gormod o waith i 11 1bl na neb arath ydi troi'r bud yn i ol, toes dim i neyd ond mund i'r Merica ne rwle, gunted y gallan llhw, os na fedra nhw gaul lIe i neud byfolieth yn II gwlad u hinen. Mae ono ddigon o dir, medden nhw, y galle'r bobol su am ffarm fawr gaul darn o ylad gimin a'r Llyad os lecian nhw, heb neyd drwg 1 neb. 'RHEN FFARMWR. 1849