Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Goheblaethau.
Goheblaethau. BYLCHAU ANGAU. Syit,-Yehydig ddyddiau yn ol, tarewaia ar Almanac Oymraeg Lerpwl, am 1883-y laf o'r hestr a gyhoeddwyd ac wrth edrych ar y rhestr sydd yno o Weinidogion, Pregethwyr, a Blaenoriaid y Methodistiaid Calfinaidd ar ddiwedd 1882, synais yn fawr gynifer obonynt ydd erbyn hyn wedi myned oddiwrth ou gwaith at eu gwobr. O'r 104 sydd yn y rhestr hon, nid oes oud 37-neu y drydedd ran o'r nifer— yn awr yn y swydd ag yr oeddynt ynddi ddeu- oiaw mlynedd yn ol; tra y mae 50 wedi marw, a'r gweddill naill wedi ymddiswyddo neu yn ,dal yr un swydd mewn eglwysi eraill. Oefais xldyddordeb prudd wrth goplo y rhestr, ac 08 tybiwch yn ddoeth ei chyhoeddi gydag Adrodd- siad o'r Gymanfa yn y Gymro nesaf, bydd yn JmBerol a rhydd ddyddordeb i laaws o'ch darllenwyr.—Yr eiddoch, BOAZ. Arwydda 1, wedi marw; 2, wedi symud i eglwys arall neu ymddiswyddo; 3, yn awr yn weinidog. SWYDDOGION CYHOEDDUS M.C. LERPWL YN 1882. GWBINIDOGION. 11 Lumley, Richard 1 Thomas, Owen, D.D. 1 Hughes, John, D.D. J Williams, W. O. 1 Parry, John (York Ter.) Jones, Hugh, D.D. Thomas, Josiah, M.A. 1 Jones Owen B.A. 2 Williams, David 1 Jones Peter, B'head 1 Lamb, James Owens, Owen Ellis, Griffith, M.A. Jones, T Rees Jones, Thomas PHEGETHWYK. Roberts, Hugh Williams, Jolla 1 Hughes, Hugh Evans, John 3 Owen, R C 2 Williams, L (B'head) 2 Jones, J Isaac BLAENORIAID. Crosshall Street. 1 Roberts, Robert ;2 Jones, Wm 2 Thomas, William Evans, John Jones, Wm Roberts, R 0 1 Williams, Hugh Princes Road. 1 Roberts, David 1 Jones, W (Berry Street: Williams, J (Moss bank; 2 Lewis, J (Hope Street) l;Roberts, John, A.S. ggjones, D (St James Rd] 1 Edward, John ::2 D&vies, John Jones, J Harrison Bebb, Nathaniel 2 Daniel, D 1 Griffith, John Fitzclarence Street. 1 Lloyd, Thomas i Roberts, Owen 1 Williams, J (Perth St) Davies, J (Queens Rd) 2 Patton, Wm 1 Jones, Richard Morgan, W (Elm Bank: I Bethlehem. -2 Roberts, Eleazar 2 Roberts, R (Bronte) Jones, Hugh 1 Jones, J (Elm Bank) 2 Thomas, T J 1 Roberts, R (Quarry b'nk] :2 Hughes, Thomas Chatham Street. 1 Jones, T (Parliament ter] Pugh, Eliezer 1 Gee, Robt, M.D. I Pritchard,-Hugh 1 Jones, D (Bentley Rd) ,2 Thomas, J (Myrtle st) 1 Jones, Wm P Williams, Wm Anfield Road. Hughes, David, Y.H. Evans, Wm 1 Jones, Jonah 1 Roberts, Isaac Venmore, Wm Bootle. 1 Jones, D (Bedford ter) 1 Lloyd, D 1 Williams, 0, Merton rd Jones, Wm (Crosby rd) 2 Jones. W (Bedford ter) Owen, E (Breeze Hill) Jones, W (St Albans rd) Lombard St [Newsham Pk] 1 Pritchard, Evan Jones, Wm 1 Jones, J, Hampsteadrd David Street. 1 Rowlands, Owen Davies, David 1 Jones, J S Parkfield, Birkenhtad. 1 Williams, Richard 1 Pierce, Elias Jones, W, Windsor St 1 Rees, Griffith 1 Richards, John 2 Williams, S ¡ Seacomlie 1 Jones, David ) 1 Griffith, John I Jones, Edward Rock Ferry. 1 Davies, D 1 Williams, Richard 2 Owen, Wm New Brighton. 1 Jones, R Garston. Thomas, Owen 1 Davies, John Jones, T, Five Elms Walton Park. 1 Evans, David Jones. J R 2 Hughes, @ Adams, David Davie3, Griffith Waterloo. Hughes, W J 1 Parry, M J Y FEIBL GYMDEITHAS YN MON. SYR,—Dywedir fod y Gymdeithas werthfawr hon yn colli tir yn Mon. Y rheswm cyffredm a roddir am hyny ydyw y canoedd punau a delir bob blwyddyn o goffrau y Gymdeithas i swyddogion. Pa reswm sydd dros roddi wyth gant o bunau i rai am ddweyd gair o hanes y Gymdeithas unwaith bob blwyddyn drwy Dde a Gogledd Cymru ? Onid ellid arbed y swm mawr hwn drwy i weinidog neu flaenor yn mhob cynulleidfa alw sylw at y Gymdeithas, ac anog y gwrandawyr i roddi derbyniad siriol i'r casglyddion ? Y mae hyn yn sier-os yw y Gymdeithas i dderbyn y gefnogaeth a haedda yn Mon, fel yn y blynyddau gynt, fod yn rhaid lleihau y coatau cartrefol, pa rai sydd yn rhedeg i amryw filoedd o bunau bob blwyddyn. MONFAB.
"'"--Dyffrygi Clwyd.
Dyffrygi Clwyd. RHUTHIN. Cafodd Catherine Jones Edwards, merch i am- aethwr o Helygain, 1,500p fel iawn am dor amod priodas oddiar swyddog milwrol ieuanc o'r enw Oliver B Hargreaves, yr hwn sydd yn byw yn Has- lingden. Ymddengys i'r ddau ddod yn gydnabydd- us pan ddychwelodd y diffynydd o Goleg Rhyd- ychain. Yr oedd ar y pryd yn 21ain oed, a'r ferch ieuanc yn 24ain. Dechreuodd y dyweddiad yn 1897, a pharhaodd hyd y flwyddyn ddiweddaf, pan y torodd y diffynydd ef trwy lythyr, yn yr own y dywedai fod arno ofn nad oedd ef mo'r dyn i setlo i lawr am rai blynyddoedd, a gofynai i'r erlyn- eg ymddwyn tuag ato mor dyner ag y gallai. Yn y Wyddgrug, ddydd Mercher, cynaliodd Mr I-T. S. Adams, arwerthiant ar eiddo. Gwerthwyd fferm y Black Horse, Bwcle, i Mr George Hewitt y tS-' Gwerthwyd dan fSthya gyda gerddi yn Mhenybont, Pentre, ger Wyddgrug, i Mrs Roberts, Daisy Hill, am 130p; Swan Cottage i'r tenant am 130p; Sun View, Gwernymynydd, i Hughes am 280p tynwyd amryw lotiau eraill yn am na chynygid digon am danynt.
Eisteddfodaiir Sulgwyn.
Eisteddfodaiir Sulgwyn. I COLWYJr BAT. TTKODB miloedd o bobl i Colwyn Bay ddydd Linn, y rhan fwyaf i fwynhau'r Eisteddfod a gynelid dan nawdd Wesleyaid yr ardal yn y Victoria Pier Pavil- ion. Cadeirydd y cwrdd cyntaf oedd y Cynghorwr Hugh Hughes, gyda loan Glan Menai yn arwain, a Miss Brackstone yn cyfeilio. Beirniaid—Awen, Proff J Morris Jones a Pedrog Lien, Parchn T 0 Jones a F E Jones; Can, Mr D W Lewis. Yr yegrifenyddioa oeddynt Mri D Edwards, E Price, ac E E Roberts. Wele'r dyfarniadan:— Unawd soprano, I know that my Redeemer liveth," Mrs Eifion Jones, Dolbeamaen. Her-ddeuawd, Mr a Mrs Eifion Jones. Enillwyd y gadair am yr awdl oreu ar Oleuni,' gan Mr Henry Davies (Abon), Cefnmavfr, a chad- eiriwyd ef yn y dull arferol. Yn y brif gystadleuaeth gorawl ar ganu Teilwng yw'r Oen,' gwobr 20p a thlws aar i'r arweinydd, ymgeisiodd corau Llanberis, Nantlle, Bangor, a Llangefni. Dyfarnwyd y wobr i Nantlle. Unawd baritone, J 0 Morris, Penisa'rwaen, ac E W Williams, Talsarn, yn gydradd. Adrodd Ffarwwl Wolseley,' D S Owen, Colwyn Bay. Can, Y Gwanwyn,' R Abbey Williams, Bettws- ycoed. Yn nghystadleuaeth y corau meibion ar ganu Croesi'r Anial,' am wobr o wyth gini, ymgeisiodd corau Ffestiniog, £ Abergele, Bangor, a Beaumaris. Ffestiniog ddyfarnwyd yn oreu. Her-unawd allan o unrhyw dreithgan Gymreig, Mrs Henderson Jones, Talsarn. CONWT. Cynaliodd yr Annibynwyr Eisteddfod yn Neuadd y Dref, y Maer (Dr Morgan) yn y gadair, Llew Tegid yn arwain, ac Alawes Gwynedd yn cyfeilio. Mr William Davies, Llundain, feirniadai'r canu lleisiol, a Mr Beswick y canu offerynol. Wele'r dyfarniadau:— Unawd ar y berdoneg, Misses Jones a G wladys Parry yn gydradd. Unawd soprano, Miss Williams, Conwy. Yn nghystadleuaeth y seinyrf, ni ddaeth ond Pen- maenmawr yn mlaen, ac yn deilwng o'r wobr. Unawd ar yr euphonium, D Jones, Penmaenmawr. Triawd, Charle Williams, Glan Conwy, a'i barti. Unawd baritone, Alexander Henderson, Nantlle. Unawd tenor, H J Hughes, Ffestiniog. Yn y brif gystadleuaeth gorawl, ymgeisiodd Ffes- tiniog, Abergele, a Bangor. Ffestiniog a farnwyd yn oreu. Deuawd, Charles Williams a W E Jones. Her unawd am gwpan arian, Alex. Henderson. Y BALA. Cynaliwyd y bedwaredd Eisteddfod flynyddol yma ddydd Llun yn y Victoria Hall. Bu yn dra llwyddianus, ac yr oedd y neuadd yn rhy fach o'r haner i gynwys y dorf fawr o Eisteddfodwyr a ym- gynullodd yn y dref. Llywyddwyd gan Major- General R Owen Jones, Bryntegid Mri R J Lloyd Price, Rhiwlas; a John Williams, Llythyrdy. Yr arweinydd pert oedd Mr J J Hughes, The Stores. Beirniaid-Awen, Pedrog, Lerpwl; Can, Mr Tom Price, Merthyr; Lien, Proff Anwyl, Aberystwyth; Mr J C Evans, M.A., a Mr Price, Rhiwlas; Adrodd, Griff Tegid Davies, Lerpwl. Datgeiniaid, Miss May John, R.A.M., Mr Gwilym Richards, R. A. M., a Mr LI R Bowen, Abertawe. Wele'r drefn— Can, Cymry Fydd,' Miss May John. Anerchiadau barddonol gan Gwaenfab, Celynfab, Glan Cymerig, ac E Watkins. Englyn, Y Gwlithyn,' Gwaenfab, Bala-24. Unawd i blant, Codiad yr Ehedydd, Mary Roberts, Dolgellau-15. Adroddiad i ferched, Beth sydd hardd ? Llinos Moelwyn, Ffestiniog 2, C E Parry, eto-19. Anerchiad go lew gan y Cadeirydd, Pedwarawd, Blodeuyn bach wyf fi mewn gardd,' parti Mr Warhurst, Corwen-9. Adroddiad i blant, Pa le mae fy nhad ? 1, C E Parry, Ffestiniog; 2, D A Edwards, Glynceiriog -25. Yn nghystadleuaeth y corau plant, ymgeisiodd Carmel, Tanygrisiau; Bala, Llandderfel, a Dol- gellau. Y darn oedd 'Tis night on the silent moun- tain,' am wobr o 5p, arweinffon i'r arweinydd, a thlws i bob aelod o'r cor buddugol. Ar ol cystad- leuaeth galed, barnwyd cor y Bala, dan arweiniad J B Parry, yn oreu. Traithawd, Cystadleuaeth,' R LI Jones, Pen- rhvndeudraeth-5. Unawd contralto, 0 rest in the Lord,' Ethel M Taylor, Gwrecsam-18. Map o Gymru, Howell Wynn, Cwmtirmynach. Ffon, John Ellis, Wernol, Llandderfel. Traithawd, P'run rymusaf ysgrifbin neu gledd ?' LI G Owen, Cwmtirmynach. Yn nghystadleuaeth y corau meibion ar ganu Croesi'r Anial,' am wobr o 15p a chwpan gwerth 80s, daeth cor Ffestiniog (Mr Cadwaladr Roberts), a Llangollen (Mr J E Morris) yn mlaen. Cor Llangollen a drechodd. Can gan Mr Gwilym Richards. Duchangerdd, Y Dyn Gwasaidd,' 0 Caerwyn Roberts, Lerpwl-3. Prif adroddiad, Cwymp Pompeii,' Ifan Tomos, Lerpwl—24. Unawd bass, Cwm Llewelyn,' J E Morris, Llan- gollen-26. Deuwyd yn nesaf at y cadeirio. Cynygid cadair dderw hardd a 2p am y farddoniaeth oreu, caeth neu rydd, ar Ddoethineb.' Y buddugwr oedd Is- lyn, gorsaf-feistr Trawsfynydd. Cadeiriwyd ei gyn- rychiolydd dan arolygiaeth Gwrtheyrn, yna ymar- llwysodd meib awen eu llongyfarchion, a chanodd Miss John fel durtur ar ol cawod o wlaw t'rane.' Unawd soprano, Rhosyn Unig,' Miss Jones, Cerygydrudion, a Llinos Moelwyn yn gydradd-14. Plat cerfiedig i ddal bara, R Morgan, Ty'nypant, Llanuwchllyn-2. Par o fenyg gweuedig i ddyn, Di atebodd yr oreu. Deuawd, Myfanwy,' Robt Roberts, a R Thomas, Bala—15. Cyfieithu, LI G Owen, Cwmtirmynach-21. Unawd tenor, If with all your hearts,' Edward Lloyd, Ffestiniog-27. Llian bwrdd, M Mills-Lloyd, Llanidloes; 2,Annie Williams, Corwen, ac Eluned yn gydradd. Crys gwlanen i weithiwr, Rebecca E Jones, Garn, a M Edwards, Ty'nyfron, Llandderfel, yn gydradd. Prif draithawd, Hanes Teulu y Rhiwlas, lOp 10s, R Prys Jones, Pontypridd (gynt o'r Bala). Yn y brif gystadleuaeth gorawl am wobr o 20p, ymgeisiodd Brynbowydd (Ffestiniog), Gwrecsam, Amwythig, a Godreu'r Berwyn. Caed cystadleu- aeth gampus, ond dyfarnwyd cor Amwythig, dan arweiniad Mr Philips, yn oreu. Caed cyngherdd rhagorol yn yr hwyr, ac heblaw caneuon gan y datgeiniaid a enwyd a rhai o'r budd- ugwyr, cafwyd adroddiadau gwych gan Mr Griff Davies, Lerpwl. Dyma'r wyl ragoraf o'r gyfres a gafwyd, ac y mae llawer o ddiolch am hyny yn ddyledus i Mri R Evans a J T Jones, yr ysgrifen- yddion diwyd. Gwrw. LLANSANNAN. Cynaliwyd Eisteddfod Gadeiriol Llansannan ddydd Llun; daeth cynulliad mawr yn nghyd, a chafwyd Eisteddfod hynod lwyddianus. Y llywydd- ion oeddynt Dr Ellis, Llansannan Mr J Herbert Roberts, A.S., a Mr John Morris, Y.H. Yn ei anerchiad dyddorolyny prydnawn, sylwodd Mr Herbert Roberts ar luosogrwydd beirdd enwog sir Ddinbych, a chredai ef fod rhywbeth yn awyr- gylch a golygfeydd y sir yn cyfrif am hyny. Sylw- odd hefyd ar yr angenrheidrwydd am sefydlu llyfr- gell gyhoeddus yn mhob llan a chymydogaeth yn Nghymru, i'r amcan o greu chwaeth ynyrieuenctyd at ddarllen llyfrau da. Edrychai yn mlaen at y dydd y byddai hyd yn nod lanau distadlaf Cymru yn meddu llyfrgell. Yr oedd efe wedi rhoddi ei fryd ar wneud rhywbeth tuag at gyrhaedd yr amcan hwn, o leiaf mor bell ag yr oedd a fyno a, sir Ddinbych. A ganlyn sydd restr o'r buddugwyr:—Unawd soprano, Nellie Owen, Llanfairtalhaiarn. Cyfan- soddi can, R Abbey Williams, Bettwsycoed, a < Cainc y Delyn' yn gydradd. Gwddfdorch, M E Roberts, Hafod Wen. Hir-a-thoddaid, Trebor Aled. Unawd i blant, R Davies, Tanyfron. Araith, E Williams, Perth Eos. Unawd i rai dan 16, Annie Davies, Penybryn. Englynion i gofgolofn Llan- sannan, Ap Cledwen. Unawd ar y berdoneg, J LI Hughes, Llangernyw. Cor plant, Cor Llansannan (J T Lloyd). Traithawd, Thomas Roberts, Ffordd- lâs, a'i fab, Peter, yn gydradd. Adroddiad, R Jones, Tai Foel. Llwy bren, D Edwards a J Davie^ Gilfach, yn gydradd. Unawd i rai heb enill o r blaen, Annie Davies, Dinbych. Ymgeisiodd dau gor merched, a chor Llansannan yn oreu. Dau gor meibion hefyd a ddaeth yn mlaen, a chor Glan Cledwen, Gwytherin (H Owen) yn oreu. Adrodd- iad, rhanwyd y wobr rhwng Sarah M Roberts, Glan Aled, a Lizzie J Evans, Rhydloew. Unawd i bari- tone, R G Jones, Dinbych. Hosanau, M J Davies, Ddol Geiri, Gwytherin, allan o 13. Cywydd i Dudur Aled, goreu Trebor Aled. Ymgeisiodd 4: ar yr her-unawd am Set of Mounted Carvers, R G Jones, Dinbych. Crys i weithiwr, M Williams, Tanyfron. Deuawd tenor a bass, R F Williams, Llangernyw, a R Davies, Dawn. Tea Cosy, Mrs Howatson, Plas Newydd. Cyliell a fforc, J Vaughan, Glasgoed, Llanelwy. Antimacasser, 2, J Jones, Llanrwst; 2, Mrs Littler, Lerpwl. Cofiant i'r di- weddar Thomas Jones, Llansannan, Trebor Aled. Cynygiwyd cadair dderw a 3p 3s am bryddest i Henry Rees,' a chyhoeddwyd Bryfdir yn oreu, a chadeiriwyd ef. Canwyd can y cadeirio gan Miss L Teify Davies. Ar y brif gystadleuaeth gorawl, ym- geisiodd chwe' cor, a Chor Bro Elwy yn oreu, sef cor unedig Llanfair a Llangernyw, dan arweiniad R Roberts, Llanfair. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyngherdd dyddorol, pryd y gwasanaethwyd gan Miss L Teify Davies, Mr Ffestin Jones, ac amryw o'r buddugwyr yn yr Eisteddfod. WEST KIRBY. Dydd Sadwrn a dydd Llun, cynaliwyd yr Eis- teddfod hon. Pethau Seisnig a pherthynol i Gelf a Gwyddor oedd yn benaf ddydd Sadwrn. Gwobrwy- wyd yr ymgeiswyr buddugol fel y canlyn ddydd Llun:— Can ddesgrifiadol, Yr olygfa o Grange Hill,' 2p 2s, Caerwyn Roberts, Lerpwl. Telyneg, Dychweliad cwch y pysgotwr,' lp Is, Llon a Lleddf,' yr hwn ni atebodd. Canig Seisnig ar unrhyw destyn, lp lp, Parch W Margam Jones, Aberdar. Iraithawd, Owain Glyndwr,' 2p 2s, rhanwyd rhwng Oxon a Trevor Apsimon, West Kirby. Prif draithawd, Y llinellau priodol i gynydd bwrdeisiol,' 5p 5s, L J Parry, Liscard. Cyfieithu i'r Saesneg, 'Ti wyddost beth ddywed fy nghalon,' lp Is, J Elsi Owen, Bettwsycoed. Cyfieithu i'r Gymraeg ddarn o waith R L Steven- son, lp Is, J E Jones, Lerpwl. Unawd i fechgyn dan 16, 1, Arthur Smith, Ler- pwl; 2, J J Lunt, Runcorn. Unawdau ar y berdoneg-Adran hynaf, Miss Slmgsby, Upton dan 16, Mabel White, Lerpwl: dan 12, Edith Darbishire, Lerpwl. Unawd ar y 'cello, lp ls,E Gipprich, West Kirby. Unawd ar udgorn, John Williams, Lerpwl. Her-unawd, cwpanarian a lp Is, Miss Cissie Davies, Mynydd Seion, Lerpwl. Unawd contralto, lp Is, Sarah Jones, West Kirby. Deuawd tenor a bass, lp Is, Meirion Jones, Bir- I kenhead, a Griffith Hughes, New Ferry. I I Un cor merched ddaeth yn mlaen i ganu, 0, praise the Lord,' am wobr o lOp 10s, sef Talke, sir Stafford, dan arweiniad J Whewall. Unawd ar y chwibanogl, tlws arian, John Evans, Lerpwl. Unawd soprano, Angels ever bright and fair lp Is, Harriett Greene, Birkenhead. Yn nghystadleuaeth y corau meibion, ar ganu Cydgan y Pererinion,' am wobr o 15p, tlws gwerth 30s i'r arweinydd, a thlws arian i bob aelod o'r cor buddugol, daeth chwe' chor yn mlaen, ac wele drefn eu teilyngdod :—Brymbo (E Evans), 94 o farciau; Talke, 74; St Helens, 64; Gwalia, Lerpwl, 58 Cambrian, Caerdydd, 47 a Seaton, Cumberland, yn isaf. Felly Brymbo a drechodd. Cynygid cadair ddeirw hardd, gwerth 5p 5s a 3p 3s, am y bryddest oreu ar Y diweddar Mr T'E Ellis, A.S.' Ymgeisiodd pump, a'r buddugol oedd Caerwyn Roberts, Lerpwl. Cadeiriwyd ef yn y dull arferol. T U™1 ten0r Waft her angels,' lp Is, David Ellis, Cefnmawr. Deuawd soprano a contralto, 0 lovely Peace Ip Is, Misses Bailey a Dennet, St. Helens. Pedwarawd, 'God is a Spirit,' 2p 2s, Misses Bailey a Dennett, a Mri Abram Jones a James, St. Helens. Unawd bass, The people that walked in dark- ness,' lp Is, Parry Jones, Caerdydd. Yn y brif gystadleuaeth gorawl, ar ganu 'How sweet the moonlight sleeps a Therefore with joy shall ye draw water,' y wobrgyntaf oedd 30p, a thlws aur gwerth op i'r arweinydd ail wobr, lOp, a thlws aur gwerth lp i'r arweinydd. Dau gor ddaeth yn mlaen, sef The Gleam Choral Society Rock Ferrv (T Roscoe), a Chor Talke (J Whewall). Rhoed y gymeradwyaeth uchaf i'r canu, ond barnwyd cor Talke yn oreu. Llywyddion y dydd oeddynt Mri T Apsimon, A T Salvidge, Y.H., a Mr Samuel Evans, prifathraw Ysgol Ganolradd Llangefni arweinwyr, Mr Lewis Jones ( Ynysivr), a Dr R 0 Morris, Birkenhead.
,.
,.<I Dall Te (Hen a Newydd). A glywyd ar adeg Eisteddfod Genedtaethol ra blynyddau yn ol:— Ma nhw'n pyrfformio Hym of Prts Mendalsyn yn y fan yma heno, fachgan." Ydan nhw-pwy gwnaeth o, dywed ?" 'Dwn i ddim, fachgan, os nad yr hen Handel hwnw." We prosecute the m*n or woman Who steals the goose from off the common, And leave the greater felon loose Who steals the common from the goose. Yr hwn sydd wedi ei Gymreigio fel hyn :— Fe gosbir gwr neu wraig yn erwin Am ddwyn yr wydd oddiar y comin Gan arbed lleidr mwy, yn rhwydd, Sy'n dwyn y comin 'ddiar yr wydd. Neu dyma gais arall:— Fe gosbir gwr neu wraig rhag blaen Am ddw yn yr wydd oddiar y waen Ond ceiff y llall faddeuant* rnwydd Fo'n dwyn y waen oddiar yr wydd. *Hen ystyr y gair maddeu ydyw gollwng yn rhydd- gweler Cyfieithiad William Salesbury. Yr oedd yr hen bregethwr John Evans o'r Bala yn ei rhoi hi'n hallt i'r pregethwyr ar y llwyfan yn seiad un o Sasiynau y Bala. Trowch at y bobl, John Evans," ebe John Elias. Be, nid pobol ydach chi?" ebe'r hen efengylydd plaen. -(0)--
Cardd y Cerddor.
Cardd y Cerddor. UN waith bob deng mlynedd tynir sylw y byd cerddorol at bentref bychain yn Neheudir Bavaria o'r enw Oberammergau, oherwydd hwn yw y lie y darfu y trigolion yn y flwyddyn 1633, ymddio- frydu y byddai iddynt, unwaith ,bob deng mlyn- edd, bersonoli a myned yn weithredol trwy am- gylchiadau dyoddefaint y Gwaredwr yn ei Oriau Olaf; a hyny fel arwydd o'u diolchgarwch am y waredigaeth wyrthiol a gawsant fel tref oddiwrth bla yn y flwyddyn uchod. Ac eleni, er canel y mis diweddaf, maent yn myned trwy y gwaith difrifol; ymwelir a'r lie gan fiioedd ar bererindod yn wir dywedir fod amryw filoedd yn bresenol yn y per- fformiad cyntaf. Dyn ieuanc, pump ar hugain oed o'r enw Auton Lang, a gynrychiolai y cymeriad o Grist, a Mair y Forwyn gan forwynig ieuanc o'r enw Anna Flunger, merch i lythyr-gludydd y pentref, ac wyres i'r dyn a gynrychiola y Crist yn y flwyddyn 1850. Cymerir i fynu tua dwsin o'r cymeriadau pwysicaf yn yr hanes gain feibion, a phedair gan y merched. Edrychir ar y gwaith gan y gwahanol gymeriadau a'r trigolion, fel uitnvtn crefyddol ymwueir ag ef gyda dwj sder teimlad a pharchedigaeth, a pbarotoir ar ei gyfer trwy ymgysegriad. A ganlyn ydynt sylwadau un oedd yn bresenol y tro cyntaf y tymhor hwn, sef Mai20fed:—"Yr oedd yr olygfa lie mae Crist a Mair yn ymwahanu yn od o dlos a pherffaith; ond y ddwy olygfa fwyaf treiddgar ydoedd y Swper Olaf," a Phoenau yr Ardd," nid oedd y lilangellu mor effeithiol a'r rhanau eraill, ond yr oedd arucheledd mawreddog yn yr olygfa lie y saif Crist o flaen Pilat, yn am- gylchynedig gan dyrfa groch-lefol a haner gwallgof, yr oedd mawrfrydedd a gwirfoddolrwydd ym- ddangosiad y prif gymeriad uwchlaw pob canmol- iaeth, ac eto pan yr ymddengys yn cario y groes anferth tyr y dyrfa i ochneidio a wylo. Cyn y croeshoeliad, ymddengys pawb a gymerai ran yn y cydgan mewn gwisgoedd duon. Gadewir y Crist i hongian ar y groes am ugain mynud. Yr oedd ei waedd angeuol yn galon rwygol a'r holl olygfa yn ddychrynllyd." Ac felly yn y blaen trwy'r ddefod ryfedd hon. Yr wythnos ddiweddaf yn marwolaeth Syr George Grove, collodd y deyrnas ei chelf-garwr cerddorol galluocaf, y dyn mwyaf ymroddedig i waith yn holl Loegr," y gelwid ef gan un. Fel peirianydd y treuliodd ei flynyddoedd boreuaf, ac ymddengys iddo gael ei gyflogi gan yr enwog Robert Stephen- son i'w gynorthwyo i adeiladu Pont Menai. Gan- wyd ef yn y flwyddyn 1820 yn 1851 penodwyd ef yn ysgrifenydd cwmni y Palas Grisial, Llundain; a thrwy rym ei ymdrechion ef yn benaf a chyda cynorthwy Mr August Manns daeth cyngherddau Sadwrn y Palas Grisial yn adnabyddus trwy'r byd, ac yn ddylanwad digyffelyb ar gerddoriaeth. Yn y flwyddyn 1881 sefydlwyd y Royal College of Music, a gwnaed Syr George yn oruchwyliwr, swydd a ddaliodd hyd 1894, pan y gorfu iddo ei rhoddi i fynu oherwydd henaint, a dewiswyd Syr Hubert Parry yn ei le. Ond diamheu mai ei waith mawr, a'r hwn erys yn goffadwriaeth am dano, yw ei Eiriadur o Gerddorion a Cherddoriaeth," gwaith a gymerodd iddo ddeng mlynedd i'w olygu a'i ddwyn allan. Ysgrifenydd mewn misolyn cerddorol yn ddi- weddar a awgryma y priodoldeb o drefnu a chy- hoeddi nifer o donau at wasanaeth y Sabboth i dri llais yn unig, sef gadael yr alto allan, gan fod cyn lleied, medd ef, yn canu y llais hwn. Hvvyrach fod y cyfaill yn iawn, ond tra y mae wrth y gwaith onid llawn cystal fyddai iddo adael ar un llais yn unig, gan mor lleied o gynghanedd glywir yn yr "addoldai Cymreig. Fodd byuag, cred Dr. Parry yn wahanol i hyn oherwydd yn ei waith newydd, sef Cerid- wea (mae hon wedi cyrhaedd o'r diwedd), rhana y lleisiau benywaidd mewn un gydgan i dri soprano a thri contralto ond pe rhanasai hwy i haner dwsin, buasai yn eu cael yn ddigon hawdd yn nghor yr Eisteddfod. Yr wythnos ddiweddaf, soniais am foneddwr wedi anrhegu y cor a deg swllt ar hugain ar ol ei glywed yn canu wel, yn awr, ar y nos ifercher cyntaf yn Gorphenaf, bydd cyfleusdra i lond Henglers Circus gael clywed y cor mewn rehearsal (a chyfranu bob un ei ddeg swllt ar hugain os teimla hyny ar ei galon), oherwydd gwna y pwyllgor barotoadau ar gyfer rehearsal agored ar y noson uchod. Gwneir y trefniadau yn hysbys eto. STRADELLA.
[No title]
--0-- Y mae Cymdeithas Hynafiaethol Cymru wedi pen- derfynu ymweled a Merthyr eleni, ac y mae'r pwyllgor eisoes wedi tynu allan y rbaglen fel y can- lyn Awst 14, ymweled a, Chastell Morlais, Gelli- gaer, Llancaiach Mawr, ac efallai Faenor Awst 15, Castell Caerdydd, y muriau Rhufeinig; a thai Fran- cisan a Dominican; Awst 16, Pontypridd, Castell ac Eglwys Llantrissan; Awst 17, Ystradfellte, Fedw- hir, Hirwain, ac Aberpergwm.